My year reading a book from every country in the world | Ann Morgan

Аудармашы: Bakytgul Salykhova Редактор: Sandibek Rysbay

It's often said that you can tell a lot about a person

Кітап сөресінде қандай кітаптар бар екеніне қарап адам туралы

by looking at what's on their bookshelves.

біраз нәрсе айтуға болатыны туралы жиі естиміз.

What do my bookshelves say about me?

Кітап сөрем мен туралы не айтар екен?

Well, when I asked myself this question a few years ago,

Біраз жыл бұрын осы сұрақты өзіме қойған кезде,

I made an alarming discovery.

мазамды қашырған бір жаңалық аштым.

I'd always thought of myself as a fairly cultured,

Мен өзімді жоғары мәдениетті адам деп ойлайтынмын,

cosmopolitan sort of person.

космополит адам.

But my bookshelves told a rather different story.

Бірақ менің кітап сөрем басқа нәрселерден хабардар етті.

Pretty much all the titles on them

Кітап мұқабаларының бәрінде

were by British or North American authors,

Британ және Солтүстік Америка авторлары болатын және

and there was almost nothing in translation.

ол жерде бірде бір аударма кітабы жоқ еді.

Discovering this massive, cultural blind spot in my reading

Оқитын кітаптарым туралы бұл жаңалық

came as quite a shock.

мені біраз есеңгіретіп тастады.

And when I thought about it, it seemed like a real shame.

Мен бұл туралы ойлағанда, шынымен ұялған сезімде болдым.

I knew there had to be lots of amazing stories out there

Мен ағылшын тілінен басқа тілдерде жазатын жазушылардың

by writers working in languages other than English.

керемет шығармалары бар екені туралы білетінмін.

And it seemed really sad to think that my reading habits meant

Менің оқудағы әдеттерім басқа кітаптарды ашуға мүмкіндік

I would probably never encounter them.

бермейтіні туралы ойлау тым өкінішті еді.

So, I decided to prescribe myself

Сөйтіп мен өзіме әлемдік

an intensive course of global reading.

кітап оқу жедел курсын жаздырып алуды шештім.

2012 was set to be a very international year for the UK;

Ұлы Британия үшін 2012 жыл халықаралық жыл болды;

it was the year of the London Olympics.

бұл Лондон Олимпиадасы жылы еді.

And so I decided to use it as my time frame

Мен осы уақытта

to try to read a novel, short story collection

дүние жүзінің әр елінде шыққан новеллалар мен қысқа әңгімелер

or memoir from every country in the world.

жинақтарын оқуға немесе естеліктерді оқуға бел будым.

And so I did.

Және мен оны жүзеге асырдым.

And it was very exciting

Бұл өте қызық болды,

and I learned some remarkable things

мен керемет нәрселерге қанықтым,

and made some wonderful connections

кейбір ерекше байланыстар жасадым,

that I want to share with you today.

солар туралы сіздермен бөліскім келеді.

But it started with some practical problems.

Бірақ басында сәл қиындық болды.

After I'd worked out which of the many different lists of countries in the world

Мен дүние жүзіндегі елдерді санамалаған түрлі тізімдерді

to use for my project,

жобамда қолдану үшін көрдім,

I ended up going with the list of UN-recognized nations,

соңында БҰҰ жасаған тізімге тоқталдым,

to which I added Taiwan,

оған Тайванды қостым,

which gave me a total of 196 countries.

соңында 196 елі бар тізім шықты.

And after I'd worked out how to fit reading and blogging

Мен кітап оқу мен блог жүргізуді жоспарладым,

about, roughly, four books a week

аптасына 5 күн жұмыс істей жүріп

around working five days a week,

аптасына 4 кітап оқу,

I then had to face up to the fact that I might even not be able

сонан соң мен тағы бір фактіні байқадым, әр елден

to get books in English from every country.

ағылшын тіліндегі кітаптарды қалай алатынымды білмедім.

Only around 4.5 percent of the literary works published

Тек қана шамамен Британияда шығатын

each year in the UK are translations,

басылымдардың 4,5 % аударма екен,

and the figures are similar for much of the English-speaking world.

бұл статистика, басқа да ағылшын тілді елдерде де осындай.

