What makes a language... a language? - Martin Hilpert

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

The distinct forms of speech heard

Bremen ဂျာမဏီနဲ့ Interlaken ဆွစ်ဇာလန်

around Bremen, Germany and Interlaken, Switzerland

တစ်ဝိုက်မှာ ကြားရတဲ့ ခြားနားတဲ့ စကားပုံစံတွေကို

are considered regional dialects of the German language.

ဂျာမန် ဘာသာစကားရဲ့ ဒေသဆိုင်ရာ ဒေသိယစကားတွေလို့ ယူဆကြတယ်။

And yet, when someone from Bremen is visiting the Swiss Alps,

ရှိသေးတာက Bremen က လူတစ်ယောက်က Swiss Alps မှာ လည်ပတ်နေတဲ့အခါ

the conversations they hear between locals will likely be incomprehensible to them.

ဒေသခံတွေကြားမှာ ကြားရတဲ့ စကားစမြည်တွေဟာ သူတို့အတွက် နားမလည်နိုင်စရာဖြစ်လောက်မယ်။

Similarly, outside of China,

အလားတူပဲ တရုတ်နိုင်ငံ ပြင်ပမှာ

Mandarin and Cantonese are often referred to as Chinese dialects.

မန်ဒရင်းနဲ့ ကန်တုန်းနီးစ်ကို ဒေသိယစကားတွေအဖြစ် မကြာခဏ ရည်ညွှန်းတယ်။

But they’re even more dissimilar than Spanish and Italian.

ဒါပေမဲ့ ၎င်းတို့ဟာ စပိန်နဲ့ အီတာလျံထက် ပိုပြီး ကွဲပြားတယ်ဆိုတာတောင်ပါ။

On the other hand, speakers of Danish, Norwegian, and Swedish,

တစ်ဖက်မှာတော့ ခြားနားတဲ့ ဘာသာစကား သုံးခုအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုထားတဲ့ ဒန်းနစ်၊

which are recognized as three distinct languages,

နော်ဝေးဂျီယံနဲ့ ဆွစ်ဒစ် ဘာသာစကား ပြောသူတွေက အမြဲလို

can usually communicate in their native tongues with little difficulty.

မိခင်ဘာသာစကားနဲ့ အခက်အခဲ နည်းနည်းနဲ့ အချင်းချင်း ဆက်သွယ်နိုင်တယ်။

And Turkish language soap operas, broadcast without dubbing or subtitles,

အသံထပ်တာ(သို့)စာတန်းတွေမပါဘဲ ထုတ်လွှင့်တဲ့ တူရကီ ဘာသာစကား လူမှုဘဝ ဇာတ်လမ်းတွဲတွေဟာ

are some of the most popular shows in Azeri-speaking Azerbaijan.

Azeri စကားပြော အဇာဘိုင်ဂျန်မှာ လူကြိုက်များတဲ့ ပြပွဲတချို့ပါ။

So, when is a form of speech considered a dialect versus a language?

ဒီတော့ ဘယ်အချိန်မှာ စကားတစ်ခုကို ဒေသိယစကားတစ်ခု၊ဘာသာစကားတစ်ခုလို့ ယူဆလဲ။

It seems reasonable that the degree of mutual intelligibility would determine

စကားပြော နည်းလမ်းနှစ်ခုကို သီးခြား ဘာသာစကားတွေအဖြစ် (သို့) တူညီတဲ့ဘာသာစကားရဲ့

whether two ways of speaking are classified as separate languages

ဒေသိယစကားတွေအဖြစ် အမျိုးအစားခွဲလား ဆိုတာကိုအပြန်အလှန် နားလည်နိုင်မှု

or as dialects of the same language.

အတိုင်းအတာကဆုံးဖြတ်မယ်ဆိုတာက ယုတ္တိရှိပုံရတယ်။

But as we've seen, there are many occasions where this is not the case.

