Militant atheism | Richard Dawkins

Translator: Batsoyombo Batchuluun Reviewer: Buyandelger Ulziikhuu

Саяны намайг орж ирэх үед тоглогдсон сүрлэг хөгжмийн аялгуу бол

That splendid music, the coming-in music,

"The Elephant March" from "Aida," is the music I've chosen for my funeral.

Аяда-гын бүтээл болох 'Зааны марш', -- нэртэй хөгжим, би өөрийнхөө оршуулган дээр тоглуулахаар сонгочихоод байгаа юм--

(Laughter)

(Инээд)

And you can see why. It's triumphal.

-яагаад гэдгийг нь ч та нар мэдэж байгаа. Үнэхээрийн сүр жавхлантай аялгуу.

I won't feel anything, but if I could,

Үхсэнийхээ дараа бол би юм мэдрэхгүй л дээ, гэхдээ мэдэрдэг байсан бол

I would feel triumphal at having lived at all,

үнэхээрийн агуу ялалтыг энэхүү өчүүхэн богинохон амьдралынхаа явцад

and at having lived on this splendid planet,

энэхүү гайхамшигт гариг дээр амьдарч,

and having been given the opportunity to understand

цаашлаад эс оршихүйн оронд оршин тогтнож, тэрийгээ ойлгон мэдрэх

something about why I was here in the first place, before not being here.

хувь заяатай төрсөндөө зориулан энэхүү уянгалаг аялгууг эгшиглүүлэх болно.

Can you understand my quaint English accent?

Та нар миний адармаатай англи маягийн дуудлагыг ойлгож байна уу?

(Laughter)

Like everybody else, I was entranced yesterday by the animal session.

Энд суугаа бүгдтэй чинь адил би ч гэсэн өчигдрийн амьтадын тухай ярианд уулга алдан шагширч мөн баярлан бахадсан.

Robert Full and Frans Lanting and others;

Ялангуяа Роберт Фулл болон Франс Лантингий үзүүлсэн

the beauty of the things that they showed.

гайхалтай баримтуудыг хараад.

The only slight jarring note was when Jeffrey Katzenberg said of the mustang,

Гэхдээ тэр дундаас ганц эгшиг зөрүүлж, чих халууцуулсан хэсэг нь Жейфри Каценбург :

"the most splendid creatures that God put on this earth."

' ''Бурханы'' энэ хорвоод бэлэглэсэн хамгийн үзэсгэлэнтэй амьтан.' гэж хэлсэн нь байсан.

Now of course, we know that he didn't really mean that,

Мэдээж бид нар Жейфри энийг 'шууд утгаар' хэлээгүйг мэднэ л дээ

but in this country at the moment, you can't be too careful.

гэхдээ яг одоогийн байдлаар бол манай улсад (Америк) иймэрхүү зүйл хэлэхдээ болгоомжтой байхаас өөр аргагүй...

(Laughter)

(Үзэгчидийн инээлт)

I'm a biologist, and the central theorem of our subject: the theory of design,

Би биологич, бидний онолын цөм ойлголт нь: дизайны онол,

Darwin's theory of evolution by natural selection.

Дарвины хувьсалын онол, байгалийн шалгарал.

In professional circles everywhere, it's of course universally accepted.

Эрдэмтэн, профессор болон бусад нарийн шинжлэх ухаантнуудын хүрээнд бол аль хэдийнээ хүлээн зөвшөөрөгдсөн онол.

In non-professional circles outside America, it's largely ignored.

Америкаас өөр орны мэргэжлийн бус хүмүүсийн хүрээлэлд бол үл тоомсорлогдох нь тааралдана л даа.

But in non-professional circles within America,

Харин Америкийн мэргэжлийн бус иргэдийн хүрээнд бол

it arouses so much hostility --

үнэмшихийн аргагүй өсөө хорсол, дайсагналтай тулгардаг--

(Laughter)

(Танхим дүүрэн инээд алдалт)

it's fair to say that American biologists are in a state of war.

Америкийн биологчид дайн тулааны нөхцөл байдалд байгаа гээд хэлчихэд хэлсдэхгүй л болов уу.

The war is so worrying at present,

Энэ байлдаан одоогийн байдлаар үнэхээрийн сэтгэл түгшүүлмээр агаад

with court cases coming up in one state after another,

нилээд олон тооны шүүхийн хэрэг ар араасаа цувран сөхөгдсөн

that I felt I had to say something about it.

үүний улмаас би өөрийн санал бодлоо илэрхийлж хэлье гэснээ хэлхээр шийдлээ.

If you want to know what I have to say about Darwinism itself,

Хэрвээ та бүхэн Дарвинизмын талаар юу хэлэхийг минь мэдэхийг хүсвэл

I'm afraid you're going to have to look at my books,

миний номыг уншихаас өөр аргагүй болов уу.

which you won't find in the bookstore outside.

Гэвч та яг одоо эндээс гараад Америкийн номын дэлгүүрүүдээс олох нь юу л бол.

(Laughter)

(Үзэгчид инээд алдав)

Contemporary court cases

Орчин үеийн шүүхийн хэргүүд сөхөгдөх болсон шалтгаан нь

often concern an allegedly new version of creationism,

'дэлхий ертөнцийг бурхан бүтээсэн' гэх онолыг батлах гэсэн шинэ төрлийн хавтаст хэргүүд,

called "Intelligent Design," or ID.

үүнийгээ тэд ''Оюунт дизайн'' буюу ID хэмээн нэрлэх болов. /Intelligent design or ID/

Don't be fooled. There's nothing new about ID.

Сайхан үгэнд нь бүү хуурт эрхэмүүдээ. Шинэ гээд байх өчүүхэн ч зүйл энд байхгүй.

It's just creationism under another name,

Зүгээр л нөгөө л бурханы "үлгэр, домог"-ын өөр нэг нэр нь.

rechristened -- I choose the word advisedly --

Дахин Христосчлол гээд нэрэлчихий

(Laughter)

(Үзэгчид инээд алдав)

for tactical, political reasons.

--тактикийн хувьд улс төрийн шалтгаанууд.

The arguments of so-called ID theorists

Энэхүү оюунт дизайныг танилцуулан гаргаж ирсэн онолчын урдаа барьж

are the same old arguments that had been refuted again and again,

байгаа нотолгоо нь мөнөөх л хуучны тайлбарууд,

since Darwin down to the present day.

аль дээр үед, Дарвины амьд байхад л няцаагдсан санаа оноонууд.

There is an effective evolution lobby

Үр нөлөөтэй хувьсалыг дэмжигч лоббичид

coordinating the fight on behalf of science,

шинжлэх ухааныг төлөөлөн үйл ажиллагаагаа урагштай явуулан

and I try to do all I can to help them,

тэрэнд нь би чадах ядахаараа хувь нэмрээ оруулж буй боловч

but they get quite upset when people like me dare to mention

над мэтийн хүмүүс олон нийтэд өөрсдийгөө, энэхүү хувьсалын онолыг дэмжигч бид

that we happen to be atheists as well as evolutionists.

шашин шүтлэггүй (атейст) хүмүүс гэж зарлахад үнэхээрийн их сэтгэлээр унадаг билээ.

They see us as rocking the boat, and you can understand why.

Тэд бид нарийг бүх юмыг бужигнуулан замбарааг нь алдагдуулах гээд байна гэж зэмлэхийг нь үгүйсгэхийн аргагүй үнэний хувьтай.

Creationists, lacking any coherent scientific argument for their case,

Шашин шүтлэгтэнгүүд өөрсдийгөө "шинжлэх ухааны" үүднээс тайлбарлах аргагүйн улмаас

fall back on the popular phobia against atheism:

нөгөөх л атейстуудаас эмээдгээрээ л.

Teach your children evolution in biology class,

Хэрвээ биологийн хичээл дээр хувьсалын тухай зааж өгвөл

and they'll soon move on to drugs, grand larceny and sexual "pre-version."

ирээдүйд хүүхдүүд чинь бүгд мансууруулах бодисонд донтон, хулгай дээрэм хийн cексийн гаж донтон болно хэмээн заадаг.

(Laughter)

(Үзэгчидийн хөхрөлт)

In fact, of course, educated theologians from the Pope down

Үнэн хэрэгтээ, боловсролтой бурханыг номлогч /теологч/ Ромын Пап ламаас авхуулаад доод давхаргийн

are firm in their support of evolution.