Although, the proportion of translated books published

Дегенмен аударылып басылатын кітаптардың үлесі

in many other countries is a lot higher.

басқа елдерде жоғарырақ екен.

4.5 percent is tiny enough to start with,

4,5 % бастауға жеткілікті болғанымен

but what that figure doesn't tell you

бұл не көрсететініне мән берейікші,

is that many of those books will come from countries

яғни бұл кітаптардың көбі

with strong publishing networks

баспа желілері мықты елдерден

and lots of industry professionals primed to go out and sell those titles

және кәсіби мамандар осы кітаптарды ағылшын тілді

to English-language publishers.

баспаларға сатуға жұмыс істейді.

So, for example, although well over 100 books are translated from French

Мысалы, француз тілінен 100-ден аса кітап аударылып

and published in the UK each year,

жыл сайын Британияда басылып шығады,

most of them will come from countries like France or Switzerland.

бірақ оның басым бөлігі Франция немесе Швейцариядан.

French-speaking Africa, on the other hand,

Ал француз тілінде сөйлейтін Африкаға

will rarely ever get a look-in.

көңіл бөлінуі екіталай.

The upshot is that there are actually quite a lot of nations

Нәтижесінде өте көп ұлттың

that may have little or even no commercially available literature

әдебиеті ағылшын тілінде жоқ

in English.

немесе жоқтың қасы.

Their books remain invisible to readers

Бұл кітаптар оқырманға көрінбейді, яғни

of the world's most published language.

ең көп кітап басылып шығатын тіл оқырмандарына жетпейді.

But when it came to reading the world,

Бірақ мәселе кітап оқуға дейін жеткенде

the biggest challenge of all for me

мен үшін ең үлкен проблема -

was that fact that I didn't know where to start.

қай жерден бастайтынымды білмеу еді.

Having spent my life reading almost exclusively British

Өмірімді негізінен Британ және Солтүстік Америка

and North American books,

кітаптарын оқумен өткізген мен

I had no idea how to go about sourcing and finding stories

қалай бастау және іздеу керектігін және

and choosing them from much of the rest of the world.

айналадағы әлемнен қалай таңдау керектігін білмедім.

I couldn't tell you how to source a story from Swaziland.

Мен сіздерге Швейцария кітаптарын қалай таңдауды айта алмаймын.

I wouldn't know a good novel from Namibia.

Намибияда шыққан жақсы новелла туралы білмеймін.

There was no hiding it --

Жасыратыны жоқ,

I was a clueless literary xenophobe.

мен тоғышар әдеби ксенофоб едім.

So how on earth was I going to read the world?

Қалай мен жер бетінде Бүкіл әлемді оқи алар едім?

I was going to have to ask for help.

Мен көмек сұрауға бел будым.

So in October 2011, I registered my blog,

2011 жылдың қазанында мен блогымды тіркедім,

ayearofreadingtheworld.com,

ayearofreadingtheworld.com,

and I posted a short appeal online.

блогымда онлайн қысқаша жазба жарияладым.

I explained who I was,

Мен өзім туралы және

how narrow my reading had been,

оқыған кітаптарымның тым біржақты екенін,

and I asked anyone who cared to

қызығушылық танытқандар оқитын кітапты

to leave a message suggesting what I might read

ұсынып, әлемнің қай жерінде болса да хат жазуларына

from other parts of the planet.

болатынын жаздым.

Now, I had no idea whether anyone would be interested,

Қазір біреу қызыға ма жоқ па білмеймін,

but within a few hours of me posting that appeal online,

бірақ мен онлайн жазба жариялағаннан бірнеше сағат

people started to get in touch.

өткеннен кейін адамдар маған хабарласа бастады.

At first, it was friends and colleagues.

Алдымен достарым мен әріптестерім болды.

Then it was friends of friends.

Сонан соң достарымның достары.

And pretty soon, it was strangers.

Соңында - танымайтын адамдар.

Four days after I put that appeal online,

Онлайнға хабарлама салғаннан 4 күн өткенде,

I got a message from a woman called Rafidah in Kuala Lumpur.

маған Куала Лумпурдан Рафидах есімді әйелден хат келді.

She said she loved the sound of my project,

Ол менің жобамның аты ұнағанын айтты,

could she go to her local English-language bookshop

ол жергілікті ағылшын тіліндегі кітаптар сататын дүкеннен

and choose my Malaysian book and post it to me?