ဒါပေမဲ့ သိတဲ့အတိုင်း ဒါက အကြောင်းမဟုတ်တဲ့ ဖြစ်ရပ်တွေ အများကြီးရှိတယ်။

Perhaps surprisingly, the distinction between a language and a dialect

အံ့ဩစရာက ဘာသာစကားတစ်ခုနဲ့ ဒေသိယစကား တစ်ခုကြားက ကွဲပြားမှုဟာ အမြဲလို အသံထွက်၊

usually has nothing to do with pronunciation, vocabulary,

ဝေါဟာရ(သို့) အခြားသော ဘာသာဗေဒဆိုင်ရာ

or any other linguistic features.

အင်္ဂါရပ်တွေနဲ့ မဆိုင်လောက်ဘူး။

However, it’s not coincidental, either.

ဒါပေမဲ့ ဒါက မတော်တဆ တိုက်ဆိုင်တာလည်း မဟုတ်ဘူး။

It’s a matter of politics.

ဒါက နိုင်ငံရေး ကိစ္စတစ်ရပ်ပါ။

The basis for what’s officially deemed a language

ဘာသာစကားတစ်ခုကို တရားဝင် ယူဆတာအတွက် အခြေခံကို

was shaped by the emergence of a European nation states beginning around the 1500s.

၁၅၀၀ ပြည့်လွန်နှစ်တွေက စတဲ့ ဥရောပနိုင်ငံ ပြည်နယ်တွေ ပေါ်လာမှုက ပုံသွင်းပေးခဲ့တယ်။

In order to establish and maintain centralized governments,

ဗဟိုကချုပ်ကိုင်တဲ့ အစိုးရတွေကို တည်ထောင်၊ထိန်းသိမ်းဖို့၊ ပိုင်နက်

clear territorial boundaries, and state-sponsored education systems,

နယ်နိမိတ်တွေ၊ နိုင်ငံတော်က ထောက်ပံ့ထားတဲ့ ပညာရေးစနစ်တွေကို ရှင်းလင်းစေဖို့

many nation states promoted a standardized language.

နိုင်ငံ ပြည်နယ်များစွာက စံသတ်မှတ်တဲ့ ဘာသာစကားတစ်ခုကို အားပေးခဲ့တယ်။

Which form of speech was chosen to be the standard language

စကားရဲ့ ဘယ်ပုံစံကို စံဘာသားစကားဖြစ် ရွေးချယ်တယ်ဆိုတာတာ

was usually based on what people spoke in the capital.

မြို့တော်က လူတွေပြောတဲ့ စကားကို အမြဲလိုလို အခြေခံတယ်။

And while other forms of speech persisted, they were often treated as inferior.

စကားရဲ့ အခြားပုံစံတွေ ဆက်ရှိနေပေမဲ့ မကြာခဏ တော့ နိမ့်ကျသလို ပြုမူခံရတယ်။

This tradition extended across the globe with European colonization

ဒီအစဉ်အလာက ဥရောပ ကိုလိုနီပြုမှုနဲအတူ ကမ္ဘာအနှံ့နဲ့ ခေတ်သစ်ကာလတွေအထိ

and into modern times.

ဆန့်ထွက်ခဲ့တယ်။

Italy, for example, has at least 15 of what might be called regional dialects.

ဥပမာ အီတလီမှာ ဒေသတွင်း ဒေသိယလို့ ခေါ်လောက်တာ အနည်းဆုံး ၁၅ ခု ရှိတယ်။

One of them, the Florentine dialect,

တစ်ခုကတ ၁၈၆၁ ခုနှစ်မှာ တိုင်းပြည်ကို

became known as Standard Italian when the country politically unified in 1861.

နိုင်ငံရေးအရ ပေါင်းစည်းတဲ့အခါ စံ အီတာလျံ အဖြစ် သိလာခဲ့တဲ့ ဖလောရင်တင်း ဒေသိယစကားပါ။

It was selected because legendary authors like Dante and Machiavelli

ဒါကို ရွေးတာက Dante နဲ့ Machiavelli လို အထင်ကရ စာရေးဆရာကြီးတွေက သူတို့ရဲ့

used it in their original works,

ကိုယ်ပိုင်လက်ရာတွေမှာ အသုံးပြုခဲ့လို့ပါ။

And it came to represent an image of Italian national identity

ဒါက အထူး နှစ်လိုဖွယ်ကောင်းတယ်လို့ တချို့တွေက မြင်တဲ့ အီတလီ အမျိုးသား

that some found particularly desirable.

