Jane Fonda: Life's third act

Translator: tsitsi dalakishvili Reviewer: George Tsaava

ბევრი რევოლუცია მოხდა,

There have been many revolutions over the last century,

უკანასკნელი საუკუნის განმავლობაში,

but perhaps none as significant as the longevity revolution.

მაგრამ ალბათ არც ერთი იყო ისეთი მნიშვნელოვანი,

როგორიც მოხდა სიცოცხლის გახანგრძლივებაში.

We are living on average today 34 years longer

საშუალოდ ჩვენ ვცხოვრობთ

34 წლით უფრო მეტ ხანს, ვიდრე ჩვენი წინაპრები.

than our great-grandparents did -- think about that.

დაუფიქრდით!

That's an entire second adult lifetime

ეს მთელი ერთი ზრდასრული ცხოვრებაა,

that's been added to our lifespan.

რომელიც მიემატა ჩვენს ცხოვრებას.

And yet, for the most part,

უმეტესწილად, ჯერ კიდევ

our culture has not come to terms with what this means.

ვერ გააცნობიერა ჩვენმა საზოგადოებამ თუ რას ნიშნავს ეს.

We're still living with the old paradigm

ჩვენ ისევ ძველი პარადიგმით ვცხოვრობთ,

of age as an arch.

ასაკი როგორც თაღი.

That's the metaphor, the old metaphor.

ეს მეტაფორაა, ძველი მეტაფორა.

You're born, you peak at midlife

ჩვენ ვიბადებით, შუა ასაკში ვაღწევთ პიკს

and decline into decrepitude.

და შემდგომ შკალა ქვევით მიდის.

(Laughter)

(სიცილი)

Age as pathology.

ასაკი როგორც პათოლოგია.

დღეს უამრავი ადამიანი --

But many people today -- philosophers, artists, doctors, scientists --

ფილოსოფოსები, მხატვრები, ექიმები, მეცნიერები

are taking a new look at what I call "the third act" --

სხვანაირად უყურებენ იმას, რასაც მე ვეძახი მესამე აქტს

სიცოცხლის ბოლო, მესამე დეკადას.

the last three decades of life.

They realize that this is actually a developmental stage of life

მათ გააცნობიერეს რომ ეს არის ცხოვრების განვითარების ეტაპი

with its own significance,

მთელი თავისი მნიშვნელობით --

რომელიც ისევე განსხვავდება შუა ასაკისგან

as different from midlife as adolescence is from childhood.

როგორც მოზარდობა - ბავშვობისაგან.

And they are asking -- we should all be asking:

და ისინი სვამენ კითხვას, რომელიც ჩვენც უნდა დავსვათ --

როგორ გამოვიყენოთ ეს დრო?

How do we use this time?

How do we live it successfully?

როგორ გამოვიყენოთ ის წარმატებით და სასარგებლოდ?

What is the appropriate new metaphor for aging?

რა იქნება ახალი შესაფერისი მეტაფორა

ამ ასაკისთვის?

I've spent the last year researching and writing about this subject.

ბოლო რამდენიმე წელი ამ საკითხზე კვლევას და წერას დავუთმე

და მივაგენი

And I have come to find that a more appropriate metaphor for aging

უფრო შესაფერის მეტაფორას ამ ასაკისთვის -

is a staircase --

- კიბე

ადამიანის სულის განვითარების

the upward ascension of the human spirit,

bringing us into wisdom, wholeness, and authenticity.

სიბრძნის ასაკი,

სინამდვილის ასაკი.

Age not at all as pathology.

ასაკი არაა პათოლოგია

ასაკი არის პოტენციალი, შესაძლებლობა

Age as potential.

And guess what?

და იცით რა?

This potential is not for the lucky few.

ეს შესაძლებლობა მხოლოდ რჩეულებს არ ეძლევათ.

It turns out, most people over 50

როგორც აღმოჩნდა,

50-ს გადაცილებული ადამიანების უმეტესობა

feel better, are less stressed, less hostile, less anxious.

