My year reading a book from every country in the world | Ann Morgan

Translator: Drilona Gashi Reviewer: Helena Bedalli

It's often said that you can tell a lot about a person

Thuhet shpesh që mund të mësosh shumë për një person

by looking at what's on their bookshelves.

vetëm duke parë se çfarë librash mban në raftin e tij.

What do my bookshelves say about me?

Çfarë thotë rafti im i librave për mua?

Well, when I asked myself this question a few years ago,

Kur ia shtrova vetes këtë pyetje para disa vjetëve,

I made an alarming discovery.

zbulova diçka alarmuese.

I'd always thought of myself as a fairly cultured,

Gjithmonë e kam menduar veten si e kulturuar,

cosmopolitan sort of person.

një tip kozmopolit.

But my bookshelves told a rather different story.

Por rafti im i librave shfaq diçka krejt tjetër.

Pretty much all the titles on them

Pak a shumë të gjithë librat

were by British or North American authors,

ishin nga autorë britanikë ose të Amerikës së Veriut,

and there was almost nothing in translation.

dhe pothuajse nuk kishte asgjë në përkthime.

Discovering this massive, cultural blind spot in my reading

Kur zbulova këtë boshllëk të madh kulturor në sirtarin tim

came as quite a shock.

u trondita.

And when I thought about it, it seemed like a real shame.

Dhe kur mendoja për këtë, u ndjeva si e turpëruar.

I knew there had to be lots of amazing stories out there

E dija që mund të kishte shumë tregime mahnitëse

by writers working in languages other than English.

nga shkrimtarë që shkruajnë në gjuhë të ndryshme përpos anglishtes.

And it seemed really sad to think that my reading habits meant

Dhe m'u duk e trishtueshme të mendoja që zakonet e mia të lexuarit

I would probably never encounter them.

nënkuptonin që unë ndoshta kurrë nuk do t'i lexoja ato.

So, I decided to prescribe myself

Kështu, vendosa t'i bëj vetes

an intensive course of global reading.

një kurs intensiv të të lexuarit global.

2012 was set to be a very international year for the UK;

Viti 2012 ishte vit ndërkombëtar për Mbretërinë e Bashkuar;

it was the year of the London Olympics.

ishte viti i Olimpiadës në Londër.

And so I decided to use it as my time frame

Dhe kështu vendosa ta përdorja këtë hark kohor

to try to read a novel, short story collection

që të përpiqesha të lexoja një novelë, koleksion tregimesh të shkurtra,

or memoir from every country in the world.

ose kujtime nga çdo vend i botës.

And so I did.

Dhe kështu bëra.

And it was very exciting

Ishte shumë emocionuese

and I learned some remarkable things

dhe mësova disa gjëra të mrekullueshme

and made some wonderful connections

dhe bëra lidhje të mahnitshme

that I want to share with you today.

që dua t'i ndaj me ju sot.

But it started with some practical problems.

Por filloi me disa probleme praktike.

After I'd worked out which of the many different lists of countries in the world

Pasi kisha zgjedhur se cilat vende të të ndryshme të botës

to use for my project,

do të përdorja për projektin tim,

I ended up going with the list of UN-recognized nations,

përfundova me listën e vendeve që janë të njohura nga Kombeve të Bashkuara,

to which I added Taiwan,

në të cilën e shtova Taiwan-in

which gave me a total of 196 countries.

që më dha një numër total të 196 vendeve.

And after I'd worked out how to fit reading and blogging

Dhe pasi e rregullova orarin se si të lexoj dhe të mbaj blogun

about, roughly, four books a week

përafërsisht, rreth, katër libra në javë

around working five days a week,

dhe të punoja pesë ditë në javë,

I then had to face up to the fact that I might even not be able

m'u desh të përballesha me faktin se ndoshta nuk do të arrija

to get books in English from every country.

të gjeja libra në gjuhën angleze nga çdo vend.

Only around 4.5 percent of the literary works published

VetVm 4.5 përqind të veprave letrare që publikohen

each year in the UK are translations,

çdo vit në Mbretërinë e Bashkuar janë përkthime,

and the figures are similar for much of the English-speaking world.

dhe numrat janë të ngjashme për pjesën më të madhe të botës anglisht folëse.

Although, the proportion of translated books published

Megjithëse, përqindja e veprave të përkthyera që publikohen

in many other countries is a lot higher.

në shumë vende është shumë më i lartë.

