Militant atheism | Richard Dawkins

Translator: Levan Lashauri Reviewer: Michael Kaulashvili

დიდებული მუსიკა, რომელიც ჩაგვესმის

That splendid music, the coming-in music,

"The Elephant March" from "Aida," is the music I've chosen for my funeral.

"ტრიუმფალური მარში" აიდადან, არის მუსიკა, რომელიც ჩემი დაკრძალვისთვის ავარჩიე

(Laughter)

(სიცილი)

And you can see why. It's triumphal.

და თქვენ ხვდებით რატომ. ის ტრიუმფალურია.

I won't feel anything, but if I could,

მე ვერაფერს ვიგრძნობ, მაგრამ რომ მეგრძნო,

I would feel triumphal at having lived at all,

ვიგრძნობდი ტრიუმფს, რომ საერთოდ ვიცხოვრე

and at having lived on this splendid planet,

და რომ ვიცხოვრე ამ დიდებულ პლანეტაზე

and having been given the opportunity to understand

და რომ მომეცა საშუალება გამეგო რაღაც,

something about why I was here in the first place, before not being here.

იმის შესახებ, თუ რატომ ვიყავი იქამდე, სანამ აღარ ვიქნებოდი.

Can you understand my quaint English accent?

გესმით ჩემი ძველმოდური ინგლისური აქცენტი?

(Laughter)

Like everybody else, I was entranced yesterday by the animal session.

როგორც ყველა, გუშინ მეც აღვფრთოვანდი ცხოველთა სესიით.

Robert Full and Frans Lanting and others;

რობერტ ფული და ფრანს ლანტინგი და სხვები,

the beauty of the things that they showed.

იმის მშვენიერებით, რაც მათ აჩვენეს.

The only slight jarring note was when Jeffrey Katzenberg said of the mustang,

ერთდარეთი გამაღიზიანებელი მომენტი იყო, როცა ჯეფრი კაცენბერგმა მუსტანგზე თქვა

"the most splendid creatures that God put on this earth."

"ყველაზე დიდებული ქმნილება, რომელიც ღმერთმა შექმნა დედამიწაზე"

Now of course, we know that he didn't really mean that,

ჩვენ რა თქმა უნდა ვიცით, რომ სინამდვილეში ის ამას არ გულისხმობდა,

but in this country at the moment, you can't be too careful.

მაგრამ ამ ქვეყანაში, ამჟამად, შეუძლებელია იყო ზედმეტად ფრთხილი.

(Laughter)

(სიცილი)

I'm a biologist, and the central theorem of our subject: the theory of design,

მე ბიოლოგი ვარ და მთავარი თეორემა ჩემს სფეროში დიზაინის თეორიაა,

Darwin's theory of evolution by natural selection.

დარვინის ევოლუციის თეორია, ბუნებრივი გადარჩევის გზით.

In professional circles everywhere, it's of course universally accepted.

რა თქმა უნდა პროფესიულ წრეებში, ის ყველგან უნივერსალურად მიღებულია.

In non-professional circles outside America, it's largely ignored.

არაპროფესიულ წრეებში აშშ-ს გარეთ ძირითადად იგნორირებული,

But in non-professional circles within America,

მაგრამ არაპროფესიულ წრეებში აშშ-ში,

it arouses so much hostility --

ის ისეთ მტრულ დამოკიდებულებას იწვევს

(Laughter)

(სიცილი)

it's fair to say that American biologists are in a state of war.

რომ შეგვიძლია ვთქვათ, ამერიკელი ბიოლოგები ომის მდგომარეობაში ვიმყოფებით.

The war is so worrying at present,

ეს ომი ისეთი შემაშფოთებელია ამჟამად,

with court cases coming up in one state after another,

სასამართლო პროცესებით ამა თუ იმ შტატში,

that I felt I had to say something about it.

რომ ვიფიქრე ამაზე რაღაც უნდა მეთქვა.

If you want to know what I have to say about Darwinism itself,

თუ თქვენ გაინტერესებთ, რა მაქვს სათქმელი თავად დარვინიზმზე,

I'm afraid you're going to have to look at my books,

ვშიშობ ჩემი წიგნები უნდა წაიკითხოთ,

which you won't find in the bookstore outside.

რომლებსაც ვერ იპოვით წიგნების დახლებზე.

(Laughter)

(სიცილი)

Contemporary court cases

თანამედროვე სასამართლო პროცესები

often concern an allegedly new version of creationism,

ხშირად იხილავენ კრეაციონიზმის ე.წ. ახალ ვერსიას,

called "Intelligent Design," or ID.

სახელად "გონივრული დიზაინი", ანუ "გ.დ."

Don't be fooled. There's nothing new about ID.

არ გაგასულელონ. ახალი არაფერია "გონივრულ დიზაინში"

It's just creationism under another name,

ეს ისევ კრეაციონიზმია სხვა სახელით,

rechristened -- I choose the word advisedly --

გადანათლული, ეს სიტყვა შეგნებულად ავარჩიე

(Laughter)

(სიცილი)

for tactical, political reasons.

ტაქტიკურ-პოლიტიკური მიზნებით.

The arguments of so-called ID theorists

"გ.დ."-ს თეორეტიკოსების ე.წ. არგუმენტები

are the same old arguments that had been refuted again and again,

ისევ ის ძველი არგუმენტებია, რომლებიც ბევრჯერ იქნა უარყოფილი,

since Darwin down to the present day.

დარვინის დროიდან დღემდე,

There is an effective evolution lobby

არსებობს ეფექტური ევოლუციური ლობისტების ჯგუფი, რომლებიც

coordinating the fight on behalf of science,

ბრძოლას მეცნიერების სახელით აწარმოებენ

and I try to do all I can to help them,

და მე ყველანაირად ვცდილობ მათ დავეხმარო,

but they get quite upset when people like me dare to mention

მაგრამ ისინი ბრაზდებიან, როცა ჩემნაირები ბედავენ და ახსენებენ,

that we happen to be atheists as well as evolutionists.

რომ ჩვენ ევოლუციონისტებთან ერთად ათეისტებიც ვართ.

They see us as rocking the boat, and you can understand why.

ისინი ჩვენ აღგვიქვამენ, როგორც ხალხს, რომელიც ნავს არყევს და ალბათ გესმით რატომ.

Creationists, lacking any coherent scientific argument for their case,

კრეაციონისტები, რომლებსაც არ აქვთ რამე გამართული მეცნიერული არგუმენტი,

fall back on the popular phobia against atheism:

მიმართავენ ჩვეულ დაშინებას ათეიზმით:

Teach your children evolution in biology class,

"ასწავლეთ თქვენს შვილებს ევოლუცია ბილოგიის გაკვეთილზე

and they'll soon move on to drugs, grand larceny and sexual "pre-version."

და მალე ისინი გახდებიან ნარკომანები, ქურდები და სექსუალურად გაირყვნებიან"

(Laughter)

(სიცილი)

In fact, of course, educated theologians from the Pope down

სინამდვილეში, ცხადია, განათლებული თეოლოგები პაპით დაწყებული

are firm in their support of evolution.

მყარად უჭერენ მხარს ევოლუციას.

This book, "Finding Darwin's God," by Kenneth Miller,

ეს წიგნი: "დარვინის ღმერთის ძიებაში" კენეტ მილერისგან

is one of the most effective attacks on Intelligent Design that I know

არის ერთ-ერთი ყველაზე ეფექტური შეტევა

გონივრულ დიზაინზე, რაც კი მინახავს და ის ეფექტურია

and it's all the more effective because it's written by a devout Christian.

სწორედ იმიტომ, რომ დაწერილია მხურვალე ქრისტიანის მიერ.

