Marco Tempest: The electric rise and fall of Nikola Tesla

Translator: Thu-Huong Ha Reviewer: Jenny Zurawell

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

မျက်လှည့်ပညာရှင်အနေနဲ့ ကျွန်တော်အမြဲစိတ်ဝင်စားတာက

As a magician, I'm always interested in performances that incorporate elements of illusion.

စိတ်ကိုလှည့်စားတဲ့ အရိပ်လက္ခဏာတွေ ပေါင်းစပ်တဲ့ တင်ဆက်မှုတွေပါ။

And one of the most remarkable was the tanagra theater, which was popular in the

အထူးခြားဆုံးတစ်ခုကတော့ တာနာဂရာ ပြဇတ်ရုံပါ။

early part of the 20th century.

ဒါက ၂၀ရာစု အစပိုင်းမှာရေပန်းစားခဲ့ပါတယ်။

It used mirrors

ဇာတ်စင် အသေးစားလေး တစ်ခုပေါ်မှာ

to create the illusion of tiny people

တင်ဆက်နေတဲ့ လူလေးတွေရဲ့ ပုံရိပ်ယောင်ကို ဖန်တီးဖို့

performing on a miniature stage. Now, I won't use mirrors,

မှန်တွေကိုသုံးပါတယ်။ အခု ကျွန်တော် မှန်တွေကို မသုံးပါဘူး၊

but this is my digital tribute to the tanagra theater.

ဒါကတော့ တာနာဂရာပြဇတ်ရုံကို ဒီဂျစ်တယ်နည်းနဲ့ ဂုဏ်ပြုတာပါ။

So let the story begin.

ဒီတော့ ဇာတ်လမ်းကို စခွင့်ပြုပါဗျာ။

On a dark and stormy night -- really! --

မှောင်မိုက်ပြီး မုန်တိုင်းထန်တဲ့ ညတစ်ညမှာပေါ့၊ တကယ်နော်။

it was the 10th of July, 1856.

၁၈၅၆ခု ဇူလိုင်လ ၁၀ရက်နေ့ကပါ။

Lightning lit the sky,

လျှပ်စီးက ကောင်းကင်မှာ လင်းလက်သွားပြီး

and a baby was born.

ကလေးတစ်ယောက် ဖွားမြင်ခဲ့တယ်။

His name was Nikola,

သူ့နာမည်က Nikola ၊

Nikola Tesla.

Nikola Tesla ပါ။

Now the baby grew into a very smart guy.

အခု ဒီကလေးဟာ လူတော်လေး အဖြစ်ကြီးပြင်းလာခဲ့တယ်။

Let me show you.

ခင်ဗျားတို့ကို ပြပါရစေ။

Tesla, what is 236 multiplied by 501?

Tesla ရေ ၂၃၆ နဲ့ ၅၀၁ မြောက်လိုက်ရင် ဘယ်လောက်လဲကွ။

Nikola Tesla: The result is 118,236.

Nikola Tesla: ရလဒ်က ၁၁၈၂၃၆ ပါခင်ဗျာ။

Marco Tempest: Now Tesla's brain worked in the most extraordinary way.

Marco Tempest: ကဲ Tesla ရဲ့ ဦးနှောက်ဟာ အံ့မခန်းလုပ်ပြလိုက်တာပါ။

When a word was mentioned,

စကားလုံးတစ်လုံး ပြောလိုက်တဲ့အခါ

an image of it

ဒါရဲ့ အရိပ်တစ်ခုက

instantly appeared in his mind.

ချက်ချင်းပဲ သူ့စိတ်ထဲမှာ ပေါ်လာတယ်။

Tree. Chair. Girl.

သစ်ပင်၊ ထိုင်ခုံ၊ မိန်းကလေး

They were hallucinations, which vanished

ဒါတွေဟာ အာရုံခြောက်ခြားမှုတွေပါ။

the moment he touched them.

သူထိလိုက်တဲ့ အခိုက်မှာ ပျောက်ကွယ်သွားတာပါ။

Probably a form of synesthesia.

ဒွန်တွဲနေတဲ့ အာရုံခံစားမှုပုံစံတစ်ခု ဖြစ်လောက်တယ်။

But it was something

ဒါပေမဲ့ နောက်ပိုင်းမှာ ဒါကို

he later turned to his advantage.

သူရဲ့တစ်ပန်းသာမှုအဖြစ် သူပြောင်းလိုက်တဲ့ အရာတစ်ခုပါ။

ကျန်တဲ့သိပ္ပံပညာရှင်တွေ

Where other scientists would play in their laboratory,

စမ်းသပ်ခန်းထဲမှာ အလုပ်လုပ်မယ့် အချိန်မှာ

Tesla created his inventions in his mind.

Tesla က သူ့မနောထဲမှာ တီထွင်မှုတွေ ဖန်တီးနေခဲ့တယ်။

NT: To my delight, I discovered I could visualize my inventions with the greatest facility.

