Isabel Allende: How to live passionately—no matter your age | TED

Translator: Razaw Bor Reviewer: Daban Q Jaff

Hi, kids.

سڵاو، منداڵەكان.

(Laughter)

(پێكەنین)

I'm 71.

تەمەنم ٧١ ساڵە.

(Applause)

(پێكەنین)

My husband is 76.

ھاوسەرەكەشم ٧٦ ساڵە.

My parents are in their late 90s,

دایك و باوك لە ١٠٠ ساڵی نزیك دەبنەوە،

and Olivia, the dog, is 16.

و ئۆلۆڤیا، سەگەكە، ١٦ ساڵە.

So let's talk about aging.

كەواتە با باسی پیر بوون بكەین.

ڕێگەم بدەن پێتان بڵێم چۆن ھەستێكم ھەیە

Let me tell you how I feel

when I see my wrinkles in the mirror

كاتێك چرچ و لۆچی دەم و چاو لە ئاوێنە دەبینم

and I realize that some parts of me have dropped

و بۆم دەردەكەوێت ھەندێك لە ئەندامانی جەستەم لێكەوتوونە

and I can't find them down there.

و ناتوانم لێرە بیانبینمەوە.

(Laughter)

(پێكەنین)

Mary Oliver says in one of her poems,

ماری ئۆلیڤەر لە یەكێك لە ھۆنراوەكانی دەڵێت،

"Tell me, what is it that you plan to do

"پێم بڵێ، ئەوە چییە لە پلانت ھەیە بیكەیت

with your one wild and precious life?"

لە ژیانە بەنرخ و خۆشەكەت؟"

Me, I intend to live passionately.

بەڕای من، من دەمەوێت بە سۆزداری بژیم.

When do we start aging?

كەی ئێمە پیر دەبین؟

Society decides when we are old,

كۆمەڵگە بڕیاردەدات لەو كاتەی ئێمە بە تەمەندا دەچین،

usually around 65, when we get Medicare,

بەشێوەیەکی گشتی لە دەوربەری ٦٥، لەم كاتە دەچینە چاودێری پزیشكی،

but we really start aging at birth.

لە ڕاستیدا لە كاتی لە دایك بوونەوە بەرەو پیربوون دەچین.

We are aging right now,

ئێمە ئێستا بە تەمەن داچووین،

and we all experience it differently.

و ھەموومان بە شێوەیەكی جیاواز ئەزمونمان لێی ھەیە.

We all feel younger than our real age,

ئێمە ھەست دەكەین ھەموومان لە تەمەنی ڕاستی گەنجترین،

because the spirit never ages.

چونكە ڕۆح ھەرگیز پیر نابێت.

I am still 17.

من ھێشتا ٧١ ساڵم.

Sophia Loren. Look at her.

سۆفیا لۆرین. تەماشای ئەو بكەن.

She says that everything you see

ئەو دەڵێت ھەموو ئەو شتانەی لە من دەیانبینن

she owes to spaghetti.

بەھۆی سپایگێتی بەدەستی هێناوە.

I tried it and gained 10 pounds

من ئەوەم تاقی كردەوە و ١٠ پاوەندم بۆ زیاد بوو

in the wrong places.

لە شوێنێکی هەڵە.

But attitude, aging is also attitude and health.

بەڵام بڕوانن، پیربوون حاڵەتێكی تەندروستە.

But my real mentor in this journey of aging

بەڵام مامۆستایی تایبەتی من لەم كاتەی بە تەمەنداچوونەم

is Olga Murray.

ئۆلگە مێراییە.

This California girl at 60

ئەم كچە كالیفۆرنییە ٦٠ ساڵییە

started working in Nepal to save young girls

لە نیپاڵ دەستی بە كار كرد بۆ پاراستنی كچانی ھەرزەكار

from domestic bondage.

لە کۆیلایەتی ناوەخۆ.

At 88, she has saved 12,000 girls,

لە تەمەنی ٨٨ ساڵی، ١٢٠٠ كچی پاراستووە،

and she has changed the culture in the country.

و گۆرانكاری لە كلتوری وڵاتەكەی دا كردووە.

(Applause)

(پێكەنین)

Now it is illegal for fathers

ئێستا پێچەوانەی یاسایە ئەگەر باوك

to sell their daughters into servitude.

كچەكانیان وەك کۆیلە بفرۆشن.

She has also founded orphanages

ئەو ھەروەھا خانەی بێ سەرپەرشتان و

and nutritional clinics.