People like Kenneth Miller could be called a "godsend" to the evolution lobby,

კენეტ მილერისნაირებს შეიძლება ევოლუციური ლობისთვის "ღვთისგან მოვლენილი" ვუწოდოთ.

(Laughter)

(სიცილი)

because they expose the lie that evolutionism is, as a matter of fact,

რადგან ისინი ამხელენ ტყუილს, რომ ფაქტიურად

tantamount to atheism.

ევოლუციონიზმი ათეიზმის ტოლფასია.

People like me, on the other hand, rock the boat.

ჩემნაირები კი, ნავს არყევენ.

But here, I want to say something nice about creationists.

მაგრამ აქვე მინდა რაღაც კარგი ვთქვა კრეაციონისტებზე

It's not a thing I often do, so listen carefully.

ამას ხშირად არ ვაკეთებ, ასე რომ ყურადღებით მომისმინეთ

(Laughter)

(სიცილი)

I think they're right about one thing.

ვფიქრობ ერთ რამეში ისინი მართლები არიან.

I think they're right that evolution

ვფიქრობ ისინი მართლები არიან, რომ ევოლუცია

is fundamentally hostile to religion.

ფუნდამენტურად მტრულია რელიგიის მიმართ.

I've already said that many individual evolutionists, like the Pope,

მე უკვე ვთქვი, რომ ბევრი ევოლუციონისტი, როგორც მაგალითად პაპი,

are also religious, but I think they're deluding themselves.

ასევე რელიგიურებიც არიან, მაგრამ ვფიქრობ ისინი თავს იტყუებენ.

I believe a true understanding of Darwinism

მე მიმაჩნია, რომ დარვინიზმის ნამდვილი არსი,

is deeply corrosive to religious faith.

ძირეულად დამანგრეველია რელიგიური რწმენის მიმართ.

Now, it may sound as though I'm about to preach atheism,

ახლა, შეიძლება ისე ჟღერდეს, რომ მე ათეიზმის ქადაგებას ვაპირებ,

and I want to reassure you that that's not what I'm going to do.

მაგრამ მინდა დაგარწმუნოთ, რომ ამას არ ვაპირებ.

In an audience as sophisticated as this one,

ისეთი კვალიფიციური მაყურებლისთვის როგორც აქ არის,

that would be preaching to the choir.

ეს იქნებოდა როგორც საეკლესიო გუნდისთვის ქადაგება.

No, what I want to urge upon you --

არა, რისი თქმაც მე მინდა..

(Laughter)

(სიცილი)

Instead, what I want to urge upon you is militant atheism.

სამაგიეროდ რისკენაც მინდა გიბიძგოთ, არის მებრძოლი ათეიზმი.

(Laughter)

(სიცილი)

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

But that's putting it too negatively.

მაგრამ ეს ზედმეტად ნეგატიურად ჟღერს.

If I was a person who were interested in preserving religious faith,

მე რომ ვიყო რელიგიური რწმენის შენარჩუნებით დაინტერესებული ადამიანი,

I would be very afraid of the positive power of evolutionary science,

შემეშინდებოდა ევოლუციური მეცნიერების პოზიტიური ძალის და ზოგადად მეცნიერებისაც,

and indeed science generally, but evolution in particular,

მაგრამ განსაკუთრებით ევოლუციის,

to inspire and enthrall, precisely because it is atheistic.

რომელიც შთაგაგონებთ და გიტაცებთ სწორედ იმიტომ, რომ ის ათეისტურია.

Now, the difficult problem for any theory of biological design

ბიოლოგიური დიზაინის ნებისმიერი თეორიის რთული პრობლემა,

is to explain the massive statistical improbability of living things.

ცოცხალი არსებების შექმნის უმცირესი სტატისტიკური ალბათობის ახსნაა.

Statistical improbability in the direction of good design --

წარმატებული დიზაინის, სხვა სიტყვებით, "სირთულის",

"complexity" is another word for this.

სტატისტიკურად დაბალი ალბათობა,

The standard creationist argument --

სტანდარტული კრეაციონისტული არგუმენტი, არის ერთადერთი, ყველა დაიყვანება ამ ერთზე,

there is only one; they're all reduced to this one --

takes off from a statistical improbability.

იწყება სტატისტიკურად დაბალი ალბათობიდან.

Living creatures are too complex to have come about by chance;

ცოცხალი არსებები ზედმეტად რთულები არიან, იმისთვის რომ შემთხვევით შექმნილიყვნენ,

therefore, they must have had a designer.

ამიტომ მათ უნდა ჰყავდეთ გონიერი შემქნელი.

This argument of course, shoots itself in the foot.

ცხადია, ეს არგუმენტი თვითგამანადგურებელია.

ნებისმიერი შემქმნელი, რომელსაც რაღაც ნამდვილად რთულის შექმნა შეუძლია

Any designer capable of designing something really complex

has to be even more complex himself,

აუცილებლად მასზე რთული უნდა იყოს და ეს სანამ გადავალთ

and that's before we even start on the other things he's expected to do,

სხვა რამეებზე რასაც მისგან ელიან,

like forgive sins, bless marriages, listen to prayers --

როგორც ცოდვების მიტევება, ქორწინების კურთხევა, ლოცვების მოსმენა,

favor our side in a war --

ჩვენს მხარეს ყოფნა ომში,

(Laughter)

(სიცილი)

disapprove of our sex lives, and so on.

ჩვენი სექსუალური ცხოვრების გაკიცხვა და ა.შ.

(Laughter)

(სიცილი)

Complexity is the problem that any theory of biology has to solve,

სირთულე არის პრობლემა, რომელიც ნებისმიერმა ბიოლოგიურმა თეორიამ უნდა გადაჭრას

and you can't solve it by postulating an agent that is even more complex,

და თქვენ მას ვერ გადაჭრით ისეთი რამის შემოტანით, რომელიც კიდევ უფრო რთულია,

thereby simply compounding the problem.

ეს უბრალოდ ართულებს პრობლემას.

Darwinian natural selection is so stunningly elegant

დარვინის ბუნებრივი გადარჩევა საოცრად ელეგანტურია,

because it solves the problem of explaining complexity

რადგან ის ჭრის სირთულის ახსნის პრობლემას,

in terms of nothing but simplicity.

მხოლოდ და მხოლოდ სიმარტივით.

Essentially, it does it by providing a smooth ramp

არსებითად ის ამას გლუვი გართულებით აკეთებს,

of gradual, step-by-step increment.

ეტაპობრივად, ნაბიჯ-ნაბიჯ ზრდით.

But here, I only want to make the point

და აქ მინდა ერთი აზრი ვთქვა,

that the elegance of Darwinism is corrosive to religion,

რომ დარვინიზმის ელეგანტურობა დამანგრეველია რელიგიისთვის,

precisely because it is so elegant, so parsimonious, so powerful,

სწორედ იმიტომ, რომ ის ასეთი ელეგანტურია, ასეთი კოხტა, ასეთი მძლავრი,

so economically powerful.

ეკონომიურად მძლავრი.

მას ლამაზი ჩამოკიდებული ხიდის მსგავსი ეკონომიურობის გამოხატულება აქვს.

It has the sinewy economy of a beautiful suspension bridge.

The God theory is not just a bad theory.

ღმერთის თეორია, არა მხოლოდ ცუდი თეორიაა.

It turns out to be -- in principle --

ის აღმოჩნდა პრინციპულად უუნარო იმის შესრულებაში, რაც მას ევალება.

incapable of doing the job required of it.

So, returning to tactics and the evolution lobby,

დავუბრუნდეთ ტაქტიკას და ევოლუციის ლობისტებს.