უკეთესად გრძნობს თავს, ნაკლებად სტრესულია

ნაკლებად მტრულად განწყობილი და მშფოთვარე.

ჩვენ უფრო მიდრეკილნი ვართ დავინახოთ მსგავსება

We tend to see commonalities more than differences.

ვიდრე განსხვავება.

Some of the studies even say we're happier.

კვლევების ნაწილი ამბობს რომ,

ამ ასაკში უფრო ბედნიერნი ვართ,

(Laughter)

This is not what I expected, trust me.

ამას არ ველოდი, დამიჯერეთ.

მე დეპრესიული წარსულიდან მოვდივარ.

I come from a long line of depressives.

როდესაც 40-ს მივაღწიე

As I was approaching my late 40s,

დილით ადგომისას

when I would wake up in the morning,

ჩემი პირველი ექვსი აზრი, რომელიც თავში მომდიოდა იყო ნგატიური.

my first six thoughts would all be negative.

და შემეშინდა.

And I got scared.

I thought, "Oh my gosh. I'm going to become a crotchety old lady."

ვიფიქრე ო, ღმერთო!

მე კაპრიზიანი მოხუცი ვხდები.

But now that I am actually smack-dab in the middle of my own third act,

მაგრამ ახლა, როდესაც ჩემი მესამე აქტის შუაში ვარ,

მივხვდი რომ არასოდეს ვყოფილვარ უფრო ბედნიერი.

I realize I've never been happier.

ისეთი ძლიერი განცდა მაქვს საკუთარი ბედნიერების

I have such a powerful feeling of well-being.

And I've discovered

და აღმოვაჩინე,

that when you're inside oldness,

როდესაც ვბერდებით,

as opposed to looking at it from the outside,

ყველაფერი პირიქითაა, ვიდრე გარედან ჩანს,

ქრება შიში,

fear subsides.

You realize you're still yourself --

აცნობიერებ რომ ისევ ის ხარ ვინც იყავი,

maybe even more so.

შეიძლება უფრო მეტადაც კი ვიდრე ოდესმე ყოფილხარ.

Picasso once said, "It takes a long time to become young."

ერთხელ პიკასომ თქვა: "ძალიან დიდი დრო ჭირდება რომ ახალგზრდა გახდე"

(Laughter)

(სიცილი)

I don't want to romanticize aging.

არ მინდა ამ ასაკის რომანტიზება მოვახდინო,

Obviously, there's no guarantee

რა თქმა უნდა არ არის გარანტია

that it can be a time of fruition and growth.

რომ ეს იქნება ზრდის და აყვავების ხანა.

ბევრია დამოკიდებული იღბალზე.

Some of it is a matter of luck.

ბევრი - გენეტიკაზე.

Some of it, obviously, is genetic.

One third of it, in fact, is genetic.

ერთი მესამედი სწორედ გენეტიკაზეა დამოკიდებული.

და ვერაფერს ვუზამთ ამას.

And there isn't much we can do about that.

But that means that two-thirds of how well we do in the third act,

მაგრამ ეს ნიშნავს რომ ორი მესამედი იმისა

თუ როგორ ვიქნებით მესამე აქტის განმავლობაში

ჩვენზეა დამოკიდებული.

we can do something about.

მოდით ვისაუბროთ რა შეგვიძლია გავაკეთოთ

We're going to discuss what we can do

to make these added years really successful,

რომ ეს დამატებითი წლები წარმატებით გავატაროთ

and use them to make a difference.

და გამოვიყენოთ ის განსხვავებულად.

ნება მომეცით გითხრათ კიბეზე,

Now, let me say something about the staircase,

რომელიც უფროსი ასაკის ადამიანებს შეიძლება უჩვეულოდ მეტაფორად მოეჩვენოთ

which may seem like an odd metaphor for seniors,

თუ გავითვალისწინებთ რომ უმეტესობისთვის კიბე არის გამოწვევა

given the fact that many seniors are challenged by stairs.

