Can you really tell if a kid is lying? | Kang Lee

Translator: Thi Bui Reviewer: Long Le Ngoc

Hi.

Xin chào.

Let me ask the audience a question:

Tôi xin được hỏi quý khán giả một câu hỏi

Did you ever lie as a child?

Các bạn đã bao giờ nói dối lúc nhỏ chưa?

If you did, could you please raise your hand?

Ai có xin giơ tay lên nào

Wow! This is the most honest group of people I've ever met.

Ồ! Đây là nhóm người thành thật nhất tôi từng gặp

(Laughter)

(Cười)

So for the last 20 years,

Trong suốt 20 năm qua,

I've been studying how children learn to tell lies.

Tôi đã nghiên cứu về cách mà trẻ con tập nói dối

And today, I'm going to share with you

Và hôm nay, tôi xin chia sẻ với các bạn

some of the discoveries we have made.

một số kết quả mà chúng tôi tìm được

But to begin, I'm going to tell you a story from Mr. Richard Messina,

Để bắt đầu, tôi sẽ kể cho các bạn câu chuyện của anh Richard Messina

who is my friend and an elementary school principal.

một người bạn của tôi và là hiệu trưởng một trường tiểu học

He got a phone call one day.

Một ngày kia anh nhận được một cuộc gọi.

The caller says,

Người gọi nói rằng,

"Mr. Messina, my son Johnny will not come to school today

"Thưa ông Messina, con trai tôi Johnny sẽ không đến trường hôm nay

because he's sick."

bởi vì nó đang ốm"

Mr. Messina asks,

Messina hỏi lại,

"Who am I speaking to, please?"

"Xin hỏi tôi đang nói chuyện với ai vậy?"

And the caller says,

Và người gọi trả lời,

"I am my father."

"Tôi là bố tôi."

(Laughter)

(Cười lớn)

So this story --

Câu chuyện này

(Laughter)

(Cười)

sums up very nicely three common beliefs we have

đã thể hiện hoàn hảo ba suy nghĩ phổ biến

about children and lying.

về trẻ em và nói dối.

One, children only come to tell lies

Thứ nhất, trẻ em chỉ bắt đầu nói dối

after entering elementary school.

sau khi vào tiểu học.

Two, children are poor liars.

Thứ hai, trẻ em nói dối rất tệ.

We adults can easily detect their lies.

Người lớn có thể dễ dàng nhận ra.

And three, if children lie at a very young age,

Và thứ ba, nếu trẻ em nói dối từ khi còn rất nhỏ,

there must be some character flaws with them,

thì nhất định chúng có một số sai lệch về tính cách

and they are going to become pathological liars for life.

và chúng sẽ trở thành những kẻ nói dối kinh niên.

Well, it turns out

Sự thật là,

all of the three beliefs are wrong.

cả ba định kiến trên đều sai.

We have been playing guessing games

Chúng ta đều đang chơi trò đoán mò

with children all over the world.

với trẻ em trên toàn thế giới.

Here is an example.

Đây là một ví dụ.

So in this game, we asked children to guess the numbers on the cards.

Trong một trò chơi, chúng tôi yêu cầu trẻ đoán đúng con số trên lá bài.

And we tell them if they win the game,

Và chúng tôi bảo rằng nếu chúng thắng,

they are going to get a big prize.

chúng sẽ được một phần quà rất lớn.

But in the middle of the game,

Nhưng ở giữa trò chơi,

we make an excuse and leave the room.

chúng tôi sẽ lấy cớ đi ra khỏi phòng.

And before we leave the room,

Và trước khi ra khỏi phòng,

we tell them not to peek at the cards.

chúng tôi bảo chúng không được nhìn lén lá bài

Of course,

Dĩ nhiên,

we have hidden cameras in the room

chúng tôi có đặt máy quay phim trong phòng

to watch their every move.

để theo dõi nhất cử nhất động.

Because the desire to win the game is so strong,

Bởi vì mong muốn thắng trò chơi quá lớn,

more than 90 percent of children will peek

hơn 90 phần trăm trẻ em đều sẽ nhìn lén

as soon as we leave the room.

ngay khi chúng tôi rời khỏi phòng.

(Laughter)

(Cười)

The crucial question is:

Vấn đề quan trọng là:

When we return and ask the children

Khi chúng tôi quay lại và hỏi bọn trẻ

whether or not they have peeked,

chúng có nhìn lén hay không,

will the children who peeked confess

liệu tất cả bọn trẻ có nhìn lén đều sẽ thú tội

or lie about their transgression?

hay chúng sẽ nói dối về việc làm của mình?