I want to argue that rocking the boat

მინდა გითხრათ, რომ ნავის რყევა შეიძლება ზუსტადაც სწორი იყოს.

may be just the right thing to do.

My approach to attacking creationism is --

კრეაციონიზმზე შეტევის ჩემეული მიდგომა, არ ჰგავს ევოლუციის ლობისტებისას.

unlike the evolution lobby --

my approach to attacking creationism is to attack religion as a whole.

ჩემი კრეაციონიზმზე შეტევა მთლიანად რელიგიაზე შეტევაა.

And at this point I need to acknowledge the remarkable taboo

ამ მომენტში უნდა ვახსენო

against speaking ill of religion,

რელიგიის კრიტიკის საწინააღმდეგო ცნობილი ტაბუ.

and I'm going to do so in the words of the late Douglas Adams,

მე ამას დუგლას ადამსის სიტყვებით ვიზამ.

a dear friend who, if he never came to TED,

ჩემი კარგი მეგობარი, რომელიც, თუ არასდროს გამოსულა TED-ში,

certainly should have been invited.

აუცილებლად უნდა ყოფილიყო მოწვეული.

(Richard Saul Wurman: He was.)

(რიჩარდ სოლ ვურმანი: იყო.)

Richard Dawkins: He was. Good. I thought he must have been.

რიჩარდ დოკინსი: იყო. კარგია. ვიფიქრე უნდა ყოფილიყო.

He begins this speech, which was tape recorded in Cambridge

ის იწყებს თავის სიტყვას, რომელიც კემბრიჯში ჩაწერეს

shortly before he died --

ცოტა ხნით ადრე მის სიკვდილამდე.

he begins by explaining how science works through the testing of hypotheses

ის იწყებს იმის ახსნით, თუ როგორ მუშაობს მეცნიერება ჰიპოთეზების გამოცდით,

that are framed to be vulnerable to disproof, and then he goes on.

რომლებიც გამტყუნებადები არიან და შემდეგ ის აგრძელებს.

I quote, "Religion doesn't seem to work like that.

ვციტირებ: "რელიგია ასე არ მუშაობს.

It has certain ideas at the heart of it, which we call 'sacred' or 'holy.'

მას საფუძველში გარკვეული აზრები აქვს, რომელსაც ჩვენ წმინდას ვუწოდებთ

What it means is: here is an idea or a notion

ეს ნიშნავს: აი ეს არის აზრი, ან წარმოდგენა,

that you're not allowed to say anything bad about.

რომელზეც არაფერი ცუდის თქმის უფლება არ გაქვთ.

You're just not. Why not? Because you're not."

უბრალოდ არ გაქვთ. რატომ არა? იმიტომ რომ არა!

(Laughter)

(სიცილი)

"Why should it be that it's perfectly legitimate

რატომ უნდა იყოს მისაღები რესპუბლიკელების, ან დემოკრატების მხარდაჭერა?

to support the Republicans or Democrats,

this model of economics versus that,

ერთი ეკონომუკური მოდელი მეორის ნაცვლად, მაკინტოში ვინდოუსის ნაცვლად,

Macintosh instead of Windows,

but to have an opinion about how the universe began,

მაგრამ თუ გაქვთ წარმოდგენები იმაზე თუ როგორ შეიქმნა სამყარო,

about who created the universe --

იმაზე, თუ ვინ შექმნა ის? - არა, ეს წმინდაა.

no, that's holy.

So, we're used to not challenging religious ideas,

ამრიგად, ჩვენ მიჩვეულები ვართ რელიგიური იდეებს არ ვეკამათოთ

and it's very interesting how much of a furor Richard creates

და საინტერესოა თუ რამხელა ფურორს ახდენს რიჩარდი,

when he does it." --

როცა ამას აკეთებს." მან მე მიგულისხმა და არა ის.

He meant me, not that one.

"Everybody gets absolutely frantic about it,

"ყველა აბსოლუტურად გაშმაგებული ხვდება ამას,

because you're not allowed to say these things.

რადგან თქვენ არ გაქვთ ამის თქმის უფლება, მაგრამ რაციონალურად თუ შეხედავთ მიხვდებით,

Yet when you look at it rationally,

there's no reason why those ideas

რომ არ არსებობს მიზეზი, თუ რატომ არ უნდა იყოს ეს აზრები ისევე ღია განსჯისთვის,

shouldn't be as open to debate as any other,

როგორც ნებისმიერი სხვა, იმის გარდა რომ რატომღაც ჩვენ ასე შევთანხმდით,

except that we've agreed somehow between us

that they shouldn't be."

რომ არ უნდა იყოს." დუგლასის ციტატის დასასრული.

And that's the end of the quote from Douglas.

In my view, not only is science corrosive to religion;

ჩემი აზრით არა მხოლოდ მეცნიერებაა დამანგრეველი რელიგიისთვის,

religion is corrosive to science.

არამედ რელიგიაც დამანგრეველია მეცნიერებისთვის.

It teaches people to be satisfied with trivial,

ის ასწავლის ადამიანებს დაკმაყოფილდნენ ზებუნებრივი აუხსნელობით

supernatural non-explanations,

and blinds them to the wonderful, real explanations

და აბრმავებს მათ შესანიშნავი, ნამდვილი ახსნების მიმართ, რომლებიც ჩვენ გაგვაჩნია.

that we have within our grasp.

It teaches them to accept authority, revelation and faith,

ის ასწავლის მათ მიიღონ ავტორიტეტის მითითება, გამოცხადება და რწმენა,

instead of always insisting on evidence.

ყოველთვის მტკიცებულებების და საფუძვლების მოთხოვნის ნაცვლად

There's Douglas Adams, magnificent picture from his book, "Last Chance to See."

აი, დუგლას ადამსის არაჩვეულერბივი სურათი მისი წიგნიდან "დანახვის ბოლო შანსი"

Now, there's a typical scientific journal,

არსებობს ტიპიური მეცნიერული ჟურნალი "კვარტალური ბიოლოგიური მიმოხილვა"

The Quarterly Review of Biology.

And I'm going to put together, as guest editor,

როგორც მოწვეული რედაქტორი მე ვაპირებ შევიმუშავო

a special issue on the question, "Did an asteroid kill the dinosaurs?"

სპეციალური გამოცემა საკითხზე "დახოცა თუ არა დინოზავრები ასტეროიდმა?"

And the first paper is a standard scientific paper,

და პირველი სტატია სტანდარტული სამეცნიერო სტატიისა

presenting evidence,

წარმოადგენს მტკიცებულებას: "ირიდიუმის ფენა კ-ტ საზღვარზე

"Iridium layer at the K-T boundary,

and potassium argon dated crater in Yucatan,

კალიუმ-არგონის უძველესი კრატერი იუკატანზე,

indicate that an asteroid killed the dinosaurs."

გვაჩვენებს, რომ ასტეროიდმა დახოცა დინოზავრები"

Perfectly ordinary scientific paper.

სრულიად ჩვეულებრივი სამეცნიერო ნაშრომი.

Now, the next one.

ახლა შემდეგი: "სამეფო საზოგადოების პრეზიდენტს

"The President of the Royal Society

has been vouchsafed a strong inner conviction

ჩაესმა ძლიერი შინაგანი ხმა" (სიცილი)

that an asteroid killed the dinosaurs."

"..რომ ასტეროიდმა დახოცა დინოზავრები"

(Laughter)

(სიცილი)

"It has been privately revealed to Professor Huxtane

"პროფესორ ჰაკსტეინს ჰქონდა გამოცხადება იმის შესახებ,

that an asteroid killed the dinosaurs."

