My year reading a book from every country in the world | Ann Morgan

Translator: Indra Ganzorig Reviewer: Sundari Enkhtugs

It's often said that you can tell a lot about a person

Аливаа хүний номын тавиурыг хараад

by looking at what's on their bookshelves.

тэр хүн ямар хүн бэ гэдгийг мэдэж болно гэлцдэг.

What do my bookshelves say about me?

Миний номын тавиур юу гэх бол?

Well, when I asked myself this question a few years ago,

Би энэ асуултыг хэдэн жилийн өмнө өөрөөсөө асуухад

надад үнэхээр нэгийг бодогдуулсан.

I made an alarming discovery.

I'd always thought of myself as a fairly cultured,

Би уг нь өөрийгөө бас ч үгүй соёлтой,

cosmopolitan sort of person.

юм үзэж нүд тайлсан хүн гэж боддог байлаа.

But my bookshelves told a rather different story.

Гэтэл миний номнууд арай л өөр зүйл хэлэх шиг.

Pretty much all the titles on them

Тэдгээрийн ихэнхийг нь

were by British or North American authors,

Англи эсвэл Хойд Америкийн зохиолчид бичсэн,

and there was almost nothing in translation.

орчуулгын ном бараг огт үгүй байсан.

Discovering this massive, cultural blind spot in my reading

Өөрийн унших зуршилд байсан энэ том соёлын ангалыг олж хараад

came as quite a shock.

би их цочирдсон.

And when I thought about it, it seemed like a real shame.

Бодох тусам дэндүү харамсалтай санагдаж байлаа.

I knew there had to be lots of amazing stories out there

Англи хэлээс бусад хэл дээр бичдэг зохиолчдын

by writers working in languages other than English.

маш олон гайхалтай бүтээл байж л таараа шүү дээ.

And it seemed really sad to think that my reading habits meant

Тэгээд миний уншлагын зуршлаас болоод

I would probably never encounter them.

тэдгээрийг би хэзээ ч уншихгүй гэдэг үнэхээр харамсалтай санагдсан.

So, I decided to prescribe myself

Ингээд би өөрийгөө дэлхийн олон орны зохиол унших

an intensive course of global reading.

эрчимжүүлсэн сургалтанд хамруулахаар боллоо.

2012 was set to be a very international year for the UK;

2012 он Англи орны хувьд их л олон улсын шинж чанартай жил болохоор байлаа.

it was the year of the London Olympics.

Тэр жил Лондогийн Олимп болсон.

And so I decided to use it as my time frame

Би энэ хугацааг дэлхийн орон бүрийн зохиол, түүвэр өгүүллэг,

to try to read a novel, short story collection

намтар, тууж уншихад зориулахаар шийдлээ.

or memoir from every country in the world.

And so I did.

Би энэ зорилгодоо хүрч чадсан.

And it was very exciting

Энэ маш гайхалтай дурсамж байсан ба

and I learned some remarkable things

би их зүйл сурч мэдсэн,

and made some wonderful connections

бас олон сайхан харилцааг үүсгэсэн.

that I want to share with you today.

Өнөөдөр би эдгээрийг та нартай хуваалцмаар байна.

But it started with some practical problems.

Гэхдээ анх маш энгийн асуудлуудтай тулгарсан л даа.

After I'd worked out which of the many different lists of countries in the world

Дэлхийн орон бүрийг жагсаасан

олон өөр жагсаалтын учрыг нь олоод,

to use for my project,

I ended up going with the list of UN-recognized nations,

тэдгээрээс НҮБ-ын жагсаалтыг өөртөө ашиглахаар сонгон

to which I added Taiwan,

дээр нь Тайвань улсыг нэмээд,

which gave me a total of 196 countries.

нийт 196 оронтой болов оо.

