Isabel Allende: How to live passionately—no matter your age | TED

Translator: Daban Q. Jaff Reviewer: Zhila Mawlood

سڵاو، منداڵەكان.

(پێكەنین)

تەمەنم ٧١ ساڵە.

(پێكەنین)

Hi, kids.

ھاوسەرەكەشم ٧٦ ساڵە.

(Laughter)

دایك و باوكم لە ١٠٠ ساڵی نزیك دەبنەوە،

I'm 71.

(Applause)

و ئۆلۆڤیا، سەگەكە، ١٦ ساڵە.

My husband is 76.

كەواتە با باسی پیر بوون بكەین.

My parents are in their late 90s,

ڕێگەم بدەن پێتان بڵێم چۆن ھەستێكم ھەیە

كاتێك چرچ و لۆچی دەم و چاو لە ئاوێنە دەبینم

and Olivia, the dog, is 16.

و بۆم دەردەكەوێت ھەندێك لە ئەندامانی جەستەم لێكەوتوونە

So let's talk about aging.

و ناتوانم لێرە بیانبینمەوە.

Let me tell you how I feel

when I see my wrinkles in the mirror

(پێكەنین)

ماری ئۆلیڤەر لە یەكێك لە ھۆنراوەكانی دەڵێت،

and I realize that some parts of me have dropped

"پێم بڵێ، ئەوە چییە لە پلانت ھەیە بیكەیت

and I can't find them down there.

(Laughter)

لە ژیانە بەنرخ و خۆشەكەت؟"

Mary Oliver says in one of her poems,

بەڕای من، من دەمەوێت بە سۆزداری بژیم.

"Tell me, what is it that you plan to do

with your one wild and precious life?"

كەی ئێمە پیر دەبین؟

كۆمەڵگە بڕیاردەدات لەو كاتەی ئێمە بە تەمەندا دەچین،

Me, I intend to live passionately.

بەشێوەیەکی گشتی لە دەوربەری ٦٥، لەم كاتە دەچینە چاودێری پزیشكی،

When do we start aging?

لە ڕاستیدا لە كاتی لە دایك بوونەوە بەرەو پیربوون دەچین.

Society decides when we are old,

ئێمە ئێستا بە تەمەن داچووین،

usually around 65, when we get Medicare,

و ھەموومان بە شێوەیەكی جیاواز ئەزمونمان لێی ھەیە.

ئێمە ھەست دەكەین ھەموومان لە تەمەنی ڕاستی گەنجترین،

but we really start aging at birth.

We are aging right now,

چونكە ڕۆح ھەرگیز پیر نابێت.

and we all experience it differently.

من ھێشتا ٧ ١ ساڵم.

We all feel younger than our real age,

سۆفیا لۆرین. تەماشای ئەو بكەن.

because the spirit never ages.

ئەو دەڵێت ھەموو ئەو شتانەی لە من دەیانبینن

I am still 17.

بەھۆی سپایگێتی بەدەستی هێناوە.

Sophia Loren. Look at her.

من ئەوەم تاقی كردەوە و ١٠ پاوەندم بۆ زیاد بوو

لە شوێنێکی هەڵە.

She says that everything you see

بەڵام بڕوانن، پیربوون حاڵەتێكی تەندروستە.

she owes to spaghetti.

I tried it and gained 10 pounds

بەڵام مامۆستایی تایبەتی من لەم كاتەی بە تەمەنداچوونەم

in the wrong places.

But attitude, aging is also attitude and health.

ئۆلگە مێراییە.

ئەم كچە كالیفۆرنییە ٦٠ ساڵییە

But my real mentor in this journey of aging

لە نیپاڵ دەستی بە كار كرد بۆ پاراستنی كچانی ھەرزەكار

لە کۆیلایەتی ناوەخۆ.

is Olga Murray.

This California girl at 60

لە تەمەنی ٨٨ ساڵی، ١٢٠٠ كچی پاراستووە،

started working in Nepal to save young girls

و گۆرانكاری لە كلتوری وڵاتەكەی دا كردووە.

from domestic bondage.

(پێكەنین)

ئێستا پێچەوانەی یاسایە ئەگەر باوك

At 88, she has saved 12,000 girls,

كچەكانیان وەك کۆیلە بفرۆشن.

and she has changed the culture in the country.

ئەو ھەروەھا خانەی بێ سەرپەرشتان و

(Applause)

Now it is illegal for fathers

نۆرینگەكانی سەلامەتی خۆراكی دامەزراندن.

to sell their daughters into servitude.

