Can you really tell if a kid is lying? | Kang Lee

Translator: Daban Q. Jaff Reviewer: Zhila Mawlood

سڵاو.

با پرسیارێک لە ئامادەبووان بکەم:

قەت بە منداڵی درۆتان کردووە؟

ئەگەر کردووتانە، تکایە دەتوانن دەستتان بەرز بکەنەوە؟

Hi.

Let me ask the audience a question:

ئای خوایە! ئەمانە کۆمەڵێکن لە ڕاستگۆترین مرۆڤەکانی بینیومن.

Did you ever lie as a child?

(پێکەنین)

If you did, could you please raise your hand?

لە ماوەی ئەم ٢٠ ساڵەدا،

خەریکی فێربوون بووم لەسەر ئەوەی منداڵان چۆن فێری درۆکردن دەبن. و

Wow! This is the most honest group of people I've ever met.

ئەمڕۆ دەمەوێت لەگەڵ ئێوەشدا هەندێک

(Laughter)

لەو دۆزینەوانەی خۆم هاوبەش بکەم.

So for the last 20 years,

I've been studying how children learn to tell lies.

بەڵام سەرەتا، چیرۆکێکی بەڕێز ریچارد مێسیناتان پێدەڵێم،

And today, I'm going to share with you

کە هاوڕێمە و بەڕێوبەری خوێندنگەیەکی ناوەندییە.

some of the discoveries we have made.

But to begin, I'm going to tell you a story from Mr. Richard Messina,

ڕۆژێک تەلەفوونیان بۆکردووە.

کەسەکە وتوێتی،

who is my friend and an elementary school principal.

"بەڕێز مێسینا، جۆنی کوڕم ئەمڕۆ نایەت بۆ قوتابخانە

He got a phone call one day.

چونکە نەخۆشە."

بەڕێز مێسینا پرسی،

The caller says,

"ببورە قسە لەگەڵ کێ دەکەم؟"

"Mr. Messina, my son Johnny will not come to school today

ئەو کەسەش وتوێتی،

"من باوکمم."

because he's sick."

(پێکەنین)

Mr. Messina asks,

"Who am I speaking to, please?"

کەواتە ئەم چیرۆکە --

And the caller says,

(پێکەنین)

"I am my father."

(Laughter)

زۆر بە جوانی سێ باوەڕی باو کۆدەکاتەوە کە هەمانە

دەربارەی منداڵان و درۆکردن.

So this story --

(Laughter)

یەکەم، منداڵان دوای ئەوکاتە درۆ دەکەن

sums up very nicely three common beliefs we have

کە یەنە خوێندنگەی ناوەندییەوە.

about children and lying.

دووەم، منداڵان خراپن لە درۆکردندا.

One, children only come to tell lies

ئێمەی گەورە بە ئاسانی بە درۆکانیان دەزانین.

after entering elementary school.

سێیەمیش، ئەگەر منداڵان لە تەمەنێکی بچووکدا درۆ بکەن،

Two, children are poor liars.

دەبێت کێشەیەکی کەسێتی هەبێت تیایاندا، و

We adults can easily detect their lies.

بۆ هەتا هەتایە دەبن بە درۆزنی زیانبەخش.

And three, if children lie at a very young age,

there must be some character flaws with them,

ڕاستییەکەی، دەرکەوت

هەرسێ باوەڕەکە هەڵەن.

and they are going to become pathological liars for life.

ئێمە خەریکی یارییەکانی خەمڵاندن بووین

Well, it turns out

لەگەڵ منداڵانی سەرانسەری جیهان.

all of the three beliefs are wrong.

ئەمە نموونەیەکە.

لە یارییەکەدا، داوامان لە منداڵان کرد ژمارەی کارتەکان بخەمڵێنن.

We have been playing guessing games

with children all over the world.

ئێمەش پێیان ئەڵێین ئەگەر بردیانەوە

Here is an example.

So in this game, we asked children to guess the numbers on the cards.

