Philip Zimbardo: The psychology of time

Philip Zimbardo kê đơn thuốc thời gian lành mạnh

Translator: Lien Hoang Reviewer: Dang Quang Minh

I want to share with you

Tôi muốn chia sẻ với các bạn

some ideas about the secret power of time,

vài ý tưởng về sức mạnh bí mật của thời gian,

in a very short time.

trong một khoảng thời gian rất ngắn.

Video: All right, start the clock please. 30 seconds studio.

Video: Được rồi, xin cho đồng hồ chạy. 30 giây studio.

Keep it quiet please. Settle down.

Xin hãy giữ yên lặng. Ổn định nào.

It's about time. End sequence. Take one.

Sắp đến lúc rồi. Cắt. Quay lần một.

15 seconds studio.

15 giây studio.

10, nine, eight, seven,

10, 9, 8, 7,

six, five, four, three, two ...

6, 5, 4, 3, 2 ...

Philip Zimbardo: Let's tune into the conversation

Philip Zimbardo: Ta hãy tập trung vào cuộc hội thoại

of the principals in Adam's temptation.

giữa các nhân vật chính trong sự kiện Adam bị dụ dỗ.

"Come on Adam, don't be so wishy-washy. Take a bite." "I did."

"Nào Adam, đừng có õng ẹo mơ ước suông nữa. Cắn một miếng đi nào." "Tôi cắn rồi."

"One bite, Adam. Don't abandon Eve."

"Một miếng nữa, Adam. Đừng bỏ mặc Eve."

"I don't know, guys.

"Tôi chả biết, các cậu ạ.

I don't want to get in trouble."

Tôi không muốn đâm đầu vào rắc rối."

"Okay. One bite. What the hell?"

"Được rồi. Một miếng thôi mà. Có vấn đề khỉ khô nào đâu cơ chứ?"

(Laughter)

(Tiếng cười)

Life is temptation. It's all about yielding, resisting,

Cuộc sống là cám dỗ. Nó là một chuỗi những sự nhượng bộ, phản kháng,

yes, no, now, later, impulsive, reflective,

có, không, bây giờ, lúc sau, nhất thời, suy ngẫm,

present focus and future focus.

tập trung vào hiện tại và tập trung vào tương lai.

Promised virtues fall prey to the passions of the moment.

Những đức tính được thề thốt nhường bước trước ngọn lửa đam mê hiện tại.

Of teenage girls who pledged sexual abstinence and virginity until marriage --

Trong số những cô bé vị thành niên tuyên thệ không quan hệ tình dục trước hôn nhân --

thank you George Bush --

cám ơn George Bush --

the majority, 60 percent, yielded to sexual temptations within one year.

phần lớn, 60 phần trăm, nhượng bộ trước những cám dỗ giới tính chỉ trong một năm.

And most of them did so without using birth control.

Và phần lớn các em làm vậy mà không sử dụng biện pháp tránh thai nào.

So much for promises.

Hứa hẹn thế là đủ đấy.

Now lets tempt four-year-olds, giving them a treat.

Giờ, ta hãy thử cám dỗ các nhóc bốn tuổi, cho các bé một phần thưởng.

They can have one marshmallow now. But if they wait

Các bé có thể ăn một chiếc kẹo dẻo ngay bây giờ. Nhưng bé nào chờ

until the experimenter comes back, they can have two.

tới khi người thực hiện thí nghiệm quay lại, sẽ được hai chiếc kẹo dẻo.

Of course it pays, if you like marshmallows, to wait.

Dĩ nhiên là việc chờ đợi sẽ mang lại thành quả xứng đáng, nếu anh thích kẹo dẻo.

What happens is two-thirds of the kids give in to temptation.

Trên thực tế hai phần ba lũ trẻ nhượng bộ trước sự cám dỗ.

They cannot wait. The others, of course, wait.

Các bé không thể chờ nổi. Những bé khác, dĩ nhiên, ngồi chờ.

