My year reading a book from every country in the world | Ann Morgan

Translator: Linh Tran Reviewer: Khanh Do-Bao

It's often said that you can tell a lot about a person

Người ta thường nói bạn có thể biết được nhiều thứ về một người

by looking at what's on their bookshelves.

bằng cách nhìn vào tủ sách của họ.

What do my bookshelves say about me?

Vậy tủ sách của tôi cho thấy tôi là người như thế nào?

Well, when I asked myself this question a few years ago,

Vài năm trước, khi tôi tự hỏi mình câu này

I made an alarming discovery.

tôi đã phát hiện ra một điều đáng báo động

I'd always thought of myself as a fairly cultured,

Tôi luôn tự cho mình là người có học thức

cosmopolitan sort of person.

và hiểu biết về toàn thế giới.

But my bookshelves told a rather different story.

Nhưng tủ sách của tôi lại thể hiện một điều khác.

Pretty much all the titles on them

Hầu hết các cuốn sách tôi có

were by British or North American authors,

đều là của tác giả người Anh hoặc Bắc Mỹ

and there was almost nothing in translation.

và gần như không có một cuốn sách dịch nào

Discovering this massive, cultural blind spot in my reading

Phát hiện ra lỗ hổng văn hóa lớn như vậy trong việc đọc sách

came as quite a shock.

khiến tôi khá sốc.

And when I thought about it, it seemed like a real shame.

Nghĩ lại thì, chuyện này khá là đáng tiếc.

I knew there had to be lots of amazing stories out there

Tôi biết rằng có rất nhiều câu chuyện đáng ngạc nhiên ở ngoài kia

by writers working in languages other than English.

của các tác giả không sử dụng tiếng Anh.

And it seemed really sad to think that my reading habits meant

Và tôi thấy buồn vì thói quen đọc của mình

I would probably never encounter them.

mà tôi sẽ không bao giờ đọc được chúng.

So, I decided to prescribe myself

Vậy nên, tôi quyết định bắt bản thân

an intensive course of global reading.

thực hiện một khóa đọc sách toàn cầu cấp tốc.

2012 was set to be a very international year for the UK;

2012 được coi là năm quốc tế tại Vương quốc Anh,

it was the year of the London Olympics.

năm tổ chức Olympic London.

And so I decided to use it as my time frame

Và tôi quyết định dùng nó như một khung thời gian

to try to read a novel, short story collection

để đọc một tiếu thuyết, tuyển tập truyện ngắn

or memoir from every country in the world.

hoặc một hồi ký từ mọi quốc gia trên thế giới.

And so I did.

Và tôi đã làm được điều đó.

And it was very exciting

Điều này rất thú vị

and I learned some remarkable things

và tôi đã học được nhiều điều đáng nhớ

and made some wonderful connections

và có những mối liên hệ tuyệt vời

that I want to share with you today.

mà tôi muốn chia sẻ với các bạn ngày hôm nay.

But it started with some practical problems.

Nhưng nó bắt đầu với một vài vấn đề thực tế.

After I'd worked out which of the many different lists of countries in the world

Sau đó tôi chọn ra các quốc gia trên thế giới từ nhiều danh sách

to use for my project,

để phục vụ cho dự án của mình,

I ended up going with the list of UN-recognized nations,

tôi quyết định dùng danh sách các nước được Liên Hợp Quốc công nhận

to which I added Taiwan,

bổ sung thêm Đài Loan,

which gave me a total of 196 countries.

vậy là có tổng cộng 196 nước.

And after I'd worked out how to fit reading and blogging

Sau đó, tôi lập kế hoạch để đọc và viết blog

about, roughly, four books a week

về khoảng 4 cuốn sách mỗi tuần

around working five days a week,

cho 5 ngày một tuần.

I then had to face up to the fact that I might even not be able

Rồi tôi phải đối mặt với vấn đề rằng có thể mình sẽ không

to get books in English from every country.

lấy được sách bằng tiếng Anh từ mọi quốc gia.

Only around 4.5 percent of the literary works published

Ở Anh, mỗi năm chỉ có khoảng 4,5%

each year in the UK are translations,

sách được xuất bản là sách dịch,

and the figures are similar for much of the English-speaking world.

và con số này cũng tương đương ở các nước nói tiếng Anh khác.

Although, the proportion of translated books published

Du vậy, lượng sách dịch được xuất bản

in many other countries is a lot higher.

ở các nước khác cao hơn rất nhiều.