خەڵاتێکی گەورە وەردەگرن.

بەڵام لە ناوەڕاستی یارییەکەدا،

بەهانەیەک دەهێنینەوە و ژوورەکە بەجێدەهێڵین.

And we tell them if they win the game,

they are going to get a big prize.

پێش ئەوەی ژوورەکەش بەجێ بهێڵین،

But in the middle of the game,

پێیان دەڵێین سەیری ژمارەی کارتەکان نەکەن.

we make an excuse and leave the room.

بێگومان،

کامێرای شاراوەمان هەیە لە ژوورەکەدا

And before we leave the room,

بۆ چاودێریکردنی هەموو جموجۆڵەکان.

we tell them not to peek at the cards.

چونکە خواستی بردنەوەی یارییەکە زۆر بەهێزە،

Of course,

we have hidden cameras in the room

زیاتر لە سەدا ٩٠ی منداڵان سەیری ژمارەی کارتەکان دەکەن

to watch their every move.

هەر لەدوای ڕۆشتنمان لە ژوورەکە.

Because the desire to win the game is so strong,

(پێکەنین)

پرسیارە گرنگەکە ئەوەیە:

more than 90 percent of children will peek

کاتێک ئەگەڕێینەوە و لە منداڵەکان دەپرسین

as soon as we leave the room.

کە ئایا سەیریان کردووە یان نا،

(Laughter)

منداڵەکانی سەیریان کردووە دانی پیادەنێن

The crucial question is:

یان درۆ دەکەن دەربارەی سەرپێچییەکە؟

When we return and ask the children

whether or not they have peeked,

بۆمان دەرکەوت بێ گوێدانە ڕەگەز، وڵات، ئایین

will the children who peeked confess

or lie about their transgression?

لە تەمەنی دوو ساڵیدا،

لە سەدا ٣٠ درۆ دەکەن،

We found that regardless of gender, country, religion,

لەسەدا ٧٠ ڕاستی سەرپێچیکردنەکە دەڵێن.

at two years of age,

لە تەمەنی سێ ساڵیدا،

لەسەدا ٥٠ درۆ دەکەن و لەسەدا ٥٠ ڕاستییەکەت پێدەڵێن

30 percent lie,

70 percent tell the truth about their transgression.

لە چوار ساڵیدا،

At three years of age,

زیاتر لە لەسەدا ٨٠ درۆ ئەکەن.

50 percent lie and 50 percent tell the truth.

لەدوای چوار ساڵیشەوە،

زۆربەی منداڵان درۆ ئەکەن

At four years of age,

بۆیە وەک دەبینن،

more than 80 percent lie.

درۆکردن بەڕاستی بەشێکی نموونەیی پەرەسەندنە.

And after four years of age,

هەندێک منداڵانیش دەسپێکردنی درۆکردنییان

most children lie.

لە تەمەنی دوو ساڵییەوەیە.

So as you can see,

lying is really a typical part of development.

بۆیە ئێستا، با لە نزیکەوە سەیری منداڵانی بچووکتر بکەین.

And some children begin to tell lies

as young as two years of age.

بۆچی هەندێکیان درۆ دەکەن و هەندێکیان نایکەن؟

So now, let's take a closer look at the younger children.

لە چێشتلێناندا، پێویست بە پێکهاتەی باشە

Why do some but not all young children lie?

بۆ لێنانی خواردنێکی باش.

درۆکردنی باشیش پێویستی بە دوو پێکهاتەی سەرەکی هەیە

In cooking, you need good ingredients

پێکهاتەی یەکەمیان بیردۆزی مێشکە،

to cook good food.

And good lying requires two key ingredients.

یان توانای مێشک خوێندنەوە.

توانای مێشک خوێندنەوە واتە زانینی ئەوەی

The first key ingredient is theory of mind,

خەڵکی جیا جیا زانیاری جیا جیایان هەیە دەربارەی دۆخێک و

or the mind-reading ability.