маған Малайзия кітабын сатып алып жіберуге бола ма деп сұрады.

I accepted enthusiastically,

Мен бар ықыласыммен келістім,

and a few weeks later,

бір-екі аптадан кейін маған

a package arrived containing not one, but two books --

1 емес 2 кітаптан тұратын сәлемдеме келді,

Rafidah's choice from Malaysia,

Малайзиядан Рафидахтың таңдауы,

and a book from Singapore that she had also picked out for me.

және тағы бір кітап Сингапурдан еді.

Now, at the time, I was amazed

Мені таңқалдырғаны

that a stranger more than 6,000 miles away

6000 миль қашықтықтағы танымайтын адам

would go to such lengths to help someone

біреуге көмектесу үшін сонша қашықтықтан

she would probably never meet.

ешқашан кездестірмейтін адамға хабарласқаны.

But Rafidah's kindness proved to be the pattern for that year.

Рафидахтың мейірімі осы жылдың үлгілі әрекеті еді.

Time and again, people went out of their way to help me.

Уақыт пен адамдар маған қайта-қайта көмектесті.

Some took on research on my behalf,

Кейбіреулер менің атымнан зерттеу жүргізіпті,

and others made detours on holidays and business trips

басқалары демалыстары мен сапарларында

to go to bookshops for me.

мен үшін кітап дүкендеріне барған.

It turns out, if you want to read the world,

Егер сіз әлем кітаптарын оқығыңыз келсе,

if you want to encounter it with an open mind,

егер сіз оларды бар жүрегіңізбен ашқыңыз келсе,

the world will help you.

әлем сізге көмектеседі.

When it came to countries

Кезек кішкентай

with little or no commercially available literature in English,

немесе ағылшын тілінде әдебиеті жоқ елдерге келгенде,

people went further still.

адамдар одан да зорына барды.

Books often came from surprising sources.

Кітаптар көбінесе қызық қайнаркөздерден келетін еді.

My Panamanian read, for example, came through a conversation

Панамадан кітабым, мысалы,

I had with the Panama Canal on Twitter.

Панама каналының Туиттердегі парақшасындағы әңгімеден келді.

Yes, the Panama Canal has a Twitter account.

Иә, Панама каналының туиттерде аккаунты бар.

And when I tweeted at it about my project,

Мен оларға жобам туралы жаздым,

it suggested that I might like to try and get hold of the work

олар маған мына кітаптың ұнауы мүмкін екенін айтты,

of the Panamanian author Juan David Morgan.

ол панамалық автор Хуан Давид Морган еді.

I found Morgan's website and I sent him a message,

Мен Морганның уеб-сайтын тауып, хабар жібердім,

asking if any of his Spanish-language novels

одан испан тілінде шыққан шығармасы

had been translated into English.

ағылшын тіліне аударылған ба деп сұрадым.

And he said that nothing had been published,

Ол бірде-бір шығармасы аударылмағанын айтты,

but he did have an unpublished translation

бірақ оның басылмаған аудармасы бар екен,

of his novel "The Golden Horse."

"The Golden Horse" деген кітабы.

He emailed this to me,

Ол пошта арқылы жіберді,

allowing me to become one of the first people ever

сөйтіп маған осы кітапты ағылшын тілінде оқитын

to read that book in English.

бірінші оқырман болу мүмкіндігі туды.

Morgan was by no means the only wordsmith

Морган менімен кітабын осылай бөліскен

to share his work with me in this way.

жалғыз адам болған жоқ.

From Sweden to Palau,

Швециядан Палауға дейін

writers and translators sent me self-published books

жазушылар мен аудармашылар өздерінің кітаптарын және

and unpublished manuscripts of books

басылып шықпаған қолжазбаларын

that hadn't been picked up by Anglophone publishers

жіберетін, оларды ағылшын баспагерлері көрмес еді,

or that were no longer available,

немесе енді қолжетімсіз еді,

giving me privileged glimpses of some remarkable imaginary worlds.

бұл маған керемет әлеммен байланысу артықшылығын берді.