And after I'd worked out how to fit reading and blogging

7 хоногт 5 өдөр ажиллангаа

номоо унших, түүнийхээ тухай бичих хуваариа

about, roughly, four books a week

around working five days a week,

7 хоногт 4 ном гэж тооцоолоод

хамгийн сүүлд нь бүх орноос

I then had to face up to the fact that I might even not be able

англи хэл дээр бичигдсэн номыг

олж чадахгүй байх гэдгээ ойлгосон.

to get books in English from every country.

Only around 4.5 percent of the literary works published

Англи улсад жил бүр хэвлэгддэг ном зохиолын

each year in the UK are translations,

зөвхөн 4.5 орчим хувь нь орчуулгынх байдаг.

and the figures are similar for much of the English-speaking world.

Энэ тоо англи хэлээр ярьдаг ихэнх орны хувьд бараг л ижил.

Although, the proportion of translated books published

Гэтэл бусад оронд

in many other countries is a lot higher.

орчуулгын номны хэвлэл давамгайлдаг.

4.5 percent is tiny enough to start with,

4.5 хувь гэдэг өөрөө маш бага үзүүлэлт ч

but what that figure doesn't tell you

үүний цаана эдгээр орчуулгын номнууд нь

is that many of those books will come from countries

хэвлэлийн бизнес хөгжсөн,

with strong publishing networks

тэдгээр номыг англи ном хэвлэлийн газарт зарахаар бэлтгэгдсэн

and lots of industry professionals primed to go out and sell those titles

олон мэргэжилтэнтэй улс орных байдаг гэдгийг санах хэрэгтэй.

to English-language publishers.

So, for example, although well over 100 books are translated from French

Жишээлбэл, Англи улсад франц хэлнээс орчуулсан ном

and published in the UK each year,

жилдээ 100 гаруй хэвлэгддэг бол

most of them will come from countries like France or Switzerland.

тэдгээрийн ихэнх нь Франц эсвэл Швецарь гэх мэт улсаас гаралтай байдаг.

French-speaking Africa, on the other hand,

Харин францаар ярьдаг Африкийн орнуудын хувьд

will rarely ever get a look-in.

бараг л хэзээ ч үзэгдэж харагддаггүй.

The upshot is that there are actually quite a lot of nations

Ийм ч учраас англи хэл дээрх ном зохиол

that may have little or even no commercially available literature

маш бага эсвэл огт байхгүй улс орнууд зөндөө байдаг.

in English.

Their books remain invisible to readers

Дэлхий дээр хэвлэлд хамгийн их ашиглагддаг хэл дээрх

of the world's most published language.

ном уншдаг хүмүүст тэдний бүтээл үл үзэгдсэн хэвээр байдаг.

Гэхдээ орон бүрээс ном уншихыг оролдоход

But when it came to reading the world,

the biggest challenge of all for me

надад тулгарсан хамгийн том бэрхшээл бол

was that fact that I didn't know where to start.

би хаанаас нь эхлэхээ мэдэхгүй байлаа.

Having spent my life reading almost exclusively British

Амьдралдаа дандаа англи

эсвэл хойд америкийн ном уншиж өнгөрүүлсний хувьд

and North American books,

I had no idea how to go about sourcing and finding stories

бусад орноос яаж ном хайж олох тухай

and choosing them from much of the rest of the world.

би юу ч мэддэггүй байсан.

I couldn't tell you how to source a story from Swaziland.

Би Свазиландаас гаралтай түүхийг хаанаас яаж олохыг мэдэхгүй.

I wouldn't know a good novel from Namibia.

Би Намибын ганц ч сайн зохиол мэдэхгүй.

There was no hiding it --

Үүнийг нуухын аргагүй байсан:

I was a clueless literary xenophobe.

уран зохиолын хувьд би гадныханд дургүй ксенофоб байлаа.

So how on earth was I going to read the world?

Тэгээд би яаж дэлхийг унших болж байна?

I was going to have to ask for help.

Би бусдаас тусламж хүсэхээр болсон.

So in October 2011, I registered my blog,

Ингээд 2011 оны 10 сард энэ блогоо бүртгүүлсэн:

ayearofreadingtheworld.com,

ayearofreadingtheworld.com,

and I posted a short appeal online.