دەربارەی جیاکردنەوەی ئەوەی من چی دەزانم و

Mind reading is the ability to know

that different people have different knowledge about the situation

تۆ چی دەزانیت.

مێشک خوێندنەوە گرنگە بۆ درۆکردن

چونکە بناغەی درۆکردن ئەوەیە من دەزانم و

and the ability to differentiate between what I know

تۆ نازانیت

and what you know.

من چی دەزانم.

Mind reading is important for lying

بۆیە، دەتوانم درۆت پێبڵێم.

because the basis of lying is that I know

پێکهاتەی دووەم بۆ درۆکردن جڵەوکردنی خودە.

you don't know

what I know.

توانای ئەوەیە جڵەوی قسەکردنت، و دەربڕینی دەم و چاوت، و

Therefore, I can lie to you.

The second key ingredient for good lying is self-control.

زمانی جەستەت بگریت،

بۆ ئەوەی بتوانی درۆیەکی قایلکەر بڵێیت.

It is the ability to control your speech, your facial expression

بۆمان دەرکەوت ئەو مناڵانەی

and your body language,

توانای مێشک خوێندنەوە و خۆجڵەوگیرکردنی باشتریان هەیە

so that you can tell a convincing lie.

And we found that those young children

زووتر درۆ دەکەن و

درۆزنی بەتواناترن.

who have more advanced mind-reading and self-control abilities

وەک دەریش دەکەوێت، ئەم دوو توانایە گرنگە بۆ هەمووان

tell lies earlier

and are more sophisticated liars.

بۆ ئەوەی باشتر مامەڵە بکەین لەناو کۆمەڵگادا.

As it turns out, these two abilities are also essential for all of us

ڕاستییەکەی، کەم و کوڕی لە تواناکانی مێشک خوێندنەوە و خۆجڵەوکردن

لە کێشەی پەرەسه‌ندنی قورسی مێشکدا دەردەکەوێت،

to function well in our society.

In fact, deficits in mind-reading and self-control abilities

وەک نەخۆشی کەمی سەرنج و زۆر چالاکی و نەخۆشی ئۆتیزمدا.

are associated with serious developmental problems,

بۆیە ئەگەر بینیت منداڵە دوو ساڵەکەت یەکەم درۆی کرد لە ژیانیدا

such as ADHD and autism.

لەجیاتی ئەوەی پێتناخۆش بێت،

پێویستە پێتخۆش بێت --

So if you discover your two-year-old is telling his or her first lie,

(پێکەنین)

چونکە ئاماژەیە بۆ ئەوەی منداڵەکەت گەشتۆتە خاڵێکی تری گرنگی

instead of being alarmed,

you should celebrate --

پەرەسەندنی نموونەیی.

(Laughter)

because it signals that your child has arrived at a new milestone

ئێستا، ئایا منداڵان خراپن لە درۆکردندا؟

پێتان وایە بە ئاسانی بە درۆکانیان دەزانن؟

of typical development.

دەتانەوێت تاقی بکەنەوە؟

Now, are children poor liars?

بەڵێ؟ باشە.

کەواتە من دوو ڤیدیۆتان نیشان دەدەم.

Do you think you can easily detect their lies?

لە ڤیدیۆکاندا،

منداڵەکان وەڵامی پرسیاری توێژەرەوەیەک دەدەنەوە،

Would you like to give it a try?

Yes? OK.

"بەدزییەوە سەیر دەکەیت؟"

So I'm going to show you two videos.

بۆیە هەوڵبەن وەڵامم بدەنەوە

کام منداڵ درۆ دەکات و

In the videos,

کامیشیان ڕاستییەکە دەڵێت.

the children are going to respond to a researcher's question,

ئەمە منداڵی ژمارە یەکە؟

"Did you peek?"

So try to tell me

ئامادەن؟

which child is lying

گەورە: بە دزییەوە سەیرت کرد؟ منداڵ: نەخێر

and which child is telling the truth.

