Militant atheism | Richard Dawkins

Tłumaczenie: Sławomir Apel Korekta: Rysia Wand

Ta wspaniała muzyka na wejście,

That splendid music, the coming-in music,

"The Elephant March" from "Aida," is the music I've chosen for my funeral.

"Marsz słoni" z Aidy, to utwór, który wybrałem na swój pogrzeb...

(Laughter)

(Śmiech)

And you can see why. It's triumphal.

zobaczycie dlaczego. Jest triumfalna.

I won't feel anything, but if I could,

Nie będę już nic czuł, ale gdybym mógł,

I would feel triumphal at having lived at all,

odczuwałbym triumf, że w ogóle żyłem,

and at having lived on this splendid planet,

że żyłem na tej wspaniałej planecie,

and having been given the opportunity to understand

oraz że dostałem sposobność zrozumienia

something about why I was here in the first place, before not being here.

dlaczego się tu znalazłem, nie będąc tu wcześniej.

Can you understand my quaint English accent?

Rozumiecie mój osobliwy angielski akcent?

(Laughter)

Like everybody else, I was entranced yesterday by the animal session.

Byłem oczarowany wczorajszą sesją na temat zwierząt,

Robert Full and Frans Lanting and others;

Roberta Fulla, Fransa Lantinga i innych,

the beauty of the things that they showed.

pięknem zjawisk, które pokazywali.

The only slight jarring note was when Jeffrey Katzenberg said of the mustang,

Jedynym zgrzytem były słowa Jeffrey'a Katzenberga o mustangach:

"the most splendid creatures that God put on this earth."

"najwspanialsze stworzenia boże na ziemi".

Now of course, we know that he didn't really mean that,

Owszem, wiemy, że nie miał tego naprawdę na myśli,

but in this country at the moment, you can't be too careful.

ale dzisiaj, w tym kraju, ostrożność nie zawadzi.

(Laughter)

(Śmiech)

I'm a biologist, and the central theorem of our subject: the theory of design,

Jestem biologiem, a główne twierdzenie biologii: teoria projektu,

Darwin's theory of evolution by natural selection.

teoria Darwina o ewolucji przez dobór naturalny,

In professional circles everywhere, it's of course universally accepted.

jest powszechnie przyjmowana przez profesjonalistów.

In non-professional circles outside America, it's largely ignored.

Laicy spoza Ameryki w zasadzie ją ignorują.

But in non-professional circles within America,

Ale w Ameryce, w kręgach nieprofesjonalistów,

it arouses so much hostility --

wzbudza tyle wrogości...

(Laughter)

(Śmiech)

it's fair to say that American biologists are in a state of war.

że amerykańscy biolodzy są w stanie wojny.

The war is so worrying at present,

Ta wojna tak mnie niepokoi,

with court cases coming up in one state after another,

wobec spraw sądowych w kolejnych stanach,

that I felt I had to say something about it.

że muszę się w tej sprawie wypowiedzieć.

If you want to know what I have to say about Darwinism itself,

Jeśli chcecie wiedzieć, co mówię na temat samego Darwinizmu,

I'm afraid you're going to have to look at my books,

obawiam się, że musicie zajrzeć do moich książek,

which you won't find in the bookstore outside.

których nie znajdziecie w pobliskiej księgarni.

(Laughter)

(Śmiech)

Contemporary court cases

Obecne sprawy sądowe

often concern an allegedly new version of creationism,

często dotyczą rzekomo nowej wersji kreacjonizmu,

called "Intelligent Design," or ID.

zwanej Inteligentnym Projektem (IP).

Don't be fooled. There's nothing new about ID.

Nie dajcie się zwieść. W IP nie ma nic nowego.

It's just creationism under another name,

To tylko kreacjonizm pod nową nazwą,

rechristened -- I choose the word advisedly --

przechrzczony, wybrałem to słowo z rozmysłem,

(Laughter)

(Śmiech)

for tactical, political reasons.

z taktycznych, politycznych powodów.

The arguments of so-called ID theorists

Argumenty tzw. teoretyków IP

are the same old arguments that had been refuted again and again,

to te same stare argumenty, które obalano raz za razem,

since Darwin down to the present day.

od czasów Darwina po dziś dzień.

There is an effective evolution lobby

Istnieje skuteczne lobby na rzecz ewolucji

coordinating the fight on behalf of science,

koordynujące walkę na rzecz nauki.

and I try to do all I can to help them,

Staram się jak mogę, by im pomóc,

but they get quite upset when people like me dare to mention

ale denerwuje ich, gdy ludzie tacy jak ja śmią wspomnieć,

that we happen to be atheists as well as evolutionists.

że jesteśmy ateistami, zarówno jak ewolucjonistami.

They see us as rocking the boat, and you can understand why.

Postrzegają nas jako mąciwody i można zrozumieć dlaczego.

Creationists, lacking any coherent scientific argument for their case,

Kreacjoniści z braku spójnych naukowych argumentów

fall back on the popular phobia against atheism:

zwracają się ku powszechnej fobii na punkcie ateizmu.

Teach your children evolution in biology class,

Ucz swoje dzieci o ewolucji na biologii,

and they'll soon move on to drugs, grand larceny and sexual "pre-version."

a zaraz wpadną w narkotyki, rozboje i perwersje seksualne.

(Laughter)

(Śmiech)

In fact, of course, educated theologians from the Pope down

Wykształceni teologowie od papieża w dół,

are firm in their support of evolution.

mocno wspierają ewolucję.

This book, "Finding Darwin's God," by Kenneth Miller,

Książka Kennetha Millera "Odnajdując Boga Darwina"

is one of the most effective attacks on Intelligent Design that I know

jest jednym z najbardziej skutecznych ataków na IP

jaki znam, i tym skuteczniejszym,

and it's all the more effective because it's written by a devout Christian.