Тэгээд онлайнаар хүсэлтээ бичиж үлдээв.

I explained who I was,

Өөрийгөө танилцуулаад

how narrow my reading had been,

миний уншлага ямар дутуу дулимаг байсныг хэлж

and I asked anyone who cared to

хүмүүсээс дэлхийн бусад орны

to leave a message suggesting what I might read

ном санал болгож захидал үлдээхийг гуйсан.

from other parts of the planet.

Now, I had no idea whether anyone would be interested,

Үүнийг хэн нэгэн сонирхох эсэхийг би сайн мэдэхгүй байсан.

but within a few hours of me posting that appeal online,

Гэвч намайг бичиж үлдээсний дараа хэдхэн цагийн дотор

people started to get in touch.

хүмүүс надтай холбогдож эхэлсэн.

At first, it was friends and colleagues.

Эхлээд зөвхөн гэр бүл, найз нөхөд байлаа.

Then it was friends of friends.

Дараа нь найзын найз нар.

And pretty soon, it was strangers.

Удалгүй танихгүй хүмүүс хүртэл холбогдсон.

Four days after I put that appeal online,

Тэр хүсэлтийг бичээд 4 хоносны дараа

I got a message from a woman called Rafidah in Kuala Lumpur.

Куала Лумпур дахь Рафида хэмээх нэгэн эмэгтэйгээс захидал авлаа.

She said she loved the sound of my project,

Түүнд миний юу хийх гэж байгаа таалагдаж,

could she go to her local English-language bookshop

тэндхийн англи хэл дээрх номын дэлгүүрээсээ

and choose my Malaysian book and post it to me?

малайз ном аваад над руу явуулж болох уу гэсэн байсан.

I accepted enthusiastically,

Би дуртайя зөвшөөрч

and a few weeks later,

хэдэн долоо хоногийн дараа

a package arrived containing not one, but two books --

надад шуудангаар Рафидагийн сонгосон нэг биш хоёр ном ирсэн:

Rafidah's choice from Malaysia,

нэг нь Малайз ном,

and a book from Singapore that she had also picked out for me.

нөгөө нь Сингапураас сонгосон ном байлаа.

Now, at the time, I was amazed

Тухайн үед би их гайхсан л даа.

that a stranger more than 6,000 miles away

Хэзээ ч уулзахгүй байж магадгүй нэгэндээ туслахын тулд

тэртээ 10,000 км-ийн цаанаас танихгүй хүн

would go to such lengths to help someone

she would probably never meet.

ингэж их сэтгэл гарган ном явуулна гэдэгт.

But Rafidah's kindness proved to be the pattern for that year.

Гэхдээ Рафидагийн сайхан сэтгэлийн жишээ тэр жилдээ давтагдсаар л байсан.

Time and again, people went out of their way to help me.

Хүмүүс надад туслахын тулд дахин дахин сэтгэл гаргасаар л байлаа.

Some took on research on my behalf,

Зарим нь миний өмнөөс судалж,

and others made detours on holidays and business trips

зарим нь ажил хэргээр эсвэл амралтаар явж байхдаа

to go to bookshops for me.

номын дэлгүүрийг цаг гарган зорьж байсан.

It turns out, if you want to read the world,

Эцэст нь хэрвээ та дэлхийг уншихыг хүсвэл,

if you want to encounter it with an open mind,

бас үүнд нээлттэйгээр хандаж чадвал

the world will help you.

дэлхий чамд туслах болно.

When it came to countries

Англи хэл дээр хэвлэгдсэн ном

with little or no commercially available literature in English,

харьцангүй бага эсвэл огт байхгүй орнуудын хувьд

people went further still.

хүмүүс бүр ч илүү сэтгэл гаргаж байсан.

Books often came from surprising sources.

Номнууд их сонирхолтой эх сурвалжаас гарч ирж байлаа.

My Panamanian read, for example, came through a conversation

Жишээлбэл Панамаас уншсан номыг маань

I had with the Panama Canal on Twitter.