کانگ لی: ئەمەش منداڵی ژمارە دوو.

Here's child number one.

Are you ready?

گەورە: بەدزییەوە سەیرت کرد؟ منداڵ: نەخێر.

(Video) Adult: Did you peek? Child: No.

کانگ لی: باشە، ئەوەی پێی وایە منداڵی ژمارە یەک درۆی کرد،

Kang Lee: And this is child number two.

تکایە دەست بەرز بکاتەوە.

(Video) Adult: Did you peek? Child: No.

ئەوەشی پێی وایە منداڵی ژمارە دوو درۆی کرد، تکایە دەستی بەرز بکاتەوە.

KL: OK, if you think child number one is lying,

please raise your hand.

باشە، ڕاستییەکەی،

منداڵی ژمارە یەک ڕاستییەکەی وت،

And if you think child number two is lying, please raise your hand.

منداڵی ژمارە دوو درۆیکرد.

OK, so as a matter of fact,

پێدەچێت زۆرێک لە ئێوە خراپ بن لە ناسینەوەی درۆدا.

child number one is telling the truth,

(پێکەنین)

child number two is lying.

ئێستا، ئەم جۆرە یارییانەمان لەگەڵ

Looks like many of you are terrible detectors of children's lies.

زۆر کەسی پێگەشتوودا کرد لە زۆر بواری ژیاندا. و

(Laughter)

Now, we have played similar kinds of games

چەندین ڤیدیۆمان نیشان دان.

لە نیوەی ڤیدیۆکاندا، منداڵەکان درۆیان کردووە.

with many, many adults from all walks of life.

لە نیوەکەی تری ڤیدیۆکانیشدا، منداڵەکان ڕاستییەکەیان وتووە.

And we show them many videos.

با بزانین ئەم کەسە پێگەشتووانە لەوەیا چۆن بوون.

In half of the videos, the children lied.

In the other half of the videos, the children told the truth.

چونکە چەند درۆزن هەیە ئەوەندەش هەیە ڕاستی بڵێت،

ئەگەر هەڕەمەکی بیخەمڵێنیت،

And let's find out how these adults performed.

ئەگەری لەسەدا ٥٠ هەیە وەڵامی ڕاست بزانیت.

Because there are as many liars as truth tellers,

بۆیە ئەگەر ڕێژەی وەڵامی ڕاست لەسەدا ٥٠ بێت،

if you guess randomly,

واتە خراپیت لە دۆزینەوەی درۆی منداڵاندا.

there's a 50 percent chance you're going to get it right.

کەواتە با لە خوێندکارانی زانکۆ و خوێندکارانی کۆلێژی یاساوە دەستپێبکەین،

So if your accuracy is around 50 percent,

it means you are a terrible detector of children's lies.

کە ئەزموونێکی کەمیان هەیە لەگەڵ منداڵاندا.

So let's start with undergrads and law school students,

نەخێر، ناتوانن بە درۆی منداڵان بزانن.

وەڵامەکانیان زیاتر هەڕەمەکییانەیە.

who typically have limited experience with children.

ئێستا با بچینە سەر توێژەری کۆمەڵایەتی و پارێزەرەکانی مافەکانی منداڵان،

No, they cannot detect children's lies.

کە ڕۆژانە لەگەڵ منداڵاندا کاردەکەن؟

Their performance is around chance.

ئایا دەتوانن بە درۆی منداڵان بزانن؟

Now how about social workers and child-protection lawyers,

نەخێر، ناتوانن.

(پێکەنین)

who work with children on a daily basis?

ئەی دادوەرەکان،

ئەفسەرەکانی سنوور و

Can they detect children's lies?

ئەفسەرەکانی پۆلیس،

کە ڕۆژانە مامەڵە لەگەڵ ناسینەوەی درۆدا دەکەن؟

No, they cannot.