რომ ასტეროიდმა დახოცა დინოზავრები"

(Laughter)

(სიცილი)

"Professor Hordley was brought up

"პროფესორი ჰორდლი იყო აღზრდილი

to have total and unquestioning faith" --

იმის სრული და შეურყეველი რწმენით"

(Laughter) --

(სიცილი)

"that an asteroid killed the dinosaurs."

"..რომ ასტეროიდმა დახოცა დინოზავრები"

"Professor Hawkins has promulgated an official dogma

"პროფესორმა ჰოკინსმა გამოაქვეყნა ოფიციალური დოქტრინა,

binding on all loyal Hawkinsians

ყველა ჭეშმარიტი ჰოკინსიანელისთვის,

that an asteroid killed the dinosaurs."

რომ ასტეროიდმა დახოცა დინოზავრები"

(Laughter)

(სიცილი)

That's inconceivable, of course.

ეს რა თქმა უნდა წარმოუდგენელია.

But suppose --

მაგრამ წარმოიდგინეთ..

[Supporters of the Asteroid Theory cannot be patriotic citizens]

[ასტერიდის თეორიის მხარდამჭერები ვერ იქნებიან პატრიოტები] (აპლოდისმენტები)

(Laughter)

(Applause)

In 1987, a reporter asked George Bush, Sr.

1987 წელს ჟურნალისტმა ჰკითხა ჯორჯ ბუშ უფროსს,

whether he recognized the equal citizenship and patriotism

აღიარებს თუ არა ის თანაბარ პატრიოტებად და მოქალაქეებად

of Americans who are atheists.

ათეისტ ამერიკელებს.

Mr. Bush's reply has become infamous.

ბატონი ბუშის პასუხი სამწუხაროდ ცნობილია:

"No, I don't know that atheists should be considered citizens,

"არა, არ ვიცი ათეისტები თუ უნდა ჩაითვალონ მოქალაქეებად

nor should they be considered patriots.

და არც პატრიოტებად

This is one nation under God."

ეს ერთი ერია ღვთის წინაშე"

Bush's bigotry was not an isolated mistake,

ეს არ იყო ბუშის ერთჯერადი წამოცდენა,

blurted out in the heat of the moment and later retracted.

რომელიც მას სიცხარეში აღმოხდა და შემდეგ უარყო.

He stood by it in the face of repeated calls for clarification or withdrawal.

ის იგივეს ამტკიცებდა, მოთხოვნების პასუხად, რომ დაეზუსტებინა ან უარეყო.

He really meant it.

ის მართლაც ასე თვლის.

More to the point, he knew it posed no threat to his election --

მეტიც, მან იცოდა რომ ეს არ ემუქრება მის წარმატებას არჩევნებში, უფრო პირიქით.

quite the contrary.

Democrats as well as Republicans parade their religiousness

დემოკრატები ისევე როგორც რესპუბლიკელები, აფიშირებას უკეთებენ საკუთარ რელიგიურობას,

if they want to get elected.

თუ უნდათ, რომ იყვნენ არჩეულები, ორივე ახსენებს "ერთ ერს ღვთის წინაშე"

Both parties invoke "one nation under God."

What would Thomas Jefferson have said?

რას იტყოდა ტომას ჯეფერსონი?[ყველა დროში და ქვეყანაში მღვდელი თავისუფლების მტერი იყო]

[In every country and in every age, the priest has been hostile to liberty]

სხვათაშორის როგორც წესი ძალიან არ ვამაყობ ხოლმე ბრიტანელობით,

Incidentally, I'm not usually very proud of being British,

but you can't help making the comparison.

მაგრამ ამ შემთხვევაში შედარება აუცილებელია

(Applause)

[ფუნტი: დარვინი; დოლარი: "ღმერთის გვწამს"] (აპლოდისმენტები)

In practice, what is an atheist?

პრინციპში რას წარმოადგენს ათეისტი?

An atheist is just somebody who feels about Yahweh

ათეისტი უბრალოდ არის ის, ვინც იაჰვეზე იმას ფიქრობს,

the way any decent Christian feels about Thor or Baal or the golden calf.

რასაც ნებსიმიერი წესიერი ქრისტიანი თორაზე, ან ბაალზე, ან ოქროს ხბოზე.

As has been said before, we are all atheists about most of the gods

როგორც ადრე ითქვა, ჩვენ ყველანი ათეისტები ვართ უმრავლესობა ღმერთების მიმართ,

that humanity has ever believed in.

რომლებისაც ხალხს ოდესღაც სწამდათ, უბრალოდ ზოგი ჩვენგანი ერთი ღმერთით უფრო შორს მიდის

Some of us just go one god further.

(Laughter)

(სიცილი)

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

And however we define atheism, it's surely the kind of academic belief

როგორც არ უნდა განვმარტოთ ათეიზმი ეს ერთგვარი აკადემიური აზრია,

that a person is entitled to hold without being vilified

რომლის გამოთქმის უფლებაც ნებისმიერ ადამიანს აქვს

as an unpatriotic, unelectable non-citizen.

არაპატრიოტად, ან არამოქალაქედ ძაგების გარეშე

Nevertheless, it's an undeniable fact that to own up to being an atheist

და მიუხედავად ამისა უდავო ფაქტია, რომ ათეისტად ყოფნის აღიარება

is tantamount to introducing yourself as Mr. Hitler or Miss Beelzebub.

იგივეა რაც წარუდგე ვინმეს, როგორც ჰიტლერი, ან მის ბიელზიბაბად

And that all stems from the perception of atheists

და შედეგად ათეისტები აღიქმებიან,

as some kind of weird, way-out minority.

როგორც რაღაც უცნაური და უჩვეულო უმცირესობა.

Natalie Angier wrote a rather sad piece in the New Yorker,

ნატალი ენჟიერმა დაწერა საკმაოდ სევდიანი ნაწყვეტი ნიუ იორკერში

saying how lonely she felt as an atheist.

იმაზე თუ როგორი მარტოსული იყო იგი ათეისტად.

She clearly feels in a beleaguered minority.

ის ცხადად გრძნობს თავს ალყაში მყოფ უმცირესობაში,

But actually, how do American atheists stack up numerically?

მაგრამ სინამდვილეში რიცხვობრივად რამდენი ათეისტია აშშ-ში?

The latest survey makes surprisingly encouraging reading.

ბოლო კვლევები მოულოდნელად დამაიმედებელ შედეგებს აჩვენებს.

Christianity, of course, takes a massive lion's share of the population,

ქრისტიანები რა თქმა უნდა ლომის წილია

მოსახლეობის, დაახლოებით 160 მილიონი.

with nearly 160 million.

But what would you think was the second largest group,

როგორ ფიქრობთ, რომელი ჯგუფია სიდიდით მეორე

convincingly outnumbering Jews with 2.8 million, Muslims at 1.1 million,

დამაჯერებლად აჭარბებს 2,8 მილიონ ებრაელს და 1,1 მილიონ მუსლიმს

Hindus, Buddhists and all other religions put together?

ინდუისტებს და ბუდისტებს და სხვა რელიგიებს ერთად აღებულს?

The second largest group, with nearly 30 million,

სიდიდით მეორე ჯგუფი თითქმის 30 მილიონით

is the one described as non-religious or secular.

აღიწერება როგორც არარელიგიური, ან სეკულარული.

You can't help wondering why vote-seeking politicians

საკვირველია პოლიტკოსები, რომლებიც ამომრჩეველთა ხმებზე ნადირობენ,

are so proverbially overawed by the power of, for example, the Jewish lobby --

ერიდებიან, მაგალითად ებრაული ლობისტების ძალას

the state of Israel seems to owe its very existence to the American Jewish vote --

თითქოს ისრაელის სახელმწიფოს არსებობა,

ამერიკელი ებრაელების ხმებით განისაზღვრა, მაშინ როცა

while at the same time,

consigning the non-religious to political oblivion.