Твиттер дээр Панамын сувагтай ярьж байхад санал болгосон.

Yes, the Panama Canal has a Twitter account.

Тийм ээ, Панамын суваг Твиттер хаягтай.

And when I tweeted at it about my project,

Тэгээд төслийнхөө тухай түүнд жиргэхэд

it suggested that I might like to try and get hold of the work

тэр надад Панамын зохиолч

Хуан Дэвид Морганы номыг олж уншихыг санал болгосон.

of the Panamanian author Juan David Morgan.

I found Morgan's website and I sent him a message,

Би Морганы цахим хуудсыг олоод захиа бичихдээ

asking if any of his Spanish-language novels

түүний испани хэл дээрх зохиолуудаас

had been translated into English.

англи руу орчуулагдсан эсэхийг асуулаа.

And he said that nothing had been published,

Хариуд нь тэр аль ч ном нь хараахан хэвлэгдээгүй байгаа ч

but he did have an unpublished translation

түүний "Алтан Хүлэг" зохиолын

of his novel "The Golden Horse."

хэвлэгдээгүй орчуулга байгаа гэсэн.

He emailed this to me,

Түүнийгээ надруу явуулж

allowing me to become one of the first people ever

тэр номыг англи хэл дээр уншсан хүмүүсийн

to read that book in English.

хамгийн анхных нь би болсон.

Morgan was by no means the only wordsmith

Ингэж бүтээлээсээ надтай хуваалцсан зохиолч нь

to share his work with me in this way.

ганцхан Морган биш.

From Sweden to Palau,

Шведээс эхлээд Палау хүртэл

writers and translators sent me self-published books

бие даан гаргасан ном болон хэвлэлийн эхээ

зохиолч, орчуулагчид над руу явуулж байлаа.

and unpublished manuscripts of books

that hadn't been picked up by Anglophone publishers

Тэдгээр нь англи хэл дээрх хэвлэлийн компаний аваагүй

or that were no longer available,

эсвэл олдохоо байсан номнууд байсан.

giving me privileged glimpses of some remarkable imaginary worlds.

Энэ нь гайхалтай төсөөллийн ертөнцийг таньж мэдэх боломжийг надад олгосон.

I read, for example,

Жишээ нь би 19-р зуунд

about the Southern African king Ngungunhane, who led the resistance

Португалчуудын эсрэг хөдөлгөөнийг удирдсан

Өмнөд Африкийн Гүнгүнанэ хааны тухай,

against the Portuguese in the 19th century;

and about marriage rituals in a remote village

Туркменистаны Каспийн далайн эргийн тосгон дах

on the shores of the Caspian sea in Turkmenistan.

гэрлэлтийн дэг ёсны тухай уншиж,

I met Kuwait's answer to Bridget Jones.

Бриджет Жонсын Кувайт хувилбартай танилцсан.

(Laughter)

(Инээд)

And I read about an orgy in a tree in Angola.

Бас Анголын модон дээрх секс үдэшлэгийн тухай уншсан.

But perhaps the most amazing example

Гэхдээ надад дэлхийг уншуулахын тулд

of the lengths that people were prepared to go to

хүмүүсийн хэр их сэтгэл гаргаж байгаагийн

to help me read the world,

хамгийн гайхалтай жишээ нь

came towards the end of my quest,

аяллын минь төгсгөлд гарч ирсэн.

when I tried to get hold of a book from the tiny, Portuguese-speaking

Тухайн үед португал хэлээр ярьдаг Африкын арлын Сан-Томе Присипи орноос

African island nation of São Tomé and Príncipe.

нэгэн ном авах гэж би хичээж байлаа.

Now, having spent several months trying everything I could think of to find

Хэдэн сарын турш тэрхүү орноос

англи хэл дээр орчуулагдсан ном олох гэж бүхий л аргыг хэрэглэсний дараа

a book that had been translated into English from the nation,

it seemed as though the only option left to me

надад үлдсэн сүүлийн арга нь

was to see if I could get something translated for me from scratch.