نۆرینگەكانی سەلامەتی خۆراكی دامەزراندن.

She is always happy

ئەو ھەمیشە دڵخۆشە

and eternally young.

و لە ناخەوە گەنجە.

What have I lost in the last decades?

ئایا من لەم دە ساڵەی ڕابردوو چیم لە دەست داوە؟

People, of course,

بە دڵنیاییەوە، خەڵك،

places, and the boundless energy of my youth,

شوێنەكان، و وزە بێسنوورەكەی گەنجیەتێم،

and I'm beginning to lose independence,

و من وا سەربەخۆیی لە دەست دەدەم

and that scares me.

ئەمەش من دەتۆقێنێت.

Ram Dass says that dependency hurts,

ڕام داس دەڵێت پاشكۆیەتی ئازارت دەدات،

but if you accept it, there is less suffering.

بەڵام ئەگەر تۆ قبولی بكەیت، ئەوا ئازارەكەی كەمە.

After a very bad stroke,

پاش جەڵتەیەكی خراپی مێشك،

his ageless soul watches the changes

ڕۆحە ھەمیشە گەنجەكەی گۆڕانكارییەكان

in the body with tenderness,

بە ڕوونی لە ناو جەستەی دەبینێت،

and he is grateful to the people who help him.

و سوپاسگوزاری ئەو كەسانەیە كە یارمەتی دەدەن.

What have I gained?

من بە چی ھەیشتوومە؟

Freedom: I don't have to prove anything anymore.

ئازادی: من چیتر شتەكان ناسەلمێنم.

I'm not stuck in the idea of who I was,

من لەو بیركردنەوەیە نەچەقیوم كە من كێ بووم،

who I want to be,

لە داھاتوو دەمەوێت وەك كێ بم،

or what other people expect me to be.

یا خەڵك پێشبینی دەكەن كە من چی بم.

I don't have to please men anymore,

من چیتر لە پیاو ڕازی نیم،

only animals.

تەنھا لە گیانداران ڕازیم.

I keep telling my superego to back off

من هەمیشە بە نەستی خۆم دەڵێم بڕۆ دواوە

and let me enjoy what I still have.

و ڕێگەم بدەن دڵخۆش بم کە ئێستا خاوەنی چیم.

My body may be falling apart,

جەستەم لەوانەیە بەرەو تێكچوون بچێت،

but my brain is not, yet.

بەڵام ھێشتا، مێشكم نا.

I love my brain.

من مێشكی خۆم خۆشدەوێت.

I feel lighter.

من ھەست دەکەم بەهێزم.

I don't carry grudges, ambition, vanity,

من ڕقھەلگر، بەرزخواز، لەخۆبایی نیم،

none of the deadly sins that are not even

ھیچ لە ھەڵە کوشندەکان شایەنی

worth the trouble.

ئەوەن بیریان لێ بکەمەوە.

It's great to let go.

شتکی باشە گەر بە ئاسایی وەری بگریت.

I should have started sooner.

من دەبوو زووتر دەستم پێ كردبا.

And I also feel softer

و ھەروەھا ھەست دەكەم ئارامترم

because I'm not scared of being vulnerable.

چونكە من ناترسم لەوەی ڕەخنەم لێ بگرێت یان بریندارم بكەن.

I don't see it as weakness anymore.

ئێستا چیتر ئەمە بە لاوازی نابینم.

And I've gained spirituality.

روحیانەتم بەدەست هێناوە.

I'm aware that before,

من بۆم دەركەوت لە چاو پێشتر،

death was in the neighborhood.

مردن لێم نزیك بوو.

Now, it's next door, or in my house.

ئێستا، لە ماڵی دراوسێمە، یان لە ماڵی خۆمە.

I try to live mindfully

من ھەوڵ دەدەم بە ھۆشیاری بژیم

and be present in the moment.

و لە كاتی ئێستا بوونم ھەبێت.

By the way, the Dalai Lama

بەم بۆنەیەوە، دالای لاما

is someone who has aged beautifully,

كەسێكە بە شێوەیەكی جوان بە تەمەن داچووە،

but who wants to be vegetarian and celibate?

بەڵام كێ دەیەوێت ببێتە سەوزە خۆر و سەڵت؟

(Laughter)

(پێكەنین)

Meditation helps.

تێڕامان یارمەتیدەرە

(Video) Child: Ommm. Ommm. Ommm.

(ڤیدیۆ) منداڵ: ئۆممم. ئۆممم. ئۆممم.

Isabel Allende: Ommm. Ommm. There it is.