არარელიგიური ხმები პოლიტიკურ დავიწყებას მიეცემა.

This secular non-religious vote, if properly mobilized,

სწორად მობილიზებული არარელიგური ამომრჩეველი,

is nine times as numerous as the Jewish vote.

9-ჯერ აღემატება რაოდენობით ებრაულს.

Why does this far more substantial minority

რატომ არ ცდილობს ეს უმცირესობისგან შორს მყოფი ჯგუფი,

not make a move to exercise its political muscle?

გაავარჯიშოს საკუთარი პოლიტიკური კუნთები.

Well, so much for quantity. How about quality?

ბევრი ვისაუბრე რაოდენობაზე, რაც შეეხება ხარისხს?

Is there any correlation, positive or negative,

არსებობს თუ არა რამე სახის კორელაცია, პოზიტიური, ან ნეგატიური

between intelligence and tendency to be religious?

ინტელექტსა და რელიგიისკენ მიდრეკილებას შორის?

[Them folks misunderestimated me]

(სიცილი)

(Laughter)

The survey that I quoted, which is the ARIS survey,

კვლევა, რომლის ციტირებაც მე გავაკეთე კომპანია "არისის" კვლევაა,

didn't break down its data by socio-economic class or education,

მასში მონაცემები არაა ჩაშლილი სოციალ-ეკონომიკური, ან განათლების

IQ or anything else.

სტატუსით, ინტელექტის დონით, ან სხვა ნიშნებით,

But a recent article by Paul G. Bell in the Mensa magazine

მაგრამ ცოტა ხნის წინ პოლ ჯ. ბელის სტატია ჟურნალ "მენსაში",

provides some straws in the wind.

შეიცავს ზოგიერთ მინიშნებებს.

Mensa, as you know, is an international organization

მენსა როგორც იცით საერთაშორისო ორგანიზაციაა

for people with very high IQ.

მაღალი ინტელექტის ადამიანებისთვის.

And from a meta-analysis of the literature,

და ლიტერატურის მეტა ანალიზით

Bell concludes that, I quote -- "Of 43 studies carried out since 1927

ბელი ასკვნის, რომ ვციტირებ: "1927 წლიდან ჩატარებული 43 კვლევიდან,

on the relationship between religious belief,

რომელიც რელიგიური წარმოდგენებს და ინტელექტს შორის კავშირს ადგენდა,

and one's intelligence or educational level,

all but four found an inverse connection.

ყველამ, 4 კვლევის გარდა, აჩვენა უკუდამოკიდებულება.

That is, the higher one's intelligence or educational level,

ეს ნიშნავს, რომ რაც უფრო მაღალია ინტელექტის დონე, ან განათლება,

the less one is likely to be religious."

მით უფრო პატარაა რელიგიურობის ალბათობა"

Well, I haven't seen the original 42 studies,

არ მინახავს 42 კვლევის ორიგინალები და მეტა ანალიზზე კომენტარს ვერ გავაკეთებ,

and I can't comment on that meta-analysis,

but I would like to see more studies done along those lines.

მაგრამ ვისურვებდი ამ თემაზე მეტი კვლევა ტარდებოდეს.

And I know that there are -- if I could put a little plug here --

მე ვიცი, რომ აქ ესწრება, თუ ნებას მომცემთ,

ამ აუდიტორიაში იმყოფებიან ადამიანები,

there are people in this audience

easily capable of financing a massive research survey to settle the question,

ვისაც თავისუფლად შეუძლიათ დააფინანსონ მასშტაბური კვლევა, ამ საკითხის გასარკვევად

and I put the suggestion up, for what it's worth.

და მე ყოველი შემთხვევისთვის ამ იდეას გთავაზობთ.

But let me know show you some data

ახლა ნება მომეცით წარმოგიდგინოთ მონაცემები,

that have been properly published and analyzed,

რომლებიც დეტალურად გაანალიზდა

on one special group -- namely, top scientists.

და გამოქვეყნდა წამყვანი მეცნიერების ჯგუფის მიერ.

In 1998, Larson and Witham polled the cream of American scientists,

1998 წელს, ლარსონმა და ვითემმა

ჩაატარეს გამოკითხვა ყველაზე ცნობილ ამერიკელ მეცნიერებში.

those who'd been honored by election to the National Academy of Sciences,

იმათ შორის, ვისაც ერგო პატივი ყოფილიყო მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის წევრი

and among this select group,

და ამ ცალკე აღებულ ჯგუფში,

belief in a personal God dropped to a shattering seven percent.

პიროვნული ღმერთის რწმენა დაცემულია 7%-მდე.

About 20 percent are agnostic; the rest could fairly be called atheists.

დაახლოებით 20% არის აგნოსტიკოსი, დანარჩენები თავს ათეისტებს უწოდებდნენ.

Similar figures obtained for belief in personal immortality.

მსგავსი ციფრები იქნა მიღებული პიროვნების უკვდავობის რწმენაზეც.

Among biological scientists, the figure is even lower:

მეცნიერ-ბიოლოგებში, ციფრები კიდევ უფრო დაბალია.

5.5 percent, only, believe in God.

მხოლოდ 5.5% სჯერა ღმერთის. მეცნიერ-ფიზიკოსებიდან 7.5%-ს.

Physical scientists, it's 7.5 percent.

I've not seen corresponding figures for elite scholars

არ მინახავს მსგავსი კვლევების შედეგები მეცნიერების სხვა დარგებში

in other fields, such as history or philosophy,

ისეთებში როგორც ისტორია და ფილოსოფიაა,

but I'd be surprised if they were different.

მაგრამ გამიკვირდებოდა სხვა შედეგები რომ ყოფილიყო.

So, we've reached a truly remarkable situation,

ამრიგად ჩვენ აღმოვჩნდით, მართლაც საოცარ სიტუაციაში

a grotesque mismatch between the American intelligentsia

აბსურდულ შეუსაბამობაში, ამერიკელ ინტელიგენციასა

and the American electorate.

და ამერიკულ ელექტორატს შორის.

A philosophical opinion about the nature of the universe,

ფილოსოფიური წარმოდგენები ბუნებაზე და სამყაროზე,

which is held by the vast majority of top American scientists

რომელიც წამყვანი ამერიკელი მეცნიერების უმრავლესობას გააჩნია

and probably the majority of the intelligentsia generally,

და შესაძლოა ინტელიგენციის უმრავლესობას ზოგადად,

is so abhorrent to the American electorate

იმდენად ეწინააღმდეგება ელექტორატისას,

that no candidate for popular election dare affirm it in public.

რომ ვერცერთი არჩევნების კანდიდატი, ვერ გაბედავს ამის საჯარო გამოხატვას.

If I'm right, this means that high office

თუ მე მართალი ვარ, მაშინ ეს ნიშნავს, რომ უმაღლესი მმართველი ორგანო

in the greatest country in the world

უდიდესი ქვეყნისა მსოფლიოში

is barred to the very people best qualified to hold it --

დახურულია ხალხისთვის, რომელთა ადგილიც იქ არის, ანუ ინტელიგენციისთვის,

the intelligentsia --

unless they are prepared to lie about their beliefs.

თუ მზად არ იქნებიან იცრუონ საკუთარ რწმენა-წარმოდგენებზე.

To put it bluntly: American political opportunities

სიმართლე გითხრათ ამერიკის პოლიტიკური შესაძლებლობები

are heavily loaded against those

დიდად ეწინააღმდეგება ისეთებს,

who are simultaneously intelligent and honest.