4.5 percent is tiny enough to start with,

4.5 përqind është e mjaftueshme për t'ja filluar,

but what that figure doesn't tell you

por çfarë nuk të tregon ajo shifër

is that many of those books will come from countries

është se shumica e këtyre librave vinin nga vendet

with strong publishing networks

me rrjet të fuqishëm botues

and lots of industry professionals primed to go out and sell those titles

dhe shumicën e profesionistëve të gatshëm së pari për tja shitur veprat

to English-language publishers.

botuesve të gjuhës angleze.

So, for example, although well over 100 books are translated from French

Kështu, për shembull, edhe pse gati 100 vepra që janë përkthyer nga frëngjishtja

and published in the UK each year,

dhe janë botuar në Mbretërinë e Bashkuar çdo vit,

most of them will come from countries like France or Switzerland.

shumica e tyre do të vijnë prej vendeve si Franca apo Zvicra.

French-speaking Africa, on the other hand,

Në anën tjetër, folësit e gjuhës frënge nga Afrika,

will rarely ever get a look-in.

rallë se do kenë mundësi.

The upshot is that there are actually quite a lot of nations

Rezultati është që ka shumë vende

that may have little or even no commercially available literature

që janë përfaqsuar shumë pak ose fare

in English.

në literaturën e përkthyer në anglisht.

Their books remain invisible to readers

Librat e tyre mbeten të panjohur për lexuesit

of the world's most published language.

e gjuhës më të botuar në botë.

But when it came to reading the world,

Por kur vjen puna tek të lexuarit e botës,

the biggest challenge of all for me

sfida më e madhe për mua

was that fact that I didn't know where to start.

ishte fakti që nuk dija nga t'ja filloja.

Having spent my life reading almost exclusively British

E kisha kaluar kohën duke lexuar vetëm nga autorë britanikë

and North American books,

dhe libra të Amerikës së Veriut,

I had no idea how to go about sourcing and finding stories

nuk e kisha idenë se nga t'ja filloja të gjurmoja dhe të gjeja tregime

and choosing them from much of the rest of the world.

dhe t'i zgjidhja ato nga pothuajse e gjithë bota.

I couldn't tell you how to source a story from Swaziland.

S'mund t'ju them se si gjurmova një tregim nga Swaziland-i.

I wouldn't know a good novel from Namibia.

Unë nuk do të dija një roman të mirë nga Namibia.

There was no hiding it --

As nuk e fshehja --

I was a clueless literary xenophobe.

Isha një ksenofobe letrare pa asnjë ide.

So how on earth was I going to read the world?

Dhe se si në dreq do t'i lexoja të gjitha veprat e botës?

I was going to have to ask for help.

Isha gati të kërkoja ndihmë.

So in October 2011, I registered my blog,

Kështu në tetor të 2011, e regjistrova blogun tim,

ayearofreadingtheworld.com,

ayearofreadingtheworld.com një vit për të lexuar botën.com,

and I posted a short appeal online.

dhe postova një thirrje të shkurtër online.

I explained who I was,

Shpjegova se kush jam,

how narrow my reading had been,

se sa i kufizuar ishte të lexuarit që e kisha,

and I asked anyone who cared to

dhe pyeta nëse dikush do të dëshironte

to leave a message suggesting what I might read

të më lërë një mesazh me sugjerime se çka duhej të lexoja

from other parts of the planet.

nga vendet e tjera të botës.

Now, I had no idea whether anyone would be interested,

Tash, nuk kisha ide se ndokush do të ishte i interesuar,

but within a few hours of me posting that appeal online,

por brenda disa orëve të thirrjes sime online,

people started to get in touch.

njerëzit filluan të më kontaktojnë.

At first, it was friends and colleagues.

Në fillim, ishin shokët dhe kolegët.

Then it was friends of friends.

Pastaj ishin shokët e shokëve.

And pretty soon, it was strangers.

Dhe shumë shpejt, ishin edhe të panjohurit.

Four days after I put that appeal online,

Katër ditë pas thirrjes sime online,

I got a message from a woman called Rafidah in Kuala Lumpur.

mora një mesazh nga një grua e cila quhej Rafidah në Kuala Lumpur.

She said she loved the sound of my project,

Ajo më tha se i pëlqente shumë ideja e projektit tim, dhe më pyeste

could she go to her local English-language bookshop

nëse mund të shkonte në një librari lokale në anglisht

and choose my Malaysian book and post it to me?

dhe të zgjidhte një libër malajzian e të ma postonte?

