What makes a language... a language? - Martin Hilpert

Tłumaczenie: Anna Jóźwik Korekta: Ola Królikowska

The distinct forms of speech heard

Różne formy mowy używane

around Bremen, Germany and Interlaken, Switzerland

w niemieckiej Bremie i w szwajcarskim Interlaken

are considered regional dialects of the German language.

są uważane za dialekty regionalne języka niemieckiego.

And yet, when someone from Bremen is visiting the Swiss Alps,

Jednak, kiedy ktoś z Bremy odwiedzi Alpy Szwajcarskie,

the conversations they hear between locals will likely be incomprehensible to them.

rozmowy między miejscowymi pewnie będą dla tej osoby niezrozumiałe.

Similarly, outside of China,

Poza granicami Chin

Mandarin and Cantonese are often referred to as Chinese dialects.

mandaryński i kantoński są uważane za dialekty chińskiego,

But they’re even more dissimilar than Spanish and Italian.

chociaż różnią się od siebie bardziej niż hiszpański od włoskiego.

On the other hand, speakers of Danish, Norwegian, and Swedish,

Z drugiej strony użytkownicy duńskiego, norweskiego i szwedzkiego,

which are recognized as three distinct languages,

które są uważane za odrębne języki,

can usually communicate in their native tongues with little difficulty.

potrafią bez większego trudu dogadać się w językach ojczystych.

And Turkish language soap operas, broadcast without dubbing or subtitles,

Tureckie opery mydlane nadawane bez dubbingu ani napisów

are some of the most popular shows in Azeri-speaking Azerbaijan.

są bardzo popularne w azerskojęzycznym Azerbejdżanie.

So, when is a form of speech considered a dialect versus a language?

Kiedy dana forma jest uznana za dialekt, a kiedy za język?

It seems reasonable that the degree of mutual intelligibility would determine

Logiczne byłoby, gdyby to stopień wzajemnej zrozumiałości języków określał,

whether two ways of speaking are classified as separate languages

czy mamy do czynienia z odrębnymi językami,

or as dialects of the same language.

czy z dialektami tego samego języka.

But as we've seen, there are many occasions where this is not the case.

Jak już wiemy, jest wiele przypadków, w których nie jest to regułą.

Perhaps surprisingly, the distinction between a language and a dialect

Co ciekawe, rozróżnienie języka i dialektu

usually has nothing to do with pronunciation, vocabulary,

rzadko ma coś wspólnego z wymową, słownictwem

or any other linguistic features.

czy innymi cechami językowymi.

However, it’s not coincidental, either.

Nie jest też jednak przypadkowe.

It’s a matter of politics.

To kwestia polityki.

The basis for what’s officially deemed a language

Zasady określające, co można oficjalnie uznać za język,

was shaped by the emergence of a European nation states beginning around the 1500s.

ukształtowały się w XVI wieku z powstaniem europejskich państw narodowych.

In order to establish and maintain centralized governments,

Żeby stworzyć i utrzymać scentralizowane rządy,

clear territorial boundaries, and state-sponsored education systems,

granice terytorialne i państwowe systemy edukacji,

many nation states promoted a standardized language.

wiele państw promowało jednolity język.

Which form of speech was chosen to be the standard language

To, którą formę komunikacji wybrano na język standardowy,

was usually based on what people spoke in the capital.

było uzależnione od języka, jakim posługiwano się w stolicy.

And while other forms of speech persisted, they were often treated as inferior.

I chociaż inne formy nie zanikały, były często postrzegane jako gorsze.

This tradition extended across the globe with European colonization

Ta tradycja rozprzestrzeniła się na świecie wraz z kolonizacją europejską

and into modern times.

i sięga naszych czasów.

Italy, for example, has at least 15 of what might be called regional dialects.

Przykładowo Włochy mają około 15 dialektów regionalnych.

One of them, the Florentine dialect,

Jeden z nich, dialekt florencki,

became known as Standard Italian when the country politically unified in 1861.

stał się włoskim standardowym, kiedy kraj zjednoczył się w 1861 roku.

