Philip Zimbardo: The psychology of time

Translator: Elona Toska Reviewer: rafaelo casta

I want to share with you

Dua të ndaj me ju

some ideas about the secret power of time,

disa ide mbi fuqinë sekrete të kohës,

in a very short time.

në një kohë shumë të shkurtër.

Video: All right, start the clock please. 30 seconds studio.

Video: Në rregull, fillloni kronometrin ju lutem. 30 sekonda në studio.

Keep it quiet please. Settle down.

Mbani qetësi ju lutem. Zini vend.

It's about time. End sequence. Take one.

Erdhi momenti. Mbyllet sekuenca. Marrja një.

15 seconds studio.

15 sekonda në studio.

10, nine, eight, seven,

10, nëntë tetë, shtatë,

six, five, four, three, two ...

gjashtë, pesë, katër, tre, dy ...

Philip Zimbardo: Let's tune into the conversation

Philip Zimbardo: Të fokusohemi atëherë tek kjo bisedë

of the principals in Adam's temptation.

mbi parimet e tundimit të Adamit.

"Come on Adam, don't be so wishy-washy. Take a bite." "I did."

Jepi Adam, mos u bëj kaq i pavendosur. Haje një kafshatë. Unë e bëra.

"One bite, Adam. Don't abandon Eve."

Një kafshatë, Adam. Mos e braktis Evën.

"I don't know, guys.

Nuk e di, djema.

I don't want to get in trouble."

Nuk doja të futesha në telashe.

"Okay. One bite. What the hell?"

Dakort, një kafshatë. Cfarë dreqin?

(Laughter)

(Qeshje)

Life is temptation. It's all about yielding, resisting,

Jeta është tundim. Gjithçka përqendrohet tek dorëzimi, rezistenca,

yes, no, now, later, impulsive, reflective,

po, jo, tani, më vonë, impulsiv, reflektiv,

present focus and future focus.

fokusi tek e tashmja dhe tek e ardhmja.

Promised virtues fall prey to the passions of the moment.

Virtyte të premtuara që bien pre e pasioneve të momentit.

Of teenage girls who pledged sexual abstinence and virginity until marriage --

Të vajzave adoleshente që premtuan të heqin dorë nga seksi dje të rrinë të virgjëra deri në martesë

thank you George Bush --

faleminderit George Bush --

the majority, 60 percent, yielded to sexual temptations within one year.

pjesa më e madhe, 60%, ranë pre e tundimeve seksuale brenda vitit.

And most of them did so without using birth control.

Dhe shumica e bënë këtë pa përdorur kontraceptivë.

So much for promises.

Premtime i thënçin.

Now lets tempt four-year-olds, giving them a treat.

Le të tundojmë tani 4-vjeçarët, duke ju dhënë një ëmbëlsirë.

They can have one marshmallow now. But if they wait

Mund t'ju japim një pufkë tani. Por nëse presin

until the experimenter comes back, they can have two.

deri sa të kthehet eksperimentuesi, do të marrin dy pufka.

Of course it pays, if you like marshmallows, to wait.

Patjetër që ja vlen, nëse të pëlqejnë pufkat, që të presësh.

What happens is two-thirds of the kids give in to temptation.

Ajo që ndodh, është që 2/3 e fëmijëve i dorëzohen tundimit.

They cannot wait. The others, of course, wait.

Nuk mund të presin. Të tjerët, patjetër që presin.

They resist the temptation. They delay the now for later.

I rezistojnë tundimit. E shtyjnë të tashmen për më vonë.

Walter Mischel, my colleague at Stanford,

Walter Mischel, kolegu im në Stanford,

went back 14 years later,

u kthye pas 14 vjetësh,

to try to discover what was different about those kids.

për të parë se çfarë i bënte këta fëmijë të ndryshëm.

There were enormous differences between kids who resisted

Kishte ndryshime masive midis fëmijëve që rezistuan

and kids who yielded, in many ways.

dhe atyre që u dorëzuan, në shumë mënyra,

The kids who resisted scored 250 points higher on the SAT.

Ata që rezistuan morën 250 pikë më shumë në testet e SAT.

That's enormous. That's like a whole set of different IQ points.

Ky ndryshim është shumë i madh. Sikur të jetë një sistem tjetër i kuotientit të intelighencës (IQ),

They didn't get in as much trouble. They were better students.

Nuk u futën në aq shumë telashe. Ishin studentë më të mirë.

They were self-confident and determined. And the key for me today,

Kishin besim në vetvete dhe të vendosur. Dhe pika kyçe për mua sot,

the key for you,

pika kryesore për ju,

is, they were future-focused rather than present-focused.

është që ata ishin të përqendruar tek e ardhmja në vend të së tashmes.

So what is time perspective? That's what I'm going to talk about today.

Pra, çfarë është perspektiva kohore? Për këtë dua tju flas sot.