лам нар, хувьсалийг бүрэн дэмждэг.

This book, "Finding Darwin's God," by Kenneth Miller,

Кенит Миллирийн 'Дарвины бурханыг олох нь' хэмээх энэхүү ном нь

is one of the most effective attacks on Intelligent Design that I know

миний мэдэх Оюунт дизайнтнууд хамгийн үр дүнтэйгээр үгүйсгэн

, үр ашигаа ч өгч буй сайхан ном

and it's all the more effective because it's written by a devout Christian.

Учир юунд вэ хэмээвээс зохиогч нь хатуу сүсэг бишрэлтэй Христосын шашинтан.

People like Kenneth Miller could be called a "godsend" to the evolution lobby,

Кенит Миллир мэтийн хүмүүс нь бидэнд /хувьсалын онолыг баримтлагчид/ 'БУРХАН'-аас илгээсэн бэлэг.

(Laughter)

(Инээд)

because they expose the lie that evolutionism is, as a matter of fact,

Учир нь эдгээр зохиогчид хувьсалыг: худал хуурмаг

tantamount to atheism.

яг атейстууд шиг нь хэмээн зарлан тунхагладаг.

People like me, on the other hand, rock the boat.

Тэгээд намайг сарнин бусниулагч гээд манайхан хэлээд үз л дээ.

But here, I want to say something nice about creationists.

За ганц зүйл дээр ч гэсэн шашин, шүтлэгтэнгүүдийг магтан дуулая

It's not a thing I often do, so listen carefully.

Миний ховорхон хийдэг зүйлүүдийн нэг шүү, сайн анхааралтай сонсоорой.

(Laughter)

(Инээдэм)

I think they're right about one thing.

Миний бодохын тэд нэг зүйл дээр алдалгүй хэлсэн.

I think they're right that evolution

Хувьсалын онол нь шашин, шүтлэгт ясны дайсан

is fundamentally hostile to religion.

гэж айлдсан явдал.

I've already said that many individual evolutionists, like the Pope,

Өмнө нь хальт дурьдсанчлан, Ромын Поп түүнээс гадна олон бурханы номтонгууд атлаа, хажуугаар нь

are also religious, but I think they're deluding themselves.

хувьсалийн онолийг дэмжигчидэд битгий өөрсдийгөө төөрөгдүүлэн, молигдождооч гэж хэлмээр байна.

I believe a true understanding of Darwinism

Миний бодлоор жинхэнэ Дарвины онолын гүн ойлгоц нь

is deeply corrosive to religious faith.

шашин, шүтлэгт туйлын муу нөлөөтэй.

Now, it may sound as though I'm about to preach atheism,

Одоо би шашингүйн ёсны тухай номлол айлдах гэж байгаа юм шиг сонсогдож магад

and I want to reassure you that that's not what I'm going to do.

гэхдээ санаа амар байж болно яагаад гэвэл би тэгэхгүй.

In an audience as sophisticated as this one,

Учир нь одоо намайг сонсож бyй энэхүү ухаалаг сонсогчидод бурхангүй байхын сайн, сайхны тухай ярих нь

that would be preaching to the choir.

санваартан- хоор дуучиддаа /шашины/ номлол айлдаж байгаатай ялгаагүй билээ.

No, what I want to urge upon you --

Тэрний оронд би та нарыг--

(Laughter)

(Үзэгчид чангаар хөхрөлдөв)

Instead, what I want to urge upon you is militant atheism.

сүсэг, бишрэл, шашины эсрэг тэмцэгц цэрэг атейстүүд болохыг уриалан дуудаж байна.

(Laughter)

(Инээдэм)

(Applause)

(Алга ташилт)

But that's putting it too negatively.

Гэхдээ ингэж хэлэх нь арай л сөрөгөөр хэлсэн болно.

If I was a person who were interested in preserving religious faith,

Хэрвээ би хүссэн бол-- хэрвээ би шашин, шүтлэг, итгэл, үнэмшилийг хадгалахыг хүссэн бол...

I would be very afraid of the positive power of evolutionary science,

Би хувьсалын шинжлэх ухааны эерэг хүчнээс айх байсан

and indeed science generally, but evolution in particular,

гэхдээ ганцхан хувьсалын шинжлэх ухаан ч биш, бүх

to inspire and enthrall, precisely because it is atheistic.

шинжлэх ухаан хүмүүст урам өгч сэтгэлийг нь татдаг, яагаад гэвэл энэ бол шашингүй үзэл.

Now, the difficult problem for any theory of biological design

За одоо, биологийн дизайны онолыг тайлбарлая, түүний дотроос

is to explain the massive statistical improbability of living things.

итгэхэд үнэхээрийн бэрх статистикийн байж болшгүй- амьдрал хэрхэн үүссэнийг тайлбарлая.

Statistical improbability in the direction of good design --

Байхад бэрх гэмээр тоо баримт хэрхэн бидний мэдэх дизайныг чиглэх болсон--

"complexity" is another word for this.

өөрөөр хэлвэл комплексити.

The standard creationist argument --

Шүтлэгтэнгүүдийн урдаа барьдаг ганц тайлбар нь: нэг л зүйл бий, бусад бүх зүйл энэхүү л зүйлээс үүдэлтэй--

there is only one; they're all reduced to this one --

takes off from a statistical improbability.

энэ нь стастикийн ямар ч шансгүй.

Living creatures are too complex to have come about by chance;

Амьтад азаар бүрэлдэн тогтноод үүссэн гэхэд хэтэрхий нарийн, дэндүү ээдрээтэй

therefore, they must have had a designer.

тийм болхоор тэд нарийг хэн нэгэн нь урлан, зохион бүтээсэн байх ёстой.

This argument of course, shoots itself in the foot.

Энэхүү тайлбар өөрсддөө нүхээ малтаж байгаатай адил юм.

Ямар нэгэн нарийн, ярвигтай зүйлийг бүтээхйин тулд бүтээлч нь

Any designer capable of designing something really complex

has to be even more complex himself,

тэрхүү бүтээсэн юмнаасаа илүү нарийн байх ёстой, энэ нь бидний хариулт эхлэхээс ч өмнөх туйлын энгийн ойлгомжтой зүйл.

and that's before we even start on the other things he's expected to do,

үүнд бид нар бурханы бусад хийдэг адармаатай бусад эд зүйлс болох:

like forgive sins, bless marriages, listen to prayers --

хийсэн нүглийг өршөөх, гэрлэлтийг адислах, гуйлтыг сонсох--

favor our side in a war --

дайнд манай талыг дэмжих

(Laughter)

(танхим дүүрэн инээдэм)

disapprove of our sex lives, and so on.

-бидний сексийн /ижил хүйстэн/ амьдралыг эсэргүүцэх гэх мэт орно.

(Laughter)

(Инээдэм)

Complexity is the problem that any theory of biology has to solve,

Комплекситийн /нарийн зохион бүтэц/ онол нь биологчидын тайлах хэцүү оньсогуудын нэг

and you can't solve it by postulating an agent that is even more complex,

хэн нэгэн нь зүгээр л тэр нарийн зүйлүүдийг илүү нарийн биет бүтээсэн гээд хариулаад

thereby simply compounding the problem.

тэрэндээ сэтгэл ханчихаж болохгүй.

Darwinian natural selection is so stunningly elegant

Дарвины байгалийн шалгарал нь үгээр илэрхийлэхийн аргагүй

because it solves the problem of explaining complexity

учир юунд вэ гэвэл энэ их нарийн ярвигтай зүйлсийг

in terms of nothing but simplicity.

ганц зүйлээр, туйлын энгийнээр тайлбарлсанд оршино.

Essentially, it does it by providing a smooth ramp

Хамгийн чухал нь тайлбар хийхдээ бага багаар

of gradual, step-by-step increment.

нэмэгдэх шат шиг хэлбэртэйгээр тайлбарласан.

But here, I only want to make the point

Энд нэг зүйлийг тодруулж хэлмээр байгаа нь: Ийнхүү

that the elegance of Darwinism is corrosive to religion,

яг таарсан нотолгоо өгсөн нь шашин шүтлэг, сүсэг бишрэлд хамгийн

precisely because it is so elegant, so parsimonious, so powerful,

их хор нөлөө үзүүлдэг, учир нь энэ нарийн бөгөөд гайхалтай хүчин чадалтай юм.

so economically powerful.

