What makes a language... a language? - Martin Hilpert

Translator: Lano Mahmood Reviewer: Daban Q. Jaff

The distinct forms of speech heard

فۆرمە جیاکانی وتار لە دەوروبەری برێمنی

around Bremen, Germany and Interlaken, Switzerland

ئەڵمانیا بیستراوە وە ئینتەرلاکن، سویسڕا

are considered regional dialects of the German language.

بە زاراوە هەرێمییەکان دادەنرێت لە زمانی ئەڵمانیدا.

And yet, when someone from Bremen is visiting the Swiss Alps,

بەڵام کاتێک کەسێک لە بریمەنەوە سەردانی ئەلپەکانی سویسری دەکان،

the conversations they hear between locals will likely be incomprehensible to them.

ئەوان ناتوانن لە هاوڵاتیانی ناوچەکە تێبگەن

Similarly, outside of China,

بە هەمان شێوە لە دەرەوەی چین، ماندارین

Mandarin and Cantonese are often referred to as Chinese dialects.

و کانتۆنییەکان زۆرجار ئاماژەیان پێ دەکرێت بۆ ئەوەی وەک زاراوە چینییەکان.

But they’re even more dissimilar than Spanish and Italian.

بەڵام ئەوان تەنانەت لە ئیسپانی و ئیتالی زۆر جیاوازترن.

On the other hand, speakers of Danish, Norwegian, and Swedish,

لەلایەکی ترەوە قسەکەرانی دانمارکی نەرویجی و سویدی، کە بە سێ

which are recognized as three distinct languages,

زمانی جیاواز دەناسرێن، بە شێوەیەکی

can usually communicate in their native tongues with little difficulty.

زۆر بە سەختییەکی کەم لەگەڵ یەکتر دەتوانن قسە بکەن.

And Turkish language soap operas, broadcast without dubbing or subtitles,

و ئۆپێراکانی سابونی زمانی تورکی پەخش دەکەن بەبێ دۆبلاژ یان ژێرنووس، هەندێک

are some of the most popular shows in Azeri-speaking Azerbaijan.

بەناوبانگترین لە ئازەربایجان بە زمانی ئازەری پیشان دەدات.

So, when is a form of speech considered a dialect versus a language?

کەی جۆرێک لەقسەکردن لەبەرچاو دەگیردرێت لەهجەیەک بەرامبەر زمانێک؟

It seems reasonable that the degree of mutual intelligibility would determine

دیارە مەعقولە کە ڕێژەی لەیەکچوونی دوولایەنە دیاری دەکات

whether two ways of speaking are classified as separate languages

کە ئایا دوو ڕێگە بۆ قسەکردن پۆلێنکراو دەبێت وەک زمانی جیاواز

or as dialects of the same language.

یان وەک دیالێکتەکانی هەمان زمان.

But as we've seen, there are many occasions where this is not the case.

بەڵام وەک بینیومانە زۆر بار هەیە کە وا نییە.

Perhaps surprisingly, the distinction between a language and a dialect

ڕەنگە بە سەرسوڕمانەوە جیاکارییەکە لە نێوان زمانێک و زاراوەیەک بە شێوەیەکی

usually has nothing to do with pronunciation, vocabulary,

ئاسایی هیچ پەیوەندی نییە لەگەڵ زمان، وشە،

or any other linguistic features.

یان هەر تایبەتمەندییەکی دیکەی زمان.

However, it’s not coincidental, either.

بەڵام ئەوە ڕێکەوت نییە، ئەوە مەسەلەی

It’s a matter of politics.

سیاسەتە.

The basis for what’s officially deemed a language

بنەمای ئەوەی کە بە فەرمی خەسڵەتی زمان وەربگرێت

was shaped by the emergence of a European nation states beginning around the 1500s.

لە سەرهەڵدانی دەوڵەتە-نەتەوەیەکانی ئەوروپا لە هەزار و پێنج سەدەکان دەگەڕێتەوە.

In order to establish and maintain centralized governments,

بۆ دامەزراندن و پاراستنی حکومەتە مەرکەزییەکان، سنووری خاکی ڕوون و

clear territorial boundaries, and state-sponsored education systems,

ئاشکرا و سیستەمی پەروەردە کە لەلایەن حکومەتەوە چاودێری دەکرا

many nation states promoted a standardized language.

زۆر لە دەوڵەتەکانی نەتەوە پاڵپشتی زمانێکی ستاندارد دەکرد.

Which form of speech was chosen to be the standard language

کام فۆرمی وتار هەڵبژێردرا بۆ بوون بە زمانی ستاندارد بە بنەمای

was usually based on what people spoke in the capital.

ئەوە هەڵیانبژارد کە خەڵک چۆن قسە دەکەن لە پایتەخت.

And while other forms of speech persisted, they were often treated as inferior.

لە کاتێک کە شێوەکانی تری قسە بەردەوام بوون زۆر جار کەم-ئاست مامەڵەیان لەگەڵ دەکرا.

This tradition extended across the globe with European colonization

ئەم نەریتە بە درێژایی جیهان درێژبووەوە لەگەڵ داگیرکەری ئەوروپی

and into modern times.

و لە سەردەمی مۆدێرنیشدا.

Italy, for example, has at least 15 of what might be called regional dialects.

بۆ نموونە ئیتالیا لانی کەم 15 شێوەزارە هەرێمییەکان هەیە

One of them, the Florentine dialect,

یەکێک لەوانە، زاراوەی فلۆرێنتین، بە

became known as Standard Italian when the country politically unified in 1861.

ستاندەردی ئیتاڵی ناسراو بوو کاتێک لە ساڵی 1861دا لە ڕووی سیاسیەوە یەکیگرت.