4.5 percent is tiny enough to start with,

4,5% là con số nhỏ,

but what that figure doesn't tell you

nhưng nó không cho bạn biết rằng

is that many of those books will come from countries

rất nhiều trong số những cuốn sách đó đến từ các quốc gia

with strong publishing networks

có mạng lưới xuất bản vững mạnh

and lots of industry professionals primed to go out and sell those titles

và rất nhiều chuyên gia trong ngành khuyến khích việc bán các tựa sách

to English-language publishers.

cho các nhà xuất bản tiếng Anh.

So, for example, although well over 100 books are translated from French

Ví dụ, dù mỗi năm có hơn 100 cuốn sách được dịch từ tiếng Pháp

and published in the UK each year,

và xuất bản ở Anh,

most of them will come from countries like France or Switzerland.

phần lớn trong số đó đến từ các quốc gia như Pháp và Thụy Sĩ.

French-speaking Africa, on the other hand,

Mặt khác, người ta sẽ ít để ý tới

will rarely ever get a look-in.

các nước châu Phi nói tiếng Pháp.

The upshot is that there are actually quite a lot of nations

Kết cục là có rất nhiều quốc gia

that may have little or even no commercially available literature

có ít hoặc không hề có tác phẩm văn học bằng tiếng Anh

in English.

được bán trên thị trường.

Their books remain invisible to readers

Những tác phẩm của họ sẽ không được

of the world's most published language.

độc giả của các nước nói tiếng Anh biết tới.

But when it came to reading the world,

Về việc đọc sách trên toàn thế giới,

the biggest challenge of all for me

thách thức lớn nhất đối với tôi

was that fact that I didn't know where to start.

chính là không biết nên bắt đầu từ đâu.

Having spent my life reading almost exclusively British

Cả cuộc đời hầu như tôi chỉ đọc sách từ nước Anh

and North American books,

hoặc của Bắc Mỹ,

I had no idea how to go about sourcing and finding stories

tôi không biết làm thế nào để tìm kiếm các câu chuyện

and choosing them from much of the rest of the world.

và chọn lựa chúng trong số vô vàn những câu chuyện khác.

I couldn't tell you how to source a story from Swaziland.

Tôi không thể nói cho các bạn biết cách tìm một câu chuyện từ Swaziland

I wouldn't know a good novel from Namibia.

cũng không biết có tiểu thuyết nào hay từ Namibia.

There was no hiding it --

Chẳng có gì để giấu cả,

I was a clueless literary xenophobe.

lúc đó tôi là một kẻ bài ngoại văn chẳng hiểu biết gì.

So how on earth was I going to read the world?

Vậy thì làm cách nào tôi có thể đọc sách trên toàn thế giới?

I was going to have to ask for help.

Tôi đã tìm kiếm sự giúp đỡ.

So in October 2011, I registered my blog,

Tháng 10 năm 2011, tôi đăng ký lập blog

ayearofreadingtheworld.com,

ayearofreadingtheworld.com,

and I posted a short appeal online.

và đăng một yêu cầu trên đó.

I explained who I was,

Tôi giải thích mình là ai,

how narrow my reading had been,

việc đọc sách của tôi hạn hẹp thế nào,

and I asked anyone who cared to

và nhờ những ai quan tâm

to leave a message suggesting what I might read

để lại một tin nhắn gợi ý tôi nên đọc tác phẩm nào

from other parts of the planet.

từ những nơi khác trên thế giới.

Now, I had no idea whether anyone would be interested,

Khi đó tôi không biết liệu có ai quan tâm hay không

but within a few hours of me posting that appeal online,

nhưng chỉ vài tiếng sau khi tôi đăng yêu cầu đó,

people started to get in touch.

mọi người bắt đầu liên lạc.

At first, it was friends and colleagues.

Lúc đầu, chỉ là bạn bè và đồng nghiệp của tôi.

Then it was friends of friends.

Sau đó đến bạn của bạn.

And pretty soon, it was strangers.

Và không lâu sau là cả những người lạ.

Four days after I put that appeal online,

Bốn ngày sau khi tôi đăng yêu cầu đó,

I got a message from a woman called Rafidah in Kuala Lumpur.

tôi nhận được một tin nhắn từ một người phụ nữ tên Rafidah đến từ Kuala Lumpur.

She said she loved the sound of my project,

Cô ấy nói rất thích ý tưởng dự án của tôi,

could she go to her local English-language bookshop

và hỏi liệu cô ấy có thể đến hiệu sách ngoại văn ở địa phương

and choose my Malaysian book and post it to me?

và chọn một cuốn sách Malaysia rồi gửi cho tôi hay không?