эдийн засгийн үүднээс аваад үзсэн ч тэр.

дүүжин гүүр мэт гайхамшигтай бүтэцтэй.

It has the sinewy economy of a beautiful suspension bridge.

The God theory is not just a bad theory.

Харин бурханы тухай сургаал бол зүгээр ч нэг муу онол биш.

It turns out to be -- in principle --

Ер нь ажиглаад байхад, гүйцэтгэх ёстой үүргээ ч бүрэн гүйцэлдүүлж ч чадахгүй арчаагүй онол.

incapable of doing the job required of it.

So, returning to tactics and the evolution lobby,

За буцаад хувьсалыг дэмжигчидынхээ онол руу яриагаа хандуулья

I want to argue that rocking the boat

Миний бодоход сууж буй завиа савчуулах нь харин ч зөв болов уу

may be just the right thing to do.

My approach to attacking creationism is --

Миний шашныг дайрах тактик бол одооны хувьсалын онолыг дэмжигчидээс ондоо

unlike the evolution lobby --

my approach to attacking creationism is to attack religion as a whole.

Юугаараа ондоо вэ гэвэл, зөвхөн бурхан ч биш үүнээс гадна бүхий л шашин шүтлэг, сүсэг бишрэл, бөө мөргөл бүгд багтана,

And at this point I need to acknowledge the remarkable taboo

дашрамд дурьдахад энд би бас нэгэн зүйлийг онцолж асуумаар байна.

against speaking ill of religion,

Яагаад бид шашныг муулж болдоггүй, дархан цаазтай ганц ярианы сэдэв болчдог билээ.

and I'm going to do so in the words of the late Douglas Adams,

Би Дуглас Адамс-ын хэлсэн зүйлээс ишлэл татмаар байна.

a dear friend who, if he never came to TED,

миний сайн анд, ТЭД-д ирэх завшаан олдоогүй боловч

certainly should have been invited.

заавал уригдан ирэх ёстой байсан хүний нэг.

(Richard Saul Wurman: He was.)

(Ричард Саал Вурман: Уригдсаан)

Richard Dawkins: He was. Good. I thought he must have been.

Ричард Давкинс: Уригдсан байсан юм уу. Болж тэгвэл. Урисан ч болов уу гэж бодоод байсан юм.

He begins this speech, which was tape recorded in Cambridge

Тэрээр Камбридж-д хураагуур дээр нас бархаасаа өмнөхөн бичиж үлдээсэн

shortly before he died --

яриагаа эхлэхдээ

he begins by explaining how science works through the testing of hypotheses

түүний шинжлэх ухааны ажил хэрхэн аливаа нэгэн ганхашгүй гэсэн таамаглалын үнэн эсэхийг шалгадаг талаар

that are framed to be vulnerable to disproof, and then he goes on.

үнэн эсэхийг шалгадаг талаар тайлбарлаад,

I quote, "Religion doesn't seem to work like that.

"Бурханы шашинд харин энэхүү арга зам үйлчилдэггүй юм шиг байна"

It has certain ideas at the heart of it, which we call 'sacred' or 'holy.'

"Шүтлэгт чухал цөм нь болох, янз бүрийн санаа оноог тэд ариун гэгээн дагшин хэмээн боддог бололтой." гэж хэлсэн байсан.

What it means is: here is an idea or a notion

Энэ юу хэлэх гээд байна аа гэвэл

that you're not allowed to say anything bad about.

Чи шашны талаар юу ч хэлж шүүмжлэх эрхгүй л хэмээн хэлээд байхгүй юу.

You're just not. Why not? Because you're not."

Зүгээр л халдан довтолж ярьж болохгүй. Яагаад? Зүгээр л болохгүй болоод л болохгүй

(Laughter)

(Инээв)

"Why should it be that it's perfectly legitimate

Яагаад бид ардчилсан нам эсвэл хувьсгалт намыг дэмжихдээ ичиж зовохгүй санал бодлоо хуваалцан,

to support the Republicans or Democrats,

this model of economics versus that,

энэ эдийн засгийн загвар тэрнээс илүү, Виндоусын оронд Макинтошыг

Macintosh instead of Windows,

but to have an opinion about how the universe began,

илүү хэмээн шүүмжилдэг мөртлөө орчлон ертөнц хэрхэн үүссэний талаар ярьж эхлэхээр

about who created the universe --

эсвэл хэн бүтээсэн бэ гээд эхэлхээр л --үгүйээ ариун дагшин зүйл ярихыг цээрлэнэ, амаа тат..." гэцгээдэг юм бэ?

no, that's holy.

So, we're used to not challenging religious ideas,

Тийм ч болоод бид шашныг үгүйсгэдэггүй, тэрэндээ бүүр дасчихсан.

and it's very interesting how much of a furor Richard creates

гэхдээ Ричард хэрхэн хүмүүсийн уур хилэнг хүргэхийг нь харах ч сонирхолтой шүү"

when he does it." --

тэр эдгээрийг ярьж байхад. Тэр надад ингэж хэлсээн:

He meant me, not that one.

"Everybody gets absolutely frantic about it,

Шашны талаар ярьж эхлэнгүүт л хүмүүс жигшин, зэвүүцэх юм,

because you're not allowed to say these things.

яг юуны улмаас гэдгийг нь эрүүл ухаанаар бодоход- зүгээр л болохгүй болоод тэр гэхээс өөр юмгүй,

Yet when you look at it rationally,

there's no reason why those ideas

энэ сэдэв бусад сэдвээс онцгой, онгон тагшин гээд байх юу ч байхгүй.

shouldn't be as open to debate as any other,

Гэтэл үгүй шүү, бүгд зөвшилцөөд шашны талаар ярьж болохгүй гээд

except that we've agreed somehow between us

that they shouldn't be."

үг дуугүй хүлээн зөвшөөрөөд шийдцэн аястай" гэж Дуглас яриагаа эхэлсэн.

And that's the end of the quote from Douglas.

In my view, not only is science corrosive to religion;

Миний бодоход шинжлэх ухаан шашин, шүтлэгийг зэврүүлэх биш

religion is corrosive to science.

шашин, шүтлэг- шинжлэх ухааныг байнга хойш нь татдаг.

It teaches people to be satisfied with trivial,

Хүмүүсд хосгүй сайхан бодит мэдээллийг түгээх бус өрөвдөлтэй, ид шидийн тайлбар өгч

supernatural non-explanations,

and blinds them to the wonderful, real explanations

жинхэнэ амьдаралаас холдуулан нүдийг нь сохолж байна.

that we have within our grasp.

It teaches them to accept authority, revelation and faith,

Тэдэнд захиран ноёлхыг номлон, сүсэг бишрэл, итгэл үнэмшилийг аманд нь цутган

instead of always insisting on evidence.

үнэн мөн, баримт нотолгоо хайх эрэлийг нь цээрлэн хориглодог.

There's Douglas Adams, magnificent picture from his book, "Last Chance to See."

Энэ Дуглас Адамс-ын 'Сүүлийн удаа харах завшаан' хэмээх номны эрхэмсэг сайхан зургийн нэг нь байна.

Now, there's a typical scientific journal,

Одоо, энэ бидний энгийн сайхан шинжлэх ухааны сэтгүүл байна. Биологийн улиралын цуврал.

The Quarterly Review of Biology.

And I'm going to put together, as guest editor,

Дотор нь би хянан засварлагчийн хувьд

a special issue on the question, "Did an asteroid kill the dinosaurs?"

нэг асуудлыг гаргаж ирсэн. 'Солир үлэг гүрвэлүүдийг мөхөлд хүргэсэн үү?'

And the first paper is a standard scientific paper,

Эхний өгүүлэл нь жишиг шинжлэх ухааны өгүүллэг ямар байдаг тийм

presenting evidence,

баримтан дээр үндэслэн: К-Т харьяаны Иридиум давхрагт орших

"Iridium layer at the K-T boundary,

and potassium argon dated crater in Yucatan,

Кали-Аргон хийн цаг үед үүссэн Юукатан-д орших хонхор нь

indicate that an asteroid killed the dinosaurs."

үлэг гүрвэлүүд солироос болж мөхсөн хэмээн таамаглал дэвшүүлэхэд хүргэж байгаа тухай тайлбарласан.