ئیزابێل ئەلێندی: ئۆممم. ئۆممم. ئەوەتا.

And it's good to start early.

و زۆر باشە زوو بە زوویی دەست پێ بكەن.

You know, for a vain female like myself,

دەزانن، بۆ ئافرەتێكی بێكەلكی وەك خۆم،

it's very hard to age in this culture.

زۆر زەحمەتە لەم كلتورە بە تەمەن دابچم.

Inside, I feel good, I feel charming, seductive, sexy.

لە ناخەوە، ھەست بە باشی دەكەم، ھەست بە جوانی، سەرنج ڕاكێشی، و سێكسی دەكەم.

Nobody else sees that. (Laughter)

ھیچ كەسێك تێبینی ئەمە ناكات. ( پێكەنین)

I'm invisible.

من شاراوەم.

I want to be the center of attention.

من دەمەوێت ببمە چەقی سەرنجەكان.

I hate to be invisible.

من ڕقم دەبێتەوە كەسێكی شاراوە بم.

(Laughter) (Applause)

(پێكەنین) (چەپڵەڕێزان)

This is Grace Dammann.

ئەمە گرەیس دامانە.

She has been in a wheelchair for six years

ئەو بۆ ماوەی شەش ساڵ لەسەر كورسی جوڵاوە بوو

after a terrible car accident.

دوای ڕوداوێكی ھاتوچۆی ناخۆش.

She says that there is nothing more sensual

ئەو دەڵێت ھیچ شتێك لە خۆ شوشتن

than a hot shower,

بە ئاوی گەرم ھەستیارتر نییە،

that every drop of water

بە شێوەیەك ھەموو دڵۆپە ئاوێك

is a blessing to the senses.

ڕەحمەتێكە بۆ ھەستەكان.

She doesn't see herself as disabled.

ئەو وەك پەككەوتە لە خۆی ناڕوانێت.

In her mind, she's still surfing in the ocean.

من خەیاڵی خۆی، ئەو ھێشتا خلیسكانی لەسەر شەپۆڵی زەریا دەكات.

Ethel Seiderman, a feisty, beloved activist

ئیسیل سیدرمان، خۆشەویسترین چالاکوان، ئازا

in the place where I live in California.

لە ھەمان ئەو شوێنەی من لێی دەژیم لە كالیفۆرنیا.

She wears red patent shoes,

ئەو پێڵاوی سوڕی لە پێ دەكات،

and her mantra is that one scarf is nice

هەمیشە دەڵێت: یەک ملپێچ جوانە

but two is better.

بەڵام دوو لەوانەیە باشتر بێت.

She has been a widow for nine years,

ئەو بۆ ماوەی نۆ ساڵ بێ ھاوژین بوو،

but she's not looking for another mate.

بەڵام بەدوای ھاوڕێیەكیتری كوڕ ناگەرێت.

She says that there is only a limited number

ئەو دەڵێت ژمارەیەك ڕێگەی سنوردار

of ways you can screw —

ھەیە تۆ دەتوانیت سەرجێی بكەیت —

well, she says it in another way —

باشە، ئەو بە ڕێگەیەكیتر وای گووت.

and she has tried them all.

و ھەموو ڕێگەكانی تاقی كردۆتەوە.

(Laughter)

(پێكەنین)

I, on the other hand,

من، لە لایەكترەوە،

I still have erotic fantasies with Antonio Banderas —

من ھێشتا لەگەڵ ئەنتۆنیۆ باندێراس خەیاڵی سێكسیم ھەیە —

(Laughter) —

(پێكەنین)

and my poor husband has to put up with it.

و ھاوسەرە بەستەزمانەكەم بەرگەی ئەمە ھەیە.

So how can I stay passionate?

كەواتە من چۆن دەتوانم بە بەسۆزی بمێنمەوە؟

I cannot will myself to be passionate at 71.

من ناتوانم خۆم ببمە كەسێكی بەسۆز لە تەمەنی ٧١ ساڵی.

I have been training for some time,

من بۆ چەند جارێك ڕاھێنانم كردووە،

and when I feel flat and bored, I fake it.

و كاتێك ھەستم بە بێزاری و بێتاقەتی دەكەم، ھەستم

Attitude, attitude.

ھەڵسوكەوت، ھەڵسوكەوت.

How do I train? I train by saying yes

چۆن ڕاھێنان بكەم؟ لەو كاتەی دەڵێم بەڵێ

to whatever comes my way:

بە ڕووی ئەوەی دێتە سەر ڕێگەم:

drama, comedy, tragedy,

شانۆ، كۆمێدی، تراژیدیا،

love, death, losses.