że napisanym przez pobożnego chrześcijanina.

People like Kenneth Miller could be called a "godsend" to the evolution lobby,

Tacy ludzie są jak "zesłańcy niebios" dla ewolucyjnego lobby,

(Laughter)

(Śmiech)

because they expose the lie that evolutionism is, as a matter of fact,

bo obnażają kłamstwo, jakoby ewolucjonizm

tantamount to atheism.

był, w gruncie rzeczy, równoznaczny z ateizmem.

People like me, on the other hand, rock the boat.

Z drugiej strony, ludzie tacy jak ja mącą wodę.

But here, I want to say something nice about creationists.

Ale tu chcę wtrącić coś miłego o kreacjonistach.

It's not a thing I often do, so listen carefully.

Nie często tak robię, więc słuchajcie uważnie.

(Laughter)

(Śmiech)

I think they're right about one thing.

Myślę, że mają rację, co do jednego.

I think they're right that evolution

Mają rację, że ewolucja

is fundamentally hostile to religion.

jest zasadniczo wroga wobec religii.

I've already said that many individual evolutionists, like the Pope,

Wielu pojedynczych ewolucjonistów, jak papież,

are also religious, but I think they're deluding themselves.

równocześnie są religijni, ale chyba sami się oszukują.

I believe a true understanding of Darwinism

Wierzę, że prawdziwe zrozumienie Darwinizmu

is deeply corrosive to religious faith.

głęboko niszczy wiarę.

Now, it may sound as though I'm about to preach atheism,

Być może to brzmi jakbym chciał propagować ateizm,

and I want to reassure you that that's not what I'm going to do.

ale chcę was zapewnić, że nie o to mi chodzi.

In an audience as sophisticated as this one,

Przy widowni tak wyrobionej, jak ta tutaj,

that would be preaching to the choir.

byłoby to nawracanie wiernych.

No, what I want to urge upon you --

To, do czego chcę was nawoływać

(Laughter)

(Śmiech)

Instead, what I want to urge upon you is militant atheism.

to ateizm walczący.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

But that's putting it too negatively.

Takie ujęcie sprawy źle brzmi.

If I was a person who were interested in preserving religious faith,

Gdybym chciał chronić wiarę religijną,

I would be very afraid of the positive power of evolutionary science,

przerażałaby mnie pozytywna siła nauki o ewolucji,

and indeed science generally, but evolution in particular,

nauki w ogóle, ale ewolucji w szczególności,

to inspire and enthrall, precisely because it is atheistic.

bo inspiruje i czaruje, właśnie dlatego, że jest ateistyczna.

Now, the difficult problem for any theory of biological design

Każda teoria projektów biologicznych ma trudne zadanie

is to explain the massive statistical improbability of living things.

objaśnienia statystycznego nieprawdopodobieństwa życia.

Statistical improbability in the direction of good design --

Statystyczne nieprawdopodobieństwo dobrego projektu,

"complexity" is another word for this.

"złożoność" to inne określenie.

The standard creationist argument --

Kreacjonizm ma w zasadzie tylko jeden argument,

there is only one; they're all reduced to this one --

takes off from a statistical improbability.

czyli statystyczne nieprawdopodobieństwo.

Living creatures are too complex to have come about by chance;

Żyjące istoty są zbyt skomplikowane, by powstać z przypadku,

therefore, they must have had a designer.

zatem musiały mieć projektanta.

This argument of course, shoots itself in the foot.

Rzecz jasna, taki argument to strzał w stopę.

Projektant zdolny do zaprojektowania czegoś złożonego,

Any designer capable of designing something really complex

has to be even more complex himself,

sam musi być jeszcze bardziej złożony,

and that's before we even start on the other things he's expected to do,

i to jeszcze zanim rozpatrzymy jego pozostałe zadania,

like forgive sins, bless marriages, listen to prayers --

jak odpuszczanie grzechów, błogosławienie małżeństw,

favor our side in a war --

słuchanie modlitw, sprzyjanie nam w wojnie,

(Laughter)

(Śmiech)

disapprove of our sex lives, and so on.

potępianie naszego życia seksualnego, itd.

(Laughter)

(Śmiech)

Complexity is the problem that any theory of biology has to solve,

Złożoność to problem, który każda teoria biologii musi rozwiązać

and you can't solve it by postulating an agent that is even more complex,

i nie rozwiąże go postulowanie za czynnikiem jeszcze bardziej złożonym,

thereby simply compounding the problem.

tym samym po prostu zwiększając problem.

Darwinian natural selection is so stunningly elegant

Selekcja naturalna Darwina zachwyca elegancją,

because it solves the problem of explaining complexity

bo rozwiązuje problem wyjaśnienia złożoności

in terms of nothing but simplicity.

w najprostszych słowach.

Essentially, it does it by providing a smooth ramp

Zasadniczo, daje nam łagodną rampę

of gradual, step-by-step increment.

powolnego, stopniowego wzrostu.

But here, I only want to make the point

Tutaj chcę jedynie zaznaczyć,

that the elegance of Darwinism is corrosive to religion,

że elegancja darwinizmu koroduje religię właśnie dlatego

precisely because it is so elegant, so parsimonious, so powerful,

że jest taka elegancka, taka oszczędna, taka potężna,

so economically powerful.

taka zwięźle potężna.

Ma w sobie potęgę przepięknego mostu wiszącego.

It has the sinewy economy of a beautiful suspension bridge.

The God theory is not just a bad theory.

Teoria Boga to nie tylko zła teoria.

It turns out to be -- in principle --

Z założenia nie potrafi wykonać swego zadania.

incapable of doing the job required of it.