Perfectly ordinary scientific paper.

Энгийн нэгэн шинжлэх ухааны өгүүллэг.

Now, the next one.

Дараачийнх нь, ''Язгууртны хүрээний ерөнхийлөгч

"The President of the Royal Society

has been vouchsafed a strong inner conviction

итгэл үнэмшилдээ автан үнэн сэтгэлээсээ

that an asteroid killed the dinosaurs."

солир үлэг гүрвэлүүдийг мөхөлд хүргэсэн" гэж гүнээ итгэв.(Инээв)

(Laughter)

(Үзэгчид инээв)

"It has been privately revealed to Professor Huxtane

"Профессор Хокстайн-д далдын хүчээр хэн нэгэн

that an asteroid killed the dinosaurs."

үлэг гүрвэлүүдийг солир устгасан хэмээн илчэлж өгөв".

(Laughter)

(Үзэгчид инээв)

"Professor Hordley was brought up

"Профессор Хордли-г балчир байхаас нь ямар ч асуулт тавиулалгүйгээр

to have total and unquestioning faith" --

"үлэг гүрвэлүүдийг солир устгасан" гээд л

(Laughter) --

(Инээдэм)

"that an asteroid killed the dinosaurs."

хүмүүжүүлэн өсгөсөн.

"Professor Hawkins has promulgated an official dogma

"Профессор Хавкинс өөрийн үнэнч дагалдагч Хавкинсгууддаа

binding on all loyal Hawkinsians

"Үлэг гүрвэлүүдийг солир устгасан" болохыг

that an asteroid killed the dinosaurs."

албан ёсоор тунхаглан зарласөн.

(Laughter)

(Үзэгчид инээв)

That's inconceivable, of course.

Даанч эрдэмтэн, доктор бидэнд ингэж дураараа загнах аз заяасангүй дээ.

But suppose --

Гэхдээ--

[Supporters of the Asteroid Theory cannot be patriotic citizens]

(Үзэгчдийн алга ташилт)

(Laughter)

(Applause)

In 1987, a reporter asked George Bush, Sr.

1987 онд нэгэн сурвалжлагч том Жорж Бушаас

whether he recognized the equal citizenship and patriotism

Америкад амьдарч буй шашингүй оршин суугчидыг талаар юу боддог вэ,

of Americans who are atheists.

тэднийг адил тэгш эрхтэй гэж үздэг үү гэж асуухад

Mr. Bush's reply has become infamous.

Ноён Бушийн олиггүй нэгэн хариулт өгсөн нь:

"No, I don't know that atheists should be considered citizens,

'Үгүй. Би тэднийг Америк улсын тэгш эрхт иргэн гэж хүлээн зөвшөөрөхгүй ба

nor should they be considered patriots.

тэднийг эх оронч ч гэж үзэх үндэслэлгүй.

This is one nation under God."

Учир нь манай улс нэг л бурханд захирагддаг.'' гэж байсан.

Bush's bigotry was not an isolated mistake,

Бушын энэхүү үзэл нь ганц удаа санамсаргүй ам алдалт биш юм,

blurted out in the heat of the moment and later retracted.

тэрээр хэлсэн үгээ буцааж залруулах бус

He stood by it in the face of repeated calls for clarification or withdrawal.

харин ч бүр түүнийгээ олон дахин давтан олон нийтэд зарлан тунхагласан хэлсэн нь энэ.

He really meant it.

Тэр үнэхээр гүн зүрхнээсээ үүнд итгэдэг.

More to the point, he knew it posed no threat to his election --

Үүгээр ч зогсохгүй ерөнхийлөгчийн сонгуульд ингэж хэлсэнээсээ болж санаа зовох биш бүр

quite the contrary.

Democrats as well as Republicans parade their religiousness

харин ч эсрэгээрээ ардчилсан ч бай хувьсгалт ч бай аль аль нь түүнийг шашин шүтлэгийг дэмждэгт нь бахдан бялуурч

if they want to get elected.

сонгуульд дэмжинэ гэдгийг мэдээд ингэж хэлсэн. Хоёр тал хоёул нэг шашин доор оршихыг уриалан дуудсан.

Both parties invoke "one nation under God."

What would Thomas Jefferson have said?

Энийг харсан Томас Жеффорсон юу гэх байсан болоо?

[In every country and in every age, the priest has been hostile to liberty]

Нэг их бахдаад байдаггүй ч, аз болж би Их Британы иргэн болж төрсөн.

Incidentally, I'm not usually very proud of being British,

but you can't help making the comparison.

энэ дээр бол харин ялгааг нэг харьцуулаад харуулчихад ч буруутахгүй л байх.

(Applause)

(Алга ташилт)

In practice, what is an atheist?

Амьдрал дээр шашинд үл итгэгч гэж ер нь хэн бэ?

An atheist is just somebody who feels about Yahweh

Шашингүй хүн бол зүгээр л, шашинтангууд болох христын шашны Фор, Баал-г яаж

the way any decent Christian feels about Thor or Baal or the golden calf.

авч үздэгтэй л адил Юавэ-г ч гэсэн яг л тийм гэж боддог хүн.

As has been said before, we are all atheists about most of the gods

Өмнө нь дурьдсан даа, хүмүүс бүгд энэ ертөнц дээр оршин буй

that humanity has ever believed in.

олон мянган төрлийн бурханд үл итгэгчид, зарим нэг нь зүгээр л бас л яг үүнтэй адил гэхдээ нэгээр илүүд л үл итгэгч.

Some of us just go one god further.

(Laughter)

(Инээв)

(Applause)

(Үзэгчдийн алга ташилт)

And however we define atheism, it's surely the kind of academic belief

Шашинд үл итгэгчид ер нь хэн ч байлаа гэсэн шинжлэх ухаанд итгэхээс гадна бусдад

that a person is entitled to hold without being vilified

эх орондоо хайргүй, сонгуульд саналаа өгөх эрхгүй иргэн

as an unpatriotic, unelectable non-citizen.

гэж гүжирдүүлэх ёсгүй хүмүүс.

Nevertheless, it's an undeniable fact that to own up to being an atheist

Гэтэл бодит амьдрал дээр, өөрийгөө бурханд итгэдэггүй гэж танилцуулахад

is tantamount to introducing yourself as Mr. Hitler or Miss Beelzebub.

өөрийгөө, Ноён Хитлер эсвэл Хатагтай Бийлзебаб гээд танилцуулчихнаас ялгаагүйгээр хүмүүс хүлээж авдаг.

And that all stems from the perception of atheists

Энэ нь юунаас болоод тэр вэ гэвэл, хүмүүсийн ухамсарт шашингүй хүмүүс

as some kind of weird, way-out minority.

хачин, бусдад гадуурхагдсан цөөнх гэж харагддагаас тэр.

Natalie Angier wrote a rather sad piece in the New Yorker,

Натали Анжир, Ниюү-Юоркор сонинд нэгэн гунигт өгүүллэгэ бичсэн нь

saying how lonely she felt as an atheist.

тэрбээр шашингүй болхоор хичнээн бусдад нүд үзүүрлэгддэг тухай бичжээ.

She clearly feels in a beleaguered minority.

Тэрбээр үнэхээр өөрийгөө бусад цөөн нэгэн шашингүйчүүдийн нэг гэж итгэдэг боловч

But actually, how do American atheists stack up numerically?

яг одоогийн байдлаар Америк улсад нийт хэр их хүн шашингүй амьдарч байна вэ?

The latest survey makes surprisingly encouraging reading.

Сүүлд хийсэн судалгаанаас харахад үнэхээр сэтгэл сэргэмээр сайхан мэдээ нийтлэгджээ.

Christianity, of course, takes a massive lion's share of the population,

Мэдээжийн хэрэг, бялууны хамгийн том хэсгийг загалмайтны

шашинтангууд ба нийт 160 сая иргэд.

with nearly 160 million.

But what would you think was the second largest group,

Дараачийн хэсгийг хэн эзэлсэн гэж бодож байна? Бусад бүлгүүд болох

convincingly outnumbering Jews with 2.8 million, Muslims at 1.1 million,

еврейчүүд 2.8 сая, мусалманууд болох 1.1 саяаас цаашлаад

Hindus, Buddhists and all other religions put together?