(სიცილი)

(Laughter)

Myself included.

ჩემი ჩათვლით.

როგორც ალბათ იცით,

As you may know, the entire world operates on a universal law:

მთელი სამყარო ფუნქციონირებს ერთი კანონით:

ენთროპია, თერმოდინამიკის მეორე კანონი.

entropy, the second law of thermodynamics.

Entropy means that everything in the world -- everything --

ენთროპია ნიშნავს, რომ ყველაფერი სამყაროში, ყველაფერი

is in a state of decline and decay --

ინგრევა, ძველდება, ბერდება.

თაღი.

the arch.

There's only one exception to this universal law,

მხოლოდ ერთი გამონაკლისია ამ უნივერსალურ კანონში

ეს არის ადამიანის სული,

and that is the human spirit,

რომელიც ვითარდება

which can continue to evolve upwards, the staircase,

აგრძელებს სიცოცხლეს, ადის კიბეზე

bringing us into wholeness, authenticity, and wisdom.

მივყავართ სიბრძნემდე,

სულის სიმრთელემდე

And here's an example of what I mean.

ამის მაგალითი არსებობეს

ზევით სვლა,

This upward ascension

შესაძლებელია თუნდაც არასახარბიელო ფიზიკური პირობების შემთხვევაშიც

can happen even in the face of extreme physical challenges.

About three years ago, I read an article in the New York Times.

დაახლოებით სამი წლის წინ

"ნიუ-იორკ ტაიმსში" წავიკითხე სტატია

ის იყო მამაკაცზე, ნილ სელინჯერზე --

It was about a man named Neil Selinger --

57 წლის, პენზიაზე გასულ იურისტზე --

57 years old, a retired lawyer,

who had joined the writers' group at Sarah Lawrence,

რომელიც შეუერთდა მწერალთა ჯგუფს სარა ლოურენსის კოლეჯში,

where he found his writer's voice.

სადაც მან აღმოაჩინა მწერლის ნიჭი.

Two years later,

ორი წლის შემდეგ,

he was diagnosed with ALS, commonly known as Lou Gehrig's disease.

მას დაუსვეს ALS დიაგნოზი, ასევე ცნობილი როგორც Lou Gehrig - ს ავადმყოფობა.

ეს საშინელი ავადმყოფობაა, ფატალური.

It's a terrible disease. It's fatal.

It wastes the body, but the mind remains intact.

ის ანადგურებს სხეულს, მაშინ როდესაც გონება მუშაობს

In this article, Mr. Selinger wrote the following

ამ სტატიაში მისტერ სელინჯერი წერდა

აღწერდა თუ რა ემართებოდა

to describe what was happening to him.

ციტატა:

And I quote:

"As my muscles weakened,

"იმ დროს როცა ჩემი კუნთები სუსტდება

ჩემი მწერლის უნარები ძლიერდება.

my writing became stronger.

As I slowly lost my speech,

თანდათან ვკარგავ მეტყველების უნარს

I gained my voice.

მაგრამ მოვიპოვე ხმა

As I diminished, I grew.

ვქრები, მაგრამ ვიზრდები.

ძალიან ბევრი დავკარგე,

As I lost so much,

მაგრამ საბოლოოდ საკუთარი თავი ვიპოვე."

I finally started to find myself."

ჩემთვის ნილ სელინჯერი

Neil Selinger, to me,

is the embodiment of mounting the staircase

კიბეზე ზევით ამავალი ადამიანის განსახიერებაა

ცხოვრების მესამე აქტში.

in his third act.

Now we're all born with spirit, all of us,

ჩვენ ყველა ვიბადებით სულით, ყველა,

მაგრამ ზოგჯერ ვტყდებით სულიერად

but sometimes it gets tamped down beneath the challenges of life,

ცხოვრებისეული გამოწვევებისგან,

violence, abuse, neglect.

