Can you really tell if a kid is lying? | Kang Lee

Çeviri: Meral Öztürk Gözden geçirme: Sancak Gülgen

Hi.

Merhaba.

Let me ask the audience a question:

Bir soruyla başlayayım.

Did you ever lie as a child?

Çocukken hiç yalan söylediniz mi?

If you did, could you please raise your hand?

Söylediyseniz, lütfen el kaldırın.

Wow! This is the most honest group of people I've ever met.

Siz karşılaştığım en dürüst insanlarsınız.

(Laughter)

(kahkahalar)

So for the last 20 years,

Son 20 yıldır,

I've been studying how children learn to tell lies.

çocukların yalan söylemeyi nasıl öğrendiğini araştırıyorum.

And today, I'm going to share with you

Bu gün, keşiflerimizden bazılarını sizlerle paylaşacağım.

some of the discoveries we have made.

But to begin, I'm going to tell you a story from Mr. Richard Messina,

Önce, size dostum Richard Messina'nın başına gelen bir şeyi anlatayım.

who is my friend and an elementary school principal.

Kendisi bir ilkokul müdürü.

He got a phone call one day.

Bir gün telefonu çalar.

Telefondaki ses,

The caller says,

"Mr. Messina, my son Johnny will not come to school today

"Mr. Messina, oğlum Johnny hasta olduğu için bugün okula gelemeyecek" der.

because he's sick."

Mr. Messina asks,

Richard sorar:

"Kiminle görüşüyorum?"

"Who am I speaking to, please?"

And the caller says,

Telefondaki "Babamla" diye cevap verir.

"I am my father."

(Laughter)

(kahkahalar)

So this story --

Bu hikaye...

(Laughter)

(kahkahalar)

sums up very nicely three common beliefs we have

çocuklar ve yalanla ilgili yaygın üç inanışı güzelce özetliyor.

about children and lying.

One, children only come to tell lies

Bir: Çocuklar, ancak ilkokula başladıktan sonra yalan söylemeye başlarlar.

after entering elementary school.

Two, children are poor liars.

İki: Çocuklar yalan söylemeyi beceremez.

We adults can easily detect their lies.

Biz yetişkinler, çocukların yalanını kolaylıkla fark ederiz.

And three, if children lie at a very young age,

Üç: Eğer bir çocuk erken yaşta yalan söylüyorsa,

there must be some character flaws with them,

karakterinde bir bozukluk var demektir.

and they are going to become pathological liars for life.

Yani ömür boyu iflah olmaz bir yalancı olacaktır.

Well, it turns out

Ancak görünen o ki, bu üç inanışın üçü de yanlış.

all of the three beliefs are wrong.

We have been playing guessing games

Bütün dünyadan çocuklarla tahmin oyunları oynadık.

with children all over the world.

Here is an example.

Örnek vermek gerekirse, bu oyunda

So in this game, we asked children to guess the numbers on the cards.

kartın arkasındaki sayıyı tahmin etmelerini istedik.

And we tell them if they win the game,

Eğer oyunu kazanırlarsa, büyük bir ödül alacaklarını söyledik.

they are going to get a big prize.

But in the middle of the game,

Fakat oyunun ortasında bir bahaneyle odadan çıktık.

we make an excuse and leave the room.

And before we leave the room,

Çıkmadan önce de "Sakın karta bakma" dedik.

we tell them not to peek at the cards.

Of course,

Tabii ki odada gizli kameralar vardı.

we have hidden cameras in the room

to watch their every move.

Her yaptıklarını izledik.

Because the desire to win the game is so strong,

Oyunu kazanma arzusu kuvvetli olduğu için

more than 90 percent of children will peek

çocukların %90'ından fazlası biz odadan çıkar çıkmaz karta baktı.

as soon as we leave the room.

(Laughter)

(kahkahalar)

The crucial question is:

Burada can alıcı soru şu:

Odaya dönüp, karta bakıp bakmadıklarını sorduğumuzda

When we return and ask the children

whether or not they have peeked,

will the children who peeked confess

bakan çocuklar itiraf mı edecekler?

Yoksa kabahatlerini örtmek için yalan mı söyleyecekler?

or lie about their transgression?