I accepted enthusiastically,

Unë pranova me entuziazëm,

and a few weeks later,

dhe pas disa javëve,

a package arrived containing not one, but two books --

arriti një pako që përmbante jo një, por dy libra --

Rafidah's choice from Malaysia,

që Rafidah i zgjodhi nga Malajzia,

and a book from Singapore that she had also picked out for me.

dhe një libër nga Singapori që edhe këtë e kishte zgjedhur për mua.

Now, at the time, I was amazed

Në atë moment isha e mahnitur

that a stranger more than 6,000 miles away

që një i huaj që është më shumë se 9600 km

would go to such lengths to help someone

do të arrinte aty për t'i ndihmuar dikujt

she would probably never meet.

që mbase nuk do t'a takonte kurrë.

But Rafidah's kindness proved to be the pattern for that year.

Por mirësia e Rafidas vërtetoi të ishte një model për atë vit.

Time and again, people went out of their way to help me.

Shpesh dhe përsëri, njerëzit bënin shumë që të më ndihmonin mua.

Some took on research on my behalf,

Disa bënë edhe hulumtime për mua,

and others made detours on holidays and business trips

dhe disa të tjerë bënë devijime gjatë pushimeve dhe udhëtime të punës

to go to bookshops for me.

që të shkonin nëpër librari për mua.

It turns out, if you want to read the world,

Duket sikur, se nëse doni të lexoni botën,

if you want to encounter it with an open mind,

nëse doni t'a shikoni me një mendje të hapur,

the world will help you.

bota do t'ju ndihmojë.

When it came to countries

Në rastin e vendeve

with little or no commercially available literature in English,

me pak ose fare pa qasje të librave e disponueshme në anglisht,

people went further still.

njerëzit shkuan edhe më tej,

Books often came from surprising sources.

Librat shpesh vinin nga burime nga më të ndryshme.

My Panamanian read, for example, came through a conversation

Librin panamez, për shembull, e mora nga një bisedë

I had with the Panama Canal on Twitter.

që bëra me Kanalin e Panamasë në Twitter.

Yes, the Panama Canal has a Twitter account.

Po, Kanali i Panamasë ka një llogari në Twitter.

And when I tweeted at it about my project,

Dhe kur postova në Twitter për projektin tim,

it suggested that I might like to try and get hold of the work

m'u sugjerua që të provoj dhe të gjej veprat

of the Panamanian author Juan David Morgan.

e autorit panamez Juan David Morgan.

I found Morgan's website and I sent him a message,

E gjeta website-n e Morgan-it dhe i dërgova një mesazh,

asking if any of his Spanish-language novels

e pyeta nëse ndonjë nga romanet e tij në spanjisht

had been translated into English.

qenë përkthyer në gjuhën angleze.

And he said that nothing had been published,

Ai më tha që asnjë nuk ishte botuar, ,

but he did have an unpublished translation

por që kishte një përkthim të pabotuar

of his novel "The Golden Horse."

të romanit të tij "Kali i Artë".

He emailed this to me,

Ai ma dërgoi me e-mail atë,

allowing me to become one of the first people ever

duke më bërë mua lexuesen e parë

to read that book in English.

të atij libri në gjuhën angleze.

Morgan was by no means the only wordsmith

Morgan nuk ishte i vetmi autor

to share his work with me in this way.

që ndante punën e tij me mua në këtë mënyrë.

From Sweden to Palau,

Nga Suedia në Palau,

writers and translators sent me self-published books

shkrimtarët dhe përkthyesit më dërguan librat e vetë-publikuar

and unpublished manuscripts of books

dhe dorëshkrime të pabotuara të librave

that hadn't been picked up by Anglophone publishers

që nuk ishin zgjedhur nga botuesit anglofon

or that were no longer available,

ose që nuk ishin më të disponueshme,

giving me privileged glimpses of some remarkable imaginary worlds.

duke më dhënë privilegjin të hyja në disa nga botërat imagjinare.

I read, for example,

Lexova, për shembull,

about the Southern African king Ngungunhane, who led the resistance

rreth mbretit afrikan jugor Ngungunhane, që udhëhoqi rezistencën

against the Portuguese in the 19th century;

kundër portugezëve në shekullin 19të;

and about marriage rituals in a remote village

dhe për ritualet e martesës në një fshat të largët

on the shores of the Caspian sea in Turkmenistan.

në brigjet e detit Kaspik në Turkmenistan.