I accepted enthusiastically,

Tôi đã nhiệt tình đồng ý,

and a few weeks later,

và khoảng vài tuần sau,

a package arrived containing not one, but two books --

tôi nhận được một bưu kiện có không chỉ một, mà là hai cuốn sách

Rafidah's choice from Malaysia,

một cuốn từ Malaysia

and a book from Singapore that she had also picked out for me.

và một cuốn từ Singapore do Rafidah chọn.

Now, at the time, I was amazed

Lúc đó, tôi thực sự rất ngạc nhiên

that a stranger more than 6,000 miles away

rằng một người lạ mặt sống cách tôi hơn 6000 dặm

would go to such lengths to help someone

lại nỗ lực như vậy để giúp một người

she would probably never meet.

mà có thể cô ấy sẽ không bao giờ gặp.

But Rafidah's kindness proved to be the pattern for that year.

Lòng tốt như của Rafidah đã trở thành một kiểu mẫu của năm đó.

Time and again, people went out of their way to help me.

Hết lần này đến lần khác, mọi người đã hết sức giúp đỡ tôi.

Some took on research on my behalf,

Một vài người nghiên cứu thay tôi,

and others made detours on holidays and business trips

và những người khác đến hiệu sách để tìm sách cho tôi

to go to bookshops for me.

ngay cả trong kỳ nghỉ và chuyến đi công tác.

It turns out, if you want to read the world,

Thành ra, nếu bạn muốn đọc sách trên toàn thế giới,

if you want to encounter it with an open mind,

nếu bạn muốn đón nhận điều đó với tâm trí cởi mở

the world will help you.

thì cả thế giới sẽ giúp bạn.

When it came to countries

Đối với các quốc gia

with little or no commercially available literature in English,

có ít hoặc không có tác phẩm nào được dịch ra tiếng Anh trên thị trường,

people went further still.

mọi người còn nỗ lực tìm kiếm hơn nữa.

Books often came from surprising sources.

Các cuốn sách thường đến từ các nguồn rất đáng ngạc nhiên.

My Panamanian read, for example, came through a conversation

Ví dụ, cuốn sách của Panama mà tôi đọc, bắt nguồn từ

I had with the Panama Canal on Twitter.

cuộc trò chuyện của tôi với Kênh đào Panama trên Twitter.

Yes, the Panama Canal has a Twitter account.

Vâng, Kênh đào Panama có tài khoản Twitter riêng đấy.

And when I tweeted at it about my project,

Khi tôi đăng tweet về dự án của mình,

it suggested that I might like to try and get hold of the work

tài khoản đó gợi ý rằng tôi nên thử tìm tác phẩm

of the Panamanian author Juan David Morgan.

của nhà văn người Panama, Juan David Morgan.

I found Morgan's website and I sent him a message,

Tôi tìm thấy trang web của Morgan và gửi cho ông ta một tin nhắn

asking if any of his Spanish-language novels

hỏi rằng ông có tác phẩm nào viết bằng tiếng Tây Ban Nha

had been translated into English.

đã được dịch sang tiếng Anh chưa.

And he said that nothing had been published,

Ông ấy nói chưa có tác phẩm nào được xuất bản cả

but he did have an unpublished translation

nhưng ông có một bản dịch chưa được xuất bản

of his novel "The Golden Horse."

của cuốn "Con ngựa bằng vàng".

He emailed this to me,

Ông gửi email cho tôi

allowing me to become one of the first people ever

biến tôi thành một trong những người đầu tiên

to read that book in English.

được đọc tác phẩm đó bằng tiếng Anh.

Morgan was by no means the only wordsmith

Morgan không phải là nhà văn duy nhất

to share his work with me in this way.

chia sẻ tác phẩm của mình với tôi bằng cách này.

From Sweden to Palau,

Từ Thụy Điển đến Palau,

writers and translators sent me self-published books

các tác giả và dịch giả gửi đến cho tôi những tác phẩm họ tự xuất bản

and unpublished manuscripts of books

và cả những bản thảo chưa từng được phát hành

that hadn't been picked up by Anglophone publishers

mà các nhà xuất bản nói tiếng Anh chưa lựa chọn

or that were no longer available,

hoặc không còn được phát hành nữa

giving me privileged glimpses of some remarkable imaginary worlds.

cho tôi vinh dự được nhìn ngắm những thế giới tưởng tượng tuyệt diệu đó.

I read, for example,

Ví dụ, tôi đã đọc về

about the Southern African king Ngungunhane, who led the resistance

vị vua vùng Nam Phi, Ngungunhane, người đã lãnh đạo cuộc kháng chiến

against the Portuguese in the 19th century;

chống thực dân Bồ Đào Nha và thế kỷ 19,

and about marriage rituals in a remote village

và về nghi thức cưới xin ở một làng quê hẻo lánh

on the shores of the Caspian sea in Turkmenistan.

bên bờ biển Caspi ở Turkmenistan.