ئەو ھەمیشە دڵخۆشە

و لە ناخەوە گەنجە.

She has also founded orphanages

ئایا من لەم دە ساڵەی ڕابردوو چیم لە دەست داوە؟

and nutritional clinics.

She is always happy

بە دڵنیاییەوە، خەڵك،

and eternally young.

شوێنەكان، و وزە بێسنوورەكەی گەنجیەتیم،

What have I lost in the last decades?

و من وا سەربەخۆیی لە دەست دەدەم

People, of course,

ئەمەش من دەتۆقێنێت.

places, and the boundless energy of my youth,

ڕام داس دەڵێت پاشكۆیەتی ئازارت دەدات،

and I'm beginning to lose independence,

بەڵام ئەگەر تۆ قبولی بكەیت، ئەوا ئازارەكەی كەمە.

and that scares me.

پاش جەڵتەیەكی خراپی مێشك،

Ram Dass says that dependency hurts,

ڕۆحە ھەمیشە گەنجەكەی گۆڕانكارییەكان

but if you accept it, there is less suffering.

بە ڕوونی لە ناو جەستەی دەبینێت،

و سوپاسگوزاری ئەو كەسانەیە كە یارمەتی دەدەن.

After a very bad stroke,

his ageless soul watches the changes

من بە چی گەیشتوومە؟

in the body with tenderness,

ئازادی: من چیتر شتەكان ناسەلمێنم.

and he is grateful to the people who help him.

من لەو بیركردنەوەیە نەچەقیوم كە من كێ بووم،

What have I gained?

لە داھاتوو دەمەوێت وەك كێ بم،

یا خەڵك پێشبینی دەكەن كە من چی بم.

Freedom: I don't have to prove anything anymore.

من چیتر لە پیاو ڕازی نیم،

I'm not stuck in the idea of who I was,

who I want to be,

تەنھا لە گیانداران ڕازیم.

or what other people expect me to be.

من هەمیشە بە نەستی خۆم دەڵێم بڕۆ دواوە

I don't have to please men anymore,

و ڕێگەم بدەن دڵخۆش بم کە ئێستا خاوەنی چیم.

only animals.

جەستەم لەوانەیە بەرەو تێكچوون بچێت،

I keep telling my superego to back off

بەڵام ھێشتا، مێشكم نا.

من مێشكی خۆم خۆشدەوێت.

and let me enjoy what I still have.

من ھەست دەکەم بەهێزم.

My body may be falling apart,

but my brain is not, yet.

من ڕقھەلگر، بەرزخواز، لەخۆبایی نیم،

I love my brain.

ھیچ لە ھەڵە کوشندەکان شایەنی

I feel lighter.

ئەوەن بیریان لێ بکەمەوە.

I don't carry grudges, ambition, vanity,

شتکی باشە گەر بە ئاسایی وەری بگریت.

من دەبوو زووتر دەستم پێ كردبا.

و ھەروەھا ھەست دەكەم ئارامترم

none of the deadly sins that are not even

worth the trouble.

چونكە من ناترسم لەوەی ڕەخنەم لێ بگیرێت یان بریندارم بكەن.

It's great to let go.

I should have started sooner.

ئێستا چیتر ئەمە بە لاوازی نابینم.

And I also feel softer

روحیانەتم بەدەست هێناوە.

because I'm not scared of being vulnerable.

من بۆم دەركەوت لە چاو پێشتر،

مردن لێم نزیك بوو.

I don't see it as weakness anymore.

ئێستا، لە ماڵی دراوسێمە، یان لە ماڵی خۆمە.

And I've gained spirituality.

I'm aware that before,

من ھەوڵ دەدەم بە ھۆشیاری بژیم

death was in the neighborhood.

و لە كاتی ئێستا بوونم ھەبێت.

Now, it's next door, or in my house.

بەم بۆنەیەوە، دالای لاما

كەسێكە بە شێوەیەكی جوان بە تەمەن داچووە،

I try to live mindfully

بەڵام كێ دەیەوێت ببێتە سەوزە خۆر و سەڵت؟

and be present in the moment.

(پێكەنین)

By the way, the Dalai Lama

is someone who has aged beautifully,

but who wants to be vegetarian and celibate?

تێڕامان یارمەتیدەرە

(Laughter)

(ڤیدیۆ) منداڵ: ئۆممم. ئۆممم. ئۆممم.

ئیزابێل ئەلێندی: ئۆممم. ئۆممم. ئەوەتا.

Meditation helps.

