Marco Tempest: The electric rise and fall of Nikola Tesla

Translator: Thu-Huong Ha Reviewer: Jenny Zurawell

Translator: Helena Bedalli Reviewer: Spartak Ferrollari

As a magician, I'm always interested in performances that incorporate elements of illusion.

Si një prestigjiator, unë jam i interesuar gjithmonë në shfaqje që përfshijnë elemente të iluzionit.

And one of the most remarkable was the tanagra theater, which was popular in the

Dhe një nga më të shquarit ishte Teatri Tanagra, i cili ishte popullor në

early part of the 20th century.

fillim të shekullit të 20-të.

It used mirrors

Aty përdoreshin pasqyra

to create the illusion of tiny people

për të krijuar iluzionin e personave të vegjël

performing on a miniature stage. Now, I won't use mirrors,

me interpretimin në skenë të miniaturave. Tani, unë nuk dua të përdor pasqyra

but this is my digital tribute to the tanagra theater.

por kjo është tributi im dixhital në teatrin Tanagra.

So let the story begin.

Pre le të fillojë tregimi.

On a dark and stormy night -- really! --

Në një natë të errët dhe të stuhishme -- me të vërtetë! --

it was the 10th of July, 1856.

Ishte 10 korrik i vitit 1856.

Lightning lit the sky,

Vetëtima ndezi qiellin,

and a baby was born.

dhe një foshnje erdhi në botë.

His name was Nikola,

Ai quhej Nikola,

Nikola Tesla.

Nikola Tesla.

Now the baby grew into a very smart guy.

Tani fëmija u rrit në një djalë shumë të zgjuar.

Let me show you.

Më lejoni të ja u tregoj.

Tesla, what is 236 multiplied by 501?

Tesla, sa bën 236 shumëzuar për 501?

Nikola Tesla: The result is 118,236.

Nikola Tesla: Rezultati është 118.236.

Marco Tempest: Now Tesla's brain worked in the most extraordinary way.

Marco Tempest: Tani truri Teslas punonte në mënyrën më të jashtëzakonshme.

When a word was mentioned,

Kur një fjalë ishte përmendur,

an image of it

imazhi i saj

instantly appeared in his mind.

menjëherë u shfaq në mendjen e tij.

Tree. Chair. Girl.

Tre. Karrige. Vajzë.

They were hallucinations, which vanished

Ato ishin haluçinacione, të cilat zhdukeshin

the moment he touched them.

në momentin që ai i prekte ato.

Probably a form of synesthesia.

Ndoshta një formë e synestezisë.

But it was something

Por kjo ishte diçka

he later turned to his advantage.

që më vonë ju kthye në avantazh.

Where other scientists would play in their laboratory,

Kut shkencëtarët e tjerë do të luajnë në laboratorin e tyre,

Tesla created his inventions in his mind.

Tesla krijonte shpikjet e tij ne mendje.

NT: To my delight, I discovered I could visualize my inventions with the greatest facility.

NT: Për kënaqësinë time, kam zbuluar se mund të kujtoj shpikjet e mia me lehtësinë më të madhe.

MT: And when they worked in the vivid playground of his imagination,

MT: Dhe kur ato funksiononin në fushën e gjallë të imagjinatës së tij,

he would build them in his workshop.

ai do ti ndërtonte ato në punishten e tij.

NT: I needed no models, drawings or experiments.

NT: Unë nuk kam nevojë për modele, vizatime ose eksperimente.

I could picture them as real in my mind,

Unë mund ti fotografoj ato si reale në mendjen time,

and there I run it, test it and improve it.

dhe atje mund ti vë në punë, ti testoj dhe ti përmirësoj.

Only then do I construct it.

Vetëm atëherë mund ta ndërtoj atë.

MT: His great idea

MT: Ideja e tij e madhe

was alternating current.

ishte rryma e alternuar.

But how could he convince the public that

Por si ai mund të bindë publikun se

the millions of volts required to make it work were safe?

miliona volt nevojiteshin për ta bërë atë punë ishin të sigurt?

To sell his idea,

Për të shitur idenë e tij,

he became a showman.

ai u bë një drejtues shfaqjeje.

NT: We are at the dawn of a new age,

NT: Ne jemi në agimin e një epoke të re,

the age of electricity.

epoka e energjisë elektrike.