хинди болон буддистуудыг бүгдийг нь нийлүүлсэнээс хавьгүй том,

The second largest group, with nearly 30 million,

2 дахь бүлэг буюу нийт 30 сая хүнтэйгээр

is the one described as non-religious or secular.

шашингүй иргэд эзэлсэн байна.

You can't help wondering why vote-seeking politicians

Ингээд бодхоор өөрийн эрхгүй саналаа өгөгчдийн хойноос хөөцөлдөн байдаг

are so proverbially overawed by the power of, for example, the Jewish lobby --

улс төрчид яагаад ийм хүн цөөтэй еврейчүүдийн улыг долоох шахуу хөөцөлддөг мөртлөө энийг нүдээ анин өнгөрүүлдэг билээ.

the state of Israel seems to owe its very existence to the American Jewish vote --

Израйл улсын оршин тогтнож буй хамгийн том шалтгааны нэг нь

Америкид оршиж буй санал өгөгчид ба

while at the same time,

consigning the non-religious to political oblivion.

бусад шашингүйчүүдийн дэмжлэг мөн бусад улс төрийн үймээн.

This secular non-religious vote, if properly mobilized,

Хэрвээ энэхүү сүсэггүй иргэдийн дэмжлэгийг зөв ашиглан хөдөлгөж чадвал

is nine times as numerous as the Jewish vote.

Еврейчүүдээс ес дахин их санал авах боломжтой.

Why does this far more substantial minority

Бидний бага, цөөнх гэж үзэгдээд байгаа эдгээр иргэд

not make a move to exercise its political muscle?

нэг хүчээ үзээд алдвал яасан юм бэ сонгуульд?

Well, so much for quantity. How about quality?

За хэмжээ ч яахав ийм байдаг юм байж. Тэгвэл эдгээр шашингүй гээд байгаа хүмүүс ер нь ямар хүмүүс байна?

Is there any correlation, positive or negative,

Шашинтай байх нь, боловсрол мэдлэгтэй байх ямар нэгэн эерэг юм уу

between intelligence and tendency to be religious?

сөрөг уялдаа хамаарал байна уу?

[Them folks misunderestimated me]

(Инээдэм)

(Laughter)

The survey that I quoted, which is the ARIS survey,

Миний энэхүү танилцуулж байгаа статистик АРИС-аас авсан мэдээлэл ба эдгээр иргэдийг

didn't break down its data by socio-economic class or education,

цааш нь боловсрол, анги зиндаа болон IQ-гээр нь цааш нарын

IQ or anything else.

ангилаагүй болно.

But a recent article by Paul G. Bell in the Mensa magazine

Сүүлд хэвлэлтэнд нийтлэгдсэн Паул Ж Бэлл-ийн Мэнса сэтгүүлээс

provides some straws in the wind.

бага зэргийн дүр зураг гаргах гээд оролдоё.

Mensa, as you know, is an international organization

Та бүхний мэдхээр Мэнса нь олон улсын байгууллага ба сэтгүүл нь

for people with very high IQ.

IQ өндөртэй хүмүүсд зориулагдсан билээ.

And from a meta-analysis of the literature,

Хэл зүйн мета дүгнэлтээс

Bell concludes that, I quote -- "Of 43 studies carried out since 1927

Бэлл иймэрхүү дүгнэлт хийжээ: 1927 оноос хойш хийгдсэн нийт 43 судалгаанаас

on the relationship between religious belief,

шашинтай хүмүүс боловсрол болоод оюуны чадавхи нь өндөр байдаг уу гэсэн судалгаанаас

and one's intelligence or educational level,

all but four found an inverse connection.

харин ч эсрэг хариу дүгнэлт гарчээ.

That is, the higher one's intelligence or educational level,

Өндөр боловсрол болон оюуны чадавхитай хүмүүс нь харин

the less one is likely to be religious."

шашин шүтлэггүй хүмүүс байдаг гэсэн дүгнэлт илт тодоор харагдсан.

Well, I haven't seen the original 42 studies,

Би яг тэр 42 судалгааг нэг бүрчлэн уншаад дүгнэлт хийж чадаагүй ч гэсэн

and I can't comment on that meta-analysis,

but I would like to see more studies done along those lines.

үүнээс илүү, өөр олон судалгаа шинжилгээ хийгээсэй гэж уриалан дуудмаар байна.

And I know that there are -- if I could put a little plug here --

Миний мэдэхийн энд суугаа олонхи үзэгчид

хөнгөхөөн сэтгэл гаргаад том гэгч нь

there are people in this audience

easily capable of financing a massive research survey to settle the question,

судалгаа яг энэнд зориулаад хийчэх санхүүгийн бололцоотой л болов уу.

and I put the suggestion up, for what it's worth.

Энэхүү судалгаа ямар их ач холбогдолтой болхыг энд цухасхан үзүүлье

But let me know show you some data

Энд гүн гүнзгий судалгаа шинжилгээ хийсэн хэдэн материалыг танилцуулахыг минь зөвшөөрнө үү.

that have been properly published and analyzed,

Энэхүү судалгаа нь топ эрдэмтэн шинжилгээний

on one special group -- namely, top scientists.

ажилтанууд дээр хийгдсэн болно.

In 1998, Larson and Witham polled the cream of American scientists,

1998 онд Ларсон болон Витам Америк улсын

эрдэм шинжилгээний шагналд нэр дэвшсэн эрдэмтэд дээр

those who'd been honored by election to the National Academy of Sciences,

судалгаа явуулжээ.

and among this select group,

Судалгаанд хамрагдсан хамт олноос бурханд итгэдэг

belief in a personal God dropped to a shattering seven percent.

эрдэмтэд итгэхийн аргагүй, ердөө 7-хон хувь байжээ.

About 20 percent are agnostic; the rest could fairly be called atheists.

Хорин хувь нь дундыг баримтлагчид буюу агностик бусад нь сүсэг бишрэлгүй хүмүүс.

Similar figures obtained for belief in personal immortality.

Үхэшгүй мөнх амьдралд итгэгчидээс иймэрхүү судалгааны үр дүн гарсан.

Among biological scientists, the figure is even lower:

Биологийн салбарын эрдэмтэдээс бүр бага буюу

5.5 percent, only, believe in God.

нийт ердөө л 5.5 хувь нь бурханд итгэдэг гэж мэдүүлжээ. Физикийн судлаачдаас 7.5 хувь нь л мөн бурханд итгэдэг.

Physical scientists, it's 7.5 percent.

I've not seen corresponding figures for elite scholars

Бусад нарын мэргэжлийн эрдэмтэд болох түүхчид болон сэтгэл судлаачид дунд иймэрхүү судалгаа

in other fields, such as history or philosophy,

бага явагдсан болоод ч тэрүү би нарын тоо баримт байхгүй ч гэсэн

but I'd be surprised if they were different.

энэхүү тооноос өөр тоо гарвал би үнэхээр гайхна.

So, we've reached a truly remarkable situation,

За тэгэхээр бид энд үнэхээр сонирхууштай дүгнэлтэнд хүрээд байдаг,

a grotesque mismatch between the American intelligentsia

Америкын сонгуульд санал өгөгчид болон эрдэмтэнүүдийн

and the American electorate.

хоорондох асар том ялгаа нь аварга том ангал мэт.

A philosophical opinion about the nature of the universe,

Америкын хамгийн урдаа барьдаг эрдэмтэн мэргэд болон судлаачид цаашлаад

which is held by the vast majority of top American scientists

хамгийн элитүүд нь болох хүмүүс болон энгийн иргэдийн

and probably the majority of the intelligentsia generally,

орчлон ертөнцийн талаарх үзэл бодол нь

is so abhorrent to the American electorate

эсрэг тэсрэгийн туйл мэт

that no candidate for popular election dare affirm it in public.

цаашлаад энийг олон нийтэд зарлаад хэлчих нэг ч нэр дэвшигч байдаггүй.

If I'm right, this means that high office

Миний хэлж байгаа үнэн бол, энэхүү улсын хамгийн

in the greatest country in the world

дээд албан тушаалыг барьж байгаа ажилд хамгийн тохирсон хүмүүс

is barred to the very people best qualified to hold it --

нь өөрсдийнхөө үзэл бодлыг ч үнэнээр нь хэлж чаддаггүй

the intelligentsia --

unless they are prepared to lie about their beliefs.