(Laughter)

What about judges,

دەتوانن بە درۆی منداڵان بزانن؟

customs officers

نەخێر، ناتوانن.

and police officers,

ئەی دایکان و باوکان؟

who deal with liars on a daily basis?

دایکان و باوکان دەتوانن بە درۆی منداڵانی تر بزانن؟

Can they detect children's lies?

نەخێر، ناتوانن.

No, they cannot.

ئەی باشە، دایکان و باوکان دەتوانن بە درۆی منداڵەکانی خۆیان بزانن؟

What about parents?

Can parents detect other children's lies?

نەخێر، ناتوانن.

No, they cannot.

(پێکەنین) (چەپڵەلێدان)

What about, can parents detect their own children's lies?

ئێستا لەوانەیە بپرسن

بۆچی ناسینەوەی درۆکردنی منداڵان ئەوەندە قوورسە.

No, they cannot.

(Laughter) (Applause)

با ئەمە لەگەڵ کوڕەکەی خۆم ڕوون بکەمەوە، نەیسان.

So now you may ask

ئەمە دەربڕینی دەم و چاوێتی

why children's lies are so difficult to detect.

کاتێک درۆ دەکات.

(پێکەنین)

Let me illustrate this with my own son, Nathan.

بۆیە کاتێک منداڵان درۆ دەکەن،

هیچ دەربڕینێک بە دەم و چاویانەوە نییە.

This is his facial expression

when he lies.

بەڵام، لەپشت ئەم بێدەربڕینەوە،

(Laughter)

So when children lie,

لە ڕاستیدا منداڵەکە هەستێکی زۆری پێدا تێدەپەڕێت،

their facial expression is typically neutral.

وەک ترس، هەستکردن بە تاوان، شەرم داگرتن و

However, behind this neutral expression,

یان لەوانەیە کەمێک دڵخۆشبوون بە سەرکەوتنی درۆکە.

the child is actually experiencing a lot of emotions,

(پێکەنین)

such as fear, guilt, shame

بەداخەوە، ئەو هەستانە یان دەڕۆن یان شاردراوەن.

and maybe a little bit of liar's delight.

(Laughter)

بۆیە، زۆربەیکات نادیارن بۆمان.

Unfortunately, such emotions are either fleeting or hidden.

بۆیە لە پێنج ساڵی ڕابردوودا،

لە هەوڵی ئەوەدابووین ڕێگا بدۆزینەوە بۆ ئاشکراکردنی ئەم هەستە شاردراوانە.

Therefore, it's mostly invisible to us.

ئینجا دۆزینەوەکەمان کرد.

دەزانین لەژێر پێستی دەم و چاوماندا،

So in the last five years,

we have been trying to figure out a way to reveal these hidden emotions.

تۆڕێکی چڕی بۆری خوێن هەیە.

Then we made a discovery.

کاتێک ئەزموونی هەستێکی جیا دەکەین،

We know that underneath our facial skin,

ڕۆشتنی خوێن بۆ دەم و چاومان کەمێک دەگۆڕدرێت. و

there's a rich network of blood vessels.

ئەم گۆڕانکاریانەش لەلایەن کۆئەندامی دەماری خۆبەڕێوەبەرییەوە ڕێکدەخرێت

When we experience different emotions,

کە لەژێر جڵەوی هۆشمەندی خۆماندایە.

our facial blood flow changes subtly.

بە سەیرکردنی گۆڕانکاری سوڕی خوێنی دەم و چاو،

And these changes are regulated by the autonomic system

دەتوانین هەستە شاردراوەکانی خەڵک ئاشکرا بکەین.

that is beyond our conscious control.

بەداخەوە، ئەو گۆڕانکارییانە لە سووڕی خوێنی دەم و چاودا

By looking at facial blood flow changes,

زۆر کەمن و بە چاو نابینرێن.

we can reveal people's hidden emotions.

Unfortunately, such emotion-related facial blood flow changes

بۆیە بۆ ناسینەوەی هەستی پشت دەم و چاوی کەسەکان،

پەرەمان بە تەکنەلۆجیایەکی تیشکی نوێ داوە

are too subtle to detect by our naked eye.