خۆشەویستی، مردن، لەدەستدان.

Yes to life.

بەڵێ بۆ ژیان.

And I train by trying to stay in love.

و ڕاھێنا دەكەم بە ھەوڵدان بۆ ئەوەی لە خۆشەویستیدا بمێنمەوە.

It doesn't always work,

ئەمە ھەموو كات سەر ناگرێت،

but you cannot blame me for trying.

بەڵام تۆ ناتوانی من بۆ ھەوڵدان شەرمەزارم بكەیت.

And, on a final note,

و، تێبینی كۆتایی،

retirement in Spanish is jubilación.

خانەنیشینی لە زمانی ئیسپانی پێی دەڵێن jubilación.

Jubilation. Celebration.

دڵخۆش بوون. ئاھەنگێران.

We have paid our dues.

ئێمە پارەی ئابوونەی خۆمان داوە.

We have contributed to society.

ئێمە لە كۆمەڵگە بەشدار بووینە.

Now it's our time, and it's a great time.

ئێستا كاتی ئێمەیە، و كاتێكی گونجاوە.

Unless you are ill or very poor,

مەگەر نەخۆش یان ھەژار بیت،

you have choices.

تۆ ھەڵبژاردەت ھەیە.

I have chosen to stay passionate,

من ھەڵبژاردووە بە بەسۆزی بمێنمەوە،

engaged with an open heart.

پەیمانم دا لە ناخی دڵەوە تێكەڵاو بم.

I am working on it every day.

ھەموو ڕۆژێك كار بۆ ئەمە دەكەم.

Want to join me?

دەتانەوێت لەگەڵم بن؟

Thank you.

سوپاستان دەكەم.

(Applause)

(پێكەنین)

June Cohen: So Isabel — IA: Thank you.

جون كۆون: باشە ئیزابێل — ئیزابێل: سوپاست دەكەم.

JC: First of all,

جۆن: پێش ھەموو شتێك،

I never like to presume to speak for the TED community,

من ھەرگیز حەز ناكەم پێشبینی بكەم قسە بۆ بینەری TEDبكەم،

but I would like to tell you that I have a feeling

بەڵام حەز ]ەكەم پێتان بڵێم ھەستێكم ھەیە

we can all agree that you are still charming,

ئێمە ھەموومان ھاوڕاین تۆ ھێشتا سەرنج ڕاكێش،

seductive and sexy. Yes?

فریودەر و سێكسیت. وایە؟

IA: Aww, thank you. (Applause)

ئیزابێل: ئۆو، سوپاست دەكەم. (چەپڵەڕێزان)

JC: Hands down. IA: No, it's makeup.

جۆن: بوەستن. ئیزابێل: نەخێر، ئەوە مكیاجە.

Moderator: Now, would it be awkward

كۆڕ گێر: ئێستا، ئایا سەیر دەبێت

if I asked you a follow-up question about your erotic fantasies?

ئەگەر من پرسیار سەبارەت بە خەیاڵی سێكسیت لێ بپرسم؟

IA: Oh, of course. About what?

ئۆھ،بە دڵنیاییەوە. سەبارەت بە چی؟

(Laughter)

(پێكەنین)

Moderator: About your erotic fantasies. IA: With Antonio Banderas.

كۆڕ گێڕ: سەبارەت بە خەیاڵی سێكسی. ئیزابێل: لەگەڵ ئەنتۆنیۆ باندێراس.

Moderator: I was just wondering if you have anything more to share.

كۆڕ گێر: من بەس پرسیم ئەگەر تۆ شتێكی تر ماوە پێمان بڵێیت.

IA: Well, one of them is that — (Laughter)

ئیزابێل: باشە، یەكێك لەوان ئەمەیە— (پێكەنین)

One of them is that I place a naked Antonio Banderas

یەكێك لەوان ئەوەیە وێنەی ڕوتی ئەنتۆنیۆ باندێڕاس

on a Mexican tortilla,

لەسەر تۆرتێلایەكی مەكسیكی دادەنێم.

I slather him with guacamole and salsa,

من بە جواكامۆلی و زەلاتەی مەكسیكی دایدەپۆشم،

I roll him up, and I eat him. (Laughter)

دەیكەمە پاڕوو، و دەیخۆم. (پێكەنین)

Thank you.

سوپاستان دەكەم.

(Applause)

(چەپڵەڕێزان)