So, returning to tactics and the evolution lobby,

Zatem wracając do taktyki i lobby na rzecz ewolucji,

I want to argue that rocking the boat

chcę dowieść, że być może właśnie należy mącić wodę.

may be just the right thing to do.

My approach to attacking creationism is --

Atakuję kreacjonizm inaczej niż lobby ewolucyjne.

unlike the evolution lobby --

my approach to attacking creationism is to attack religion as a whole.

Moje podejście to atak na religię w ogóle,

And at this point I need to acknowledge the remarkable taboo

i warto tu odnotować to niezwykłe tabu

against speaking ill of religion,

zakazujące mówienia źle o religii,

and I'm going to do so in the words of the late Douglas Adams,

a oddam je słowami nieżyjącego Douglasa Adamsa,

a dear friend who, if he never came to TED,

drogiego przyjaciela, który jeśli nigdy nie wystąpił na TED

certainly should have been invited.

bezspornie winien był być zaproszony.

(Richard Saul Wurman: He was.)

(R.S. Wurman: Był.)

Richard Dawkins: He was. Good. I thought he must have been.

R.Dawkins: To dobrze. Tak podejrzewałem.

He begins this speech, which was tape recorded in Cambridge

Jego przemowę zarejestrowano w Cambridge

shortly before he died --

na krótko przed jego śmiercią.

he begins by explaining how science works through the testing of hypotheses

Zaczyna od wyjaśnienia, jak nauka testuje hipotezy,

that are framed to be vulnerable to disproof, and then he goes on.

które próbuje się obalić, a potem kontynuuje.

I quote, "Religion doesn't seem to work like that.

Cytuję: "Religia najwyraźniej nie działa w ten sposób.

It has certain ideas at the heart of it, which we call 'sacred' or 'holy.'

Skupia się wokół idei, które nazywamy uświęconymi lub świętymi.

What it means is: here is an idea or a notion

Tak naprawdę oznacza to ideę lub pogląd,

that you're not allowed to say anything bad about.

o którym nie wolno ci mówić nic złego.

You're just not. Why not? Because you're not."

Po prostu nie wolno. Dlaczego nie? Bo nie!

(Laughter)

(Śmiech)

"Why should it be that it's perfectly legitimate

Dlaczego uzasadnione jest popieranie Republikanów lub Demokratów,

to support the Republicans or Democrats,

this model of economics versus that,

takiego czy innego modelu gospodarki, McIntosha zamiast Windowsa,

Macintosh instead of Windows,

but to have an opinion about how the universe began,

ale posiadanie opinii o początku Wszechświata,

about who created the universe --

i jego twórcy już nie? Nie, to świętość.

no, that's holy.

So, we're used to not challenging religious ideas,

Przywykliśmy nie kwestionować idei religijnych,

and it's very interesting how much of a furor Richard creates

to ciekawe, jakie wzburzenie wywołuje Richard,

when he does it." --

kiedy je porusza". Miał mnie na myśli.

He meant me, not that one.

"Everybody gets absolutely frantic about it,

"Wszyscy dostają szału

because you're not allowed to say these things.

bo nie wolno nam o tym mówić, ale patrząc racjonalnie

Yet when you look at it rationally,

there's no reason why those ideas

nie ma powodu, by o tych pojęciach nie dyskutować,

shouldn't be as open to debate as any other,

jak o wszystkich innych, tyle tylko że jakoś się utarło,

except that we've agreed somehow between us

that they shouldn't be."

żeby tego nie robić". Koniec cytatu z Douglasa.

And that's the end of the quote from Douglas.

In my view, not only is science corrosive to religion;

W moim przekonaniu, nie tylko nauka niszczy religię,

religion is corrosive to science.

ale też religia niszczy naukę.

It teaches people to be satisfied with trivial,

Uczy, by akceptować trywialne nadnaturalne nie-wyjaśnienia

supernatural non-explanations,

and blinds them to the wonderful, real explanations

i oślepia na cudowne, rzeczywiste wyjaśnienia w zasięgu ręki.

that we have within our grasp.

It teaches them to accept authority, revelation and faith,

Uczy, by zaakceptować władzę, objawienia i wiarę

instead of always insisting on evidence.

zamiast stale wymagać dowodów.

There's Douglas Adams, magnificent picture from his book, "Last Chance to See."

Douglas Adams na zdjęciu ze swojej książki "Ostatnia okazja, by ujrzeć".

Now, there's a typical scientific journal,

"Kwartalny przegląd biologii" to typowy periodyk naukowy.

The Quarterly Review of Biology.

And I'm going to put together, as guest editor,

Jako redaktor gościnny, zamierzam złożyć

a special issue on the question, "Did an asteroid kill the dinosaurs?"

specjalne wydanie nt.: "Czy asteroida zabiła dinozaury?"

And the first paper is a standard scientific paper,

Pierwszy tekst to standardowa publikacja naukowa,

presenting evidence,

dowodząca: "warstwa irydu na granicy kreda-trzeciorzęd,

"Iridium layer at the K-T boundary,

and potassium argon dated crater in Yucatan,

ślady potasu i argonu w kraterze na Jukatanie,

indicate that an asteroid killed the dinosaurs."

wskazują, że asteroida zabiła dinozaury".

Perfectly ordinary scientific paper.

Najzwyklejsza publikacja naukowa.

Now, the next one.

Kolejna: "Przewodniczący Towarzystwa Królewskiego

"The President of the Royal Society

has been vouchsafed a strong inner conviction

dostąpił głębokiego wewnętrznego przekonania... (Śmiech)

that an asteroid killed the dinosaurs."

... że asteroida zabiła dinozaury".

(Laughter)

(Śmiech)

"It has been privately revealed to Professor Huxtane

"Prof. Huxtane doznał osobistego objawienia,

that an asteroid killed the dinosaurs."

że asteroida wybiła dinozaury".