လက္ခဏာရဲ့ ပုံရိပ်တစ်ခုကို ကိုယ်စားပြုလာတယ်။

Later on, in his attempt to establish a unified, fascist state,

နောက်ပိုင်းမှာ ပေါင်းစည်းထားတဲ့ ဖက်ဆစ် နိုင်ငံတော်ကို တည်ထောင်ဖို့ကြိုးပမ်းမှုမှာ

Italian dictator Benito Mussolini saw language standardization

အီတလီ အာဏာရှင် ဘန်နီတို မူဆိုလီနီက ဘာသာစကား စံသတ်မှတ်ခြင်းကို အရေးပါတဲ့

as an important objective.

ရည်ရွယ်ချက်တစ်ခုအဖြစ် မြင်ခဲ့တယ်။

His government promoted standard Italian while prohibiting other forms of speech

သူ့အစိုးရက စံ အီတာလျံစကားကို အားပေးပေမဲ့ အခြား စကားပုံစံတွေကို ခေတ်နောက်ပြန်၊

from the public sphere,

ခေတ်မမီတာအဖြစ်

framing them as backward and unsophisticated.

ဘောင်ခတ်ရင်း အများဆိုင် နယ်ပယ်မှာ တားမြစ်တယ်။

In everything from job applications to court testimonies,

အလုပ် လျှောက်လွှာတွေကနေ တရားရုံး ထွက်ဆိုချက်တွေအထိ အရာတိုင်းမှာ

standard languages act as gatekeepers around the world.

စံ ဘာသာစကားတွေက တံခါးစောင့်တွေဖြစ် ကမ္ဘာအနှံ့မှာ လုပ်ဆောင်တယ်။

For instance, one 1999 study showed that landlords responded to apartment inquiries

ဥပမာ အိမ်ရှင်တွေဟာ တိုက်ခန်း စုံစမ်းမှုတွေ ကို အိမ်ငှားမယ့်သူ အသုံးပြုတဲ့စကားပုံစံကို

based on what form of speech their prospective tenants used.

အခြေခံကာ တုံ့ပြန်တယ်လို့ ၁၉၉၉ လေ့လာမှု တစ်ခုက ပြတယ်။

When callers spoke African-American Vernacular English, or AAVE,

ဖုန်းဆက်သူတွေက အာဖရိကန်-အမေရိကန် ဒေသန္တရ အင်္ဂလိပ် AAVE ကို ပြောတဲ့အခါ

landlords were more likely to reject their inquiries.

အိမ်ရှင်တွေဟာ စုံစမ်းမှုတွေကို ပယ်ချဖို့ ဖြစ်နိုင်ခြေ ပိုများတယ်။

When they spoke so-called Standard American English,

လူဖြူဖြစ်မှုနဲ့ မကြာခဏ ဆက်စပ်နေတဲ့ စံ အမေရိကန် အင်္ဂလိပ်လို့

which is often associated with whiteness,

ခေါ်တာကို ပြောတဲ့အခါမှာတော့

landlords responded more positively.

အိမ်ရှင်တွေက ပိုခိုင်မာစွာ တုံ့ပြန်ကြတယ်။

Both of these forms of speech are considered English dialects.

ဒီစကားပုံစံ နှစ်ခုစလုံးကို အင်္ဂလိပ် ဒေသိယစကားလို့ ယူဆကြတယ်။

In the United States, some people have cast AAVE

အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုမှာ လူတချို့က AAVE ကို ပင်မ အမေရိကန် အင်္ဂလိပ်ရဲ့

as an incorrect or simplified version of mainstream US English.

