Isabel Allende: How to live passionately—no matter your age | TED

Tłumaczenie: Mateusz Radziwonowicz Korekta: Beata Wasylkiewicz-Jagoda

Hi, kids.

Cześć dzieci.

(Laughter)

(Śmiech)

I'm 71.

Mam 71 lat.

(Applause)

(Oklaski)

My husband is 76.

Mój mąż ma 76 lat.

My parents are in their late 90s,

Moi rodzice mają ponad 90 lat,

and Olivia, the dog, is 16.

a pies Olivia ma 16 lat.

So let's talk about aging.

Porozmawiajmy o starzeniu się.

Let me tell you how I feel

Powiem wam, co czuję,

when I see my wrinkles in the mirror

gdy w lustrze widzę zmarszczki

and I realize that some parts of me have dropped

i zdaję sobie sprawę, że pewne części mojego ciała odpadły

and I can't find them down there.

i nie mogę ich znaleźć na dole.

(Laughter)

(Śmiech)

Mary Oliver says in one of her poems,

Mary Oliver pisze w jednym z wierszy:

"Tell me, what is it that you plan to do

"Powiedz, co zamierzasz wreszcie robić

with your one wild and precious life?"

z twoim jedynym zwariowanym i cennym życiem?".

Me, I intend to live passionately.

Ja mam zamiar żyć z pasją.

When do we start aging?

Kiedy zaczynamy się starzeć?

Society decides when we are old,

Społeczeństwo decyduje, kiedy stajemy się starzy,

usually around 65, when we get Medicare,

zazwyczaj około 65 lat, gdy dostajemy opiekę medyczną,

but we really start aging at birth.

ale naprawdę starzejemy się od urodzenia.

We are aging right now,

Starzejemy się właśnie teraz,

and we all experience it differently.

ale każdy z nas doświadcza tego inaczej.

We all feel younger than our real age,

Wszyscy czujemy się młodsi, niż naprawdę jesteśmy,

because the spirit never ages.

ponieważ duch nigdy się nie starzeje.

I am still 17.

Ja wciąż mam 17 lat.

Sophia Loren. Look at her.

Spójrzcie na Sophię Loren.

She says that everything you see

Ona twierdzi, że wszystko, co widzicie,

she owes to spaghetti.

zawdzięcza spaghetti.

I tried it and gained 10 pounds

Spróbowałam i przytyłam 4,5 kg

in the wrong places.

w niewłaściwych miejscach.

But attitude, aging is also attitude and health.

W starzeniu się chodzi też o nastawienie i zdrowie.

But my real mentor in this journey of aging

Moją mentorką w podróży przez starzenie się

is Olga Murray.

jest Olga Murray.

This California girl at 60

Ta dziewczyna z Kalifornii w wieku 60 lat

started working in Nepal to save young girls

zaczęła pracę w Nepalu, ratując młode dziewczyny

from domestic bondage.

z niewoli domowej.

At 88, she has saved 12,000 girls,

Do 88 roku życia uratowała 12 tysięcy dziewczyn

and she has changed the culture in the country.

i zmieniła kulturę tego kraju.

(Applause)

(Oklaski)

Now it is illegal for fathers

Dzisiaj sprzedawanie córek do niewoli

to sell their daughters into servitude.

jest niezgodne z prawem.

She has also founded orphanages

Założyła również sierociniec

and nutritional clinics.

i kliniki żywieniowe.

She is always happy

Jest szczęśliwa

and eternally young.

i wiecznie młoda.

What have I lost in the last decades?

Co straciłam w ostatnich dekadach?

People, of course,

Oczywiście ludzi, miejsca,

places, and the boundless energy of my youth,

a także bezgraniczną energię młodości.

and I'm beginning to lose independence,

Zaczynam też tracić niezależność,

and that scares me.

co mnie przeraża.

Ram Dass says that dependency hurts,

Ram Dass mówi, że zależność sprawia ból,

but if you accept it, there is less suffering.

jednak gdy się ją zaakceptuje, to cierpienie jest mniejsze.

After a very bad stroke,

Po bardzo groźnym zawale

his ageless soul watches the changes

jego pozbawiona wieku dusza

in the body with tenderness,

z czułością obserwowała zmiany w ciele.

and he is grateful to the people who help him.