We found that regardless of gender, country, religion,

Gördük ki, cinsiyet, ülke, din ayrımı olmaksızın

at two years of age,

2 yaş çocuklarının %30'u yalan söylüyor.

30 percent lie,

70 percent tell the truth about their transgression.

%70'i kabahatini itiraf ediyor.

At three years of age,

3 yaşında %50'si yalan %50'si doğru söylüyor.

50 percent lie and 50 percent tell the truth.

At four years of age,

4 yaşında %80'den fazlası yalan söylüyor.

more than 80 percent lie.

And after four years of age,

4 yaşından sona da çocukların çoğu yalan söylüyor.

most children lie.

So as you can see,

Gördüğünüz gibi, yalan söylemek aslında gelişme sürecinde tipik bir adım

lying is really a typical part of development.

And some children begin to tell lies

ve bazı çocuklar 2 gibi erken bir yaştan itibaren yalan söylemeye başlıyorlar.

as young as two years of age.

So now, let's take a closer look at the younger children.

Bu daha küçük çocuklara yakından bir bakalım.

Neden bazı küçük çocuklar yalan söylüyor

Why do some but not all young children lie?

ama hepsi yalan söylemiyor?

In cooking, you need good ingredients

Yemek yaparken, iyi bir yemek için iyi malzeme gerekir.

to cook good food.

And good lying requires two key ingredients.

İyi bir yalan için de iki temel malzeme gereklidir.

İlk temel malzeme bir zihin teorisi ya da zihin okuma becerisidir.

The first key ingredient is theory of mind,

or the mind-reading ability.

Mind reading is the ability to know

Zihin okuma, farklı insanların, durumla ilgili farklı bilgisi olduğunu bilebilme

that different people have different knowledge about the situation

and the ability to differentiate between what I know

ve benim bildiğimle sizin bildiğinizin farkını ayırt edebilme becerisidir.

and what you know.

Mind reading is important for lying

Zihin okuma yalan söylerken önemlidir çünkü yalan söylemenin temeli

because the basis of lying is that I know

benim ne bildiğimi sizin bilmediğinizi bilmemdir.

you don't know

what I know.

Therefore, I can lie to you.

Demek ki size yalan söyleyebilirim.

İyi yalan söylemenin ikinci temel malzemesi özdenetimdir.

The second key ingredient for good lying is self-control.

It is the ability to control your speech, your facial expression

Konuşmanızı, yüz ifadenizi ve vücut dilinizi kontrol etme becerisidir.

and your body language,

so that you can tell a convincing lie.

Böylece söylediğiniz yalan inandırıcı olur.

And we found that those young children

Gördük ki ileri zihin okuma ve özdenetim becerisi olan bu küçükler,

who have more advanced mind-reading and self-control abilities

tell lies earlier

daha erken yaşta yalan söylüyorlar ve daha maharetli yalancılar.

and are more sophisticated liars.

As it turns out, these two abilities are also essential for all of us

Gerçekte bu iki beceriye sahip olmak,

toplumda işlev gösterebilmek için herbirimizin temel gereksinimi.

to function well in our society.

In fact, deficits in mind-reading and self-control abilities

Zihin okuma ve özdenetim becerilerinde eksiklik, DEHB ve otizm gibi

are associated with serious developmental problems,

ciddi gelişim bozuklarıyla bağdaştırılıyor.

such as ADHD and autism.

Yani iki yaşındaki çocuğunuzun ilk yalanını yakalarsanız,

So if you discover your two-year-old is telling his or her first lie,

teyakkuza geçmek yerine bayram yapın.

instead of being alarmed,

you should celebrate --

(Laughter)

(kahkahalar)

because it signals that your child has arrived at a new milestone

Zira bu, çocuğunuzun tipik gelişmede yeni bir dönüm noktasına geldiğin gösterir.

of typical development.

Now, are children poor liars?

Peki, çocuklar beceriksiz yalancılar mıdır?

Do you think you can easily detect their lies?

Yalan söylediklerini kolaylıkla anlayabileceğinizi düşünüyor musunuz?

Would you like to give it a try?

Denemek ister misiniz?

Yes? OK.

Evet mi? Tamam.

So I'm going to show you two videos.