(Laughter)

(Śmiech)

"Professor Hordley was brought up

"Prof. Hordleya wychowano w duchu

to have total and unquestioning faith" --

całkowitej i niezachwianej wiary...

(Laughter) --

(Śmiech)

"that an asteroid killed the dinosaurs."

że asteroida wybiła dinozaury".

"Professor Hawkins has promulgated an official dogma

"Profesor Hawkins obwieścił oficjalny dogmat

binding on all loyal Hawkinsians

obowiązujący wszystkich lojalnych wyznawców,

that an asteroid killed the dinosaurs."

że asteroida wybiła dinozaury".

(Laughter)

(Śmiech)

That's inconceivable, of course.

To oczywiście nie do pomyślenia.

But suppose --

Ale przyjmijmy ...(Brawa)

[Supporters of the Asteroid Theory cannot be patriotic citizens]

(Napis: zwolennicy teorii asteroidów nie mogą być patriotami.)

(Laughter)

(Applause)

In 1987, a reporter asked George Bush, Sr.

W 1987 r. spytano George'a Busha seniora

whether he recognized the equal citizenship and patriotism

czy uznaje obywatelską i patriotyczną postawę

of Americans who are atheists.

Amerykanów - ateistów.

Mr. Bush's reply has become infamous.

Odpowiedź Busha okazała się skandaliczna.

"No, I don't know that atheists should be considered citizens,

"Uważam, że nie można uznawać ateistów

nor should they be considered patriots.

ani za obywateli ani za patriotów.

This is one nation under God."

Jesteśmy jednym narodem oddanym Bogu".

Bush's bigotry was not an isolated mistake,

Bigoteria Busha to nie odosobniona pomyłka,

blurted out in the heat of the moment and later retracted.

rzucona bez zastanowienia, a potem odwołana.

He stood by it in the face of repeated calls for clarification or withdrawal.

Niczego nie wyjaśnił ani nie odwołał. To nie była pomyłka.

He really meant it.

Niczego nie wyjaśnił ani nie odwołał. To nie była pomyłka.

More to the point, he knew it posed no threat to his election --

Dobrze wiedział, że nie zaszkodzi mu to w wyborach. Przeciwnie.

quite the contrary.

Democrats as well as Republicans parade their religiousness

Demokraci i Republikanie demonstrują religijność podczas wyborów.

if they want to get elected.

Obie partie odwołują się do "narodu oddanego Bogu".

Both parties invoke "one nation under God."

What would Thomas Jefferson have said?

Tomasz Jefferson powiedział: "ksiądz jest wrogiem wolności".

[In every country and in every age, the priest has been hostile to liberty]

Zwykle nie chwalę się, że jestem Brytyjczykiem,

Incidentally, I'm not usually very proud of being British,

but you can't help making the comparison.

ale nie da się uniknąć porównania.

(Applause)

(Brawa)

In practice, what is an atheist?

W praktyce, kim jest ateista?

An atheist is just somebody who feels about Yahweh

Ateista to ktoś, kto ma podobne podejście do Jahwe,

the way any decent Christian feels about Thor or Baal or the golden calf.

jak przyzwoity chrześcijanin do Thora, Baala czy złotego cielca.

As has been said before, we are all atheists about most of the gods

Wszyscy jesteśmy ateistami względem większości bogów.

that humanity has ever believed in.

Niektórzy poszli o jednego boga dalej.

Some of us just go one god further.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

And however we define atheism, it's surely the kind of academic belief

Ateizm to rodzaj akademickiego przekonania,

that a person is entitled to hold without being vilified

do którego mamy prawo bez oszczerczych określeń,

as an unpatriotic, unelectable non-citizen.

jak niepatriotyczny, niewybieralny pół-obywatel.

Nevertheless, it's an undeniable fact that to own up to being an atheist

Nie da się ukryć, że przyznanie się do ateizmu

is tantamount to introducing yourself as Mr. Hitler or Miss Beelzebub.

równa się uchodzeniu za Hitlera czy Belzebuba.

And that all stems from the perception of atheists

To wszystko bierze się z postrzegania ateistów

as some kind of weird, way-out minority.

jako rodzaju dziwnej, ekscentrycznej mniejszości.

Natalie Angier wrote a rather sad piece in the New Yorker,

Natalie Angier napisała smutny artykuł w New Yorkerze,

saying how lonely she felt as an atheist.

o wyobcowaniu, które czuje jako ateistka.

She clearly feels in a beleaguered minority.

Czuje się jak osaczona mniejszość,

But actually, how do American atheists stack up numerically?

ale właściwie ilu jest amerykańskich ateistów?

The latest survey makes surprisingly encouraging reading.

Ostatnie badanie zaskakująco dodaje otuchy.

Christianity, of course, takes a massive lion's share of the population,

Chrześcijanie stanowią lwią część populacji,

blisko 160 milionów.

with nearly 160 million.

But what would you think was the second largest group,

A kto jest w drugiej najliczebniejszej grupie,

convincingly outnumbering Jews with 2.8 million, Muslims at 1.1 million,

wyraźnie wyprzedzając Żydów (2,8 mln), muzułmanów (1,1 mln),

Hindus, Buddhists and all other religions put together?

hindusów, buddystów i inne religie razem wzięte?

The second largest group, with nearly 30 million,

Ta licząca blisko 30 mln. osób grupa

is the one described as non-religious or secular.

jest określana jako niereligijna lub świecka.

You can't help wondering why vote-seeking politicians

Trudno zrozumieć, dlaczego szukający głosów politycy

are so proverbially overawed by the power of, for example, the Jewish lobby --

lękają się potęgi żydowskiego lobby.

the state of Israel seems to owe its very existence to the American Jewish vote --

Izrael rzeczywiście zawdzięcza swe istnienie

głosom amerykańskich Żydów, a jednocześnie

while at the same time,

consigning the non-religious to political oblivion.

skazują niewierzących na polityczny niebyt.