I met Kuwait's answer to Bridget Jones.

Tôi cũng đã gặp được câu trả lời của Kuwait cho tiểu thư Bridget Jones.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And I read about an orgy in a tree in Angola.

Tôi cũng đã đọc về cuộc trác táng trong một cái cây ở Angola.

But perhaps the most amazing example

Nhưng có lẽ ví dụ tuyệt vời nhất

of the lengths that people were prepared to go to

về việc mọi người có thể đi xa tới mức nào để giúp tôi

to help me read the world,

đọc sách trên toàn thế giới,

came towards the end of my quest,

lúc gần cuối cuộc hành trình,

when I tried to get hold of a book from the tiny, Portuguese-speaking

khi tôi cố tìm một cuốn sách từ São Tomé and Príncipe,

African island nation of São Tomé and Príncipe.

một quốc đảo nhỏ ở châu Phi nói tiếng Bồ Đào Nha.

Now, having spent several months trying everything I could think of to find

Sau khi dành nhiều tháng trời thử mọi cách tôi có thể nghĩ ra

a book that had been translated into English from the nation,

để tìm một cuốn sách từ đất nước này đã được dịch sang tiếng Anh,

it seemed as though the only option left to me

dường như phương án còn lại duy nhất mà tôi có

was to see if I could get something translated for me from scratch.

là tìm một tác phẩm nào đó được dịch từ đầu đến cuối

Now, I was really dubious

Lúc đó tôi rất hoài nghi

whether anyone was going to want to help with this,

liệu có ai sẽ giúp tôi không,

and give up their time for something like that.

có ai muốn bỏ thời gian của mình cho một dự án như thế không

But, within a week of me putting a call out on Twitter and Facebook

Nhưng, trong khoảng một tuần kể từ khi tôi kêu gọi

những người nói tiếng Bồ Đào Nha trên Twitter và Facebook.

for Portuguese speakers,

I had more people than I could involve in the project,

Có nhiều người muốn tham gia hơn số lượng tôi cần cho dự án,

including Margaret Jull Costa, a leader in her field,

bao gồm Margaret Jull Costa, một chuyên gia đầu ngành,

who has translated the work of Nobel Prize winner José Saramago.

người đã dịch tác phẩm đạt giải Nobel của José Saramago.

With my nine volunteers in place,

Cùng với 9 tình nguyện viên,

I managed to find a book by a São Toméan author

tôi đã tìm được một cuốn sách của tác giả người São Tomé

that I could buy enough copies of online.

mà tôi có thể mua đủ số bản sao ở trên mạng.

Here's one of them.

Ở đây tôi có một bản.

And I sent a copy out to each of my volunteers.

Và tôi gửi cho mỗi tình nguyện viên một bản.

They all took on a couple of short stories from this collection,

Họ nhận một vài truyện ngắn trong tuyển tập này

stuck to their word, sent their translations back to me,

giữ đúng lời hứa và gửi bản dịch lại cho tôi,

and within six weeks, I had the entire book to read.

và trong vòng 6 tuần, tôi đã có cả một cuốn sách để đọc.

In that case, as I found so often during my year of reading the world,

Trong trường hợp này, cũng như trong những tình huống khác của dự án đọc sách này,

my not knowing and being open about my limitations

sự thiếu hiểu biết và cởi mở về độ hạn chế của bản thân

had become a big opportunity.

đã tạo ra cơ hội lớn cho tôi.

When it came to São Tomé and Príncipe,

Về São Tomé and Príncipe,

it was a chance not only to learn something new

đó không chỉ là cơ hội để học thêm nhiều thứ mới mẻ

and discover a new collection of stories,

và khám phá những câu chuyện mới,

but also to bring together a group of people

mà đó còn là cơ hội đưa một nhóm người đến gần nhau

and facilitate a joint creative endeavor.

và tạo điều kiện cho một nỗ lực sáng tạo chung.

My weakness had become the project's strength.

Điểm yếu của tôi lại trở thành thế mạnh cho dự án này.

The books I read that year opened my eyes to many things.

Những cuốn sách mà tôi đọc trong năm đó mở mang đầu óc tôi về nhiều vấn đề.