ვინც ერთდეროულად ინტელექტუალიც არის და გულწრფელიც.

(Laughter)

(აპლოდისმენტები)

(Applause)

I'm not a citizen of this country, so I hope it won't be thought unbecoming

მე არ ვარ ამ ქვეყნის მოქალაქე, ვიმედოვნებ ჩემი სიტყვები არ იქნება ცუდად გაგებული,

if I suggest that something needs to be done.

მაგრამ მიმაჩნია, რომ რაღაც უნდა გაკეთდეს.

(Laughter)

(სიცილი)

And I've already hinted what that something is.

და მე უკვე მიგანიშნეთ რა არის ეს "რაღაც".

From what I've seen of TED, I think this may be the ideal place to launch it.

იქიდან რაც TED-ზე მინახავს, ეს ადგილი იდეალური იქნებოდა სტარტისთვის

Again, I fear it will cost money.

მაგრამ ვიმეორებ, ვშიშობ ეს ფული დაჯდება.

We need a consciousness-raising,

აუცილებელია ცნობიერების გამოღვიძება.

coming-out campaign for American atheists.

კამპანია ამერიკელი ათეისტების თვითგამოაშკარავებისთვის

(Laughter)

(სიცილი)

This could be similar to the campaign organized by homosexuals

ეს შეიძლება ჰგავდეს კამპანიას, რომელიც ჰომოსექუალებმა ჩაატარეს

a few years ago,

რამდენიმე წლის წინ.

although heaven forbid that we should stoop to public outing

თუმცა ღმერთმა არ ქნას მოგვიწიოს ხალხის გამოსააშკარავებლად ბრძოლა

of people against their will.

მათი ნების წინააღმდეგ.

In most cases, people who out themselves

ძირითადად ადამიანები, რომლებიც ღიად აფიქსირებენ საკუთარ თავს

will help to destroy the myth that there is something wrong with atheists.

ეხმარებიან იმ მითის დამსხვრევას, რომ ათეისტებს რაღაც სჭირთ.

On the contrary,

პირიქით ისინი, დემონსტრირებას მოახდენენ,

they'll demonstrate that atheists are often the kinds of people

რომ ათეისტები არიან ადამიანები,

who could serve as decent role models for your children,

რომლებიც გამოდგებიან ღირსეულ მაგალითად თქვენი შვილებისთვის.

the kinds of people an advertising agent could use to recommend a product,

ადამიანები, რომლებსაც სარეკლამო აგენტი პროდუქტის რეკლამისთვის გამოიყენებდა

the kinds of people who are sitting in this room.

ხალხის ისეთი ტიპი, რომლებიც ამ აუდიტორიაში სხედან.

There should be a snowball effect, a positive feedback,

უნდა შეიქმნას გუნდის ეფექტი, დადებითი უკურეაქცია,

such that the more names we have, the more we get.

რომ რაც უფრო მეტი ხალხი გვყავს, მით მეტს უნდოდეს შემოერთება.

There could be non-linearities, threshold effects.

პროცესი შეიძლება იყოს არაერთგვაროვანი, ზღურბლის ეფექტით.

When a critical mass has been obtained,

როცა კრიტიკული მასა იქნება მიღწეული,

there's an abrupt acceleration in recruitment.

დაიწყება რიგების შევსების უეცარი აჩქარება

And again, it will need money.

და ისევ, ამას დასჭირდება ფული.

I suspect that the word "atheist" itself

ეჭვი მაქვს, რომ თავად სიტყვა"ათეისტი"

contains or remains a stumbling block

არის შემაფერხებელი,

far out of proportion to what it actually means,

არის რა შორს, საკუთარი ნამდვილი მნიშვნელობისგან,

შემაფერხებელია ხალხისთვის ვინც უმისოდ, მარტივად თვითგამოაშკარავდებოდნენ.

and a stumbling block to people

who otherwise might be happy to out themselves.

So, what other words might be used to smooth the path,

კიდევ როგორი სიტყვები შეიძლება გზის მოსასწორებლად გამოვიყენოთ

oil the wheels, sugar the pill?

ბორბლის დასაზეთად, აბის დასატკბობად? თვითონ დარვინიც "აგნოსტიციზმს" ამჯობინებდა

Darwin himself preferred "agnostic" --

and not only out of loyalty to his friend Huxley,

და არა მხოლოდ თავის მეგობარ ჰაქსლის მიმართ ლოიალობის გამო, ვინც ის გამოიგონა.

who coined the term.

Darwin said, "I have never been an atheist

დარვინმა თქვა: "მე არასდროს ვიყავი ათეისტი

in the same sense of denying the existence of a God.

ღმერთის არსებობის უარყოფის გაგებით.

I think that generally an 'agnostic'

ვფიქრობ რომ ზოგადად 'აგნიოსტიკოსი',

would be the most correct description of my state of mind."

იქნებოდა ჩემი დამოკიდებულების ყველაზე ზუსტი დახასიათება"

He even became uncharacteristically tetchy with Edward Aveling.

ის არადამახასიათებლად ადვილად ღიზიანდებოდა კიდეც ედვარდ ეივლინგზე

Aveling was a militant atheist

ეივლინგი იყო მებრძოლი ათეისტი,

who failed to persuade Darwin

რომელმაც ვერ დაარწმუნა დარვინი,

to accept the dedication of his book on atheism --

მიეღო მისთვის მიძღვნილი წიგნი ათეიზმზე.

incidentally, giving rise to a fascinating myth

რითიც მისცა დასაბამი საოცარ მითს,

that Karl Marx tried to dedicate "Das Kapital" to Darwin,

რომ კარლ მარქსი აპირებდა დარვინისთვის "კაპიტალის" მიძღვნას

which he didn't, it was actually Edward Aveling.

რაც მას არ გაუკეთებია. ეს ეივლინგი იყო.

What happened was that Aveling's mistress was Marx's daughter,

უბრალოდ მარქსის შვილი ეივლინგის შეყვარებული იყო

and when both Darwin and Marx were dead,

და მას შემდეგ რაც დარვინიც და მარქსიც მოკვდნენ,

Marx's papers became muddled up with Aveling's papers,

მარქსის დოკუმენტები აერიათ ეივლინგისაში

and a letter from Darwin saying, "My dear sir, thank you very much

და დარვინის წერილი სიტყვებით: "ჩემო ძვირფასო სერ, დიდი მადლობა,

but I don't want you to dedicate your book to me,"

მაგრამ არ მინდა, რომ ეს წიგნი მომიძღვნათ"

was mistakenly supposed to be addressed to Marx,

იქნა შეცდომით აღქმული როგორც მარქსისთვის მიწერილი.

and that gave rise to this whole myth, which you've probably heard.

და ამან შობა მთელი მითი, რომელიც შესაძლოა გსმენიათ.

It's a sort of urban myth, that Marx tried to dedicate "Kapital" to Darwin.

ეს ერთგვარი ურბანული ლეგენდაა

რომ მარქსი ცდილობდა "კაპიტალი" მიეძღვნა დარვინისთვის.

Anyway, it was Aveling, and when they met, Darwin challenged Aveling.

მოკლედ, ეს იყო ეივლინგი და როცა ისინი შეხვდნენ დარვინმა ჰკითხა მას:

"Why do you call yourselves atheists?"

"რატომ ეძახით საკუთარ თავს ათეისტებს?"

"'Agnostic, '" retorted Aveling, "was simply 'atheist' writ respectable,

"აგნოსტიკოსი" უპასუხა ეივლინგმა "უბრალოდ წესიერი ათეისტია

and 'atheist' was simply 'agnostic' writ aggressive."

და ათეისტი კი - აგრესიული აგნოსტიკოსი"

Darwin complained, "But why should you be so aggressive?"