It was selected because legendary authors like Dante and Machiavelli

Został wybrany, bo uznani autorzy tacy jak Dante i Machiavelli

used it in their original works,

używali go w swoich dziełach.

And it came to represent an image of Italian national identity

Stał się symbolem włoskiej tożsamości narodowej,

that some found particularly desirable.

którą niektórzy uważali za bardzo potrzebną.

Later on, in his attempt to establish a unified, fascist state,

Później, chcąc utworzyć jednolite, faszystowskie państwo,

Italian dictator Benito Mussolini saw language standardization

włoski dyktator Benito Mussolini postrzegał standaryzację języka

as an important objective.

jako ważny cel.

His government promoted standard Italian while prohibiting other forms of speech

Jego rząd promował standardowy język włoski

i zabraniał używania innych dialektów w sferze publicznej,

from the public sphere,

framing them as backward and unsophisticated.

przedstawiając je jako staroświeckie i niewyszukane.

In everything from job applications to court testimonies,

We wszystkim, od podań o pracę do zeznań sądowych,

standard languages act as gatekeepers around the world.

języki standardowe wyznaczają normę, którą kierujemy się w ocenie innych.

For instance, one 1999 study showed that landlords responded to apartment inquiries

Badanie z 1999 roku pokazało,

że właściciele mieszkań odpowiadali na pytania o wynajem

based on what form of speech their prospective tenants used.

na podstawie języka używanego przez potencjalnych najemców.

When callers spoke African-American Vernacular English, or AAVE,

Jeśli najemcy używali afroamerykańskiej odmiany języka angielskiego, czyli AAVE,

landlords were more likely to reject their inquiries.

wynajmujący częściej odrzucali ich zgłoszenia.

When they spoke so-called Standard American English,

Ale kiedy posługiwali się standardowym amerykańskim angielskim,

which is often associated with whiteness,

który jest zwykle kojarzony z białymi,

landlords responded more positively.

wynajmujący reagowali pozytywniej.

Both of these forms of speech are considered English dialects.

Obie formy są uznawane za dialekty języka angielskiego.

In the United States, some people have cast AAVE

W Stanach Zjednoczonych niektórzy uznają AAVE

as an incorrect or simplified version of mainstream US English.

za niepoprawną i uproszczoną wersję angielszczyzny amerykańskiej.

But AAVE follows consistent grammatical rules

Jednak AAVE ma spójne zasady gramatyczne,

every bit as sophisticated as other forms of English.

które są równie złożone, co zasady innych form języka angielskiego.

Linguists tend to avoid the term dialect altogether.

Językoznawcy przeważnie unikają terminu “dialekt”.

Instead, many opt to call different forms of speech “varieties.”

Wielu woli nazywać różne formy mowy “odmianami”.

This way, languages are seen as groups of varieties.

Dzięki temu języki są postrzegane jako grupa odmian.

So the English language is made up of varieties

Języki angielski składa się z odmian

including Standard British and American English, AAVE,

takich jak brytyjska, amerykańska, afroamerykańska,

Nigerian English, Malaysian English, and many others.

nigeryjska, malezyjska i wielu innych.

Each has its own unique history and characteristic pronunciation,

Każda ma swoją unikalną historię charakterystyczną wymowę,

vocabulary, and grammatical structures.

słownictwo i struktury gramatyczne.

But the dividing line between varieties is murky.

Ale dzieląca je linia jest nieostra.

Human language, in all its cross-pollinating, ever-evolving glory,

Języki, czerpiąc z siebie nawzajem i nieustannie ewoluując,

naturally resists the impulse to sort it into neat buckets.

z natury nie dają się łatwo zaszufladkować.

Oftentimes, forms of speech exist on a kind of linguistic continuum

Często formy mowy istnieją w językowym kontinuum,

where they overlap with others,

gdzie przenikają się wzajemnie,

and the differences between them are gradual—

a różnice między nimi są subtelne,

not clear cut.

a nie wyraźne.

And that’s the confounding beauty of the dynamic, diverse,

To jest właśnie zdumiewające piękno dynamicznego, różnorodnego

and dazzling universe of human communication.

i zaskakującego kosmosu ludzkiej komunikacji.