We found that regardless of gender, country, religion,

Chúng tôi nhận thấy rằng dù cho bất kỳ giới tính, quốc gia, tôn giáo nào,

at two years of age,

trong số trẻ em hai tuổi,

30 percent lie,

30 phần trăm nói dối,

70 percent tell the truth about their transgression.

70 phần trăm sẽ thú thật về sự gian lận của chúng.

At three years of age,

Với trẻ ba tuổi,

50 percent lie and 50 percent tell the truth.

50 phần trăm nói dối và 50 phần trăm nói thật.

At four years of age,

Với trẻ bốn tuổi,

more than 80 percent lie.

hơn 80 phần trăm nói dối.

And after four years of age,

Và với trẻ em trên bốn tuổi,

most children lie.

hầu hết chúng đều nói dối.

So as you can see,

Như các bạn thấy,

lying is really a typical part of development.

nói dối là một phần thiết yếu trong quá trình phát triển của trẻ em.

And some children begin to tell lies

Và một số trẻ em bắt đầu nói dối

as young as two years of age.

từ rất sớm, thậm chí từ khi mới hai tuổi.

So now, let's take a closer look at the younger children.

Vậy nên, hãy tập trung vào những đứa trẻ nhỏ hơn.

Why do some but not all young children lie?

Tại sao chỉ một số mà không phải tất cả trẻ nhỏ nói dối?

In cooking, you need good ingredients

Trong nấu ăn, các bạn cần nguyên liệu ngon

to cook good food.

để làm ra được các món ăn ngon.

And good lying requires two key ingredients.

Để nói dối giỏi thì ta cần hai nguyên liệu chính.

The first key ingredient is theory of mind,

Nguyên liệu đầu tiên là thuyết nhận thức,

or the mind-reading ability.

hay còn gọi là khả năng đọc suy nghĩ.

Mind reading is the ability to know

Đọc suy nghĩ là khả năng nhận thức được

that different people have different knowledge about the situation

mỗi người có những hiểu biết khác nhau về một tình huống.

and the ability to differentiate between what I know

và khả năng phân biệt được giữa cái mà tôi biết

and what you know.

và cái mà bạn biết.

Mind reading is important for lying

Khả năng đọc suy nghĩ rất quan trọng khi nói dối

because the basis of lying is that I know

bởi vì nguyên tắc cơ bản của nói dối là tôi biết rằng

you don't know

bạn không biết

what I know.

những gì tôi biết.

Therefore, I can lie to you.

Vì vậy, tôi có thể nói dối bạn.

The second key ingredient for good lying is self-control.

Nguyên liệu cơ bản thứ hai để nói dối giỏi là khả năng tự chủ.

It is the ability to control your speech, your facial expression

Đó là khả năng điều tiết lời nói, biểu cảm gương mặt

and your body language,

và ngôn ngữ cơ thể của bạn,

so that you can tell a convincing lie.

để bạn có thể nói dối thuyết phục.

And we found that those young children

Và chúng tôi nhận thấy rằng ở các trẻ nhỏ

who have more advanced mind-reading and self-control abilities

có khả năng đọc suy nghĩ và tự chủ vượt trội

tell lies earlier

bắt đầu nói dối từ rất sớm

and are more sophisticated liars.

và là những kẻ nói dối tinh vi.

As it turns out, these two abilities are also essential for all of us

Hóa ra, hai khả năng này cũng rất quan trọng với tất cả chúng ta

to function well in our society.

để có thể hoạt động tốt trong xã hội.

In fact, deficits in mind-reading and self-control abilities

Thực tế, sự suy kém trong khả năng tự chủ và đọc suy nghĩ

are associated with serious developmental problems,

liên quan đến những vấn đề nguy hiểm trong sự phát triển,

such as ADHD and autism.

như là hội chứng tự kỷ hay rối loạn tăng động giảm chú ý.

So if you discover your two-year-old is telling his or her first lie,

Cho nên, nếu bạn phát hiện ra đứa con hai tuổi của bạn nói dối lần đầu,

instead of being alarmed,

thay vì trở nên cảnh giác,

you should celebrate --

bạn nên ăn mừng

(Laughter)

(Cười lớn)

because it signals that your child has arrived at a new milestone

bởi vì đó là dấu hiệu con bạn đã bước sang một cột mốc mới

of typical development.

của sự phát triển thông thường.

Now, are children poor liars?

Và bây giờ, trẻ em có phải là những kẻ nói dối tệ?

Do you think you can easily detect their lies?