Time perspective is the study of how individuals,

Perspektiva kohore është studimi se si individët,

all of us, divide the flow of your human experience

të gjithë ne, e ndajmë rrjedhën e eksperiencave tona njerëzore

into time zones or time categories.

në disa kategori kohore ose zona kohore.

And you do it automatically and non-consciously.

Dhe ju e bëni këtë automatikisht dhe në mënyrë jo të vetëdijshme.

They vary between cultures, between nations,

Ato ndryshojnë sipas kulturave dhe kombeve,

between individuals, between social classes,

sipas individëve, klasave shoqërore,

between education levels.

dhe sipas nivelit të arsimimit.

And the problem is that they can become biased,

Dhe problemi është që mund të ndërtohen mbi paragjykime.

because you learn to over-use some of them and under-use the others.

Sepse ju mësoni ti përdorni disa më shumë dhe të tjera më pak.

What determines any decision you make?

Çfarë përcakton vendimet që ju merrni?

You make a decision on which you're going to base an action.

Ju merrni një vendim, mbi të cilin do të bazoni një veprim.

For some people it's only about what is in the immediate situation,

Për disa njerëz, kjo ka të bëjë vetëm me situatën afatshkurtër në dorë,

what other people are doing and what you're feeling.

çfarë janë duke bërë të tjerët dhe si ndiheni ju.

And those people, when they make their decisions in that format --

Dhe ata njerëz, që marrin vendimet në atë format --

we're going to call them "present-oriented,"

ne do ti referohemi këtyre njerëzve si të "Varur-nga-e-tashmja.".

because their focus is what is now.

Sepse fokusi i tyre është çfarë është tani.

For others, the present is irrelevant.

Për të tjerë, e tashmja është e parëndësishme.

It's always about "What is this situation like that I've experienced in the past?"

Gjithmonë bëjnë pyetjen "Çfarë situate si kjo kam hasur si kjo në të kaluarën?"

So that their decisions are based on past memories.

Prandaj vendimet e tyre merren në bazë të kujtimeve mbi të kaluarën që kanë.

And we're going to call those people "past-oriented," because they focus on what was.

Dhe do ti quajmë këta njerëz "të varur nga e kaluara." Sepse ata përqendrohem në atë që ishte.

For others it's not the past, it's not the present,

për të tjerë nuk është e kaluara, as e tashmja,

it's only about the future.

por gjithçka përqendrohet tek e ardhmja.

Their focus is always about anticipated consequences.

Fokusi i tyre është gjithmonë tek pasojat që priten në një situatë.

Cost-benefit analysis.

një analizë kosto-përftimi.

We're going to call them "future-oriented." Their focus is on what will be.

Do ti referohemi atyre si "të varur nga e ardhmja." Ata përqendrohen tek ajo që do të jetë.

So, time paradox, I want to argue,

Prandaj, dua të argumentoj sot që paradoksi i kohës,

the paradox of time perspective,

paradoksi i perspektivës kohore,

is something that influences every decision you make,

ndikon në çdo vendim që ju merrni,

you're totally unaware of.

dhe ju nuk jeni të vetdijshëm për këtë.

Namely, the extent to which you have one of these

Pikërisht, pesha e secilës prej këtyre që ju keni

biased time perspectives.

mbi perspektivat kohore.

Well there is actually six of them. There are two ways to be present-oriented.

Në fakt ekzistojnë 6 prej tyre. Ka dy mënyra për të qënë i varur nga e tashmja.

There is two ways to be past-oriented, two ways to be future.

Ka dy mënyra për tu orientuar nga e kaluara, dhe dy nga e ardhmja.

You can focus on past-positive, or past-negative.

Mund të përqendrohesh tek e kaluara pozitive ose negative.

You can be present-hedonistic,

Mund të jesh hedonist-në-të-tashmen,

namely you focus on the joys of life, or present-fatalist --

d.m.th. të fokusohesh tek gëzimet e jetës, apo fatalist në të tashmen.

it doesn't matter, your life is controlled.

Nuk ka rëndësi. Jeta juaj është e kontrolluar.

You can be future-oriented, setting goals.

Mund të jeni të drejtuar nga e ardhmja, duke vendosur objektiva.

Or you can be transcendental future:

Ose mund të jeni e ardhmja e jashtëzakonshme:

namely, life begins after death.

d.m.th. jeta fillon pas vdekjes.

Developing the mental flexibility to shift time perspectives fluidly

Të zhvilloni elasticitetin mendor për të kaluar nga një perspektivë kohore tek tjetra lehtësisht

depending on the demands of the situation,

në varësi të nevojave të momentit,

that's what you've got to learn to do.

është ajo që ju duhet të mësoni të bëni.

So, very quickly, what is the optimal time profile?

Prandaj, shumë shpejt, cili është profili kohor më i mirë?

High on past-positive. Moderately high on future.

Shumë pozitivitet mbi të kaluarën. Mesatarisht i lartë në të ardhmen.

And moderate on present-hedonism.