Şimdi size iki video göstereceğim.

Bu videolarda çocuklar, araştırmacının "Karta baktın mı?" sorusunu yanıtlıyor.

In the videos,

the children are going to respond to a researcher's question,

"Did you peek?"

So try to tell me

Hangisinin yalan, hangisinin doğru söylediğini bulmaya çalışın.

which child is lying

and which child is telling the truth.

Here's child number one.

Bir numaralı çocuk.

Are you ready?

Hazır mısınız?

(Video) Araştırmacı: "Karta baktın mı?" Çocuk: Hayır.

(Video) Adult: Did you peek? Child: No.

Kang Lee: And this is child number two.

Kang Lee: Şimdi iki numaralı çocuk.

(Video) Adult: Did you peek? Child: No.

(Video): Araştırmacı: "Karta baktın mı?" Çocuk: "Hayır".

KL: OK, if you think child number one is lying,

KL: Eğer yalan söyleyen bir numara diyorsanız, el kaldırın.

please raise your hand.

And if you think child number two is lying, please raise your hand.

Eğer iki numaranın yalan söylediğini düşünüyorsanız, el kaldırın.

OK, so as a matter of fact,

Peki. Aslına bakarsanız, birinci çocuk doğruyu söylüyor.

child number one is telling the truth,

İki numara yalan söylüyor.

child number two is lying.

Looks like many of you are terrible detectors of children's lies.

Demek ki çoğunuz bu yalan tespiti işini hiç beceremiyorsunuz.

(Laughter)

(kahkahalar)

Now, we have played similar kinds of games

Benzeri oyunları, hemen hemen her meslekten yetişkinlerle de oynadık.

with many, many adults from all walks of life.

And we show them many videos.

Bir sürü videolar gösterdik.

Bunların yarısında çocuklar yalan söylüyordu.

In half of the videos, the children lied.

In the other half of the videos, the children told the truth.

Diğer yarısında da doğruyu söyleyen çocuklar vardı.

And let's find out how these adults performed.

Bakalım bu yetişkinlerin performansı nasıl olmuş.

Because there are as many liars as truth tellers,

Yalancıların ve doğru söyleyenlerin sayısı eşit olduğu için,

if you guess randomly,

gelişi güzel bir tahminde bulunursanız doğruyu bulma ihtimali %50.

there's a 50 percent chance you're going to get it right.

So if your accuracy is around 50 percent,

Yani %50 civarında bir başarınız varsa,

it means you are a terrible detector of children's lies.

çocukların yalanını yakalamakta felaket başarısızsınız demektir.

So let's start with undergrads and law school students,

Lisans öğrencileri ve hukuk öğrencileri ile başlayalım.

who typically have limited experience with children.

Bunların tipik olarak çocuklarla fazla bir deneyimi yoktur.

No, they cannot detect children's lies.

Hayır, çocukların yalanını yakalayamamışlar.

Their performance is around chance.

Performansları atıp-tutturma yüzdesi civarında.

Now how about social workers and child-protection lawyers,

Peki, sosyal hizmetler görevlileri ve çocuk koruma avukatlarına bakalım.

who work with children on a daily basis?

Bunlar her gün çocuklarla çalışıyorlar.

Can they detect children's lies?

Çocukların yalanını yakalayabiliyorlar mı?

No, they cannot.

Hayır, yakalayamıyorlar.

(Laughter)

What about judges,

(kahkahalar)

Peki ya her Allah'ın günü yalancılarla uğraşanlar:

customs officers

yargıçlar, gümrük görevlileri ve polis memurları?

and police officers,

who deal with liars on a daily basis?

Can they detect children's lies?

Onlar çocukların yalanını yakalayabiliyor mu?

No, they cannot.

Hayır, yakalayamıyorlar.

What about parents?

Peki ya ebeveynler?

Can parents detect other children's lies?

Ebeveynler başkalarının çocuğunun yalanını yakalayabiliyor mu?

No, they cannot.

Hayır, yakalayamıyorlar.

What about, can parents detect their own children's lies?

Peki kendi çocuklarının yalanını yakalayabiliyorlar mı?

No, they cannot.

Hayır, yakalayamıyorlar.