ძალადობის, შეურაცხყოფის, უყურადღეობისგან.

Perhaps our parents suffered from depression.

ალბათ ჩვენი მშობლები დეპრესიისგან იტანჯებოდნენ

ალბათ ჩვენი სიყვარულიც კი უჭირდათ

Perhaps they weren't able to love us beyond how we performed in the world.

იმის გამო თუ როგორ ვიქცეოდით.

ალბათ ჩვენ კვლავ ვიტანჯებით

Perhaps we still suffer from a psychic pain, a wound.

ფიზიკური ტკივილებისგან.

შეგრძნება რომ ჩვენი უამრავი ურთიერთობა ჯერ კიდევ დაუმთავრებელია

Perhaps we feel that many of our relationships

have not had closure.

და ჩვენ თავს ვგრძნობთ ჩამოუყალიბებლად.

And so we can feel unfinished.

Perhaps the task of the third act

ალბათ სწორედ ეს თვითშემეცნებაა, რაც მესამე აქტში

უნდა დავასრულოთ, უნდა დავასრულოთ საკუთარი თავები.

is to finish up the task of finishing ourselves.

For me, it began as I was approaching my third act, my 60th birthday.

ჩემთვის ეს დაიწყო, როდესაც მესამე აქტს მივაღწიე,

ჩემს მე-60 დაბადების დღეს.

How was I supposed to live it?

როგორ უნდა გავატარო ეს ეტაპი?

What was I supposed to accomplish in this final act?

რას უნდა მივაღწიო ამ დამამთავრებელ აქტში?

And I realized that, in order to know where I was going,

და მივხვდი, გარდა იმისა რომ უნდა მცოდნოდა საით მივდივარ,

I had to know where I'd been.

ასევე უნდა მცოდნოდა საიდან მოვედი.

მოვიხედე უკან

And so I went back and I studied my first two acts,

შევისწავლე ჩემი განვლილი პირველი ორი აქტი

იმის ცდაში რომ მივმხვდარიყავი ვინ ვიყავი

trying to see who I was then,

who I really was, not who my parents or other people told me I was,

როგორი ვიყავი სინამდვილეში

არა ის, რასაც ჩემი მშობლები და სხვა ადამიანები მეუბნებოდნენ რომ ვიყავი

ან როგორც მექცეოდნენ ისინი.

or treated me like I was.

არამედ თუ ვინ ვიყავი მე? ვინ იყვნენ ჩემი მშობლები,

But who was I?

Who were my parents -- not as parents, but as people?

არა როგორც მშობლები, არამედ როგორც ადამიანები

ვინ იყვნენ ჩემი ბებიები და ბაბუები?

Who were my grandparents?

How did they treat my parents?

როგორ ექცეოდნენ ჩემს მშობლებს?

These kinds of things.

და ამგვარი საკითხები.

რამოდენიმე წლის შემდეგ აღმოვაჩინე

I discovered, a couple of years later,

რომ ეს პროცესი რასაც მე გავდიოდი

that this process that I had gone through

ფსიქოლოგიში ეწოდება

is called by psychologists "doing a life review."

განვლილი ცხოვრების მიმოხილვა

And they say it can give new significance and clarity and meaning

ისინი ამბობენ რომ ამან შეიძლება ახალი მნიშვნელობა

სიცხადე და აზრი შესძინოს

to a person's life.

ადამიანის ცხოვრებას.

You may discover, as I did,

შეიძლება თქვენ, ისევე როგორც მე, აღმოაჩინოთ

that a lot of things that you used to think were your fault,

რომ უამრავი რამ რასაც ფიქრობდით,

რასაც საკუთარ თავზე ფიქრობდით,

a lot of things you used to think about yourself,

საერთო არაფერი ქონდა თქვენთან.

really had nothing to do with you.

თქვენი დანაშაული არ იყო , თქვენ სწორად მოიქეცით

It wasn't your fault; you're just fine.