Dhe mesatar në hedonizmin e të tashmes.

And always low on past-negative

Dhe gjithmonë pak negativizëm mbi të kaluarën.

and present-fatalism.

dhe pak fatalizëm të të tashmes.

So the optimal temporal mix is what you get from the past --

Prandaj përzjerja optimale kohore është ajo që merrni nga e kaluara --

past-positive gives you roots. You connect your family, identity and your self.

e kaluara pozitive ju jep rrënjë. Mbani lidhje me familjen, identitetin tuaj dhe vetveten.

What you get from the future is wings

E ardhmja ju jep krahë

to soar to new destinations, new challenges.

për të arritur vende të reja, sfida të reja.

What you get from the present hedonism

Ajo që ju jep hedonizmi i të tashmes

is the energy, the energy to explore yourself,

është energjia, energjia për të zbuluar vetveten,

places, people, sensuality.

vende, njerëz, sensualitetin.

Any time perspective in excess has more negatives than positives.

Çdo perspektivë kohore me tepricë ka më shumë efekte negative sesa pozitive.

What do futures sacrifice for success?

Çfarë sakrifikojnë të ardhmet për suksesin?

They sacrifice family time. They sacrifice friend time.

Sakrifikojnë kohën me familjen. Kohën e kaluar me miqtë.

They sacrifice fun time. They sacrifice personal indulgence.

Të bërit e qejfit. Përmbushje të dëshirave personale.

They sacrifice hobbies. And they sacrifice sleep. So it affects their health.

Sakrifikojnë aktivitetet e kohës së lirë. Gjumin. Prandaj i ndikon tek shëndeti.

And they live for work, achievement and control.

Ata jetojnë për punë, sukses dhe kontroll.

I'm sure that resonates with some of the TEDsters.

Jam i sigurt që kjo nuk është lajm i ri për disa TEDsters.

(Laughter)

(Të qeshura)

And it resonated for me. I grew up as a poor kid in the South Bronx ghetto,

Dhe nuk ishte lajm i ri as për mua. U rrita një fëmijë i varfër në një geto të Bronksit të Jugut,

a Sicilian family -- everyone lived in the past and present.

në një familje Siciliane. Çdo njeri jetojnë në të kaluarën dhe të tashmen.

I'm here as a future-oriented person

Unë vij këtu si një person i orientuar nga e ardhmja

who went over the top, who did all these sacrifices

që e teproi dhe i bëri të gjitha këto sakrificat

because teachers intervened, and made me future oriented.

sepse mësuesit ndërhynë dhe më bënë të varur nga e ardhmja.

Told me don't eat that marshmallow,

Më thanë të mos e haja atë pufkën,

because if you wait you're going to get two of them,

sepse nëse pret do të marrësh dy prej tyre,

until I learned to balance out.

deri sa unë mësova ti ekuilibroja të gjitha.

I've added present-hedonism, I've added a focus on the past-positive,

I kam shtuar hedonizmin e momentit. I shtova edhe fokusin në të kaluarën e lavdishme.

so, at 76 years old, I am more energetic than ever, more productive,

Prandaj në moshën 76-vjeçare, jam më energjik se kurrë, më produktiv,

and I'm happier than I have ever been.

dhe jam më i lumtur nga ç'kam qenë ndonjëherë.

I just want to say that we are applying this to many world problems:

Dua të them që po e zbatojmë këtë në shumë probleme të botës,

changing the drop-out rates of school kids,

për të ndryshuar përqindjen e fëmijëve që lënë shkollën,

combating addictions, enhancing teen health,

për të luftuar varësinë, për të përmirësuar shëndetin e adoleshentëve,

curing vets' PTSD with time metaphors -- getting miracle cures --

për të kuruar veteranët e luftës me Çrregullim nga Stresi Post-Traumatik (PTSD) me metafora kohore -- duke zhvilluar kura të mrekullueshme --

promoting sustainability and conservation,

për të promovuar qëndrueshmërinë dhe ruajtjen,

reducing physical rehabilitation where there is a 50-percent drop out rate,

për të ulur rehabilitimin fizik atje ku mbi 50% heqin dorë,

altering appeals to suicidal terrorists,

për të ulur interesin tek terroristët vetëvrasës,

and modifying family conflicts as time-zone clashes.

dhe për të ndryshuar konfliktet familjare si përplasje të zonave kohore.

So I want to end by saying:

Prandaj dua të përfundoj duke thënë,

many of life's puzzles can be solved

shumë nga misteret e jetës mund të zgjidhen

by understanding your time perspective and that of others.

duke kuptuar perspektivën tuaj kohore dhe atë të të tjerëve.

And the idea is so simple, so obvious,

Dhe ideja është kaq e thjeshtë, kaq e qartë,

but I think the consequences are really profound.

por unë mendoj që pasojat janë shumë të thella.

Thank you so much.

Falemnderit shumë.

(Applause)

(Duartrokitje)