As those who enjoy reading will know,

Những người thích đọc sách sẽ hiểu được

books have an extraordinary power to take you out of yourself

rằng sách có sức mạnh phi thường có thể đưa người đọc

and into someone else's mindset,

vào tư duy của một người khác,

so that, for a while at least,

và dù chỉ trong một lúc thôi,

you look at the world through different eyes.

bạn sẽ nhìn thế giới với một đôi mắt khác.

That can be an uncomfortable experience,

Nó có thể là một trải nghiệm không mấy dễ chịu,

particularly if you're reading a book

đặc biệt là khi bạn đọc một cuốn sách

from a culture that may have quite different values to your own.

từ một nền văn hóa với những giá trị khác với văn hóa của bạn.

But it can also be really enlightening.

Nhưng nó cũng sẽ khai sáng đầu óc bạn.

Wrestling with unfamiliar ideas can help clarify your own thinking.

Vật lộn với những ý tưởng khác lạ sẽ giúp làm rõ những suy nghĩ của chính mình.

And it can also show up blind spots

Và nó cũng cho thấy những điểm mù

in the way you might have been looking at the world.

trong cách mà bạn vẫn luôn nhìn thế giới.

When I looked back at much of the English-language literature

Khi tôi nhìn lại những tác phẩm văn học bằng tiếng Anh

I'd grown up with, for example,

mà tôi đọc trong lúc lớn lên

I began to see how narrow a lot of it was,

tôi bắt đầu nhận ra một tác phẩm hạn hẹp thế nào

compared to the richness that the world has to offer.

khi so với sự trù phú của thế giới.

And as the pages turned,

Mỗi khi bạn lật trang sách,

something else started to happen, too.

điều gì đó cũng xảy ra.

Little by little,

Dần dần từng chút một,

that long list of countries that I'd started the year with, changed

danh sách dài các quốc gia khi tôi mới bắt đầu đã thay đổi,

from a rather dry, academic register of place names

từ một bản lưu trữ mang tính học thuật khô khan về các địa danh

into living, breathing entities.

trở thành những thực thể sống.

Now, I don't want to suggest that it's at all possible

Tôi không muốn nói rằng bạn có thể

to get a rounded picture of a country simply by reading one book.

nắm được bức tranh toàn vẹn về một đất nước chỉ với một cuốn sách

But cumulatively, the stories I read that year

nhưng cứ tích tụ dần lại, những câu chuyện mà tôi đọc trong năm đó

made me more alive than ever before

khiến tôi thấy tràn đầy sức sống hơn bao giờ hết,

to the richness, diversity and complexity of our remarkable planet.

khi cảm nhận sự dồi dào, phong phú và phức tạp của hành tinh chúng ta.

It was as though the world's stories

Như là các câu chuyện của thế giới

and the people who'd gone to such lengths to help me read them

và những con người đã nỗ lực giúp tôi đọc được chúng

had made it real to me.

khiến chúng trở nên thật hơn với tôi.

These days, when I look at my bookshelves

Dạo này khi nhìn vào tủ sách của mình,

or consider the works on my e-reader,

hay nhìn những tác phẩm trên thiết bị đọc sách,

they tell a rather different story.

chúng đã nói lên một câu chuyện khác.

It's the story of the power books have to connect us

Chính câu chuyện của những cuốn sách đầy sức mạnh kết nối chúng ta

across political, geographical, cultural, social, religious divides.

dù ta khác nhau về chính trị, địa lý, văn hóa, xã hội và tín ngưỡng.

It's the tale of the potential human beings have to work together.

Chính là những mẩu chuyện về tiềm năng mà con người có để kết nối với nhau.

And, it's testament

Và nó chính là bằng chứng

to the extraordinary times we live in, where, thanks to the Internet,

cho thời đại kỳ diệu mà chúng ta đang sống,

nhờ có internet mà mọi thứ dễ dàng hơn

it's easier than ever before

for a stranger to share a story, a worldview, a book

cho một người lạ mặt muốn chia sẻ một câu chuyện, một thế giới quan, một cuốn sách

with someone she may never meet, on the other side of the planet.

với một người mà họ chưa từng gặp mặt ở phía bên kia địa cầu.

I hope it's a story I'm reading for many years to come.

Tôi mong rằng đây sẽ là câu chuyện cho nhiều năm nữa

And I hope many more people will join me.

và mong rằng thêm nhiều người sẽ tham gia cùng với tôi.

If we all read more widely, there'd be more incentive

Nếu chúng ta cùng đọc sách rộng rãi hơn nữa, đó sẽ là một sự khích lệ

for publishers to translate more books,

các nhà xuất bản dịch thêm nhiều đầu sách

and we would all be richer for that.

và hiểu biết của chúng ta sẽ ngày một phong phú hơn.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)