(Laughter) (Applause)

(kahkahalar) (alkışlar)

So now you may ask

Diyeceksiniz ki "neden çocukların yalan söylediğini anlamak bu kadar zor?".

why children's lies are so difficult to detect.

Let me illustrate this with my own son, Nathan.

Bakın size kendi oğlum Nathan'ı göstereyim.

This is his facial expression

Bu yalan söylerkenki yüz ifadesi.

when he lies.

(Laughter)

(kahkahalar)

So when children lie,

Çocuklar yalan söylediğinde, yüz ifadeleri genellikle nötr.

their facial expression is typically neutral.

However, behind this neutral expression,

Ancak, çocuk, bu nötr ifadenin arkasında bir sürü duygu yaşıyor aslında:

the child is actually experiencing a lot of emotions,

such as fear, guilt, shame

korku, suçluluk, utanç ve hatta belki birazcık yalan söyleme hazzı gibi duygular.

and maybe a little bit of liar's delight.

(Laughter)

(kahkahalar)

Unfortunately, such emotions are either fleeting or hidden.

Maalesef bu duygular ya çabucak geçiyor ya da saklanıyor.

Therefore, it's mostly invisible to us.

Bu yüzden de bizim için çoğunlukla görünmezler.

So in the last five years,

Son beş yıldır, bu saklı duyguları ortaya çıkaracak bir yol bulmaya çalışıyoruz.

we have been trying to figure out a way to reveal these hidden emotions.

Then we made a discovery.

Nihayetinde bir keşfimiz oldu.

Yüzümüzün derisinin altında zengin bir kan damarı ağı olduğunu biliyoruz.

We know that underneath our facial skin,

there's a rich network of blood vessels.

When we experience different emotions,

Farklı duygular yaşadığımızda,

yüzümüzdeki kan akışında hafif değişmeler oluyor.

our facial blood flow changes subtly.

And these changes are regulated by the autonomic system

Bu değişiklikler otonom sistem tarafından

that is beyond our conscious control.

bilinçli kontrolümüzün dışında düzenleniyor.

By looking at facial blood flow changes,

Yüzdeki kan akışı değişikliklerine bakmak suretiyle

bir insanın saklı duygularını öğrenebiliriz.

we can reveal people's hidden emotions.

Maalesef, duygulardan kaynaklanan bu kan akışı değişimleri,

Unfortunately, such emotion-related facial blood flow changes

are too subtle to detect by our naked eye.

çıplak gözle görülemeyecek kadar hafif.

So to help us reveal people's facial emotions,

Bu yüzden de, insanların yüzlerindeki duyguları açığa çıkarmak için

we have developed a new imaging technology

yeni bir görüntüleme teknolojisi geliştirdik:

we call "transdermal optical imaging."

Deri-geçişli Optik Görüntüleme.

To do so, we use a regular video camera to record people

Bunu yapmak için, insanlar saklı duygularını yaşarken

when they experience various hidden emotions.

onları sıradan bir kamerayla kaydediyoruz.

And then, using our image processing technology,

Sonra da görüntü işleme teknolojimizi kullanarak

we can extract transdermal images of facial blood flow changes.

yüzdeki kan akışının deri geçişli görüntüsünü alabiliyoruz.

Bu deri geçişli video görüntülerine bakarak

By looking at transdermal video images,

now we can easily see

farklı duygularla ilintili, yüzdeki kan akışını kolaylıkla görebiliyoruz.

facial blood flow changes associated with the various hidden emotions.

And using this technology,

Bu teknolojiyi kullanarak,

we can now reveal the hidden emotions associated with lying,

yalanla ilintili saklı duyguları ortaya çıkarıp

and therefore detect people's lies.

insanların yalan söylediğini tespit edebiliyoruz.

We can do so noninvasively,

Bunu noninvazif, uzaktan ve az masraflı bir şekilde,

remotely, inexpensively,

yaklaşık %85 doğruluk oranıyla yapabiliyoruz

with an accuracy at about 85 percent,

-ki bu tahmin faktöründen daha yüksek bir oran.

which is far better than chance level.

İlaveten, bir de Pinokyo etkisi keşfettik.

And in addition, we discovered a Pinocchio effect.