It was selected because legendary authors like Dante and Machiavelli

دەستنیشان کرا چونکە نووسەرانی ئەفسانەیی وەک دانتێ و ماکیاڤێلی

used it in their original works,

بەکاریان هێنا لە کارەکانیاندا،

And it came to represent an image of Italian national identity

و وادەهاتە بەرچاو وەک ئەوەی وێنەیەک نیشان بدات لە ناسنامەی نەتەوەیی ئیتالی

that some found particularly desirable.

کە هەندێک پێیان وابوو کە گونجاوە.

Later on, in his attempt to establish a unified, fascist state,

دواتر لەهەوڵی دامەزراندنیدا دەوڵەتێکی یەکخراو و فاشیست،

Italian dictator Benito Mussolini saw language standardization

دیکتاتۆری ئیتاڵی بنیتۆ موسۆلینی ستانداردکردنی زمان وەک ئامانجێکی

as an important objective.

گرنگ دەبینی.

His government promoted standard Italian while prohibiting other forms of speech

حکومەتەکەی هانی ستانداردی ئیتالی دا لە کاتێکدا شێوازی تری قسەکردنی

from the public sphere,

لە بواری گشتی قەدەغە کرا،

framing them as backward and unsophisticated.

و دواکەوتن و بێنەزاکەت پێان دەدرا.

In everything from job applications to court testimonies,

لە هەموو شتێکدا لە کارەوە تا دادگا،

standard languages act as gatekeepers around the world.

زمانە ستانداردەکان گرینگن لە سەرتاسەری جیهان.

For instance, one 1999 study showed that landlords responded to apartment inquiries

بۆ نموونە لێکۆڵینەوەیەکی 1999 دەریخست کە خاوەن ماڵەکان وەڵامی داواکاری شوقەیان داوە

based on what form of speech their prospective tenants used.

لەسەر بنەمای چ جۆرە قسەیەک کرێچیە چاوەڕوانکراوەکانیان بەکاریان هێناوە.

When callers spoke African-American Vernacular English, or AAVE,

کاتێ بانگکەرەکان بە زمانی ئەفریقی ئەمریکی ، یان AAVE قسەیان دەکرد

landlords were more likely to reject their inquiries.

خاوەن موڵکەکان زیاتر ئەگەری ئەوەیان هەبوو بۆ ڕەتکردنەوەی پرسیارەکانیان.

When they spoke so-called Standard American English,

کاتێ بە ئینگلیزی ستانداردی ئەمریکی قسەیان

which is often associated with whiteness,

دەکرد،کە زۆرجار پەیوەستە بە کەسی سپی پێستەوە،

landlords responded more positively.

خاوەن ماڵەکان بە جوانی وەڵامیان داوەتەوە.

Both of these forms of speech are considered English dialects.

هەردوو زارەکە بریتین لە لە شێوەزاری ئینگلیزی.

In the United States, some people have cast AAVE

لە ئەمریکا هەندێ کەس AAVEیان وەک وەشانێکی نادروست یان

as an incorrect or simplified version of mainstream US English.

ئاسانکراو سەیر دەکەن لە زمانی سەرەکی ئەمریکی.

But AAVE follows consistent grammatical rules

بەڵام AAVE پەیڕەوی یاسا ئاڵۆزەکانی ڕێزمانی دەکات

every bit as sophisticated as other forms of English.

وەک شێوەکانی تری ئینگلیزی.

Linguists tend to avoid the term dialect altogether.

زمانەوانەکان حەز دەکەن خۆیان بەدوور بگرن لە واژەی دیالێکت.

Instead, many opt to call different forms of speech “varieties.”

حەڵکانێکی زۆر بە فۆرمی جیاواز لە قسەکردنی دەڵێن “هەمەجۆرەکان”

This way, languages are seen as groups of varieties.

بەم شێوەیە زمانەکان دەبینرێن وەک گروپێک لە جۆرەکان.

So the English language is made up of varieties

کەواتە زمانی ئینگلیزی پێکهاتووە لە جۆری جیاواز

including Standard British and American English, AAVE,

لەوانەش ستاندەرد بەریتانی و ئینگلیزی ئەمریکی، AAVE

Nigerian English, Malaysian English, and many others.

ئینگلیزی نیجیری، ئینگلیزی مالیزیایی و زۆری تر.

Each has its own unique history and characteristic pronunciation,

هەر یەکەیان مێژووی بێوێنەی خۆی هەیە و تایبەتمەندی دەربڕین،

vocabulary, and grammatical structures.

وشە و پێکهاتەی ڕێزمانی هەیە.

But the dividing line between varieties is murky.

بەڵام هێڵی دابەشکردن لە نێوان هەمەجۆرەکان ئەستەمە.

Human language, in all its cross-pollinating, ever-evolving glory,

زمانی مرۆڤ، بە هەمووی پەڕینەوە، شکۆی هەمیشە گەشەسەندوو،

naturally resists the impulse to sort it into neat buckets.

بەرهەڵستی پاڵنەری دەکات بۆ ئەوەی بیکەیتە ناو سەتێلێکی پاکەوە.

Oftentimes, forms of speech exist on a kind of linguistic continuum

زۆرجار، شێوەکانی قسەکردن بوونی هەیە لەسەر جۆرێک لە بەردەوامی

where they overlap with others,

زمانەوانی کە تێکەڵ دەبن،

and the differences between them are gradual—

و جیاوازییەکانی نێوانیان ئەوان وردە وردەن

not clear cut.

و بڕینێکی ڕوون نین

And that’s the confounding beauty of the dynamic, diverse,

و ئەوە سەرلێشانەوەیە جوانی جیهانی داینامیک و

and dazzling universe of human communication.

هەمەجۆر و سەرسوڕهێنەری پەیوەندی مرۆڤ.