хэн нэгнээр орчуулуулах байлаа.

Now, I was really dubious

Би ч үүнд нээх их найдсангүй,

whether anyone was going to want to help with this,

хэн нэгэн үүнд цаг заваа зарцуулж

and give up their time for something like that.

надад туслах болов уу даа гэж эргэлзэж байсан.

But, within a week of me putting a call out on Twitter and Facebook

Гэтэл португал хэлтэй хүмүүст зориулан

Twitter, Facebook-т зарлал байршуулаад 7 хоногийн дотор л

for Portuguese speakers,

I had more people than I could involve in the project,

бүгдийг нь оролцуулж боломгүй олон хүн надад хандсан.

including Margaret Jull Costa, a leader in her field,

Тэдний дунд Нобелийн шагналтан Жозе Сарамагогийн бүтээлийг орчуулсан,

who has translated the work of Nobel Prize winner José Saramago.

салбартаа тэргүүлэгч Маргарет Жулл Коста хүртэл байсан.

With my nine volunteers in place,

9 сайн дурын орчуулагчтай болсны дараа

I managed to find a book by a São Toméan author

нэгэн Сан-Томе арлын зохиолчийн бүтээлээс

that I could buy enough copies of online.

онлайнаар аль болох олон хувь авч болох номыг олсон.

Here's one of them.

Энд нэг хувь нь байна.

And I sent a copy out to each of my volunteers.

Ингээд би орчуулагч нартаа нэг нэг хувийг явуулсан.

They all took on a couple of short stories from this collection,

Тэд энэхүү түүвэр зохиолоос хэд хэдэн богино өгүүллэг аваад

stuck to their word, sent their translations back to me,

хэлсэн амандаа хүрч надад орчуулгаа эргээд явуулсан.

and within six weeks, I had the entire book to read.

6 долоо хоногийн дараа гэхэд л тэр номыг бүхлээр унших боломжтой болсон.

In that case, as I found so often during my year of reading the world,

Дэлхийг унших нэг жилийн явцад надад байнга тохиолдож байсан шиг яг энэ үед

my not knowing and being open about my limitations

мэдэхгүй байх бас өөрийн сул талаа бүрэн хүлээн зөвшөөрөх нь

had become a big opportunity.

миний хамгийн том боломж болж хувирсан.

When it came to São Tomé and Príncipe,

Сан-Томе Присипигийн хувьд

it was a chance not only to learn something new

энэ бол шинэ зүйл сурах эсвэл

and discover a new collection of stories,

зохиолын түүврийг шинээр олж нээхээс гадна

but also to bring together a group of people

бүлэг хүмүүсийг нэгтгэж

and facilitate a joint creative endeavor.

хамтарсан бүтээлч үйлсийг эхлүүлэх боломж байлаа.

My weakness had become the project's strength.

Миний сул тал төслийн маань давуу тал болсон.

The books I read that year opened my eyes to many things.

Тэр жил уншсан номнууд миний нүдийг нээж өгсөн.

As those who enjoy reading will know,

Ном унших дуртай хүмүүсийн мэддэгээр

books have an extraordinary power to take you out of yourself

ном гэдэг өөр хүний оронд байж үзэх

and into someone else's mindset,

тэрхүү боломжийг олгодог гайхалтай хүчтэй.

so that, for a while at least,

Ингэснээрээ түрхэн зуур ч гэсэн

you look at the world through different eyes.

хорвоо ертөнцийг өөр нүдээр хардаг.

That can be an uncomfortable experience,

Энэ нь тааламжгүй мэдрэмж төрүүлж магадгүй.

particularly if you're reading a book

Ялангуяа таны үнэт зүйлээс өөрийг эрхэмлэдэг

from a culture that may have quite different values to your own.

соёлтой орны ном уншиж байгаа бол.

But it can also be really enlightening.

Бас ном унших нь их зүйлийг ойлгуулж өгдөг.

Wrestling with unfamiliar ideas can help clarify your own thinking.