This secular non-religious vote, if properly mobilized,

Gdyby odpowiednio zmobilizować świeckie głosy niewierzących,

is nine times as numerous as the Jewish vote.

przewyższałyby dziewięciokrotnie liczbę głosów żydowskich.

Why does this far more substantial minority

Dlaczego ta znacznie pokaźniejsza większość

not make a move to exercise its political muscle?

nie zrobi czegoś, by napiąć polityczne muskuły?

Well, so much for quantity. How about quality?

Tyle jeśli idzie o ilość. A co z jakością?

Is there any correlation, positive or negative,

Czy istnieje jakiś związek, pozytywny lub negatywny,

between intelligence and tendency to be religious?

między inteligencją, a skłonnością do religijności?

[Them folks misunderestimated me]

(Śmiech) (Bush: "oni mnie niedozrozumieli!")

(Laughter)

The survey that I quoted, which is the ARIS survey,

Badanie ARIS, które przytoczyłem nie analizuje

didn't break down its data by socio-economic class or education,

danych względem klasy społeczno-ekonomicznej, wykształcenia,

IQ or anything else.

ilorazu inteligencji, czy czegokolwiek innego.

But a recent article by Paul G. Bell in the Mensa magazine

Ale ostatni artykuł Paula G. Bella w magazynie Mensy

provides some straws in the wind.

zwiastuje przyszłe wydarzenia.

Mensa, as you know, is an international organization

Mensa, jak wiecie, to międzynarodowa organizacja

for people with very high IQ.

zrzeszająca ludzi o wysokim ilorazie inteligencji.

And from a meta-analysis of the literature,

Bazując na meta-analizie literatury,

Bell concludes that, I quote -- "Of 43 studies carried out since 1927

Bell wnosi: "Z 43 badań przeprowadzonych od 1927 r.

on the relationship between religious belief,

nt. związku między religijnością, a inteligencją i wykształceniem,

and one's intelligence or educational level,

all but four found an inverse connection.

wszystkie, prócz 4, okazały się odwrotnie proporcjonalne.

That is, the higher one's intelligence or educational level,

Im większą inteligencja i poziom wykształcenia,

the less one is likely to be religious."

tym mniejsze szanse, że będzie religijny".

Well, I haven't seen the original 42 studies,

Nie widziałem tych badań, więc nie skomentuję meta-analizy,

and I can't comment on that meta-analysis,

but I would like to see more studies done along those lines.

ale chciałbym zobaczyć więcej tego typu badań.

And I know that there are -- if I could put a little plug here --

Niech mi będzie wolno napomknąć,

że są tu na sali ludzie dostatecznie zamożni,

there are people in this audience

easily capable of financing a massive research survey to settle the question,

by sfinansować szerokie badania rozstrzygające tę kwestię.

and I put the suggestion up, for what it's worth.

Ot, taka moja sugestia.

But let me know show you some data

Pozwólcie, że pokażę wam dane,

that have been properly published and analyzed,

które należycie opublikowano i przeanalizowano

on one special group -- namely, top scientists.

na specjalnej grupie czołowych naukowców.

In 1998, Larson and Witham polled the cream of American scientists,

W 1998 Larson i Witham

przepytali śmietankę amerykańskich uczonych,

those who'd been honored by election to the National Academy of Sciences,

powołanych do Państwowej Akademii Nauk.

and among this select group,

W tej wybranej grupie

belief in a personal God dropped to a shattering seven percent.

wiara w osobowego Boga runęła z łoskotem do 7%.

About 20 percent are agnostic; the rest could fairly be called atheists.

20% stanowią agnostycy, a reszta to w zasadzie ateiści.

Similar figures obtained for belief in personal immortality.

Podobny wynik dało pytanie o wiarę w nieśmiertelność.

Among biological scientists, the figure is even lower:

Wśród biologów ten wynik jest jeszcze niższy.

5.5 percent, only, believe in God.

Zaledwie 5,5 % z nich wierzy w Boga, i 7,5 % fizyków.

Physical scientists, it's 7.5 percent.

I've not seen corresponding figures for elite scholars

Nie znam danych o innych uczonych,

in other fields, such as history or philosophy,

z dziedzin takich, jak historia czy filozofia,

but I'd be surprised if they were different.

ale zdziwiłbym się, gdyby się różniły.

So, we've reached a truly remarkable situation,

Zatem osiągnęliśmy niesamowitą sytuację,

a grotesque mismatch between the American intelligentsia

groteskową rozbieżność między amerykańską inteligencją,

and the American electorate.

a amerykańskimi wyborcami.

A philosophical opinion about the nature of the universe,

Filozoficzny pogląd na temat istoty wszechświata,

which is held by the vast majority of top American scientists

podzielany przez większość czołowych uczonych USA

and probably the majority of the intelligentsia generally,

a pewnie i większość ogółu inteligencji,

is so abhorrent to the American electorate

tak bardzo odraża amerykański elektorat,

that no candidate for popular election dare affirm it in public.

że żaden kandydat nie przyzna się do niego publicznie.

If I'm right, this means that high office

Jeśli mam rację, oznacza to, że do najwyższych urzędów

in the greatest country in the world

w najwspanialszym kraju na świecie

is barred to the very people best qualified to hold it --

nie dopuszcza się osób najlepiej do tego wykwalifikowanych, inteligencji,

the intelligentsia --

unless they are prepared to lie about their beliefs.

chyba, że ukryją prawdę o swoich przekonaniach.

To put it bluntly: American political opportunities

Mówiąc bez ogródek, polityczne szanse Ameryki

are heavily loaded against those

są zablokowane dla tych,

who are simultaneously intelligent and honest.

którzy są zarówno inteligentni, jak i uczciwi.