پێی دەڵێین "وێنەگرتنی بینایی ژێرپێستی."

So to help us reveal people's facial emotions,

بۆ ئەنجامدانی ئەوە، کامێرایەکی ڤیدیۆی ئاسایی بەکاردەهێنین بۆ تۆمارکردنی خەڵک

we have developed a new imaging technology

we call "transdermal optical imaging."

کاتێک دەزانین دووچاری هەستی شاردراوەی هەمەجۆر دەبن.

ئینجا، بە بەکارهێنانی تەکنەلۆجیای وێنەگرتنی خۆمان

To do so, we use a regular video camera to record people

when they experience various hidden emotions.

دەتوانین وێنەی ژێر پێستی گۆڕانکاری سوڕی خوێنی دەم و چاو بناسینەوە.

And then, using our image processing technology,

بە سەیرکردنی ڤیدیۆی ژێر پێستی،

we can extract transdermal images of facial blood flow changes.

ئێستا دەتوانین بە ئاسانی

گۆڕانکارییەکانی سوڕی خوێن ببینین کە پەیوەستن بە هەستە شاردراوە هەمەجۆرەکانەوە.

By looking at transdermal video images,

now we can easily see

بە بەکارهێنانی ئەم تەکنەلۆجیایەش،

facial blood flow changes associated with the various hidden emotions.

دەتوانین هەستە شاردراوەکان بناسینەوە کە پەیوەندیدارە بە درۆکردنەوە، و

بەوەش درۆکردنی خەڵک بدۆزینەوە.

And using this technology,

دەتوانین بە شێوەیەکی بێ زیان بیکەین،

we can now reveal the hidden emotions associated with lying,

لە دوورەوە، و بێ تێچوون، و

ڕێژەی وردیشی نزیکەی لەسەدا ٨٥ە،

and therefore detect people's lies.

We can do so noninvasively,

کە زۆر لەوە باشترە هەڕەمەکی بێت.

remotely, inexpensively,

لەگەڵ ئەوەشدا، کاریگەری پینۆکیۆمان دۆزییەوە.

with an accuracy at about 85 percent,

نەخێر، ئەم کاریگەری پینۆکیۆیە نا.

which is far better than chance level.

(پێکەنین)

ئەمە کاریگەری ڕاستەقینەی پینۆکیۆیە.

And in addition, we discovered a Pinocchio effect.

کاتێک خەڵک درۆ دەکەن،

سوڕی خوێن بۆ ڕوومەتەکان کەم دەکەن، و

No, not this Pinocchio effect.

(Laughter)

سوڕی خوێن بۆ لووت زیاد دەکات.

This is the real Pinocchio effect.

When people lie,

بێگومان، کاتی درۆکردن تەنیا کات نییە

the facial blood flow on the cheeks decreases,

and the facial blood flow on the nose increases.

کە هەستی شاردراوەمان تێدا درووست ببێت.

بۆیە ئینجا لە خۆمانمان پرسی،

Of course, lying is not the only situation

لەگەڵ دۆزینەوەی درۆدا،

چۆن بتوانین تەکنەلۆجیاکەمان بەکار بهێنین؟

that will evoke our hidden emotions.

بەکارهێنانێکی لە بواری فێربووندایە.

So then we asked ourselves,

in addition to detecting lies,

بۆ نموونە، بە بەکارهێنانی ئەم تەکنەلۆجیایە، دەتوانین یارمەتی ئەم مامۆستای بیرکارییە

how can our technology be used?

بدەین بۆ ئەوەی بزانێت کام خوێندکارەی پۆلەکە

One application is in education.