I have been able, through careful invention, to

Unë kam qenë në gjendje, me anë shpikjes së dobishme, për të

transmit, with the mere flick of a switch,

transmetojë, me lëvizjen e lehtë e thjeshtë të celsit,

electricity across the ether.

elektricitetit nëpermjet eterit.

It is the magic of science.

Kjo është magjia e shkencës.

(Applause)

(Duartrokitje)

Tesla has over 700 patents to his name:

Tesla ka më shumë se 700 patenta të regjistruara në emrin e tij:

radio, wireless telegraphy,

radio, telegraf pa tel,

remote control, robotics.

telekomandime, robotikë.

He even photographed the bones of the human body.

Ai madje ka fotografuar kockat e trupit të njeriut.

But the high point was the realization of a childhood dream:

Por pika më e lartë ishte realizimi i një ëndrre të fëmijërisë:

harnessing the raging powers of Niagara Falls,

shfrytëzimit të fuqitë së furishme të ujëvarave të Niagaras,

and bringing light to the city.

dhe t'i sjellë dritën qytetit.

But Tesla's success didn't last.

Por suksesi i Teslas nuk zgjati.

NT: I had bigger ideas.

NT: kam pasur ide të mëdha.

Illuminating the city was only the beginning.

Ndriçimi i qytetit ishte vetëm fillimi.

A world telegraphy center -- imagine news,

Një qendër botërore telegrafie -- imagjinoni lajmet,

messages, sounds, images delivered to

mesazhed, tingëllimet, imazhed të dërguar në

any point in the world

çdo pikë të globit

instantly and wirelessly.

menjëherë dhe pa fije.

MT: It's a great idea; it was a huge project. Expensive, too.

MT: Është një ide e madhe, ishte një projekt i madh. I shtrenjtë, gjithashtu.

NT: They wouldn't give me the money.

NT: Ata nuk do të më jepnin paratë.

MT: Well, maybe you shouldn't have told them it could be used to contact other planets.

MT: E pra, ndoshta ju duhet tu kishit thënë atyre se mund të përdorej për të kontaktuar planetet e tjera.

NT: Yes, that was a big mistake.

NT: Po, qe një gabim i madh.

MT: Tesla's career as an inventor never recovered.

MT: Karriera e Teslas si shpikës nuk e mori me veten.

He became a recluse.

Ai u bë një i vetmuar.

Dodged by death,

I shmangur vdekjes,

he spent much of his time

ai harxhoi shumë kohë

in his suite at the Waldorf-Astoria.

në suitën e tij tek Waldorf-Astoria.

NT: Everything I did, I did for mankind,

NT: Çdo gjë që kam bërë e kam bërë për njerëzimin,

for a world where there would be no humiliation of the poor by the violence of the rich,

për një botë ku nuk do të ketë poshtërim të të varfërve nga dhuna e të pasurve,

where products of intellect, science and art

ku produktet e intelektit, shkencës dhe artit

will serve society for the betterment and beautification of life.

do të shërbejë shoqërisë për përmirësimin dhe zbukurimin e jetës.

MT: Nikola Tesla died on the 7th of January, 1943.

MT: Nikola Tesla vdiq më 7 janar, 1943.

His final resting place

Banesa e tij e fundit

is a golden globe that contains his ashes

është një glob i artë që përmban hirin e tij

at the Nikola Tesla Museum in Belgrade.

tek Muzeu Nikola Tesla në Beograd.

His legacy is with us still.

Trashëgimia e tij është ende me ne.

Tesla became the man who lit the world,

Tesla u bë njeriu që ndriçoi botën,

but this was only the beginning.

por ky ishte vetëm fillimi.

Tesla's insight was profound.

Depërtimi Teslas ishte i thellë.

NT: Tell me, what will man do when the forests disappear,

NT: Më thuaj, çfarë do të bëjë njeriu kur pyjet do zhduken,

and the coal deposits are exhausted?

dhe rezervat e qymyrit janë shteruar?

MT: Tesla thought he had the answer.

MT: Tesla mendonte se ai e kish' përgjigjen.

We are still asking the question.

Ne jemi ende duke e bërë pyetjen.

Thank you.

Faleminderit

(Applause)

(Duartrokitje)