I read, for example,

Мысалы, мен

about the Southern African king Ngungunhane, who led the resistance

Солтүстік Африка патшасы Нгунгунхан туралы оқыдым,

against the Portuguese in the 19th century;

ол ХІХ ғасырда Португалияға қарсы шыққан еді;

and about marriage rituals in a remote village

сонымен бірге Түркменстандағы Каспий теңізінің

on the shores of the Caspian sea in Turkmenistan.

жағалауындағы қашық ауылдағы үйлену салттары туралы оқыдым.

I met Kuwait's answer to Bridget Jones.

Брижит Джонсқа Кувейт жауабын көрдім.

(Laughter)

(Күлкі)

And I read about an orgy in a tree in Angola.

Анголадағы ағаштағы оргия туралы оқыдым.

But perhaps the most amazing example

Бірақ ең керемет мысал

of the lengths that people were prepared to go to

адамдардың маған дүние жүзі кітаптарын

to help me read the world,

оқуға көмектесу үшін дайындығы,

came towards the end of my quest,

іздеулерімнің соңы

when I tried to get hold of a book from the tiny, Portuguese-speaking

португалша сөйлейтін кішкене елден кітап табу болатын,

African island nation of São Tomé and Príncipe.

кітап Африканың Сао Том және Принсип аралынан еді.

Now, having spent several months trying everything I could think of to find

Қазір бірнеше ай өткесін қолдан келгеннің бәрі

a book that had been translated into English from the nation,

істеліп, ағылшын тіліне аударылған кітап табылмағанда,

it seemed as though the only option left to me

маған берілген жалғыз мүмкіндік

was to see if I could get something translated for me from scratch.

басынан аударылған кітапты алу болатын.

Now, I was really dubious

Енді маған көмектесетін

whether anyone was going to want to help with this,

біреу барына сенімсіз болдым және

and give up their time for something like that.

өз уақыттарын бөлмейді деп ойладым.

But, within a week of me putting a call out on Twitter and Facebook

Бірақ Twitter мен Facebook-тегі португалша

for Portuguese speakers,

сөйлейтіндерге хабарлаған апта ішінде

I had more people than I could involve in the project,

маған жобаға қатысқандардан да көп адам хабарласты, ішінде

including Margaret Jull Costa, a leader in her field,

өз саласының танымал адамы Маргарет Джил Коста да бар,

who has translated the work of Nobel Prize winner José Saramago.

ол Нобель сыйлығының иегері Джозе Сарамагоны аударған.

With my nine volunteers in place,

Менің тоғыз ерікті аудармашыммен

I managed to find a book by a São Toméan author

мен Сао Томеан авторының кітабын тауып

that I could buy enough copies of online.

онлайн арқылы жеткілікті көшірмесін сатып алдым.

Here's one of them.

Мынау солардың біреуі.

And I sent a copy out to each of my volunteers.

Мен тоғыз еріктіге көшірмесін жібердім.

They all took on a couple of short stories from this collection,

Олар осы жинақтан қысқа әңгімелерді алды,

stuck to their word, sent their translations back to me,

аудармасын маған қайта жіберу үшін, бас алмастан аударды,

and within six weeks, I had the entire book to read.

сөйтіп алты апта ішінде мен оқитын кітапты алдым.

In that case, as I found so often during my year of reading the world,

Осылай мен жыл бойы оқитындарымды тапқанда,

my not knowing and being open about my limitations

менің шектеулерім

had become a big opportunity.

маған үлкен мүмкіндік ашты.

When it came to São Tomé and Príncipe,

Сао Том мен Принсипке келгенде

it was a chance not only to learn something new

бұл тек қана жаңа нәрсемен танысу ғана емес, сонымен бірге

and discover a new collection of stories,

жаңа әңгімелер жинағын ашу,

but also to bring together a group of people

оған қоса бір топ адамды бірлестіру және

and facilitate a joint creative endeavor.

олардың бірігіп шығармашылықпен айналысуына мүмкіндік жасау.

My weakness had become the project's strength.

Менің әлсіздігім жобаның сәттілігіне айналды.

The books I read that year opened my eyes to many things.

Осы жылы оқыған кітаптарым менің көзімді көп нәрсеге ашты.

As those who enjoy reading will know,

Кітап оқығаннан рахаттанатындар

books have an extraordinary power to take you out of yourself

кітаптардың сізді өзіңізден басқа жаққа алып кететін

and into someone else's mindset,

ерекше күші бар екенін біледі,

so that, for a while at least,

аз уақытқа болса да,

you look at the world through different eyes.