Bạn nghĩ rằng bạn có thể dễ dàng nhận ra chúng nói dối?

Would you like to give it a try?

Các bạn có muốn thử không?

Yes? OK.

Có? OK.

So I'm going to show you two videos.

Bây giờ tôi sẽ chiếu hai đoạn phim.

In the videos,

Trong hai đoạn phim này,

the children are going to respond to a researcher's question,

hai đứa trẻ sẽ trả lời câu hỏi của nhà khoa học,

"Did you peek?"

"Con có nhìn lén không?"

So try to tell me

Bạn hãy thử nói cho tôi biết

which child is lying

đứa trẻ nào nói dối

and which child is telling the truth.

và đứa trẻ nào nói thật.

Here's child number one.

Đây là đứa trẻ đầu tiên.

Are you ready?

Các bạn sẵn sàng chưa?

(Video) Adult: Did you peek? Child: No.

Người lớn: Con có nhìn lén không Trẻ em: Không.

Kang Lee: And this is child number two.

Kang Lee: Và đây là đứa trẻ thứ hai.

(Video) Adult: Did you peek? Child: No.

Người lớn: Con có nhìn lén không Trẻ em: Không.

KL: OK, if you think child number one is lying,

Kang Lee: Nếu bạn nghĩ đứa trẻ đầu tiên nói dối,

please raise your hand.

hãy giơ tay lên.

And if you think child number two is lying, please raise your hand.

Và nếu bạn nghĩ đứa trẻ thứ hai nói dối, hãy giơ tay lên.

OK, so as a matter of fact,

Và sự thật là,

child number one is telling the truth,

đứa trẻ đầu tiên nói thật,

child number two is lying.

đứa trẻ thứ hai nói dối.

Looks like many of you are terrible detectors of children's lies.

Có vẻ là rất nhiều các bạn là những kẻ nhận biết trẻ em nói dối tệ.

(Laughter)

(Cười)

Now, we have played similar kinds of games

Chúng tôi đã chơi trò chơi tương tự

with many, many adults from all walks of life.

với rất nhiều người lớn đến từ nhiều tầng lớp khác nhau.

And we show them many videos.

Và chúng tôi cho họ xem rất nhiều đoạn băng.

In half of the videos, the children lied.

Trẻ em nói dối trong một nửa số băng.

In the other half of the videos, the children told the truth.

Và trong nửa còn lại, trẻ em nói thật.

And let's find out how these adults performed.

Và hãy xem những người lớn này làm ra sao.

Because there are as many liars as truth tellers,

Bởi vì số kẻ nói dối bằng số kẻ nói thật,

if you guess randomly,

Nếu bạn đoán bừa,

there's a 50 percent chance you're going to get it right.

tỉ lệ đoán trúng của bạn sẽ là 50:50

So if your accuracy is around 50 percent,

Cho nên nếu bạn đoán đúng tầm 50 phần trăm

it means you are a terrible detector of children's lies.

bạn là một kẻ nhận biết trẻ em nói dối tệ.

So let's start with undergrads and law school students,

Hãy bắt đầu với sinh viên đại học và sinh viên luật,

who typically have limited experience with children.

những người có ít kinh nghiệm với trẻ em.

No, they cannot detect children's lies.

Không, họ không đoán được trẻ em nói dối.

Their performance is around chance.

Kết quả của họ chỉ tầm ngẫu nhiên.

Now how about social workers and child-protection lawyers,

Vậy còn những nhân viên xã hội và luật sư bảo vệ quyền trẻ em thì sao,

who work with children on a daily basis?

những người làm việc với trẻ em hằng ngày?

Can they detect children's lies?

Liệu họ có nhận biết được trẻ em nói dối?

No, they cannot.

Không, họ không thể.

(Laughter)

(Cười)

What about judges,

Vậy còn các thẩm phán,

customs officers

các nhân viên hải quan,

and police officers,

và cảnh sát,

who deal with liars on a daily basis?

những người phải đối mặt với những kẻ nói dối hằng ngày?

Can they detect children's lies?

Liệu họ có biết được trẻ em nói dối?

No, they cannot.

Không, họ không thể.

What about parents?

Vậy còn bố mẹ thì sao?

Can parents detect other children's lies?

Liệu bố mẹ có biết được con của người khác nói dối?

No, they cannot.

Không, họ không thể.

What about, can parents detect their own children's lies?

Vậy chứ bố mẹ có thể nhận biết được chính con mình đang nói dối không?

No, they cannot.

Không, họ không thể.