No, not this Pinocchio effect.

Yok bu Pinokyo etkisi değil.

(Laughter)

(kahkahalar)

This is the real Pinocchio effect.

Gerçek Pinokyo etkisi bu.

When people lie,

İnsanlar yalan söylerken,

the facial blood flow on the cheeks decreases,

yanaklardaki kan akışı azalır ve burundaki kan akışı artar.

and the facial blood flow on the nose increases.

Tabii ki saklı duygulara yol açan tek duygu yalan söylemek değil.

Of course, lying is not the only situation

that will evoke our hidden emotions.

So then we asked ourselves,

Bu teknolojiyi, yalanları tespit etmeye ilaveten

in addition to detecting lies,

başka nerelerde kullanabileceğimizi düşündük.

how can our technology be used?

Kullanılabileceği alanlardan biri eğitim.

One application is in education.

For example, using this technology, we can help this mathematics teacher

Mesela, bu teknolojiyi kullanarak, bu matematik öğretmenine

anlattığı konuyla ilgili sıkıntı yaşayan öğrenciyi saptamasına yardım edebiliriz.

to identify the student in his classroom

who may experience high anxiety about the topic he's teaching

so that he can help him.

Böylece o da öğrenciye yardım edebilir.

And also we can use this in health care.

Bunu sağlık alanında da kullanabiliriz.

Mesela, ben her gün, binlerce mil uzaktan ebeveynlerimle Skype'ta konuşuyorum.

For example, every day I Skype my parents,

who live thousands of miles away.

And using this technology,

Bu teknolojiyi kullarak,

I can not only find out what's going on in their lives

sadece hayatlarında ne olup bittiğini öğrenmekle kalmayıp,

aynı anda kalp ritmlerini, stres seviyelerini, ruh hallerini

but also simultaneously monitor their heart rate, their stress level,

their mood and whether or not they are experiencing pain.

ya da ağrıları olup olmadığını gözlemleyebiliyorum.

And perhaps in the future,

Belki de gelecekte yüksek tansiyon ya da kalp krizi risklerini de görebilirim.

their risks for heart attack or hypertension.

And you may ask:

Diyeceksiniz ki:

Bunu politikacıların duygularını açığa çıkarmada da kullanabilir miyiz?

Can we use this also to reveal politicians' emotions?

(Laughter)

(kahkahalar)

For example, during a debate.

Mesela bir münazara sırasında.

Cevabım, evet, kullanabiliriz.

Well, the answer is yes.

Using TV footage,

Televizyon kaydını kullanarak, politikacıların kalp ritmini,

we could detect the politicians' heart rate,

ruh hallerini ve gerginliklerini tespit edebiliriz.

mood and stress,

and perhaps in the future, whether or not they are lying to us.

Hatta belki de gelecekte, yalan söyleyip söylemediklerini de...

We can also use this in marketing research,

Bunu aynı zamanda piyasa araştırmalarında da kullanabiliriz.

for example, to find out

Örneğin, insanların belli ürünleri beğenip beğenmediğini öğrenmekte.

whether or not people like certain consumer products.

We can even use it in dating.

Buluşmalarda bile kullanılabilir.

So for example,

Mesela, karşınızdaki kişi size gülümsüyorsa,

if your date is smiling at you,

this technology can help you to determine

bu teknoloji size onun sizden gerçekten mi hoşlandığını

whether she actually likes you

yoksa kibarlık olsun diye mi gülümsediğini tespitte yardım eder.

or she is just trying to be nice to you.

And in this case,

Bu resimdeki durumda ise, sadece kibarlıktan gülümsüyor.

she is just trying to be nice to you.

(Laughter)

(kahkahalar)

So transdermal optical imaging technology

Deri geçişli optik görüntüleme teknolojisi henüz gelişiminin erken safhalarında.

is at a very early stage of development.

Many new applications will come about that we don't know today.

Bugün bilmediğimiz bir çok uygulaması ortaya çıkacaktır.

However, one thing I know for sure

Ancak kesin olarak bildiğimiz bir şey varsa,

is that lying will never be the same again.

yalan söylemenin asla eskisi gibi olmayacağıdır.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

Xiè xie.

(alkışlar)

(Applause)