Marco Tempest: The electric rise and fall of Nikola Tesla

Translator: Thu-Huong Ha Reviewer: Jenny Zurawell

Tłumaczenie: Jaroslaw Danilczuk Korekta: Marta Krzeminska

As a magician, I'm always interested in performances that incorporate elements of illusion.

Jako magika, interesują mnie pokazy, zawierające elementy iluzji.

And one of the most remarkable was the tanagra theater, which was popular in the

Jednym z najwspanialszych był teatr luster, tanagra,

early part of the 20th century.

popularny na początku XX-go wieku.

It used mirrors

Wykorzystywał lustra

to create the illusion of tiny people

by tworzyć iluzję malutkich ludzi na miniaturowej scenie.

performing on a miniature stage. Now, I won't use mirrors,

by tworzyć iluzję malutkich ludzi na miniaturowej scenie.

but this is my digital tribute to the tanagra theater.

Nie używając luster, złożę teraz cyfrowy hołd teatrowi tanagra.

So let the story begin.

Nie używając luster, złożę teraz cyfrowy hołd teatrowi tanagra.

On a dark and stormy night -- really! --

Zacznijmy naszą opowieść. W ciemną i burzową noc... naprawdę!

it was the 10th of July, 1856.

10 lipca 1856 roku

Lightning lit the sky,

błyskawica rozświetliła niebo

and a baby was born.

i narodziło się dziecko.

His name was Nikola,

Na imię dano mu Nikola,

Nikola Tesla.

Nikola Tesla.

Now the baby grew into a very smart guy.

Dziecko wyrosło na bardzo mądrego faceta.

Let me show you.

Zobaczcie.

Tesla, what is 236 multiplied by 501?

Tesla, ile to jest 236 razy 501?

Nikola Tesla: The result is 118,236.

Nikola Tesla: Wynik to 118 236.

Marco Tempest: Now Tesla's brain worked in the most extraordinary way.

Marco Tempest: Mózg Tesli działał w niezwykły sposób.

When a word was mentioned,

Kiedy wypowiadano słowo,

an image of it

obraz tego słowa

instantly appeared in his mind.

natychmiast pojawiał się w jego umyśle.

Tree. Chair. Girl.

Drzewo. Krzesło. Dziewczyna.

They were hallucinations, which vanished

To były złudzenia, które znikały

the moment he touched them.

kiedy tylko ich dotknął.

Probably a form of synesthesia.

Prawdopodobnie był to rodzaj synestezji.

But it was something

Była to cecha,

he later turned to his advantage.

z której uczynił zaletę.

Where other scientists would play in their laboratory,

Gdy inni naukowcy działali w laboratoriach,

Tesla created his inventions in his mind.

Tesla tworzył swoje wynalazki w głowie.

NT: To my delight, I discovered I could visualize my inventions with the greatest facility.

NT: Okryłem, że mogę wyobrazić sobie moje wynalazki ze wszystkimi szczegółami.

MT: And when they worked in the vivid playground of his imagination,

MT: Dopiero, kiedy działały w jego wyobrażonym świecie,

he would build them in his workshop.

budował je w swoim warsztacie.

NT: I needed no models, drawings or experiments.

NT: Nie potrzebowałem modeli, rysunków czy eksperymentów.

I could picture them as real in my mind,

Mogłem je sobie wyobrażać i uruchamiać w głowie,

and there I run it, test it and improve it.

tam je sprawdzać i doskonalić.

Only then do I construct it.

Dopiero potem budować

MT: His great idea

MT: Jego wybitnym pomysłem

was alternating current.

był prąd przemienny.

But how could he convince the public that

Ale jak miał przekonać ludzi,

the millions of volts required to make it work were safe?

że potrzebne do niego miliony woltów są bezpieczne?

To sell his idea,

Aby sprzedać swój pomysł

he became a showman.

stał się showmanem.

NT: We are at the dawn of a new age,

NT: Jesteśmy na progu nowej ery,

the age of electricity.

ery elektryczności.

I have been able, through careful invention, to

Po wielu staraniach udało mi się

transmit, with the mere flick of a switch,

przesłać elektryczność przez eter,

electricity across the ether.

jednym pstryknięciem przełącznika.

It is the magic of science.

To jest właśnie magia nauki.

(Applause)

(Brawa)

Tesla has over 700 patents to his name:

Tesla posiada ponad 700 patentów:

radio, wireless telegraphy,

radio, bezprzewodowy telegraf,

remote control, robotics.

zdalne sterowanie, robotyka.

He even photographed the bones of the human body.

Fotografował nawet kości w ludzkim ciele.

But the high point was the realization of a childhood dream:

W końcu udało mu się także ziścić marzenie z dzieciństwa:

harnessing the raging powers of Niagara Falls,

Okiełznać energię Wodospadu Niagara

and bringing light to the city.

i dostarczyć miastu światło.

But Tesla's success didn't last.

Sukces Tesli nie trwał wiecznie.

NT: I had bigger ideas.

NT: Miałem większe wizje.

Illuminating the city was only the beginning.

Oświetlenie miasta było tylko początkiem.

A world telegraphy center -- imagine news,

Światowe centrum telegrafii - wyobraźcie sobie wiadomości,

messages, sounds, images delivered to

komunikaty, dźwięki, obrazy dostarczane

any point in the world

w dowolne miejsce na świecie

instantly and wirelessly.

natychmiast i bezprzewodowo.

MT: It's a great idea; it was a huge project. Expensive, too.

MT: To wspaniały pomysł i ogromny projekt, ale kosztowny.

NT: They wouldn't give me the money.

NT: Nie chcieli mi dać pieniędzy.

MT: Well, maybe you shouldn't have told them it could be used to contact other planets.

MT: Może niepotrzebnie wspominałeś o kontaktowaniu się z innymi planetami.

NT: Yes, that was a big mistake.

NT: Tak, to był duży błąd.

MT: Tesla's career as an inventor never recovered.

MT: Jako wynalazca Tesla nigdy już nie wrócił do dawnej formy.

He became a recluse.

Stał się odludkiem.

Dodged by death,

Ze strachu przed śmiercią

he spent much of his time

spędzał większość czasu

in his suite at the Waldorf-Astoria.

w swoim apartamencie w hotelu Waldorf-Astoria.

NT: Everything I did, I did for mankind,

NT: Całe życie poświęciłem ludzkości,

for a world where there would be no humiliation of the poor by the violence of the rich,

pracowałem na rzecz sprawiedliwszego swiata,

where products of intellect, science and art

w którym wytwory intelektu, nauki i sztuki

will serve society for the betterment and beautification of life.

służą postępowi i pięknu.

MT: Nikola Tesla died on the 7th of January, 1943.

MT: Nikola Tesla zmarł 7 stycznia 1943 roku.

His final resting place

Miejsce jego spoczynku

is a golden globe that contains his ashes

to złoty glob z prochami

at the Nikola Tesla Museum in Belgrade.

w Muzeum Nikoli Tesli w Belgradzie.

His legacy is with us still.

Pozostawił jednak dziedzictwo.

Tesla became the man who lit the world,

Tesla to człowiek, który rozświetlił świat,

but this was only the beginning.

a był to tylko początek.

Tesla's insight was profound.

Miał dużo szersze spojrzenie.

NT: Tell me, what will man do when the forests disappear,

NT: Powiedz, co zrobimy, kiedy wyginą lasy,

and the coal deposits are exhausted?

i wyczerpią się złoża węgla?

MT: Tesla thought he had the answer.

Tesla uważał, że zna odpowiedź.

We are still asking the question.

My sobie nadal zadajemy to pytanie.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)