They resist the temptation. They delay the now for later.

Các bé này phản kháng lại sự cám dỗ. Các bé tạm hoãn cái 'bây giờ' vì cái 'lúc sau.'

Walter Mischel, my colleague at Stanford,

Walter Mischel, đồng nghiệp của tôi ở Stanford,

went back 14 years later,

quay lại 14 năm tiếp theo,

to try to discover what was different about those kids.

để cố gắng tìm hiểu điều khác biệt giữa lũ trẻ kia.

There were enormous differences between kids who resisted

Có những khác biệt cực lớn giữa những bé phản kháng

and kids who yielded, in many ways.

và những bé nhượng bộ, ở nhiều phương diện khác nhau.

The kids who resisted scored 250 points higher on the SAT.

Điểm SAT của các em phản kháng cao hơn 250.

That's enormous. That's like a whole set of different IQ points.

Thế là lớn lắm. Cứ như là cả một tập hợp điểm IQ khác vậy.

They didn't get in as much trouble. They were better students.

Các em này gây ra ít rắc rối hơn. Các em là các học sinh tốt hơn.

They were self-confident and determined. And the key for me today,

Các em tự tin và quyết tâm cao. Và điểm mấu chốt cho tôi hôm nay,

the key for you,

điểm mấu chốt cho các bạn,

is, they were future-focused rather than present-focused.

là, các em tập trung vào tương lai, hơn là tập trung vào hiện tại.

So what is time perspective? That's what I'm going to talk about today.

Thế, quan điểm thời gian là gì? Đó là điều tôi sẽ trình bày ngày hôm nay.

Time perspective is the study of how individuals,

Quan điểm thời gian là bộ môn nghiên cứu cách mỗi cá nhân,

all of us, divide the flow of your human experience

tất cả chúng ta, phân chia dòng trải nghiệm của ta

into time zones or time categories.

thành các vùng thời gian hay hạng mục thời gian.

And you do it automatically and non-consciously.

Và anh tự động làm điều đó mà không hay biết.

They vary between cultures, between nations,

Các vùng thời gian đó, với những người khác nhau, những quốc gia khác nhau,

between individuals, between social classes,

với những cá nhân khác nhau, giai cấp xã hội khác nhau,

between education levels.

với các trình độ học vấn khác nhau, là khác nhau.

And the problem is that they can become biased,

Và vấn đề ở đây là chúng có thể dần bị thiên lệch,

because you learn to over-use some of them and under-use the others.

bởi vì anh quen với việc sử dụng vài vùng quá nhiều và vài vùng quá ít.

What determines any decision you make?

Điều gì xác định bất kì quyết định nào mà anh ra?

You make a decision on which you're going to base an action.

Anh ra một quyết định để hành động theo đó.

For some people it's only about what is in the immediate situation,

Với vài người, nó chỉ liên quan đến tình huống ngay trước mắt,

what other people are doing and what you're feeling.

những người khác đang làm gì, và anh đang cảm thấy như thế nào.

And those people, when they make their decisions in that format --

Và những người đó, khi họ ra quyết định theo công thức đó --

we're going to call them "present-oriented,"

chúng ta sẽ gọi họ là người "hướng hiện tại,"

because their focus is what is now.

bởi vì cái họ tập trung vào là cái "bây giờ."

For others, the present is irrelevant.

Với những người khác, hiện tại là không liên quan.

It's always about "What is this situation like that I've experienced in the past?"

Suy nghĩ của họ xoay quanh "Cái tình huống này giống cái mà mình đã trải qua trong quá khứ như thế nào?"

So that their decisions are based on past memories.

Thế nên quyết định của họ dựa vào những kí ức trong quá khứ.

And we're going to call those people "past-oriented," because they focus on what was.

Và ta sẽ gọi những người ấy là người "hướng quá khứ," vì họ tập trung vào cái đã qua.