تووشی دڵەڕاوکێیەکی زۆر دەبێت دەربارەی بابەتەکەی دەیڵێتەوە

For example, using this technology, we can help this mathematics teacher

بۆ ئەوەی بتوانێت یارمەتی بدات.

to identify the student in his classroom

هەروەها دەتوانین ئەمە لە بواری تەندروستیدا بەکاربهێنین.

who may experience high anxiety about the topic he's teaching

بۆ نموونە، هەموو ڕۆژێک بە سکایپ قسە لەگەڵ دایک و باوکمدا دەکەم،

so that he can help him.

کە هەزارەها میل دوورن.

And also we can use this in health care.

بە بەکارهێنانی ئەم تەکنەلۆجیایە،

نەک هەر دەتوانم بزانم چی ڕوودەدات لە ژیانیاندا

For example, every day I Skype my parents,

who live thousands of miles away.

بەڵکو دەشتوانم لێدانی دڵیان، و ئاستی فشاری دەروونیان بزانم

And using this technology,

I can not only find out what's going on in their lives

بزانم مەزاجیان چۆنە و ئایا ئازاریان هەیە یان نا.

but also simultaneously monitor their heart rate, their stress level,

ئایا لە داهاتوودا

مەترسیان دەبێت بۆ جەڵتە یان بەرزی فشاری خوێن.

their mood and whether or not they are experiencing pain.

لەوانەشە بپرسن:

دەتوانین بەکاری بهێنین بۆ ئاشکراکردنی هەستەکانی سیاسەتمەدارەکان؟

And perhaps in the future,

their risks for heart attack or hypertension.

(پێکەنین)

And you may ask:

بۆ نموونە، لەکاتی مشتومڕێکدا.

Can we use this also to reveal politicians' emotions?

وەڵامەکە بەڵێیە.

بە بەکارهێنانی ڤیدیۆی گیراو،

(Laughter)

توانیمان لێدانی دڵی سیاسەتمەدارەکان، و

For example, during a debate.

مەزاج و فشاری دەروونییان بزانین، و

Well, the answer is yes.

هەروەها بزانین ئایا دەکرێت لە داهاتوودا درۆمان لەگەڵدا بکەن یان نا.

Using TV footage,

we could detect the politicians' heart rate,

هەروەها دەشتوانین ئەمە لە توێژینەوەی مارکێتینگدا بەکاربهێنین،

mood and stress,

بۆ نموونە، بۆ ئەوەی بزانین

and perhaps in the future, whether or not they are lying to us.

خەڵک هەندێک بەرهەمی دیاریکراویان بەدڵ دەبێت یان نا.

We can also use this in marketing research,

تەنانەت دەشتوانین لە ژوانی خۆشەویستیتدا بەکاری بهێنین.

for example, to find out

بۆ نموونە،

whether or not people like certain consumer products.

ئەگەر زەردەخەنەیەک بۆ بکات،

ئەم تەکنەلۆجیایە دەتوانێت یارمەتیت بدات بزانیت

We can even use it in dating.

ئایا بەڕاستی تۆی بەدڵە

So for example,

یان تەنیا دەیەوێت خۆی باش نیشان بدات.

if your date is smiling at you,

this technology can help you to determine

لەم دۆخەشدا،

هەوڵدەدات تەنیا باشبێت لەگەڵتدا.

whether she actually likes you

(پێکەنین)

or she is just trying to be nice to you.

بۆیە وێنەگرتنی بینایی ژێر پێست

And in this case,

she is just trying to be nice to you.

لە قۆناغێکی زۆر سەرەتای پەرەسەندندایە.

(Laughter)

زۆر بەکارهێنانی تری دەبێت کە ئەمڕۆ نایزانین.

So transdermal optical imaging technology

بەڵام یەک شت کە دڵنیاین لێی

is at a very early stage of development.

ئەوەیە کە درۆکردن وەک پێشتر نابێت.

Many new applications will come about that we don't know today.

زۆر سوپاس بۆ هەمووتان.

سوپاس سوپاس.

However, one thing I know for sure

(چەپڵە)

is that lying will never be the same again.

Thank you very much.

Xiè xie.

(Applause)