NT: ကျွန်တော် စိတ်ကြည်နူးတာက ကျွန်တော်ဟာ အထူးကဲဆုံးပါရမီနဲ့

တီထွှင်မှုတွေကို

မြင်ယောင်နိုင်တယ်လို့ သိလိုက်တာပါ

MT: And when they worked in the vivid playground of his imagination,

MT: ဒါတွေက သူ့စိတ်ကူးရဲ့

တောက်ပတဲ့ ကစားကွင်းထဲမှာ အလုပ်လုပ်နေချိန်

he would build them in his workshop.

သူ့ရဲ့ အလုပ်ရုံထဲမှာ ဒါတွေကို တည်ဆောက်ပါလိမ့်မယ်။

NT: I needed no models, drawings or experiments.

NT: ကျွန်တော့မှာ ပုံစံတွေ၊ ပုံကြမ်းတွေ၊ စမ်းသပ်မှုတွေ မလိုခဲ့ပါဘူး။

I could picture them as real in my mind,

ဒါတွေကို ကျွန်တော့ မနောထဲမှာ အရှိအတိုင်းပုံဖော်နိုင်ပြီး

and there I run it, test it and improve it.

ဒါကို အသုံးပြု၊ စမ်းသပ်၊ ပြီးတော့ မွမ်းမံတယ်။

Only then do I construct it.

ဒါပြီးတော့မှပဲ တည်ဆောက်တာပါ။

MT: His great idea

MT: သူ့ရဲ့ ကြီးကျယ်တဲ့ စိတ်ကူးက

was alternating current.

ပြန်လှန် လျှပ်စီးမှုပါ။

ဒါပေမဲ့ ဒါကိုအလုပ်ဖြစ်အောင် ဖန်တီးဖို့

But how could he convince the public that

သန်းချီပြီးလိုအပ်တဲ့ ဗို့အားတွေဟာ

the millions of volts required to make it work were safe?

လူတွေလက်ခံ ယုံကြည်လာအောင် သူ ဘယ်လိုလုပ်နိုင်ခဲ့လဲ။

To sell his idea,

သူ့စိတ်ကူးကို လက်ခံလာစေဖို့

he became a showman.

သူဟာ ပွဲကျအောင် ပြတတ်သူ ဖြစ်လာပါတယ်။

NT: We are at the dawn of a new age,

NT: ကျွန်တော်တို့ဟာ ခေတ်သစ်တစ်ခု၊

the age of electricity.

လျှပ်စစ်ခေတ်ရဲ့ အရုဏ်ဦးမှာပါ။

I have been able, through careful invention, to

ဂရုတစိုက်လုပ်ထားတဲ့ တီထွင်မှုကနေ

transmit, with the mere flick of a switch,

ခလုတ်တစ်ခု လှုပ်ရုံလေးနဲ့ လျှပ်စစ်ဓာတ်ကို

electricity across the ether.

တစ်ဖက်ဖက်ကနေ ထုတ်လွှင့်နိုင်စွမ်းရှိပါတယ်။

It is the magic of science.

ဒါဟာ လောကဓာတ်ပညာရဲ့ မှော်အစွမ်းပါ။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

Tesla has over 700 patents to his name:

Tesla မှာသူ့နာမည်နဲ့တင်ထားတဲ့ မူပိုင်ခွင့် မှတ်ပုံတင်မှု ရ၀၀ ကျော်ရှိပါတယ်။

radio, wireless telegraphy,

ရေဒီယို၊ ကြိုးမဲ့ကြေးနန်း၊

remote control, robotics.

အဝေးထိန်းကိရိယာ၊ စက်ရုပ် တီထွင်မှုပညာတွေပါ။

He even photographed the bones of the human body.

လူ့ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အရိုးတွေကိုတောင် ဓာတ်ပုံရိုက်ခဲ့ပါတယ်။

ဒါပေမဲ့ မြင့်မားတဲ့ ညွှန်ပြချက်ကတော့

But the high point was the realization of a childhood dream:

ကလေးဘဝ အိပ်မက်ကို

အကောင်အထည် ဖော်နိုင်ခဲ့ခြင်းပါ။

harnessing the raging powers of Niagara Falls,

Niagara Falls ရဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ စွမ်းအားတွေကို ထိန်းချုပ်အသုံးချပြီး

and bringing light to the city.

မြို့တော်ဆီ အလင်းဓာတ် ယူဆောင်ပေးခြင်းပါ။

But Tesla's success didn't last.

ဒါပေမဲ့ Tesla ရဲ့ အောင်မြင်မှုက မကြာခဲ့ပါဘူး။

NT: I had bigger ideas.

NT: ပိုကြီးမားတဲ့ စိတ်ကူးတွေ ကျွန်တော့မှာရှိခဲ့ပါတယ်။

Illuminating the city was only the beginning.

မြို့တော်ကို အလင်းရောင်ပေးခြင်းဟာ အစပဲရှိပါသေးတယ်။

A world telegraphy center -- imagine news,

ကမ္ဘာ့ ကြေးနန်း ဗဟိုဌာန တစ်ခု၊ သတင်းတွေ၊ စာတိုတွေ၊ အသံတွေ၊

messages, sounds, images delivered to

ရုပ်ပုံတွေ၊ ကမ္ဘာထဲက ဘယ်နေရာကိုမဆို

any point in the world

ချက်ချင်း ကြိုးမဲ့ပို့နိုင်တယ်လို့

instantly and wirelessly.