မမှန်(သို့) အလွယ်လုပ်ထားတဲ့ မူကွဲတစ်ခုလို့ သဘောထားကြတယ်။

But AAVE follows consistent grammatical rules

ဒါပေမဲ့ AAVE က အင်္ဂလိပ်ရဲ့ အခြား ပုံစံများအတိုင်း အပိုင်းတိုင်း

every bit as sophisticated as other forms of English.

ခေတ်မီတဲ့၊ တစ်သမတ်ဖြစ်တဲ့ သဒ္ဒါ စည်းမျဉ်းတွေကို လိုက်နာပါတယ်။

Linguists tend to avoid the term dialect altogether.

ဘာသာဗေဒပညာရှင်တွေက ဒေသိယစကား စကားရပ်ကို လုံးဝ ရှောင်ရှားကြတယ်။

Instead, many opt to call different forms of speech “varieties.”

ဒီအစား စကား “မျိုးကွဲတွေ“ရဲ့ မတူတဲ့ ပုံစံတွေလို့ ခေါ်ဖို့ ရွေးချယ်တယ်။

This way, languages are seen as groups of varieties.

ဒီနည်းနဲ့ ဘာသာစကားတွေကို မျိုးကွဲတွေရဲ့ အစုအဖြစ် မြင်ကြတယ်

So the English language is made up of varieties

ဒါကြောင့် အင်္ဂလိပ် ဘာသာစကားဟာ စံ ဗြိတိသျှနဲ့

including Standard British and American English, AAVE,

အမေရိကန် အင်္ဂလိပ်၊AAVE နိုက်ဂျီးရီးယန်း အင်္ဂလိပ်၊ မလေးရှား အင်္ဂလိပ်နဲ့

Nigerian English, Malaysian English, and many others.

အခြားများစွာ ပါဝင်နေတဲ့ မျိုးကွဲတွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတာပါ။

Each has its own unique history and characteristic pronunciation,

တစ်ခုစီမှာ ကိုယ်ပိုင် ထူးခြားတဲ့ သမိုင်း၊ ထူးခြားတဲ့ လက္ခဏာရှိတဲ့ အသံထွက်၊

vocabulary, and grammatical structures.

ဝေါဟာရနဲ့ သဒ္ဒါဆိုင်ရာ တည်ဆောက်မှုတွေရှိတယ်။

But the dividing line between varieties is murky.

ဒါပေမဲ့ မျိုးကွဲတွေကြားက ပိုင်းခြားတဲ့မျဉ်းက မှုန်ဝါးပါတယ်။

Human language, in all its cross-pollinating, ever-evolving glory,

မျိုးစပ်ကူးပြောင်းခြင်း၊ အမြဲပြောင်းနေတဲ့ ဂုဏ်အတွင်းက လူသား ဘာသာစကားဟာ

naturally resists the impulse to sort it into neat buckets.

သပ်ရပ်တဲ့ ဆွဲပုံးတွေထဲမှာ မျိုးတူစုဖို့ စေ့ဆော်မှုကို သဘာဝအရ ဆန့်ကျင်တယ်။

Oftentimes, forms of speech exist on a kind of linguistic continuum

မကြာခဏတော့ စကားပုံစံတွေဟာ အခြားပုံစံတွေနဲ့ ထပ်နေတဲ့ ဘာသာဗေဒဆိုင်ရာ

where they overlap with others,

ဖြစ်စဉ်ကြီး တစ်မျိုးမှာ တည်ရှိပြီး

and the differences between them are gradual—

၎င်းတို့ကြားက ခြားနားမှုတွေက ဖြည်းညင်းပြီး

not clear cut.

မပြတ်သားဘူး။

And that’s the confounding beauty of the dynamic, diverse,

ဒါက လူသားဆက်သွယ်ရေးရဲ့ တက်ကြွ၊ စုံလင်ပြီး

and dazzling universe of human communication.

ပြောင်မြောက်တဲ့ စကြာဝဠာရဲ့ ဝေခွဲမရတဲ့ အလှတရားပါ။