(Laughter)

(Brawa)

(Applause)

I'm not a citizen of this country, so I hope it won't be thought unbecoming

Choć nie jestem obywatelem USA, nie obraźcie się,

if I suggest that something needs to be done.

jeśli zasugeruję, że coś z tym trzeba zrobić.

(Laughter)

(Śmiech)

And I've already hinted what that something is.

Już napomknąłem, o czym mowa.

From what I've seen of TED, I think this may be the ideal place to launch it.

Myślę, że TED świetnie się do tego nadaje.

Again, I fear it will cost money.

Obawiam się, że to będzie kosztować.

We need a consciousness-raising,

Potrzebujemy akcji uświadamiającej,

coming-out campaign for American atheists.

w stylu "ujawnij się, amerykański ateisto".

(Laughter)

(Śmiech)

This could be similar to the campaign organized by homosexuals

Podobnej do kampanii homoseksualistów

a few years ago,

kilka lat temu,

although heaven forbid that we should stoop to public outing

chociaż niech Bóg broni nas przed zniżaniem się

of people against their will.

do ujawniania ludzi wbrew ich woli.

In most cases, people who out themselves

Większość ludzi, którzy się ujawnili

will help to destroy the myth that there is something wrong with atheists.

pomoże zniszczyć mit, że z ateistami jest coś nie tak.

On the contrary,

Przeciwnie,

they'll demonstrate that atheists are often the kinds of people

pokażą, że często ateiści to ludzie,

who could serve as decent role models for your children,

mogący służyć za przykład dzieciom,

the kinds of people an advertising agent could use to recommend a product,

wybierani do reklamowania produktów,

the kinds of people who are sitting in this room.

tacy ludzie, jak ci na tej sali.

There should be a snowball effect, a positive feedback,

To da efekt kuli śnieżnej, sprzężenia zwrotnego,

such that the more names we have, the more we get.

w którym im więcej nazwisk, tym więcej osiągamy.

There could be non-linearities, threshold effects.

Moglibyśmy uzyskać nieliniowość, efekty progowe.

When a critical mass has been obtained,

Gdy osiągniemy masę krytyczną,

there's an abrupt acceleration in recruitment.

członków zacznie szybko przybywać.

And again, it will need money.

Do tego potrzebne są pieniądze.

I suspect that the word "atheist" itself

Podejrzewam, że samo słowo "ateista"

contains or remains a stumbling block

jest największą przeszkodą,

far out of proportion to what it actually means,

nieproporcjonalnie do znaczenia. Przeszkadza ludziom,

and a stumbling block to people

who otherwise might be happy to out themselves.

którzy w przeciwnym razie chętnie by się ujawnili.

So, what other words might be used to smooth the path,

Jakich słów użyć, żeby przetrzeć szlak?

oil the wheels, sugar the pill?

Sam Darwin wolał określenie "agnostyk",

Darwin himself preferred "agnostic" --

and not only out of loyalty to his friend Huxley,

nie tylko przez lojalność wobec przyjaciela, który je wymyślił.

who coined the term.

Darwin said, "I have never been an atheist

Darwin powiedział: "Nigdy nie byłem ateistą

in the same sense of denying the existence of a God.

w znaczeniu: kimś, kto zaprzecza istnieniu boga.

I think that generally an 'agnostic'

Uważam, że określenie "agnostyk"

would be the most correct description of my state of mind."

najlepiej określałoby mój stan umysłu".

He even became uncharacteristically tetchy with Edward Aveling.

Zrobił się osobliwie rozdrażniony wobec Edwarda Avelinga.

Aveling was a militant atheist

Aveling był walczącym ateistą,

who failed to persuade Darwin

któremu nie udało się przekonać Darwina,

to accept the dedication of his book on atheism --

by przyjął dedykację jego książki na temat ateizmu,

incidentally, giving rise to a fascinating myth

nota bene, dając początek fascynującej legendzie,

that Karl Marx tried to dedicate "Das Kapital" to Darwin,

jakoby Karol Marks chciał zadedykować Darwinowi "Kapitał",

which he didn't, it was actually Edward Aveling.

co nie jest prawdą. Chodziło o Edwarda Avelinga.

What happened was that Aveling's mistress was Marx's daughter,

Otóż kochanką Avelinga była córka Marksa

and when both Darwin and Marx were dead,

Kiedy Darwin i Marks zmarli,

Marx's papers became muddled up with Aveling's papers,

prace Marksa pomieszały się z pracami Avelinga,

and a letter from Darwin saying, "My dear sir, thank you very much

oraz listem, w którym Darwin pisał: "Drogi Panie, dziękuję bardzo

but I don't want you to dedicate your book to me,"

ale nie nie chcę, by Pan dedykował mi swoją książkę",

was mistakenly supposed to be addressed to Marx,

Błędnie uważano, że adresatem był Marks,

and that gave rise to this whole myth, which you've probably heard.

co zrodziło cały mit. Już to zapewne słyszeliście.

It's a sort of urban myth, that Marx tried to dedicate "Kapital" to Darwin.

To rodzaj legendy,

jakoby Marks próbował zadedykować "Kapitał" Darwinowi.

Anyway, it was Aveling, and when they met, Darwin challenged Aveling.

Podczas spoktania Darwin prowokował Avelinga:

"Why do you call yourselves atheists?"

"Dlaczego nazywacie się ateistami?"

"'Agnostic, '" retorted Aveling, "was simply 'atheist' writ respectable,

"Agnostyk" odparł Aveling, "to po prostu "ateista" godny szacunku,

and 'atheist' was simply 'agnostic' writ aggressive."

a "ateista" to po prostu "agnostyk" napastliwy".