әлемге басқа көздермен қарайсыз.

That can be an uncomfortable experience,

Бұл ыңғайсыз тәжірибе болар еді,

particularly if you're reading a book

әсіресе, сіз кітап оқып жатсаңыз және

from a culture that may have quite different values to your own.

бұл кітап сіздің құндылықтарыңызға сай келмейтін мәдениеттен болса.

But it can also be really enlightening.

Бірақ ол пайдалы да болуы мүмкін.

Wrestling with unfamiliar ideas can help clarify your own thinking.

Таңсық идеялармен күресу ойыңызды айқындауға көмектесері сөзсіз.

And it can also show up blind spots

Сонымен бірге ол

in the way you might have been looking at the world.

сіздің әлемді қабылдаудағы ақтаңдақтарды да көрсетеді,

When I looked back at much of the English-language literature

Мен кішкентайымнан оқып өскен ағылшын тіліндегі

I'd grown up with, for example,

әдебиетке қарап, мысалы,

I began to see how narrow a lot of it was,

әлем ұсынып отырған байлықпен салыстырғанда

compared to the richness that the world has to offer.

олардың біразының шеңбері тар болғанын көрдім.

And as the pages turned,

Кітапты парақтаған сайын,

something else started to happen, too.

басқа нәрселер бола бастады.

Little by little,

Күннен күнге

that long list of countries that I'd started the year with, changed

жыл басындағы елдердің ұзын тізімі өзгере бастады,

from a rather dry, academic register of place names

құрғақ академиялық атаудан

into living, breathing entities.

тірі жанды атуаларға дейін.

Now, I don't want to suggest that it's at all possible

Қазір мен бұл мүмкін екеніне сен алмаймын,

to get a rounded picture of a country simply by reading one book.

бір кітап оқу арқылы ел туралы жалпы мағлұмат алу.

But cumulatively, the stories I read that year

Осы жылы оқыған кітаптарым

made me more alive than ever before

мені бұрынғыға қарағанда шынайы етті,

to the richness, diversity and complexity of our remarkable planet.

керемет планетамыздағы қиындыққа, байлыққа, әртүрлілікке басқаша қарадым.

It was as though the world's stories

Бұл әлем оқиғасы сияқты еді,

and the people who'd gone to such lengths to help me read them

онда адамдар маған оқуға көмектесу үшін алысқа кетіп,

had made it real to me.

мұны маған шынайы етті.

These days, when I look at my bookshelves

Осы күндері мен кітап сөреме қарағанда

or consider the works on my e-reader,

немесе электронды оқу құралымдағы шығармаларды көргенде,

they tell a rather different story.

олар маған басқа оқиғаны көрсетеді.

It's the story of the power books have to connect us

Бұл - біздерді байланыстыратын кітаптың күші, ол

across political, geographical, cultural, social, religious divides.

саяси, географиялық, мәдени, әлеуметтік, діни бөлінуден ада.

It's the tale of the potential human beings have to work together.

Бұл адамдардың бірге жұмыс істеуінің әлеуеті туралы ертегі.

And, it's testament

Бұл - өсиет,

to the extraordinary times we live in, where, thanks to the Internet,

біз ерекше уақытта өмір сүрудеміз, интернетке рақмет,

it's easier than ever before

бұрынғыға қарағанда оңайырақ танысамыз,

for a stranger to share a story, a worldview, a book

танымайтын адамдармен әңгіме, көзқарас, кітаппен бөлісеміз,

with someone she may never meet, on the other side of the planet.

бірақ планетаның басқа жағындағы ол адаммен ешқашан кездеспеуіміз мүмкін.

I hope it's a story I'm reading for many years to come.

Мен оқып жатқан әңгіме қайтып келер деп үміттенемін.

And I hope many more people will join me.

Маған көптеген адамдар қосылады деп сенемін.

If we all read more widely, there'd be more incentive

Егер біз көбірек оқысақ,

for publishers to translate more books,

баспагерлерді көп кітап аударуға итермелер едік және

and we would all be richer for that.

біз бәріміз байырақ болар едік.

Thank you.

Рақмет!

(Applause)

(Қошемет)