I met Kuwait's answer to Bridget Jones.

Gjeta përgjigjën e Kuvaitit ndaj Brixhit Xhons.

(Laughter)

(Të qeshura)

And I read about an orgy in a tree in Angola.

Dhe lexova për një orgji në një pemë në Angolë.

But perhaps the most amazing example

Por ndoshta shembulli më i mahnitshëm

of the lengths that people were prepared to go to

në largësitë që njerëzit ishin të gatshëm të shkojnë

to help me read the world,

që të më ndihmonin të lexoja botën,

came towards the end of my quest,

erdhi drejt përfundimit të kërkimit tim,

when I tried to get hold of a book from the tiny, Portuguese-speaking

kur provova të gjej një libër të vockël, të folësve portugez

African island nation of São Tomé and Príncipe.

populli i ishullit afrikan i São Tomé dhe Príncipe.

Now, having spent several months trying everything I could think of to find

Pasi provova për ca kohë gjithshka për sa munda që të gjeja

a book that had been translated into English from the nation,

një libër nga ky vend që të ishte i përkthyer në anglisht,

it seemed as though the only option left to me

m'u duk që opsioni i vetëm që kisha

was to see if I could get something translated for me from scratch.

ishte të shikoja nëse mund të gjeja diçka të përkthyer posacerisht për mua.

Now, I was really dubious

Tani, isha shumë e pasigurt

whether anyone was going to want to help with this,

nëse ndokush do të donte të më ndihmonte me këtë,

and give up their time for something like that.

dhe të harxhonin kohën e tyre për diçka të tillë.

But, within a week of me putting a call out on Twitter and Facebook

Por, një javë pasi kisha bërë thirrje në Twitter dhe Facebook

for Portuguese speakers,

për folësit e portugalishtes,

I had more people than I could involve in the project,

kisha më shumë se sa më duheshin për këtë projekt,

including Margaret Jull Costa, a leader in her field,

duke përfshirë Margaret Jull Costa, një lidere në fushën e saj,

who has translated the work of Nobel Prize winner José Saramago.

e cila kishte përkthyer veprën e fituesit të Çmimit Nobel José Saramago.

With my nine volunteers in place,

Në sajë të nëntë vullnetarëve të mi,

I managed to find a book by a São Toméan author

ia dola të gjeja një libër nga një autor nga São Tomé

that I could buy enough copies of online.

që mund të blija mjaft kopje online.

Here's one of them.

Ja njëra prej tyre.

And I sent a copy out to each of my volunteers.

Dhe i dërgova një kopje secilit nga vullnetarët e mi.

They all took on a couple of short stories from this collection,

Ata të gjithë morën nga dy tregime të shkurtëra nga ky koleksion,

stuck to their word, sent their translations back to me,

e mbajtën fjalën, më dërguan përkthimet e tyre,

and within six weeks, I had the entire book to read.

dhe brenda gjashtë javësh, e kisha të gjithë librin për t'a lexuar.

In that case, as I found so often during my year of reading the world,

Në këtë rast, si e gjeta shumë shpesh gjatë vitit tim për të lexuar botën,

my not knowing and being open about my limitations

mosdijenia ime dhe të qenurit e hapur rreth limiteve të mia

had become a big opportunity.

më ishte bërë një mundësi e madhe.

When it came to São Tomé and Príncipe,

Kur bie fjala tek São Tomé dhe Príncipe,

it was a chance not only to learn something new

ishte një shans që jo vetëm të mësoja diçka të re

and discover a new collection of stories,

dhe të zbuloja një koleksion të ri të tregimeve,

but also to bring together a group of people

por gjithashtu të sillja së bashku një grup të njerëzve

and facilitate a joint creative endeavor.

dhe t'i ndihmoja të bashkoheshin një përpjekje kreative.

My weakness had become the project's strength.

Dobësia ime ishte bërë fuqia e projektit.

The books I read that year opened my eyes to many things.

Librat që i lexova atë vit më ndihmuan t'i shoh gjërat ndryshe.