Darwin complained, "But why should you be so aggressive?"

Darwin narzekał: "Po co jesteście tacy napastliwi?"

Darwin thought that atheism might be well and good for the intelligentsia,

Darwin uważał, że ateizm mógłby równie dobrze służyć inteligencji,

but that ordinary people were not, quote, "ripe for it."

ale zwykli ludzie do tego, zacytuję "nie dojrzeli".

Which is, of course, our old friend, the "don't rock the boat" argument.

Czyli znany nam już argument "o mąceniu wody".

It's not recorded whether Aveling told Darwin to come down off his high horse.

Nie wiadomo, czy Aveling kazał Darwinowi spuścić z tonu.

(Laughter)

(Śmiech)

But in any case, that was more than 100 years ago.

Działo się to sto lat temu.

You'd think we might have grown up since then.

Zdawałoby się, że mogliśmy dorosnąć od tamtej pory.

Now, a friend, an intelligent lapsed Jew,

Mój znajomy, inteligentny, niepraktykujący Żyd,

who, incidentally, observes the Sabbath for reasons of cultural solidarity,

który przypadkowo przestrzegał szabatu

z powodów solidarności kulturowej,

describes himself as a "tooth-fairy agnostic."

mówi o sobie: "wróżkowy agnostyk".

Nie chce określać siebie mianem ateisty,

He won't call himself an atheist

because it's, in principle, impossible to prove a negative,

bo w zasadzie nie sposób udowodnić negacji

but "agnostic" on its own might suggest that God's existence

a termin "agnostyk" mogłoby znaczyć,

was therefore on equal terms of likelihood as his non-existence.

że zrównujemy prawdopodobieństwo istnienia i nie-istnienia Boga.

Mój znajomy jest agnostykiem względem wróżek

So, my friend is strictly agnostic about the tooth fairy,

but it isn't very likely, is it?

choć są mało prawdopodobne. Jak Bóg.

Like God.

Hence the phrase, "tooth-fairy agnostic."

Stąd określenie "wróżkowy agnostyk".

Bertrand Russell made the same point

Bertrand Russell twierdził podobnie,

using a hypothetical teapot in orbit about Mars.

mówiąc o hipotetycznym czajniczku na orbicie Marsa.

You would strictly have to be agnostic

Musielibyście przyjąć postawę ściśle agnostyczną

about whether there is a teapot in orbit about Mars,

wobec tego, czy czajniczek krąży dookoła Marsa,

but that doesn't mean you treat the likelihood of its existence

co nie znaczy, że uznajemy jego istnienie

as on all fours with its non-existence.

za równie prawdopodobne, co nieistnienie.

The list of things which we strictly have to be agnostic about

Lista rzeczy wobec których jesteśmy agnostykami

doesn't stop at tooth fairies and teapots; it's infinite.

nie kończy się na wróżkach i czajniczkach. Nie ma końca.

If you want to believe one particular one of them --

Jeśli chcesz wierzyć którąś z nich:

unicorns or tooth fairies or teapots or Yahweh --

w jednorożce, wróżki, czajniczki czy Jahwe,

the onus is on you to say why.

ciężar dowodu spoczywa na tobie.

The onus is not on the rest of us to say why not.

To nie my musimy udowadniać, że ich nie ma.

We, who are atheists,

My, ateiści, jesteśmy tak a-wróżkowcami, jak i a-czajnikowcami.

are also a-fairyists and a-teapotists.

(Laughter)

(Śmiech)

But we don't bother to say so.

Ale nie kwapimy się, by o tym mówić.

And this is why my friend uses "tooth-fairy agnostic"

Dlatego znajomy używa terminu "wróżkowy agnostyk",

as a label for what most people would call atheist.

na coś, co większość ludzi nazwałaby ateistą.

Nonetheless, if we want to attract deep-down atheists to come out publicly,

Aby zachęcić ateistów do publicznego ujawnienia się,

we're going to have find something better to stick on our banner

będziemy potrzebować czegoś więcej

niż "wróżkowy" czy "czajniczkowy agnostyk" na transparentach.

than "tooth-fairy" or "teapot agnostic."

So, how about "humanist"?

Co powiecie na "humanistę"?

This has the advantage of a worldwide network of well-organized associations

Jego zaletą jest światowa sieć prężnych stowarzyszeń,

and journals and things already in place.

periodyków i innych wdrożeń.

My problem with it is only its apparent anthropocentrism.

Mam tylko problem z jego jawnym antropocentryzmem.

One of the things we've learned from Darwin

Nauczyliśmy się od Darwina,

is that the human species is only one

że gatunek ludzki

among millions of cousins, some close, some distant.

jest jednym z milionów bliższych i dalszych kuzynów.

And there are other possibilities, like "naturalist,"

Istnieją inne możliwości jak "naturalizm",

but that also has problems of confusion,

który też powoduje zamieszanie,

because Darwin would have thought naturalist --

bo dla Darwina naturalizm

"Naturalist" means, of course, as opposed to "supernaturalist" --

w znaczeniu: przeciwieństwo nadprzyrodzoności

and it is used sometimes --

jak się go czasami używa,

Darwin would have been confused by the other sense of "naturalist,"

mieszałby się z innym znaczeniem "naturalizmu",

which he was, of course,

podobnie jak czynią to inni,

and I suppose there might be others who would confuse it with "nudism".

którzy mylą ten termin z nudyzmem.

(Laughter)

(Śmiech)

Such people might be those belonging to the British lynch mob,

Tacy ludzie mogliby znaleźć się w tłumie,

which last year attacked a pediatrician in mistake for a pedophile.

który w zeszłym roku zlinczował pediatrę, myląc go z pedofilem.

(Laughter)

(Śmiech)

I think the best of the available alternatives for "atheist"

Uważam, że najlepszą możliwą alternatywą dla "ateisty" to zwykłe "nie-teista."

is simply "non-theist."