დარვინმა უკმაყოფილოდ ჰკითხა: "და რატომ უნდა იყოთ აგრესიული?"

Darwin thought that atheism might be well and good for the intelligentsia,

დარვინი ფიქრობდა, რომ ათეიზმი შესაფერისია ინტელიგენციისთვის,

but that ordinary people were not, quote, "ripe for it."

მაგრამ ჩვეულებრივი ხალხი, ვციტირებ, "ვერ დაღვინდნენ იქამდე"

Which is, of course, our old friend, the "don't rock the boat" argument.

ეს კი ძველი ჩვეული არგუმენტია: "ნავს ნუ არყევთ"

It's not recorded whether Aveling told Darwin to come down off his high horse.

ზუსტად არ არის ცნობილი, ურჩია თუ არა ეივლინგმა დარვინს კვარცხლბეგიდან ჩამოსვლა.

(Laughter)

(სიცილი)

But in any case, that was more than 100 years ago.

ყველა შემთხვევაში, ეს იყო 100 წლის წინ.

You'd think we might have grown up since then.

თითქოს უნდა გავზრდილიყავით მას შემდეგ.

Now, a friend, an intelligent lapsed Jew,

ჩემი მეგობარი ინტელექტუალი, ყოფილი იუდეველი,

who, incidentally, observes the Sabbath for reasons of cultural solidarity,

რომელიც სხვათა შორის შაბათობას ესწრება,

კულტურული სოლიდარობის გამო,

describes himself as a "tooth-fairy agnostic."

საკუთარ თავს "ფერიების აგნოსტიკოსს" უწოდებს.

ის არ მიიჩნევს თავს ათეისტად,

He won't call himself an atheist

because it's, in principle, impossible to prove a negative,

იმიტომ რომ პრინციპში შეუძლებელია დაამტკიცო უარყოფა,

but "agnostic" on its own might suggest that God's existence

მაგრამ აგნოსტიკოსი თავის მხრივ ნიშნავს

was therefore on equal terms of likelihood as his non-existence.

ღმერთის არსებობა - არარსებობის თანაბრ ალბათობას.

ასე რომ ჩემი მეგობარი მკაცრად აგნოსტიკოსია ფერიების მიმართ,

So, my friend is strictly agnostic about the tooth fairy,

but it isn't very likely, is it?

მაგრამ მათი არსებობა ნაკლებად სავარაუდოა არა? ისევე როგორც ღმერთის.

Like God.

Hence the phrase, "tooth-fairy agnostic."

სხვა სიტყვებით "ფერიის აგნოსტიკოსი".

Bertrand Russell made the same point

ბერტრან რასელმა მსგავსი აზრი თქვა,

using a hypothetical teapot in orbit about Mars.

ჰიპოთეტიური ჩაიდანის გამოყენებით, რომელიც მარსის ორბიტაზე დაფრინავს.

You would strictly have to be agnostic

თქვენ აგნოსტიკოსი უნდა იყოთ

about whether there is a teapot in orbit about Mars,

მარსის ორბიტაზე მოძრავი ჩაიდანის მიმართაც,

but that doesn't mean you treat the likelihood of its existence

მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ თანაბრად შესაძლებლად განიხილავთ

as on all fours with its non-existence.

მის არსებობა - არარსებობას.

The list of things which we strictly have to be agnostic about

საგნების სია, რომელთაც ჩვენ აგნოსტიკურად უნდა მივუდგეთ,

doesn't stop at tooth fairies and teapots; it's infinite.

არ იზღუდება ფერიებით და ჩაიდნებით. ის უსასრულოა.

If you want to believe one particular one of them --

თუ თქვენ გსურთ რომელიმე მათგანი იწამოთ,

unicorns or tooth fairies or teapots or Yahweh --

იქნება ეს ცალ რქა, თუ ფერია, თუ ჩაიდანი, თუ იაჰვე

the onus is on you to say why.

მტკიცების ტვირთი თქვენზეა, თუ რატომ ვიწამოთ

The onus is not on the rest of us to say why not.

და არა იმათზე ვისაც არ სწამს.

We, who are atheists,

ჩვენ ათეისტები ვართ ასევე ა-ფერიისტები და ა-ჩაიდნისტები

are also a-fairyists and a-teapotists.

(Laughter)

(სიცილი)

But we don't bother to say so.

მაგრამ ამას არ ვახსენებთ.

And this is why my friend uses "tooth-fairy agnostic"

ამიტომ იყენებს ჩემი მეგობარი განმარტებას "ფერიის აგნოსტიკოსი"

as a label for what most people would call atheist.

იმის აღსანიშნად, რასაც უმეტესობა ათეისტს ვეძახით.

Nonetheless, if we want to attract deep-down atheists to come out publicly,

მაგრამ თუ ჩვენ გვინდა, რომ ათეისტებმა საჯაროდ განაცხადონ საკუთარ წარმოდგენებზე,

we're going to have find something better to stick on our banner

ბანერისთვის რაღაც უკეთესი უნდა ვიპოვოთ,

ვიდრე "ფერიების", ან "ჩაიდნის აგნოსტიკოსი"

than "tooth-fairy" or "teapot agnostic."

So, how about "humanist"?

მაგალითად რას ფიქრობთ "ჰუმენისტზე"?

This has the advantage of a worldwide network of well-organized associations

მას აქვს უპიტარესობა, როგორც კარგად ორანიზებული ასოციაციის ქსელი,

and journals and things already in place.

საკუთარი ჟურნალებით და სხვა საჭირო რამეებით

My problem with it is only its apparent anthropocentrism.

ჩემი პრობლემა იმშია, რომ ეს აშკარა ანთროპოცენტრიზმია.

One of the things we've learned from Darwin

ერთ-ერთი რამ, რაც დარვინისგან ვისწავლეთ,

is that the human species is only one

არის რომ ადამიანის სახეობა მხოლოდ ერთია,

among millions of cousins, some close, some distant.

სხვა მილიონობით მონათესავე შორეულ, თუ ახლობელ სახეობებს შორის.

And there are other possibilities, like "naturalist,"

არსებობს კიდევ ერთი საშუალება, "ნატურალისტი" მაგალითად,

but that also has problems of confusion,

მაგრამ აქაც გაურკვევლობაა,

because Darwin would have thought naturalist --

რადგან დარვინი იფიქრებდა, რომ ნატურალისტი

"Naturalist" means, of course, as opposed to "supernaturalist" --

ეს "სუპერნატურალისტის" საპირისპიროა

and it is used sometimes --

და ხანდახან ეს განსაზღვრება გამოიყენება.

Darwin would have been confused by the other sense of "naturalist,"

დარვინს ის აერეოდა "ნატურალისტის" სხვა გაგებაში,

which he was, of course,

რომელიც იყო რა თქმა უნდა და ალბათ არსებობენ სხვებიც,

and I suppose there might be others who would confuse it with "nudism".

ვინც ამ სიტყვას აურევენ ნუდიზმში.

(Laughter)

(სიცილი)

Such people might be those belonging to the British lynch mob,

ასეთმა ხალხმა მაგალითად ლინჩი მოუწყვეს

which last year attacked a pediatrician in mistake for a pedophile.

შარშან პედიატრს, აურიეს რა ის პედოფილში.

(Laughter)

(სიცილი)

I think the best of the available alternatives for "atheist"

მე ვფიქრობ საუკეთესო შესაძლო ალტერნატივა ათეისტისა არის უბრალოდ "არა-თეისტი"

is simply "non-theist."

It lacks the strong connotation that there's definitely no God,

ეს სიტყვა აცილებს იმ ქვეტექტს, რომ ღმერთი ნამვდილად არ არსებობს.

and it could therefore easily be embraced by teapot or tooth-fairy agnostics.