For others it's not the past, it's not the present,

Với những người khác, không phải là quá khứ, không phải là hiện tại,

it's only about the future.

mà chỉ là tương lai thôi.

Their focus is always about anticipated consequences.

Điều họ tập trung vào là những kết quả liệu trước.

Cost-benefit analysis.

Phân tích thiệt hơn.

We're going to call them "future-oriented." Their focus is on what will be.

Chúng ta sẽ gọi họ là người "hướng tương lai." Điều họ tập trung vào là cái sẽ đến.

So, time paradox, I want to argue,

Thế, nghich lí thời gian, tôi muốn biện luận,

the paradox of time perspective,

nghịch lí quan điểm thời gian,

is something that influences every decision you make,

là thứ ảnh hưởng tới mọi quyết định anh ra,

you're totally unaware of.

mà anh không hề hay biết.

Namely, the extent to which you have one of these

Ấy là, mức độ anh bị ảnh hưởng bởi một trong những

biased time perspectives.

quan điểm thời gian thiên lệch này.

Well there is actually six of them. There are two ways to be present-oriented.

Ồ, thật ra có sáu quan điểm thời gian. Có hai cách "hướng hiện tại."

There is two ways to be past-oriented, two ways to be future.

Có hai cách hướng quá khứ và hai cách hướng thời gian.

You can focus on past-positive, or past-negative.

Anh có thể tập trung vào quá khứ lạc quan, hay quá khứ bi quan.

You can be present-hedonistic,

Anh có thể theo quan điểm hiện tại hưởng thụ,

namely you focus on the joys of life, or present-fatalist --

tức là anh tập trung vào các niềm vui trong cuộc sống, hay hiện tại định mệnh --

it doesn't matter, your life is controlled.

chả quan trọng, cuộc đời anh đã được định trước rồi.

You can be future-oriented, setting goals.

Ạnh có thể hướng tương lai, đặt ra mục tiêu.

Or you can be transcendental future:

Hay anh có thể theo phái tương lai tiên nghiệm:

namely, life begins after death.

tức là, cuộc sống bắt đầu sau khi ta chết.

Developing the mental flexibility to shift time perspectives fluidly

Phát triển sự linh hoạt tinh thần để chuyển quan điểm thời gian một cách linh động

depending on the demands of the situation,

tùy xem tình huống cụ thể đòi hỏi cái gì,

that's what you've got to learn to do.

là điều anh nhất định phải học.

So, very quickly, what is the optimal time profile?

Thế, rất nhanh thôi, tiểu sử thời gian tối ưu là gì?

High on past-positive. Moderately high on future.

Nhiều quá khứ lạc quan. Trung bình về mặt tương lai.

And moderate on present-hedonism.

Và trung bình về hiện tại hưởng thụ.

And always low on past-negative

Luôn luôn ít quá khứ bi quan

and present-fatalism.

và hiện tại định mệnh.

So the optimal temporal mix is what you get from the past --

Thế, công thức thời gian tối ưu là cái bạn có được từ quá khứ --

past-positive gives you roots. You connect your family, identity and your self.

quá khứ lạc quan cho bạn nền móng. Bạn kết nối gia đình, nhận dạng và bản thân.

What you get from the future is wings

Cái bạn có được từ thời gian là đôi cánh

to soar to new destinations, new challenges.

để bay xa tới những đích đến mới, thử thách mới.

What you get from the present hedonism

Cái bạn lấy được từ hiện tại hưởng thụ

is the energy, the energy to explore yourself,

là năng lượng, năng lượng để khám phá bản thân,

places, people, sensuality.

nơi chốn, con người, hưởng thụ.

Any time perspective in excess has more negatives than positives.

Quá nhiều bất kì quan điểm thời gian nào đều có hại hơn là có lợi.

What do futures sacrifice for success?

Người hướng tương lai hi sinh cái gì cho thành công?

They sacrifice family time. They sacrifice friend time.