It lacks the strong connotation that there's definitely no God,

Brak mu ścisłego skojarzenia, że zdecydowanie Boga nie ma,

and it could therefore easily be embraced by teapot or tooth-fairy agnostics.

i równie dobrze może być przyjęty przez czajniczkowych czy wróżkowych agnostyków.

It's completely compatible with the God of the physicists.

Jest całkowicie zgodny z Bogiem fizyków.

Kiedy ateiści, tacy jak Stephen Hawking

When atheists like Stephen Hawking and Albert Einstein use the word "God,"

czy Albert Einstein używają słowa "Bóg",

they use it of course as a metaphorical shorthand

używają, rzecz jasna, metaforycznego skrótu myślowego

for that deep, mysterious part of physics which we don't yet understand.

na coś głębszego, tajemniczą część, której jeszcze nie zrozumieli.

"Nie-teista", w przeciwieństwie do "ateisty",

"Non-theist" will do for all that, yet unlike "atheist,"

it doesn't have the same phobic, hysterical responses.

nie wywołuje takiej samej fobii, histerycznych reakcji

But I think, actually, the alternative

Właściwie uważam, że alternatywa

is to grasp the nettle of the word "atheism" itself,

to wzięcie byka za rogi jakim jest słowo "ateizm",

precisely because it is a taboo word,

właśnie dlatego, że jest słowem tabu,

carrying frissons of hysterical phobia.

wzbudzającym histeryczną fobię.

Critical mass may be harder to achieve with the word "atheist"

Będzie trudniej osiągnąć masę krytyczną z etykietką "ateista",

than with the word "non-theist,"

niż "nie-teista",

or some other non-confrontational word.

lub innym niekontrowersyjnym słowem.

But if we did achieve it with that dread word "atheist" itself,

Gdyby jednak udało się z tym okropnym słowem "ateista",

the political impact would be even greater.

to polityczny wydźwięk byłby jeszcze większy.

Now, I said that if I were religious, I'd be very afraid of evolution --

Gdybym był religijny, bałbym się ewolucji. Powiem więcej:

I'd go further: I would fear science in general, if properly understood.

W ogóle bałbym się dobrze rozumianej nauki.

And this is because the scientific worldview

A to dlatego, że światopogląd naukowy

is so much more exciting, more poetic,

jest o wiele bardziej ekscytujący, poetycki,

more filled with sheer wonder

przepełniony najzwyklejszym zdumieniem,

than anything in the poverty-stricken arsenals of the religious imagination.

niż jakikolwiek zubożały arsenał religijnej wyobraźni.

As Carl Sagan, another recently dead hero, put it,

Carl Sagan, kolejny nie żyjący bohater, ujął to tak:

"How is it that hardly any major religion has looked at science

"Dlaczego żadna z wielkich religii nie powiedziała o nauce:

and concluded, 'This is better than we thought!

"Jest lepiej, niż przypuszczaliśmy!

The universe is much bigger than our prophet said,

Wszechświat jest większy, niż mówili prorocy,

grander, more subtle, more elegant'?

okazalszy, subtelniejszy, elegantszy. Zamiast tego wołają: Nie! Nie!

Instead they say, 'No, no, no!

My god is a little god, and I want him to stay that way.'

Mój Bóg jest malutkim bogiem i chcę, by takim pozostał".

A religion, old or new,

Religia, stara czy nowa,

that stressed the magnificence of the universe

podkreślająca wspaniałość Wszechświata

as revealed by modern science,

ukazywanego przez współczesną naukę,

might be able to draw forth reserves of reverence and awe

sięgnęłaby do pokładów czci i zachwytu,

hardly tapped by the conventional faiths."

których tradycyjne religie nie poruszają".

Now, this is an elite audience,

Siedzi tutaj elitarna publiczność,

and I would therefore expect about 10 percent of you to be religious.

więc sądzę, że 10% z was jest wierząca.

Many of you probably subscribe to our polite cultural belief

Wielu z was podziela kulturowe przekonanie, że religii należny jest szacunek,

that we should respect religion.

But I also suspect that a fair number of those

ale podejrzewam, że równie wiele osób

secretly despise religion as much as I do.

skrycie gardzi religią tak mocno jak ja.

(Laughter)

(Śmiech)

If you're one of them, and of course many of you may not be,

Wielu z was nie podziela tego uczucia,

but if you are one of them,

ale jeśli je podzielacie, proszę byście przestali być mili,

I'm asking you to stop being polite,

come out, and say so.

ujawnijcie się, a jeśli jesteście majętni,

And if you happen to be rich,

pomyślcie jakich można dokonać zmian.

give some thought to ways in which you might make a difference.

The religious lobby in this country

Lobby religijne w tym kraju

is massively financed by foundations -- to say nothing of all the tax benefits --

dysponuje wielkimi funduszami, pomijając same korzyści podatkowe,

by foundations, such as the Templeton Foundation and the Discovery Institute.

dzięki fundacjom, takim jak Fundacja Templetona lub Instytut Disovery.

We need an anti-Templeton to step forward.

Potrzebujemy anty-Tempeltona.

If my books sold as well as Stephen Hawking's books,

Gdydym sprzedawał tyle książek co Stephen Hawking

instead of only as well as Richard Dawkins' books, I'd do it myself.

a nie Richard Dawkins, zrobiłbym to sam.

Ciągle słyszę: Jak zmienił cię 11 września?

People are always going on about, "How did September the 11th change you?"

Well, here's how it changed me.

Oto, jak zmienił mnie.

Let's all stop being so damned respectful.

Przestańmy być tak cholernie pełni szacunku.

Thank you very much.

Bardzo dziękuję.

(Applause)

(Brawa)