Był wdzięczny ludziom, którzy mu pomogli.

What have I gained?

Co zyskałam?

Freedom: I don't have to prove anything anymore.

Wolność - już nie muszę nic więcej udowadniać.

I'm not stuck in the idea of who I was,

Nie skupiam się na tym, kim byłam,

who I want to be,

kim chcę być

or what other people expect me to be.

i na oczekiwaniach innych ludzi co do tego, kim mam być.

I don't have to please men anymore,

Nie muszę dogadzać mężczyznom,

only animals.

tylko zwierzętom.

I keep telling my superego to back off

Ciągle mówię mojemu superego, by się odsunęło

and let me enjoy what I still have.

i pozwoliło mi cieszyć się tym, co mam.

My body may be falling apart,

Moje ciało może się rozpada,

but my brain is not, yet.

ale mózg jeszcze nie.

I love my brain.

Kocham mój mózg.

I feel lighter.

Czuję się lżejsza.

I don't carry grudges, ambition, vanity,

Nie czuję urazy, ambicji, próżności.

none of the deadly sins that are not even

Żaden ze śmiertelnych grzechów

worth the trouble.

nie jest nawet wart zachodu.

It's great to let go.

To cudowne umieć odpuścić.

I should have started sooner.

Powinnam była zacząć wcześniej.

And I also feel softer

Czuję się również łagodniejsza,

because I'm not scared of being vulnerable.

ponieważ nie boję się bycia wrażliwą.

I don't see it as weakness anymore.

Nie uznaję tego za słabość.

And I've gained spirituality.

Zyskałam wiele duchowo.

I'm aware that before,

Wiem, że do tej pory

death was in the neighborhood.

śmierć krążyła po okolicy.

Now, it's next door, or in my house.

Teraz mieszka drzwi obok albo nawet u mnie.

I try to live mindfully

Staram się żyć rozważnie

and be present in the moment.

i odczuwać każdą chwilę.

By the way, the Dalai Lama

A tak przy okazji

is someone who has aged beautifully,

Dalai Lama pięknie się starzał,

but who wants to be vegetarian and celibate?

ale kto chciałby być wegetarianinem żyjącym w celibacie?

(Laughter)

(Śmiech)

Meditation helps.

Medytacja pomaga.

(Video) Child: Ommm. Ommm. Ommm.

(Film) Dziecko: Ommm. Ommm. Ommm.

Isabel Allende: Ommm. Ommm. There it is.

Isabel Allende: Ommm. Ommm. O to chodzi.

And it's good to start early.

Dobrze jest zacząć wcześnie.

You know, for a vain female like myself,

Próżnej kobiecie, takiej jak ja,

it's very hard to age in this culture.

trudno się starzeć w obecnej kulturze.

Inside, I feel good, I feel charming, seductive, sexy.

W środku czuję się dobrze, czuję się urocza, uwodzicielska, seksowna.

Nobody else sees that. (Laughter)

Nikt inny tego nie widzi. (Śmiech)

I'm invisible.

Jestem niewidzialna.

I want to be the center of attention.

Chcę być w centrum uwagi.

I hate to be invisible.

Nienawidzę być niewidzialna.

(Laughter) (Applause)

(Śmiech) (Oklaski)

This is Grace Dammann.

Oto Grace Dammann.

She has been in a wheelchair for six years

Jeździ na wózku od sześciu lat,

after a terrible car accident.

od czasu okropnego wypadku samochodowego.

She says that there is nothing more sensual

Mówi, że nie ma nic bardziej zmysłowego

than a hot shower,

niż gorący prysznic,

that every drop of water

gdzie każda kropla wody

is a blessing to the senses.

jest ucztą dla zmysłów.

She doesn't see herself as disabled.

Nie uważa się za niepełnosprawną.

In her mind, she's still surfing in the ocean.

W swoim umyśle nadal surfuje po oceanie.

Ethel Seiderman, a feisty, beloved activist

Ethel Seideman, przebojowa, ukochana aktywistka

in the place where I live in California.

z Kalifornii, gdzie mieszkam.

She wears red patent shoes,

Nosi czerwone lakierki,

and her mantra is that one scarf is nice

zaś jej mantrą jest: jeden szalik jest fajny,

but two is better.

ale dwa są lepsze.