თქვენ საშუალება გეძლევათ დაბრუნდეთ უკან წარსულში

And you're able to go back and forgive them.

მიუტევოთ მათ,

მიუტევოთ საკუთარ თავს.

And forgive yourself.

და ამგვარად შეგიძლიათ გაანთავისუფლოდ საკუთარი თავი

You're able to free yourself

წარსულისგან.

from your past.

თქვენ შეგიძლიათ შეცვალოთ თქვენი დამოკიდებულება

You can work to change your relationship to your past.

წარსულის მიმართ.

როდესაც ამაზე ვწერდი

Now while I was writing about this,

გადავეყარე წიგნს, სათაურით "ადამიანი საზრისის ძიებაში"

I came upon a book called "Man's Search for Meaning"

ვიქტორ ფრანკლის ავტორობით.

by Viktor Frankl.

ვიქტორ ფრანკლი იყო გერმანელი ფსიქიატრი,

Viktor Frankl was a German psychiatrist

who'd spent five years in a Nazi concentration camp.

რომელმაც ხუთი წელიწადი გაატარა საკონცენტრაციო ბანაკში

And he wrote that, while he was in the camp,

და დაწერა რომ ბანაკში ყოფნისას

he could tell, should they ever be released,

მას შეეძლო ეთქვა ვინ დააღწევდა თავს ბანაკს,

which of the people would be OK, and which would not.

ვინ იქნებოდა კარგად

და ვინ არ იქნებოდა.

მან დაწერა:

And he wrote this:

ყველაფერი რაც გაქვს ცხოვრებაში შეიძლება დაკარგო

"Everything you have in life can be taken from you

ერთი რამის გარდა,

except one thing:

შენი არჩევანი

your freedom to choose how you will respond to the situation.

თუ რა კუთხით შეხედავ

სიტუაციას, მოვლენას.

სწორედ ეს განსაზღვრავს

This is what determines the quality of the life we've lived --

ჩვენი განვლილი ცხოვრების ხარისხს --

not whether we've been rich or poor,

არა ის მდიდრები ვართ თუ ღარიბები

ცნობილები თუ უცნობები

famous or unknown,

healthy or suffering.

ჯანმრთელები თუ ნატანჯები.

What determines our quality of life is how we relate to these realities,

ის რაც ჩვენი ცხოვრების ხარისხს განსაზღვრავს

არის ის თუ როგორ ვიღებთ ამ რეალობას,

what kind of meaning we assign them,

რა აზრს მივანიჭებთ მათ,

what kind of attitude we cling to about them,

რა დამოკიდებულება გვაქვს მათ მიმართ,

როგორ სულიერ მდგომარეობას გვიქმნის ეს მოვლენები.

what state of mind we allow them to trigger."

ალბათ მესამე აქტი მთავარი მიზანია

Perhaps the central purpose of the third act

is to go back and to try, if appropriate,

დავბრუნდეთ უკან და ვეცადოთ, თუ შესაძლებელია

to change our relationship to the past.

შევცვალოთ ჩვენი დამოკიდებულება

წარსულის მიმართ.

It turns out that cognitive research shows

როგორც აღმოჩნდა შემეცნებითი კვლევები აჩვენებს, რომ

როდესაც ამ პროცესს გავდივართ,

when we are able to do this,

it manifests neurologically --

ეს აისახება ნევროლოგიურად

neural pathways are created in the brain.

ახალი ნერვული ბილიკები ჩნდება ტვინში.

You see, if you have, over time,

თუ თქვენ

reacted negatively to past events and people,

რეაგირებთ წარსულ ფაქტებზე და ადამიანებზე ნეგატიურად

ნერვული ბილოკების ახალი გზები იკვეთება,

neural pathways are laid down

by chemical and electrical signals that are sent through the brain.

რომელიც ქიმიური და ელექტრონული სიგნალებს უშვებს ტვინში.