худлаа хэлдэг болж байх шиг байна даа

To put it bluntly: American political opportunities

Шуудхан хэлэхэд Америкийн улс төрийн байдал нь

are heavily loaded against those

ухаантай бөгөөд үнэнч хүмүүсийн

who are simultaneously intelligent and honest.

шууд эсрэг байдаг гээд хэлчихэд болно.

(Laughter)

(Үзэгчдийн алга ташилт)

(Applause)

I'm not a citizen of this country, so I hope it won't be thought unbecoming

Би энэ улсын иргэн биш болхоор энэхүү байдалд ямар арга

if I suggest that something needs to be done.

хэмжээ авахгүй бол болохгүй нь гээд хэлчихвэл хошуугаа дүрсэн болчихно байх даа.

(Laughter)

(Инээдэм)

And I've already hinted what that something is.

Гэхдээ би хийх зүйлээ юу гэдгийг нь цухасхан дурьдсан л даа.

From what I've seen of TED, I think this may be the ideal place to launch it.

Миний ажигласнаар ТЭД бол энэхүү өөрчлөлтийг явуулж эхлэх хамгийн тохиромжтой газар.

Again, I fear it will cost money.

Мэдээж энэнд мөнгө хэрэгтэй.

We need a consciousness-raising,

Бид хүмүүсийг анхаарлыг энэ асуудал дээр хандуулан

coming-out campaign for American atheists.

Америкийн сүсэггүй иргэдийг ил гарч ирэх кампанит үйл ажиллагаа явуулах хэрэгтэй.

(Laughter)

(Инээв)

This could be similar to the campaign organized by homosexuals

Яг л ижил хүйстэнгүүд ямар кампанит үйл ажиллагаа зохиосон шиг

a few years ago,

хэдэн жилийн өмнө

although heaven forbid that we should stoop to public outing

гэхдээ хүсэхгүй байгаа хүмүүсийг хүчээр албадан эвгүй байдалд оруулах

of people against their will.

хэрэггүй нь мэдээж.

In most cases, people who out themselves

Миний бодоход өөрсдийгөө ил гаргасан өрсөлдөгч ямар ч л байсан

will help to destroy the myth that there is something wrong with atheists.

сүсэг бишрэлгүй хүмүүс заавал сонин гажигтай хүмүүс байдаг гэсэн ойлголтыг үгүй хийнэ гэдэгт гүнээ итгэж байна.

On the contrary,

Харин ч эсрэгээрээ эдгээр шашингүй хүмүүс

they'll demonstrate that atheists are often the kinds of people

таны хүүхдүүдэд зөв үлгэр дууриал болрхоор

who could serve as decent role models for your children,

хүмүүс байх болно.

the kinds of people an advertising agent could use to recommend a product,

Мэдээж ямар нэгэн бараа бүтээгдэхүүнийг борлуулахын тулд заавал реклам сурталчилгаа байх ёстой.

the kinds of people who are sitting in this room.

Энэ өрөөнд сууж байгаа хүмүүсээс илүү сайн үлгэр дууриал үзүүлэх хүмүүс ховорхон л болов уу.

There should be a snowball effect, a positive feedback,

Яг л цасан бөмбөлөгтэй адил хичнээн л олон хүн өөрсдийгөө илчилнэ

such that the more names we have, the more we get.

төдий чинээгээр л илүү олон хүнийг бид эгнээндээ элсүүлнэ.

There could be non-linearities, threshold effects.

Тэрнээс гадна энэхүү өсөлт нь тогтмол бус ба

When a critical mass has been obtained,

нэгэн хязгаарт хүрч хангалттай олон хүн цуглуулсаны дараа

there's an abrupt acceleration in recruitment.

итгэмээргүй хурдацтайгаар огцом өсч эхэлэх болно.

And again, it will need money.

Мэдээж үүнд мөнгө хэрэгтэй.

I suspect that the word "atheist" itself

Миний бодоход атейст хэмээх энэхүү нэр нь өөрөө

contains or remains a stumbling block

өөртөө гай болоод байх шиг учир нь энэ үг яг

far out of proportion to what it actually means,

юу хэлэх гээд байгаагаасаа илүү хүндрэлтэй, адармаатай утга агуулдагаас гадна

and a stumbling block to people

who otherwise might be happy to out themselves.

өөрийгөө шашингүй гээд баяртайгаар зарлах хүмүүсийг хэцүү нөхцөлд оруулж байна.

So, what other words might be used to smooth the path,

Тэгэхээр энэ үгнээс өөр ямар тохиромжтой үг байвал зохилтой вэ?

oil the wheels, sugar the pill?

Дарвины хувьд тэрбээр агностик буюу дундыг баримтлагч байсан бөгөөд

Darwin himself preferred "agnostic" --

and not only out of loyalty to his friend Huxley,

өөрийн үнэнч нөхөрлөлөө хүндэтгэн Хаксли-д зориулан шинээр үг бодож олсон нь

who coined the term.

Darwin said, "I have never been an atheist

"Би хэзээ ч бурханыг үгүйсгэх үүднээс атейст байгаагүй "

in the same sense of denying the existence of a God.

"Өөрийн үзэл бодол

I think that generally an 'agnostic'

баримталдаг зарчимаа тайлбарлавал

would be the most correct description of my state of mind."

агностик /дундыг баримтлагч/ гэхэд болно".

He even became uncharacteristically tetchy with Edward Aveling.

Тэрбээр бүр Эдвард Аивелингд харинч бүр уурлан хилэгнэж байсан удаатай.

Aveling was a militant atheist

Аивелинг бол харин жинхэнэ дайчин атейст

who failed to persuade Darwin

гэвч Дарвиныг ятгаж чадаагүй ба

to accept the dedication of his book on atheism --

өөрийн бичиж байсан шашны эсрэг номондоо Дарвинг ятгах гэж оролдсон нь

incidentally, giving rise to a fascinating myth

үнэхээрийн сонин нэгэн цуу яриаг тараасан.

that Karl Marx tried to dedicate "Das Kapital" to Darwin,

Карл Маркс, Капитал номоо Дарвиныг ятгах гэж бичсэн

which he didn't, it was actually Edward Aveling.

гэх боловч энэ нь худал юм. Энэ Эдвард Аивелинг байсан.

What happened was that Aveling's mistress was Marx's daughter,

Яг юу болсон бэ гэвэл, Аивелингийн амраг нь Маркс-ын охин нь байсан ба

and when both Darwin and Marx were dead,

Дарвин, Маркс хоёрыг хоёул өнгөрсөний дараа

Marx's papers became muddled up with Aveling's papers,

Марксын бичиг хэрэг Аивелингийн бичиг цаастай холилдон

and a letter from Darwin saying, "My dear sir, thank you very much

Дарвинаас бичсэн нэгэн захидалд "Ноёнтон, таньд маш их баярлалаа

but I don't want you to dedicate your book to me,"

"гэвч та энэхүү номоо надад зориулан бичихыг би хүсэхгүй байна" гэж бичжээ.

was mistakenly supposed to be addressed to Marx,

Тэр нь Марксд хаяаглагдсан байсан бөгөөд

and that gave rise to this whole myth, which you've probably heard.

энэхүү цуу яриа үлгэр домогын эхлэл нь болсон байна.

It's a sort of urban myth, that Marx tried to dedicate "Kapital" to Darwin.

Энэ нь Марксын Капиталыг

Дарвинд зориулан бичсэн гэх зохиомол үлгэр.

Anyway, it was Aveling, and when they met, Darwin challenged Aveling.

За тэр ч яахав, цааш нь яг Аивелинг, Дарвин хоёр нүүр тулгаран учрах тэр мөчид Дарвин:

"Why do you call yourselves atheists?"

"Та нар юуны учир өөрсдийгөө атейст хэмээн нэрлэв?" гэсэн Дарвины асуултанд

"'Agnostic, '" retorted Aveling, "was simply 'atheist' writ respectable,

Аивелинг: "Агностик бол зүгээр л бусдын үзэл бодлыг хүндэтгэдэг зарчимтай атейст,

and 'atheist' was simply 'agnostic' writ aggressive."

харин атейстүүд бол зүгээр л өөрийн үзэл бодлоо илэрхийлдэг агностик зарчимт хүмүүс" гэсэн байдаг.