စိတ်ကူးကြည့်လိုက်ပါ။

MT: ကြီးကျယ်တဲ့စိတ်ကူး တစ်ခုပါ။

MT: It's a great idea; it was a huge project. Expensive, too.

ကြီးမားတဲ့ ပရောဂျက်ဖြစ်ခဲ့တာပေါ့။

စျေးကလည်း ကြီးတာပေါ့ဗျာ။

NT: They wouldn't give me the money.

NT: သူတို့က ကျွန်တော့ကို ပိုက်ဆံပေးမှာမဟုတ်ဘူးဗျ။

MT: အင်း တစ်ခြားဂြိုဟ်တွေကို

MT: Well, maybe you shouldn't have told them it could be used to contact other planets.

ဆက်သွယ်ဖို့ သုံးလို့ရနိုင်တယ်ဆိုတာ

သူတို့ကို မပြောပြသင့်ခဲ့ဘူးလို့ ဆိုနိုင်တာပေါ့။

NT: Yes, that was a big mistake.

NT: ဟုတ်တာပေါ့၊ ဒါက အမှားကြီးတစ်ခုပါ။

MT: တီထွင်သူ တစ်ယောက်အနေနဲ့

MT: Tesla's career as an inventor never recovered.

Tesla ရဲ့ သက်မွေးလုပ်ငန်းဟာ လုံးလုံး နလံမထူလာခဲ့ဘူး။

He became a recluse.

တစ်ကိုယ်တော်သမား ဖြစ်သွားခဲ့တယ်။

Dodged by death,

မရဏကိုရှောင်တိမ်း

he spent much of his time

သူ့အချိန် တော်တော်များများကို

in his suite at the Waldorf-Astoria.

Waldorf-Astoria မှာရှိတဲ့ သူ့တိုက်ခန်းမှာ ကုန်ဆုံးခဲ့ရှာတယ်။

NT: Everything I did, I did for mankind,

NT: ကျွန်တော်လုပ်ခဲ့တဲ့ အရာတိုင်းဟာ လူသားတွေအတွက်၊

လူချမ်းသာတွေရဲ့ ကြမ်းကြုတ်မှုကြောင့် ဆင်းရဲသားတွေ

for a world where there would be no humiliation of the poor by the violence of the rich,

အရှက်တကွဲ အကျိုးနည်းဖွယ်ရာ မရှိတော့မယ့် ကမ္ဘာတစ်ခုအတွက်ပါ၊

where products of intellect, science and art

အဲဒီမှာ အသိဉာဏ်၊ သိပ္ပံပညာနဲ့ အနုပညာရဲ့ ထုတ်ကုန်တွေဟာ

will serve society for the betterment and beautification of life.

ပိုကောင်းမွန်ပြီး လှပတဲ့ဘဝအတွက် လူ့အဖွဲ့အစည်းကို ဖြည့်ဆည်းပေးမှာပါ။

MT: Nikola Tesla died on the 7th of January, 1943.

MT: Nikola Tesla ဟာ ၁၉၄၃ ခု ဇန်နဝါရီ ၇ရက်မှာ သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။

His final resting place

သူ့ရဲ့ နောက်ဆုံး လဲလျောင်းရာကတော့

is a golden globe that contains his ashes

Belgrade မှာရှိတဲ့ Nikola Tesla Museum က

at the Nikola Tesla Museum in Belgrade.

သူ့အရိုးပြာတွေ ထည့်ထားတဲ့ ရွှေကမ္ဘာလုံးထဲမှာပါ။

His legacy is with us still.

သူ့အမွေအနှစ်ကတော့ ကျွန်တော်တို့နဲ့အတူ ရှိနေဆဲပါ။

Tesla became the man who lit the world,

Tesla ဟာ ကမ္ဘာမြေကို အလင်းပေးသူ တစ်ယောက် ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။

but this was only the beginning.

ဒါပေမဲ့ ဒါဟာ အစပဲရှိပါသေးတယ်။

Tesla's insight was profound.

သူ့ရဲ့ထိုးထွင်းဉာဏ်ကတော့ နက်ရှိုင်းလှပါတယ်။

NT: Tell me, what will man do when the forests disappear,

NT: ပြောကြဗျာ၊ သစ်တောတွေ ကွယ်ပျောက်ပြီး၊ ကျောက်မီးသွေးသိုက်တွေ

and the coal deposits are exhausted?

ကုန်ခန်းသွားတဲ့အခါ လူသားတွေ ဘာလုပ်ကြမလဲ။

MT: Tesla thought he had the answer.

MT: သူ့မှာအဖြေရှိတယ်လို့ Tesla ကထင်တယ်။

We are still asking the question.

ကျွန်တော်တို့ကတော့ ဒီမေးခွန်းကို မေးနေတုန်းပဲလေ။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)