შესაბამისად მარტივად შეიძლება გამოვიყენოთ ჩაიდნების და ფერიების აგნოსტიკოსებთან.

It's completely compatible with the God of the physicists.

ეს მთლიანად ეთანადება ღმერთს, რომლისაც ფიზიკოსებს სჯერათ.

როცა ისეთი ათეისტები როგორც

When atheists like Stephen Hawking and Albert Einstein use the word "God,"

სტივენ ჰოკინგი და ალბერტ აინშტაინი იყენებენ სიტყვა "ღმერთს",

they use it of course as a metaphorical shorthand

ისინი რა თქმა უნდა იყენებენ როგორც მეტაფორას, პირობით აღნიშვნას,

for that deep, mysterious part of physics which we don't yet understand.

ფიზიკის იმ ღრმად გაურკვეველი ნაწილისთვის, რომელიც ჯერ ვერ გაგვირკვევია.

"არა-თეისტი" ყველაფერ ამას მოიცავს, თან "ათეისტისგან" განსხვავებით,

"Non-theist" will do for all that, yet unlike "atheist,"

it doesn't have the same phobic, hysterical responses.

ამ სიტყვას თან არ სდევს ისტერიული შიშის რეაქცია.

But I think, actually, the alternative

სინამდვილეში ვფიქრობ, რომ ალტერნატივის სახით

is to grasp the nettle of the word "atheism" itself,

უნდა შევეჭიდოთ თავად სიტყვა "ათეისტს"

precisely because it is a taboo word,

სწორედ იმიტომ რომ ტაბუა,

carrying frissons of hysterical phobia.

რომელსაც თან სდევს ისტერიული შიში.

Critical mass may be harder to achieve with the word "atheist"

კრიტიკული მასის მიღწევა ძნელი იქნება სიტყვა "ათეისტით",

than with the word "non-theist,"

ვიდრე "არა-თეისტით",

or some other non-confrontational word.

ან სხვა რამე არაკონფრონტაციული სიტყვით.

But if we did achieve it with that dread word "atheist" itself,

თუმცა მიზნისთვის იმ საშინელი სიტყვა "ათეისტით" რომ მიგვეღწია,

the political impact would be even greater.

მაშინ პოლიტიკური გავლენა გაცილებით ძლიერი იქნებოდა.

Now, I said that if I were religious, I'd be very afraid of evolution --

როგორც ვთქვი, მე რომ რელიგიური ვყოფილიყავი ძალიან შემეშინდებოდა ევოლუციის.

I'd go further: I would fear science in general, if properly understood.

მეტიც, მე შემეშინდებოდა მეცნიერების ზოგადად.

And this is because the scientific worldview

ეს იმიტომ რომ სამყაროს მეცნიერული ხედვა,

is so much more exciting, more poetic,

იმდენად უფრო ამაღელვებელი და პოეტურია,

more filled with sheer wonder

უფრო სავსე საკვირველებით, ვიდრე ნებისმიერი რამ,

than anything in the poverty-stricken arsenals of the religious imagination.

იმ ღარიბ რელიგიურ წარმოდგენებში.

As Carl Sagan, another recently dead hero, put it,

როგორც კარლ სეიგანმა, კიდევ ერთმა ცოტა ხნის წინ გარდაცვლილმა გმირმა, თქვა:

"How is it that hardly any major religion has looked at science

"როგორ მოხდა, რომ არცერთმა სერიოზულმა რელიგიამ როცა შეხედა მეცნიერბას არ გააკეთა

and concluded, 'This is better than we thought!

დასკვნა: "ეს უკეთესია ვიდრე ჩვენ გვეგონა! სამყარო გაცილებით უფრო დიდია,

The universe is much bigger than our prophet said,

ვიდრე ჩვენმა წინასწარმეტყველმა გვითხრა,

grander, more subtle, more elegant'?

უფრო გრანდიოზული, დახვეწილი და ელეგანტური" ამის ნაცვლად ამბობენ: "არა, არა, არა!

Instead they say, 'No, no, no!

My god is a little god, and I want him to stay that way.'

ჩემი ღმერთი - პატარა ღმერთია და მინდა ის ასეთად დარჩეს"

A religion, old or new,

რელიგია ძველი თუ ახალი,

that stressed the magnificence of the universe

რომელიც ხაზს უსვამს სამყაროს საკვირველებას,

as revealed by modern science,

რაც თანამედროვე მეცნიერებითაა აღმოჩნეილი,

might be able to draw forth reserves of reverence and awe

იწვევს უფრო მეტ პატივისცემას და მოკრძალებას,

hardly tapped by the conventional faiths."

ვიდრე ტრადიციული რწმენები"

Now, this is an elite audience,

მე ვვარაუდობ, რომ ამ ელიტარულ აუდიტორიაში

and I would therefore expect about 10 percent of you to be religious.

დაახლოებით 10% არის რელიგიური.

Many of you probably subscribe to our polite cultural belief

ბევრი თქვენგანი ალბათ მისდევს რელიგიის პატივიცემის ჩვენს ზრდილობიან

that we should respect religion.

But I also suspect that a fair number of those

კულტურულ შეთანხმებას, მაგრამ მე ასევე ვეჭვობ რომ მათ საკმაო რაოდენობას,

secretly despise religion as much as I do.

მალულად სძულს რელიგია, იმდენად რამდენადაც მე.

(Laughter)

(სიცილი)

თუ თქვენ ერთ-ერთი მათგანი ხართ, შეიძლება ბევრი თქვენგანი არც იყოს,

If you're one of them, and of course many of you may not be,

but if you are one of them,

მაგრამ თუ თქვენ ერთი მათგანი ხართ, ნუღარ იქნებით ზრდილობიანი

I'm asking you to stop being polite,

come out, and say so.

გამოდით და თქვით ამის შესახებ, და თუ აღმჩნდა რომ თქვენ მდიდარი ხართ,

And if you happen to be rich,

დაფიქრდით იმაზე, თუ როგორ შეგიძლიათ რამე შეცვალოთ.

give some thought to ways in which you might make a difference.

The religious lobby in this country

ამ ქვეყანაში რელიგიური ლობისტები,

is massively financed by foundations -- to say nothing of all the tax benefits --

სერიოუზლად არიან დაფინანსებულნი ფონდებით, საგადასახადო შეღავათზე რომ არაფერი ვთქვათ,

by foundations, such as the Templeton Foundation and the Discovery Institute.

ისეთებით როგორც "ტემპელტონის ფონდი" და "დისქავერის ინსტიტუტი"

We need an anti-Templeton to step forward.

ჩვენ გვჭირდება ანტი ტემპელტონი, რომ ნაბიჯი გადავდგათ წინ.

If my books sold as well as Stephen Hawking's books,

ჩემი წიგნები ისევე კარგად რომ იყიდებოდეს, როგორც სტივენ ჰოკინგისა

instead of only as well as Richard Dawkins' books, I'd do it myself.

და არა მხოლოდ როგორც რიჩარდ დოკინსისა, მე ამას თვითონ გავაკეთებდი.

ხალხი ყოველთვის მეკითხება: "როგორ შეგცვალათ თქვენ 11-მა სექტემბერმა?"

People are always going on about, "How did September the 11th change you?"

Well, here's how it changed me.

მაშ, აი, როგორ შემცვალა:

Let's all stop being so damned respectful.

მოდით, ეს ოხერი, ნუღარ ვიქნებით ასეთი ზრდილობიანები!

Thank you very much.

მადლობა ყურადღებისთვის

(Applause)

(აპლოდისმენტები)