(Laughter) (Applause)

(Cười lớn) (Vỗ tay)

So now you may ask

Vậy bây giờ bạn sẽ hỏi

why children's lies are so difficult to detect.

tại sao lại khó nhận ra trẻ em nói dối như vậy.

Let me illustrate this with my own son, Nathan.

Để tôi minh họa điều này với chính con trai tôi, Nathan.

This is his facial expression

Đây là biểu cảm gương mặt của nó

when he lies.

khi nó nói dối.

(Laughter)

(Cười lớn)

So when children lie,

Khi trẻ em nói dối,

their facial expression is typically neutral.

biểu cảm mặt của chúng khá bình thản.

However, behind this neutral expression,

Tuy nhiên, bên dưới vẻ ngoài bình thản,

the child is actually experiencing a lot of emotions,

đứa trẻ thật ra đang trải qua rất nhiều cung bậc cảm xúc,

such as fear, guilt, shame

như là sợ hãi, tội lỗi, xấu hổ

and maybe a little bit of liar's delight.

và có thể là một chút vui thú của nói dối.

(Laughter)

(Cười)

Unfortunately, such emotions are either fleeting or hidden.

Rủi thay, những cảm xúc đó rất thoáng qua hoặc được ẩn giấu.

Therefore, it's mostly invisible to us.

Vì vậy, chúng hầu như vô hình với chúng ta.

So in the last five years,

Cho nên, trong suốt năm năm qua,

we have been trying to figure out a way to reveal these hidden emotions.

chúng tôi đã cố gắng tìm ra cách để làm lộ diện những cảm xúc tiềm ẩn này.

Then we made a discovery.

Và chúng tôi đã có được đột phá

We know that underneath our facial skin,

Chúng tôi biết rằng bên dưới lớp da mặt,

there's a rich network of blood vessels.

có một hệ thống mạch máu dày đặc.

When we experience different emotions,

Khi chúng ta trải qua những cảm xúc khác nhau,

our facial blood flow changes subtly.

lưu lượng máu ở mặt chúng ta thay đổi nhẹ.

And these changes are regulated by the autonomic system

Và những thay đổi này được điều khiển bởi một hệ thống tự động

that is beyond our conscious control.

vượt qua khỏi sự tự chủ của chúng ta.

By looking at facial blood flow changes,

Bằng việc quan sát sự thay đổi của lưu lượng máu trên mặt,

we can reveal people's hidden emotions.

ta có thể biết được các cảm xúc tiềm ẩn của con người.

Unfortunately, such emotion-related facial blood flow changes

Rủi thay, những thay đổi lưu lượng máu trên mặt do cảm xúc này

are too subtle to detect by our naked eye.

quá nhỏ để có thể phát hiện ra được bằng mắt thường.

So to help us reveal people's facial emotions,

Vì vậy, để giúp chúng ta có thể nhận ra cảm xúc trên khuôn mặt con người,

we have developed a new imaging technology

chúng tôi đã phát triển một công nghệ hình ảnh mới

we call "transdermal optical imaging."

được gọi là "nhận dạng hình ảnh dưới da."

To do so, we use a regular video camera to record people

Để tạo ra công nghệ này, chúng tôi dùng máy quay phim để thu biểu hiện con người

when they experience various hidden emotions.

khi họ trải qua các cảm xúc ẩn giấu khác nhau.

And then, using our image processing technology,

Sau đó, sử dụng công nghệ xử lý hình ảnh,

we can extract transdermal images of facial blood flow changes.

chúng tôi trích ra những hình ảnh dưới da của các thay đổi về lưu lượng máu trên mặt

By looking at transdermal video images,

Qua các hình ảnh dưới da này,

now we can easily see

chúng ta có thể dễ dàng thấy được

facial blood flow changes associated with the various hidden emotions.

những thay đổi của lưu lượng máu trên mặt liên hệ với các cảm xúc tiềm ẩn khác nhau.

And using this technology,

Nhờ công nghệ này,

we can now reveal the hidden emotions associated with lying,

chúng ta có thể biết được các cảm xúc liên hệ với việc nói dối,

and therefore detect people's lies.

và nhờ vậy có thể phát hiện được khi một người nói dối.

We can do so noninvasively,

Chúng ta có thể làm vậy mà không xâm phạm đến họ,

remotely, inexpensively,

cách biệt họ, không tốn kém,

with an accuracy at about 85 percent,

và với độ chính xác cao đến 85 phần trăm,

which is far better than chance level.

cao hơn rất nhiều với xác suất ngẫu nhiên.

And in addition, we discovered a Pinocchio effect.