و زۆر باشە زوو بە زوویی دەست پێ بكەن.

دەزانن، بۆ ئافرەتێكی بێكەلكی وەك خۆم،

(Video) Child: Ommm. Ommm. Ommm.

زۆر زەحمەتە لەم كلتورە بە تەمەن دابچم.

Isabel Allende: Ommm. Ommm. There it is.

And it's good to start early.

لە ناخەوە، ھەست بە باشی دەكەم، ھەست بە جوانی، سەرنج ڕاكێشی، و سێكسی دەكەم.

You know, for a vain female like myself,

it's very hard to age in this culture.

ھیچ كەسێك تێبینی ئەمە ناكات. ( پێكەنین)

من شاراوەم.

Inside, I feel good, I feel charming, seductive, sexy.

من دەمەوێت ببمە چەقی سەرنجەكان.

من ڕقم دەبێتەوە كەسێكی شاراوە بم.

Nobody else sees that. (Laughter)

(پێكەنین) (چەپڵەڕێزان)

I'm invisible.

ئەمە گرەیس دامانە.

I want to be the center of attention.

ئەو بۆ ماوەی شەش ساڵ لەسەر كورسی جوڵاوە بوو

I hate to be invisible.

دوای ڕوداوێكی ھاتوچۆی ناخۆش.

(Laughter) (Applause)

ئەو دەڵێت ھیچ شتێك لە خۆ شوشتن

This is Grace Dammann.

She has been in a wheelchair for six years

بە ئاوی گەرم ھەستیارتر نییە،

بە شێوەیەك ھەموو دڵۆپە ئاوێك

after a terrible car accident.

ڕەحمەتێكە بۆ ھەستەكان.

She says that there is nothing more sensual

ئەو وەك پەككەوتە لە خۆی ناڕوانێت.

than a hot shower,

له‌ خەیاڵی خۆی، ئەو ھێشتا خلیسكانی لەسەر شەپۆڵی زەریا دەكات.

that every drop of water

is a blessing to the senses.

ئیسیل سیدرمان، خۆشەویسترین چالاکوان، ئازا

She doesn't see herself as disabled.

In her mind, she's still surfing in the ocean.

لە ھەمان ئەو شوێنەی من لێی دەژیم لە كالیفۆرنیا.

ئەو پێڵاوی سوڕی لە پێ دەكات،

Ethel Seiderman, a feisty, beloved activist

هەمیشە دەڵێت: یەک ملپێچ جوانە

in the place where I live in California.

بەڵام دوو لەوانەیە باشتر بێت.

She wears red patent shoes,

ئەو بۆ ماوەی نۆ ساڵ بێ ھاوژین بوو،

بەڵام بەدوای ھاوڕێیەكیتری كوڕ ناگەرێت.

and her mantra is that one scarf is nice

ئەو دەڵێت ژمارەیەك ڕێگەی سنوردار

but two is better.

She has been a widow for nine years,

ھەیە تۆ دەتوانیت سەرجێی بكەیت —

باشە، ئەو بە ڕێگەیەكیتر وای گووت.

but she's not looking for another mate.

و ھەموو ڕێگەكانی تاقی كردۆتەوە.

She says that there is only a limited number

(پێكەنین)

of ways you can screw —

من، لە لایەكی ترەوە،

well, she says it in another way —

من ھێشتا لەگەڵ ئەنتۆنیۆ باندێراس خەیاڵی سێكسیم ھەیە —

and she has tried them all.

(Laughter)

(پێكەنین)

و ھاوسەرە بەستەزمانەكەم ده‌بێت بەرگەی ئەمە بگرێت.

I, on the other hand,

I still have erotic fantasies with Antonio Banderas —

كەواتە من چۆن دەتوانم بە بەسۆزی بمێنمەوە؟

(Laughter) —

من ناتوانم خۆم ببمە كەسێكی بەسۆز لە تەمەنی ٧١ ساڵی.

and my poor husband has to put up with it.

من بۆ چەند جارێك ڕاھێنانم كردووە،

So how can I stay passionate?

و كاتێك ھەستم بە بێزاری و بێتاقەتی دەكەم، ھەستم

I cannot will myself to be passionate at 71.

ھەڵسوكەوت، ھەڵسوكەوت.

I have been training for some time,

چۆن ڕاھێنان بكەم؟ لەو كاتەی دەڵێم بەڵێ

and when I feel flat and bored, I fake it.

بە ڕووی ئەوەی دێتە سەر ڕێگەم:

شانۆ، كۆمێدی، تراژیدیا،

Attitude, attitude.