Họ hi sinh thời gian cho gia đình. Họ hi sinh thời gian cho bạn bè.

They sacrifice fun time. They sacrifice personal indulgence.

Họ hi sinh thời gian giải trí. Họ hi sinh sự nuông chiều bản thân.

They sacrifice hobbies. And they sacrifice sleep. So it affects their health.

Họ hi sinh sở thích. Họ hi sinh giấc ngủ. Thế nên sức khỏe họ bị ảnh hưởng.

And they live for work, achievement and control.

Và họ sống cho công việc, thành tích và quyền lực.

I'm sure that resonates with some of the TEDsters.

Tôi chắc hẳn cái này áp dụng được với vài người trong TED đây.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And it resonated for me. I grew up as a poor kid in the South Bronx ghetto,

Và nó áp dụng được cho tôi. Lúc bé tôi là một đứa trẻ nghèo khó ở khu ổ chuột South Bronx,

a Sicilian family -- everyone lived in the past and present.

một gia đình người Sicillian -- mọi người đều sống trong quá khứ và hiện tại.

I'm here as a future-oriented person

Tôi đây là một người hướng tương lai

who went over the top, who did all these sacrifices

làm việc tới cực điểm, hi sinh mọi thứ

because teachers intervened, and made me future oriented.

bởi vì có những người thày đã can thiệp vào, khiến cho tôi trở nên hướng tương lai.

Told me don't eat that marshmallow,

Bảo tôi rằng đừng ăn cái kẹo dẻo kia,

because if you wait you're going to get two of them,

vì nếu chờ đợi cậu sẽ được hai cái,

until I learned to balance out.

cho tới khi tôi học cách cân bằng.

I've added present-hedonism, I've added a focus on the past-positive,

Tôi đã thêm vào hưởng thụ hiện tại, tôi đã thêm chút tập trung vào quá khứ lạc quan,

so, at 76 years old, I am more energetic than ever, more productive,

thế nên, giờ 76 tuổi, tôi năng động hơn cả thời tuổi trẻ, làm việc hiệu quả hơn,

and I'm happier than I have ever been.

và vui vẻ nhất trong cuộc đời.

I just want to say that we are applying this to many world problems:

Tôi chỉ muốn nói rằng chúng ta đang áp dụng điều này cho rất nhiều vấn đề của thế giới:

changing the drop-out rates of school kids,

thay đổi tỉ lệ bỏ học ở lứa tuổi học đường,

combating addictions, enhancing teen health,

chống chọi các thói nghiện, tăng sức khỏe thanh thiếu niên,

curing vets' PTSD with time metaphors -- getting miracle cures --

chữa trị rối loạn stress hậu sang chấn bằng các hoán dụ thời gian -- tìm ra thuốc chữa kì diệu --

promoting sustainability and conservation,

quảng bá phát triển bền vững và bảo tồn,

reducing physical rehabilitation where there is a 50-percent drop out rate,

rút ngắn quá trình khôi phục chức năng cho bệnh nhân bị hư hỏng hệ vận động, quá trình mà tỉ lệ bỏ cuộc hiện nay là 50%,

altering appeals to suicidal terrorists,

thay đổi kháng cáo từ những kẻ khủng bố liều mạng,

and modifying family conflicts as time-zone clashes.

và thay đổi xung đột gia đình khi các vùng thời gian xung khắc.

So I want to end by saying:

Thế, tôi muốn kết thúc bằng đôi lời:

many of life's puzzles can be solved

rất nhiều câu đố của cuộc sống có thể được giải đáp

by understanding your time perspective and that of others.

với việc hiểu quan điểm thời gian của bạn và người khác.

And the idea is so simple, so obvious,

Và ý tưởng đó thật quá đơn giản, quá hiển nhiên,

but I think the consequences are really profound.

nhưng tôi nghĩ kết quả sâu sắc vô cùng.

Thank you so much.

Xin cảm ơn các bạn rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)