She has been a widow for nine years,

Jest wdową od 9 lat,

but she's not looking for another mate.

ale nie szuka kolejnego partnera.

She says that there is only a limited number

Mówi, że jest ograniczona liczba sposobów,

of ways you can screw —

na który można się pieprzyć -

well, she says it in another way —

powiedziała to trochę inaczej -

and she has tried them all.

i że spróbowała wszystkich.

(Laughter)

(Śmiech)

I, on the other hand,

Ja z kolei

I still have erotic fantasies with Antonio Banderas —

nadal mam erotyczne fantazje z Antonio Banderasem,

(Laughter) —

(Śmiech)

and my poor husband has to put up with it.

a mój biedny mąż musi to znosić.

So how can I stay passionate?

Jak mogę żyć z pasją?

I cannot will myself to be passionate at 71.

Nie mogę zmusić się do pasji w wieku 71 lat.

I have been training for some time,

Od jakiegoś czasu ćwiczę

and when I feel flat and bored, I fake it.

i gdy czuję się pusta i znudzona, udaję.

Attitude, attitude.

Nastawienie, nastawienie.

How do I train? I train by saying yes

Jak ćwiczę? Mówiąc "tak" wszystkiemu,

to whatever comes my way:

co mnie spotka:

drama, comedy, tragedy,

dramat, komedia, tragedia,

love, death, losses.

miłość, śmierć, strata.

Yes to life.

"Tak" dla życia.

And I train by trying to stay in love.

Staram się też ciągle być zakochana.

It doesn't always work,

To nie zawsze działa,

but you cannot blame me for trying.

ale nie mogę się winić, że nie próbowałam.

And, on a final note,

Kończąc,

retirement in Spanish is jubilación.

emerytura to po hiszpańsku jubilación,

Jubilation. Celebration.

czyli radowanie się, świętowanie.

We have paid our dues.

Zapracowaliśmy na nie.

We have contributed to society.

Uczestniczyliśmy w społeczeństwie.

Now it's our time, and it's a great time.

Nadszedł nasz czas, wspaniały czas.

Unless you are ill or very poor,

Dopóki nie jesteście chorzy albo bardzo biedni,

you have choices.

wciąż macie wybór.

I have chosen to stay passionate,

Ja wybrałam życie z pasją,

engaged with an open heart.

z otwartym sercem.

I am working on it every day.

Każdego dnia nad tym pracuję.

Want to join me?

Chcecie się przyłączyć?

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)

June Cohen: So Isabel — IA: Thank you.

June Cohen: Izabel... IA: Dziękuję.

JC: First of all,

JC: Po pierwsze

I never like to presume to speak for the TED community,

nie chciałabym mówić w imieniu społeczności TED,

but I would like to tell you that I have a feeling

ale myślę, że wszyscy się ze mną zgodzą,

we can all agree that you are still charming,

że nadal jesteś urocza,

seductive and sexy. Yes?

uwodzicielska i seksowna. Prawda?

IA: Aww, thank you. (Applause)

IA: Och, dziękuję. (Oklaski)

JC: Hands down. IA: No, it's makeup.

JC: Bez dwóch zdań. IA: Nie, to makijaż.

Moderator: Now, would it be awkward

JC: Czy będzie to niezręczne,

if I asked you a follow-up question about your erotic fantasies?

jeśli zadam Ci pytanie na temat fantazji erotycznych?

IA: Oh, of course. About what?

IA: Och, oczywiście. Na jaki temat?

(Laughter)

(Śmiech)

Moderator: About your erotic fantasies. IA: With Antonio Banderas.

JC: Fantazji erotycznych. IA: Z Antonio Banderasem.

Moderator: I was just wondering if you have anything more to share.

JC: Czy możesz się podzielić czymś jeszcze?

IA: Well, one of them is that — (Laughter)

IA: Więc w jednej z nich - (Śmiech)

One of them is that I place a naked Antonio Banderas

kładę nagiego Antonio Banderasa

on a Mexican tortilla,

na meksykańskiej tortilli,

I slather him with guacamole and salsa,

smaruję go guacamole i salsą,

I roll him up, and I eat him. (Laughter)

zwijam go i zjadam. (Śmiech)

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)