خۆشەویستی، مردن، لەدەستدان.

How do I train? I train by saying yes

بەڵێ بۆ ژیان.

to whatever comes my way:

drama, comedy, tragedy,

و ڕاھێنان دەكەم بە ھەوڵدان بۆ ئەوەی لە خۆشەویستیدا بمێنمەوە.

love, death, losses.

ئەمە ھەموو كات سەر ناگرێت،

بەڵام تۆ ناتوانی من بۆ ھەوڵدان شەرمەزارم بكەیت.

Yes to life.

And I train by trying to stay in love.

و، تێبینی كۆتایی،

خانەنیشینی لە زمانی ئیسپانی پێی دەڵێن jubilación.

It doesn't always work,

but you cannot blame me for trying.

دڵخۆش بوون. ئاھەنگ گێران.

And, on a final note,

ئێمە پارەی ئابوونەی خۆمان داوە.

ئێمە لە كۆمەڵگە بەشدار بووینە.

retirement in Spanish is jubilación.

ئێستا كاتی ئێمەیە، و كاتێكی گونجاوە.

Jubilation. Celebration.

مەگەر نەخۆش یان ھەژار بیت،

We have paid our dues.

We have contributed to society.

تۆ ھەڵبژاردەت ھەیە.

من ھەڵم بژاردووە بە بەسۆزی بمێنمەوە،

Now it's our time, and it's a great time.

پەیمانم دا لە ناخی دڵەوە تێكەڵاو بم.

Unless you are ill or very poor,

ھەموو ڕۆژێك كار بۆ ئەمە دەكەم.

you have choices.

دەتانەوێت لەگەڵم بن؟

I have chosen to stay passionate,

engaged with an open heart.

سوپاستان دەكەم.

(پێكەنین)

I am working on it every day.

Want to join me?

جون كۆون: باشە ئیزابێل — ئیزابێل: سوپاست دەكەم.

Thank you.

(Applause)

جۆن: پێش ھەموو شتێك،

من ھەرگیز حەز ناكەم پێشبینی بكەم قسە بۆ بینەری TEDبكەم،

June Cohen: So Isabel — IA: Thank you.

بەڵام حەز دەكەم پێتان بڵێم ھەستێكم ھەیە

ئێمە ھەموومان ھاوڕاین تۆ ھێشتا سەرنج ڕاكێش،

JC: First of all,

فریودەر و سێكسیت. وایە؟

I never like to presume to speak for the TED community,

ئیزابێل: ئۆو، سوپاست دەكەم. (چەپڵەڕێزان)

but I would like to tell you that I have a feeling

جۆن: بوەستن. ئیزابێل: نەخێر، ئەوە مكیاجە.

we can all agree that you are still charming,

كۆڕ گێر: ئێستا، ئایا سەیر دەبێت

seductive and sexy. Yes?

ئەگەر من پرسیار سەبارەت بە خەیاڵی سێكسیت لێ بپرسم؟

IA: Aww, thank you. (Applause)

ئۆھ، بە دڵنیاییەوە. سەبارەت بە چی؟

JC: Hands down. IA: No, it's makeup.

(پێكەنین)

كۆڕ گێڕ: سەبارەت بە خەیاڵی سێكسی. ئیزابێل: لەگەڵ ئەنتۆنیۆ باندێراس.

Moderator: Now, would it be awkward

if I asked you a follow-up question about your erotic fantasies?

كۆڕ گێر: من بەس پرسیم ئەگەر تۆ شتێكی تر ماوە پێمان بڵێیت.

IA: Oh, of course. About what?

ئیزابێل: باشە، یەكێك لەوان ئەمەیە— (پێكەنین)

(Laughter)

Moderator: About your erotic fantasies. IA: With Antonio Banderas.

Moderator: I was just wondering if you have anything more to share.

یەكێك لەوان ئەوەیە وێنەی ڕوتی ئەنتۆنیۆ باندێڕاس

لەسەر تۆرتێلایەكی مەكسیكی دادەنێم.

IA: Well, one of them is that — (Laughter)

من بە جواكامۆلی و زەلاتەی مەكسیكی دایدەپۆشم،

One of them is that I place a naked Antonio Banderas

دەیكەمە پاڕوو، و دەیخۆم. (پێكەنین)

on a Mexican tortilla,

سوپاستان دەكەم.

I slather him with guacamole and salsa,

(چەپڵەڕێزان)

I roll him up, and I eat him. (Laughter)

Thank you.

(Applause)