Танил биш үзэл санааг ойлгохыг хичээх нь өөрийн бодол санаагаа цэгцлэхэд тус болно.

And it can also show up blind spots

Мөн дэлхий ертөнцийг харах хүрээний

in the way you might have been looking at the world.

харагдахгүй байгаа хэсгийг тодотгож өгдөг.

When I looked back at much of the English-language literature

Жишээлбэл багаасаа уншсан англи хэл дээрх ном зохиолуудаа эргэн харахад

I'd grown up with, for example,

I began to see how narrow a lot of it was,

дэлхийд үзэж харах зөндөө зүйл байхад

compared to the richness that the world has to offer.

тэдгээрийн ихэнх нь ямар явцуу болохыг олж харсан.

And as the pages turned,

Хуудас эргүүлэх бүрт

something else started to happen, too.

өөр бас нэгэн зүйл эхэлсэн.

Little by little,

Бага багаар

that long list of countries that I'd started the year with, changed

тэр жилийг эхлүүлсэн улс орнуудын урт жагсаалт

from a rather dry, academic register of place names

зүгээр нэг газар усны нэр байхаа больж

into living, breathing entities.

илүү амьтай, биетэй болж ирсэн.

Now, I don't want to suggest that it's at all possible

Аливаа нэг орноос ганц ном уншаад л

to get a rounded picture of a country simply by reading one book.

тухай орны тухай бүрэн мэдлэгтэй болчихно гэж байгаа юм биш.

But cumulatively, the stories I read that year

Гэхдээ тэр жил уншсан зохиолууд нийтдээ

made me more alive than ever before

манай гараг дэлхийн маш баялаг, олон төрлийн бас

to the richness, diversity and complexity of our remarkable planet.

нарийн түвэгтэй байдлыг амьдаар мэдрүүлэх шиг болсон.

It was as though the world's stories

Энэ яг л дэлхийн түүх зохиол,

and the people who'd gone to such lengths to help me read them

тэдгээрийг надад уншуулах гэж сэтгэл гаргасан хүмүүс бүгд

had made it real to me.

үүнийг илүү бодит болгох шиг.

These days, when I look at my bookshelves

Одоо би номын тавиураа хараад,

or consider the works on my e-reader,

эсвэл цахим ном уншуураа асаахад

they tell a rather different story.

тэд арай л өөр түүх өгүүлдэг.

It's the story of the power books have to connect us

Энэ бол улс төр, газарзүй, соёл, нийгэм, шашинг үл харгалзан

across political, geographical, cultural, social, religious divides.

ном биднийг холбох хүч чадлыг харуулах түүх.

It's the tale of the potential human beings have to work together.

Энэ бол хүмүүсийн хамтарч чадах боломж бололцоог харуулсан тууж.

And, it's testament

Бас энэ бол интернетийн ачаар

to the extraordinary times we live in, where, thanks to the Internet,

танихгүй хүн дэлхийн нөгөө захад байгаа, хэзээ ч уулзахгүй байж магадгүй нэгэндээ

it's easier than ever before

түүх, санаа бодол, ном хуваалцахад

for a stranger to share a story, a worldview, a book

урьд өмнө нь байгаагүй амархан болсон

with someone she may never meet, on the other side of the planet.

бидний амьдарч буй гайхалтай цаг үеийн гэрчилгээ.

I hope it's a story I'm reading for many years to come.

Үүнийг би ирэх он жилүүдэд унших түүх болно гэдэгт найдаж байна.

And I hope many more people will join me.

Бас олон хүн надтай нэгдэнэ гэж найдаж байна.

If we all read more widely, there'd be more incentive

Хэрэв бид илүү олуулаа уншдаг болвол ном хэвлэлийнхэнд

for publishers to translate more books,

илүү олон ном орчуулах сэдлийг нь төрүүлж,

and we would all be richer for that.

бид бүгдээрээ үр шимийг нь хүртэнэ.

Thank you.

Баярлалаа.

(Applause)

(Алга ташилт)