Darwin complained, "But why should you be so aggressive?"

Дарвин үүнд гомдол мэдүүлэн "Гэхдээ та нар юунд ийм түрэмгий аашилна вэ?"

Darwin thought that atheism might be well and good for the intelligentsia,

Дарвин бодохдоо, атейст байх нь дээд албан тушаалтан болон эрдэмтэн, мэргэдэд зохистой боловч

but that ordinary people were not, quote, "ripe for it."

энгийн ард иргэдийн хувьд тэднийг арай л "боловсорч гүйцээгүй" хэмээн үздэг байсантай холбоотой.

Which is, of course, our old friend, the "don't rock the boat" argument.

Мэдээж энэ нь бидний нөгөө л нэг сайн мэдэх, эмх замбараагүй байдал үүсгэх маргааныг дахин сөхөж байна.

It's not recorded whether Aveling told Darwin to come down off his high horse.

Аивелинг Дарвинд лав, алив чи наад өндөр дээрээсээ бууж ирээд эр хүн шиг ярьчих гэж хэлсэн л байх, гэсэн ч тэгж бичсэн баримт даанч алга.

(Laughter)

(Инээдэм)

But in any case, that was more than 100 years ago.

Гэхдээ чухал нь юу вэ гэвэл энэ үйл явдал 100 жилийн өмнө өрнөсөн.

You'd think we might have grown up since then.

Та нар тэр үеэс хойш бид бүгд өсч томоожон, ухаажсан гэж бодож байгаа байх.

Now, a friend, an intelligent lapsed Jew,

Одоо миний найз болох нэгэн ухаант еврей нэгэн удаа

who, incidentally, observes the Sabbath for reasons of cultural solidarity,

гэр бүлийнхээ Шаббат-д оролцохдоо

/Абрахамын урсгалын шашинтнуудын долоо хоног бүрийн амарлтын тэмдэглэлт өдөр/

describes himself as a "tooth-fairy agnostic."

өөрийгөө "шүдний дагинан агностик" хэмээн тайлбарласан.

Тэрбээр өөрийгөө атейст гээгүй ба

He won't call himself an atheist

because it's, in principle, impossible to prove a negative,

учир нь гэвэл зарчмын хувьд ямар нэгэн зүйлийг бүрэн үгүйсгэн, няцаах нь боломжгүй агаад

but "agnostic" on its own might suggest that God's existence

агностикүүд өөрийн мэдэлгүй л бурханы оршин тогтнохүйг

was therefore on equal terms of likelihood as his non-existence.

байхгүйтэй адил хэмжээнд тавьдаг.

Тэгэхээр миний найз бол яахын аргагүй шүдний дагинан агностик боловч

So, my friend is strictly agnostic about the tooth fairy,

but it isn't very likely, is it?

бурханы тухайд бол яг тийм адил хэмжээний итгэлтэй байх нь юу л бол.

Like God.

Hence the phrase, "tooth-fairy agnostic."

Тэгэхээр энэхүү "шүдний дагинан агностик" хэмээх үг

Bertrand Russell made the same point

харин Бертранд Рассел энүүнтэй мөн адил санааг

using a hypothetical teapot in orbit about Mars.

зохиомол жишээгээр, сансарт оршин буй Марсыг тойрон эргэлдэх цайны гүцний жишээгээр тайлбарласан билээ.

You would strictly have to be agnostic

Чи үнэхээр л хатуу агностик мөн юм бол

about whether there is a teapot in orbit about Mars,

Марсыг тойрон буй цайны гүцний

but that doesn't mean you treat the likelihood of its existence

оршин байгаа үгүйг нь

as on all fours with its non-existence.

адилтган авч үзэх ёстой болно.

The list of things which we strictly have to be agnostic about

Энэ мэт өөрсдийгөө жинхэнэ бат агностик, ямар нэгэн зүйлийг байхгүйг нотолж чадахгүй юм чинь үл үгүйсгэх үндэслэлгүй гэх

doesn't stop at tooth fairies and teapots; it's infinite.

нь зөвхөн шүдний дагина болон гүц мэтээр ч зогсохгүй. Энэ бол тоолж баршгүй билээ.

If you want to believe one particular one of them --

Хэрвээ чи эдгээр үлгэрийн нэгэнд нь итгэвэл,

unicorns or tooth fairies or teapots or Yahweh --

ганц эвэрт морь, шүдний дагина, Юавэ-д мөн итгэх хэрэгтэй.

the onus is on you to say why.

Та яагаад гэх асуултыг өөртөө тавих нь таны л үүрэг.

The onus is not on the rest of us to say why not.

Харин яагаад үгүй вэ? гэж хэлэх нь бидний хариуцлага биш.

We, who are atheists,

Бид, атейстүүд мөн адилхан шүдний дагиначид болон цайны данхчингүүд

are also a-fairyists and a-teapotists.

(Laughter)

(Инээв)

But we don't bother to say so.

Бидэнд зүгээр л тэгж хэлэх нь ядаргаатай ба

And this is why my friend uses "tooth-fairy agnostic"

миний шүдний дагинан агностикийг ашигладаг найз бусад өөрсдийгөө

as a label for what most people would call atheist.

болон бусдад атейст гэж тооцогдох хүмүүсийг өөрсдийнхөө энгээнд оруулан агностик гэж ангилаад байдаг.

Nonetheless, if we want to attract deep-down atheists to come out publicly,

Гэсэн хэдий боловч бид үнэхээр жинхэнэ гүн гүнзгий бурханд үл итгэгч атейстүүдийг олон нийтэд ил гарахыг

we're going to have find something better to stick on our banner

зоривол шүдний дагинан агностик эсвэл данхчин агностик

гэхээс арай л өөр нэр олох хэрэгтэй.

than "tooth-fairy" or "teapot agnostic."

So, how about "humanist"?

Тэгвэл, хюманист гэвэл яах уу? /хюманист-энэрэлт хүмүүн/

This has the advantage of a worldwide network of well-organized associations

Ингэж нэрийдсэнээр олон нийтийн томоохон сүлжээ, сайн зохион байгуулагдсан нийгэмлэгүүд болон

and journals and things already in place.

сэтгүүлүүдтэй хамтран ойлгогдох давуу талтай.

My problem with it is only its apparent anthropocentrism.

Гэвч ингэж нэрлэвэл, хүмүүн төрөлхтнийг ертөнцийн төв гэж үзэх үзэлтэй адилхан болох аюултай.

One of the things we've learned from Darwin

Бидний Дарвинаас сурсан зүйлүүдийн нэг чухал нь юу вэ гэвэл

is that the human species is only one

хүн төрөлхтөн бол бусад манай гариг дээр оршин буй

among millions of cousins, some close, some distant.

олон сая гарал нэгт, зарим хол, зарим ойр амьтдын л нэгээхэн хэсэг.

And there are other possibilities, like "naturalist,"

Өөр нэрнүүд ч байна, жишээ нь натуралист.

but that also has problems of confusion,

Гэвч энэ нь мөн л өөр бэрхшээлтэй асуудлуудыг ар араасаа дагуулна.

because Darwin would have thought naturalist --

Өмнө нь Дарвинийг натуралист гэдэг байсан ба

"Naturalist" means, of course, as opposed to "supernaturalist" --

натуралист гэдэг нь мэдээж супернатуралистын эсрэг буюу байгал дээр тааралддаггүй зүйлд үл итгэгч эсвэл тэдгээрийг үгүйсгэгч үзэл санаа.

and it is used sometimes --

Ингэж хэрэглэх нь бий.

Darwin would have been confused by the other sense of "naturalist,"

Дарвин хэрвээ одооны зарим нэгэн сургаалиудтай будилах, ганц Дарвин ч биш

which he was, of course,

бидний дунд ч гэсэн натуралистуудыг нюдисттэй /нүцгэн биеийг шүтэх үзэл/

and I suppose there might be others who would confuse it with "nudism".

андуурах магадлалтай

(Laughter)

(Хөхрөлдөөн)

Such people might be those belonging to the British lynch mob,

Түрүү жил Британид өөрсдийн дур зоргоор шүүгч этгээдүүд

which last year attacked a pediatrician in mistake for a pedophile.

хүүхдийн эмчийг педофилтай андууран дайран довтолсон ба энэ мэтийн хүмүүс түрүүний хэлсэн андуурч болзошгүй бүлгийн нэг.