As those who enjoy reading will know,

Ata që kënaqen duke lexuar e dinë,

books have an extraordinary power to take you out of yourself

që librat kanë një fuqi të jashtëzakonshme që të na bëjnë për vete

and into someone else's mindset,

dhe të na vendosin në mendjen e dikujt tjetër,

so that, for a while at least,

për atë, për ca kohë të paktën,

you look at the world through different eyes.

ju e shikoni botën nëpërmjet syve të ndryshëm.

That can be an uncomfortable experience,

Kjo mund të jetë dhe një përvojë e pakëndshme,

particularly if you're reading a book

veçanërisht nëse jeni duke e lexuar një libër

from a culture that may have quite different values to your own.

nga një kulturë që ka vlera të ndryshme nga ato tuajat.

But it can also be really enlightening.

Por gjithashtu mund të jetë edhe diçka ndriçuese.

Wrestling with unfamiliar ideas can help clarify your own thinking.

Duke luftuar me ide të panjohura ndihmon të qartësoni mendjen tuaj.

And it can also show up blind spots

Dhe gjithashtu mund t'ju tregojë s'i shihnit dot

in the way you might have been looking at the world.

në atë mënyrë që ndoshta po e shikonit botën.

When I looked back at much of the English-language literature

Kur po rimendoja për letërsinë Angleze

I'd grown up with, for example,

që isha rritur, për shembull,

I began to see how narrow a lot of it was,

fillova të shikoj se sa e kufizuar ishte,

compared to the richness that the world has to offer.

në krahasim me thesarin që bota ka për të ofruar.

And as the pages turned,

Dhe ndërsa faqet ktheheshin,

something else started to happen, too.

diçka tjetër filloi të ndodhte, gjithashtu.

Little by little,

Pak nga pak,

that long list of countries that I'd started the year with, changed

ajo listë e gjatë e vendeve që fillova vitin, ndryshoi

from a rather dry, academic register of place names

nga një emër i thatë, akademik i vendeve

into living, breathing entities.

në subjekte të gjalla.

Now, I don't want to suggest that it's at all possible

Tani, nuk dua të sugjeroj që është e mundur

to get a rounded picture of a country simply by reading one book.

të krijoni një ide për një vend vetëm duke lexuar një libër.

But cumulatively, the stories I read that year

Por në total, tregimet që lexova atë vit

made me more alive than ever before

më kanë bërë të ndihem më e gjallë se kurrë më parë

to the richness, diversity and complexity of our remarkable planet.

nga pasuria, diversiteti dhe kompleksiteti i planetit tonë të shkëlqyer.

It was as though the world's stories

Ishte sikur tregimet e botës

and the people who'd gone to such lengths to help me read them

dhe të njerëzve që kishin shkuar deri në atë pikë për të ndihmuar t'i lexoja

had made it real to me.

më kanë bërë personin që jam.

These days, when I look at my bookshelves

Këto ditë, kur e shikoj raftin tim të librave

or consider the works on my e-reader,

ose kur i konsideroj veprat në sirtarin tim online,

they tell a rather different story.

tregojnë një tregim tjetër.

It's the story of the power books have to connect us

Është tregimi i fuqisë që kanë librat për të na lidhur ne

across political, geographical, cultural, social, religious divides.

pa marrë parasysh ndarjet politike, gjeografike, kulturore, shoqërore, fetare.

It's the tale of the potential human beings have to work together.

Është tregimi i potencialit të qenieve njerëzore që të punojnë së bashku.

And, it's testament

Dhe, është një testament

to the extraordinary times we live in, where, thanks to the Internet,

i kohës së jashtëzakonshme që jemi duke jetuar, ku, falë internetit,

it's easier than ever before

e kemi më të lehtë se kurrë

for a stranger to share a story, a worldview, a book

për një të huaj të ndajë një tregim, një botëkuptim, një libër

with someone she may never meet, on the other side of the planet.

me dikë që ndoshta ajo s'mund t'a takojë kurrë, në anën tjetër të planetit.

I hope it's a story I'm reading for many years to come.

Shpresoj të jetë një tregim që do t'a lexoj për shumë vite të tjera.

And I hope many more people will join me.

Dhe shpresoj që shumë e shumë njerëz të më bashkohen.

If we all read more widely, there'd be more incentive

Nëse të gjithë do të kishim lexuar më gjerësisht, do të kishte më shumë nxitje

for publishers to translate more books,

për botuesit që të përkthenin libra,

and we would all be richer for that.

dhe ne të gjithë do të ishim më të pasur.

Thank you.

Falemnderit.

(Applause)

(Duartrokitje)