Hơn nữa, chúng tôi còn phát hiện ra hiệu ứng Pinocchio.

No, not this Pinocchio effect.

Không, không phải hiệu ứng Pinocchio này.

(Laughter)

(Cười)

This is the real Pinocchio effect.

Đây mới là hiệu ứng Pinocchio thật.

When people lie,

Khi con người nói dối,

the facial blood flow on the cheeks decreases,

lưu lượng máu ở má giảm,

and the facial blood flow on the nose increases.

và lưu lượng máu ở mũi tăng.

Of course, lying is not the only situation

Dĩ nhiên, nói dối không phải là trường hợp duy nhất

that will evoke our hidden emotions.

khiến chúng ta bộc lộ các cảm xúc tiềm ẩn.

So then we asked ourselves,

Vậy chúng ta tự hỏi bản thân,

in addition to detecting lies,

ngoài việc phát hiện ra nói dối,

how can our technology be used?

công nghệ này có thể dùng cho các mục đích nào nữa?

One application is in education.

Một ứng dụng khác là trong học đường.

For example, using this technology, we can help this mathematics teacher

Ví dụ, với công nghệ này, chúng ta có thể giúp giáo viên toán này

to identify the student in his classroom

phát hiện ra học sinh nào trong lớp

who may experience high anxiety about the topic he's teaching

đang lo lắng cực độ về chủ đề mà anh ta đang dạy

so that he can help him.

để anh có thể giúp em học sinh đó

And also we can use this in health care.

Chúng ta cũng có thể sử dụng công nghệ này trong y tế.

For example, every day I Skype my parents,

Ví dụ, mỗi ngày tôi skype với bố mẹ tôi,

who live thousands of miles away.

sống cách đây hàng ngàn dặm.

And using this technology,

Với công nghệ này,

I can not only find out what's going on in their lives

tôi không những có thể biết cuộc sống của họ như thế nào

but also simultaneously monitor their heart rate, their stress level,

mà còn đồng thời biết được nhịp tim, độ stress của họ,

their mood and whether or not they are experiencing pain.

tâm trạng của họ và họ có đang bị đau không.

And perhaps in the future,

Và có thể trong tương lai,

their risks for heart attack or hypertension.

nguy cơ họ bị đau tim hoặc tăng huyết áp.

And you may ask:

Bạn có thể tiếp tục hỏi:

Can we use this also to reveal politicians' emotions?

Liệu chúng ta có thể dùng công nghệ này để nhận biết cảm xúc của các chính trị gia

(Laughter)

(Cười)

For example, during a debate.

Ví dụ, trong một cuộc tranh luận.

Well, the answer is yes.

Câu trả lời là có.

Using TV footage,

Qua các băng thu hình TV,

we could detect the politicians' heart rate,

chúng ta có thể biết được nhịp tim của các chính trị gia,

mood and stress,

tâm trạng và độ stress,

and perhaps in the future, whether or not they are lying to us.

và có thể trong tương lai, liệu họ có đang nói dối chúng ta không.

We can also use this in marketing research,

Chúng ta có thể dùng công nghệ này trong nghiên cứu thị trường.

for example, to find out

ví dụ như, để tìm ra

whether or not people like certain consumer products.

nhóm người thích loại sản phẩm nhất định.

We can even use it in dating.

Chúng ta còn có thể dùng nó trong hẹn hò.

So for example,

Ví dụ như,

if your date is smiling at you,

nếu như bạn hẹn của bạn đang cười với bạn,

this technology can help you to determine

công nghệ này có thể giúp bạn biết được

whether she actually likes you

liệu cô ấy thật sự thích bạn

or she is just trying to be nice to you.

hay cô ấy chỉ đang tỏ ra lịch sự với bạn.

And in this case,

Và trong trường hợp này,

she is just trying to be nice to you.

cô ấy chỉ đang tỏ ra lịch sự với bạn.

(Laughter)

(Cười lớn)

So transdermal optical imaging technology

Công nghệ nhận dạng hình ảnh dưới da này

is at a very early stage of development.

còn đang trong giai đoạn đầu phát triển.

Many new applications will come about that we don't know today.

Có rất nhiều ứng dụng sẽ được tìm ra mà chúng ta không biết đến hôm nay.

However, one thing I know for sure

Tuy nhiên, một điều tôi biết chắc rằng

is that lying will never be the same again.

nói dối sẽ không bao giờ còn như xưa nữa.

Thank you very much.

Xin cám ơn rất nhiều.

Xiè xie.

Xin cám ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)