(Laughter)

(Инээв)

I think the best of the available alternatives for "atheist"

Миний бодлоор хамгийн зохимжтой нэр бол нон-тейст

is simply "non-theist."

It lacks the strong connotation that there's definitely no God,

Энэхүү нэр нь бурханыг ерөөс байхгүй гэх хүчтэй утга илэрхийлээгүйгээс гадна

and it could therefore easily be embraced by teapot or tooth-fairy agnostics.

цайны данх болон шүдний дагинан агностикүүдад хэрэглэхэд амар.

It's completely compatible with the God of the physicists.

Физикчидийн хувьд энэхүү үгийг ашиглахад үнэхээрийн тохиромжтой агаад

Стиван Хавкинг, Алберт Еенштейн нарын хүмүүс

When atheists like Stephen Hawking and Albert Einstein use the word "God,"

"Бурхан" хэмээх үгийг ямар тохиолдолд ашигалдаг вэ гэвэл

they use it of course as a metaphorical shorthand

аливаа нэгэн гүн гүнзгий, тайлахад туйлын бэрх физикийн үзэгдлийг

for that deep, mysterious part of physics which we don't yet understand.

зүйрлэл болгон хэрэглэдэгээс биш шууд утгаар нь хэрэглэдэггүй.

Нон-тейст эдгээр бүх бүлгүүдэд нийцтэйгээс гадна, атейст

"Non-theist" will do for all that, yet unlike "atheist,"

it doesn't have the same phobic, hysterical responses.

гэж хэлхэд хийрхэдэг шиг сүртэй хариу үйлдэлтэй тулгарахгүй.

But I think, actually, the alternative

Өөр нэгэн шийдэл нь

is to grasp the nettle of the word "atheism" itself,

атейст гэсэн үгийг нийтээр хэрхэн айдас хүйдэстэйгээр

precisely because it is a taboo word,

аван, бараг тэгж хүлээж авсандаа таашаал

carrying frissons of hysterical phobia.

авдаг инээдтэй үзэгдлийг бүр мөсөн арилгах хэрэгтэй.

Critical mass may be harder to achieve with the word "atheist"

Олон хүний хувьд одоо цагт өөрсдийгөө атейст гэж хэлэхэд хүндрэлтэй ба

than with the word "non-theist,"

харин нон-тейст гэвэл илүү хялбар

or some other non-confrontational word.

эсвэл үүнтэй адил ямар нэгэн зүйлийг илт үгүйсгэсэн үгээс ондоо үг хэрэглэх хэрэгтэй.

But if we did achieve it with that dread word "atheist" itself,

Хэрвээ бид энэхүү хатуу атейст хэмээх үгээр өөрсдийгөө чөлөөтэй илэрхийлж чаддаг болвол

the political impact would be even greater.

улс төрийн ертөнцөд ч бүр илүү их нөлөөтэй байх болно.

Now, I said that if I were religious, I'd be very afraid of evolution --

Хэрвээ би шашинтай байсан бол би хувьсалын онолоос үнэхээрийн их айх байсан. Цаашлаад

I'd go further: I would fear science in general, if properly understood.

хэрвээ сайн судалж ойлговол би бүх төрлийн шинжлэх ухаанаас айх болно.

And this is because the scientific worldview

Учир нь гэвэл шинжлэх ухааны ертөнц нь

is so much more exciting, more poetic,

зүйрлэхийн аргагүй сонирхолтой, илүү уянгалаг,

more filled with sheer wonder

олон сонин хачин адал явдлаар дүүрэн бөгөөд

than anything in the poverty-stricken arsenals of the religious imagination.

энийг ядуу, шинийг эрэлхийлэх чадалгүй өрөвдэлтэй шашинтай харьцуулахын ч аргагүй.

As Carl Sagan, another recently dead hero, put it,

Карл Саган, саяхан хорвоогоос хальсан ба энэхүү баатрын хэлсэнээр:

"How is it that hardly any major religion has looked at science

"Нэг ч гэсэн удаа бидний сайн мэддэг томоохон шашны нэг нь шинжлэх ухааныг харж ажиглаад

and concluded, 'This is better than we thought!

"Энэ үнэхээрийн бидний бодсоноос ч илүү юм" гэж хэлсэн удаа байгаа юу"

The universe is much bigger than our prophet said,

Бидний оршихуй ертөнц тэдгээр зөнч, номлогчдын хэлж байснаас хязгааргүй том

grander, more subtle, more elegant'?

сүр жавхлантай, илүү чамин тамсаг, илүү гоёмсог атал, эдгээр хүмүүс "үгүй үгүй үгүй"

Instead they say, 'No, no, no!

My god is a little god, and I want him to stay that way.'

"Миний бурхан жижэгхэн, түүнийгээ би тиймээр нь л байлгамаар байна".

A religion, old or new,

Шинэ ч тэр хуучин ч тэр, шашин шүтлэгүүд

that stressed the magnificence of the universe

огторгуйн гайхамшигийг хүлээн зөвшөөрч бахдан гайхах,

as revealed by modern science,

үүнийг нээн илрүүлсэн орчин үеийн шинжлэх ухааныг

might be able to draw forth reserves of reverence and awe

бага ч болов үнэлэн өнгөцхөн дурьддаг бол консерватив

hardly tapped by the conventional faiths."

урсгалын шашин ерөөс огт авч хэлэлцдэггүй.

Now, this is an elite audience,

Энд сууж байгаа үзэгчид бол элитүүд ба

and I would therefore expect about 10 percent of you to be religious.

миний бодлоор 10 хүрэхгүй хувь нь шашин шүтлэгэтэй болов уу гэж бодож байна

Many of you probably subscribe to our polite cultural belief

Та нарын олонхи нь соёл, зан заншлын улмаас шашин шүтлэгийг хүндэтгэх хэрэгтэй гэх ба

that we should respect religion.

But I also suspect that a fair number of those

мөн түүнтэй адил миний бодлоор, энд суух олон үзэгчид

secretly despise religion as much as I do.

дотроо нууцхан миний хэмжээнд шашиныг үзэн яддаг болов уу.

(Laughter)

(Инээдэм)

If you're one of them, and of course many of you may not be,

Хэрвээ та тэдний нэг бол, гэхдээ мэдээж олонхи нь биш л байх л даа

but if you are one of them,

гэхдээ мөн бол тэгээд дээрээс нь мөнгөтэй бол

I'm asking you to stop being polite,

come out, and say so.

та нараас хүсэх хүсэлт нь хэтэрхий эелдэг байхаа болиод, ил гарч ирээд

And if you happen to be rich,

үзэл бодлоо чөлөөтэй хуваалцан, өөрчөлт шинэчлэл хийхэд хувь нэмрээ оруулна уу гэж хүсмээр байна

give some thought to ways in which you might make a difference.

The religious lobby in this country

Энэ улсын шашны лобби нь

is massively financed by foundations -- to say nothing of all the tax benefits --

асар хүчтэй, олон санхүүгийн чадалтай байгууллагуудаар ар барьсан, мэдээж цалинждаг эх үүсвэр нь өргөл барьц.

by foundations, such as the Templeton Foundation and the Discovery Institute.

Темплтонгийн сан болон Дисковри институци бол тэдний нэг жишээ.

We need an anti-Templeton to step forward.

Бидэнд анти-Темплтонгүүд урагшаа алхах хэрэгтэй байна.

If my books sold as well as Stephen Hawking's books,

Хэрвээ миний ном Стивен Хавкингийн номнууд шиг борлогдсон,

instead of only as well as Richard Dawkins' books, I'd do it myself.

Ричард Давкинсийн номнууд шиг зарагдаагүйсэн бол би өөрөө хийчмээр л байна.

Хүн болгон надаас, '9 сарын 11-н таныг хэрхэн өөрчилсөн бэ' гэж асуух юм.

People are always going on about, "How did September the 11th change you?"

Well, here's how it changed me.

За тэгэхлээр, энэхүү үйл явдал намайг ингэж өөрчилсөн:

Let's all stop being so damned respectful.

Бүгдээрээ хараал идсэн юм шиг хэтэрхий эелдэг, бие биенээ хэтэрхий хүндэтгэхээ больё.

Thank you very much.

Баярлалаа.

(Applause)

(Алга ташилт)