დროთა განმავლობაში ეს ნერვული ბილიკები ძლიერდება

And over time, these neural pathways become hardwired.

ხდება ნორმა --

They become the norm -- even if it's bad for us,

თუნდაც ეს ჩვენთვის ცუდი იყოს

because it causes us stress and anxiety.

რადგან ის სტრესს და ნერვიულობას იწვევს.

თუმცა,

If, however,

we can go back and alter our relationship,

ჩვენ შეგვიძლია დავბრუნდეთ უკან და შევცვალოთ ჩვენი დამოკიდებულება

re-vision our relationship to past people and events,

გადავხედოთ ჩვენს დამოკიდებულებებს

წარსულ ადამიანებზე და მოვლენებზე

neural pathways can change.

და ეს ბილიკები შეიძლება შეიცვალოს.

And if we can maintain the more positive feelings

და თუ მოვახერხებთ,

რომ პოზიტიური შეგრძნებები გვქონდეს წარსულთან მიმართებაში

about the past,

that becomes the new norm.

ეს ახალი ნორმა გახდება.

It's like resetting a thermostat.

ეს თერმომეტრზე ტემპერატურის ვარდნას გავს.

გამოცდილება

It's not having experiences

კი არ გვაბრძენებს,

that makes us wise.

ის რეაქცია რაც ამ გამოცდილებასთან მიმართებაში გვაქვს,

It's reflecting on the experiences that we've had that makes us wise

გვაბრძენებს

and that helps us become whole,

და გვეხმარება

brings wisdom and authenticity.

სიმშვიდის და სრულყოფის მიღწევაში.

It helps us become what we might have been.

და გვეხმარება გავხდეთ ისინი ვინც ვიყავით.

Women start off whole, don't we?

ქალები თავიდან კარგად ვიწყებთ, არა?

I mean, as girls, we're feisty -- "Yeah? Who says?"

ვგულისხმობ რომ გოგოები უფრო თავდაჯერებულები ვართ

(Laughter)

დიდი ძალა და ენერგია გვაქვს.

We have agency.

We are the subjects of our own lives.

თავად ვართ მთავარი ობიექტი საკუთარ ცხოვრებაში.

მაგრამ ძალიან ხშირად,

But very often,

many, if not most of us, when we hit puberty,

ბევრი, თუ უმეტესობა არა, ჩვენი სექსუალური სიმწიფის დროს

we start worrying about fitting in and being popular.

ვიწყებთ საკუთარი თავის დამკვიდრებას საზოგადოებაში და პოპულარობაზე ფიქრს.

And we become the subjects and objects of other people's lives.

და ჩვენ ვხდებით სხვების ცხოვრების ობიექტები და სუბიექტები

მაგრამ ახლა, ჩვენი ცხოვრების მესამე აქტში,

But now, in our third acts,

შესაძლებელია

it may be possible for us to circle back to where we started,

წავიდეთ წრეზე, საიდანაც დავიწყეთ

და თავიდან განვიცადოთ.

and know it for the first time.

და თუ ამას შევძლებთ,

And if we can do that,

it will not just be for ourselves.

ეს იქნება, არა მხოლოდ საკუთარი თავისთვის.

Older women are the largest demographic in the world.

ასაკიანი ქალები

ყველაზე ფართო დემოგრაფიული ჯგუფია დედამიწაზე.

თუ დავბრუნდებით უკან და გადავაფასებთ საკუთარ თავს

If we can go back and redefine ourselves

გავხდებით მეტად სრულყოფილები,

and become whole,

ეს იქნება კულტურული ბიძგი სამყაროსთვის

this will create a cultural shift in the world,

and it will give an example to younger generations

მისცემს მაგალითს ახალ თაობას

რათა მათ გადახედონ და გადააფასონ საკუთარი ცხოვრება

so that they can reconceive their own lifespan.

Thank you very much.

დიდი მადლობა.

(Applause)

(აპლოდისმენტები)