My year reading a book from every country in the world | Ann Morgan

Çeviri: İlay Yıldırım Gözden geçirme: Ramazan Şen

It's often said that you can tell a lot about a person

Denir ki, bir insanın kitaplığına bakarak

by looking at what's on their bookshelves.

onun hakkında pek çok şey söylenebilir.

What do my bookshelves say about me?

Benim kitaplığım bana dair ne söylüyor?

Well, when I asked myself this question a few years ago,

Bu soruyu birkaç yıl kadar önce kendime sorduğumda,

I made an alarming discovery.

endişe verici bir şey keşfettim.

I'd always thought of myself as a fairly cultured,

Kendimi her zaman fazlasıyla kültürlü,

cosmopolitan sort of person.

açık görüşlü biri olarak gördüm.

But my bookshelves told a rather different story.

Fakat kitaplığımın anlattığı hikaye bambaşkaydı.

Pretty much all the titles on them

Neredeyse tüm kitaplar

were by British or North American authors,

İngiliz veya Kuzey Amerikalı yazarlara aitti

and there was almost nothing in translation.

ve neredeyse hiç çeviri eser yoktu.

Discovering this massive, cultural blind spot in my reading

Okumamdaki bu büyük kültürel boşluğu keşfetmek

came as quite a shock.

epey sarsıcıydı.

And when I thought about it, it seemed like a real shame.

Üzerine düşündüğümde, büyük bir kayıp gibi geldi.

I knew there had to be lots of amazing stories out there

İngilizce'den başka dilde yazan yazarlara ait

by writers working in languages other than English.

birçok harika hikaye olduğuna emindim.

And it seemed really sad to think that my reading habits meant

Okuma alışkanlıklarımın, onlarla hiç karşılaşmayacak olmam

I would probably never encounter them.

anlamına gelmesi gerçekten üzücüydü.

So, I decided to prescribe myself

Böylece kendime, çözüm olarak

an intensive course of global reading.

yoğunlaştırılmış dünya çapında okuma kursu getirdim.

2012 was set to be a very international year for the UK;

2012, İngiltere için gayet uluslararası bir seneydi;

it was the year of the London Olympics.

Londra Olimpiyatları'nın olduğu sene.

And so I decided to use it as my time frame

Bunu, dünyanın her ülkesinden bir roman, hikaye kitabı

to try to read a novel, short story collection

veya hatırat okumak için

or memoir from every country in the world.

bir zaman dilimi olarak kullanmaya karar verdim.

And so I did.

Ve yaptım da.

And it was very exciting

Çok heyecan vericiydi

and I learned some remarkable things

ve kayda değer şeyler öğrendim

and made some wonderful connections

ve bugün sizlerle paylaşmak istediğim

that I want to share with you today.

harika bağlar kurdum.

But it started with some practical problems.

Fakat başlangıçta, uygulamada bazı sorunlar vardı.

After I'd worked out which of the many different lists of countries in the world

Birçok ülke listesinden hangisini kullanacağıma

to use for my project,

karar verdikten sonra,

I ended up going with the list of UN-recognized nations,

BM tarafından tanınmış ülkelerin listesiydi karar kıldığım,

to which I added Taiwan,

bunlara Tayvan'ı da ekledim

which gave me a total of 196 countries.

ve toplamda 196 ülke ettiler.

And after I'd worked out how to fit reading and blogging

Haftada beş gün çalışmanın yanı sıra, ortalama dört kitap okuyup

about, roughly, four books a week

haklarında yazmayı nasıl yetiştirebileceğimi

around working five days a week,

hesap ettikten sonra,

I then had to face up to the fact that I might even not be able

her ülkeden İngilizce kitap bulamayacağım

to get books in English from every country.

gerçeğiyle yüzleşmem gerekti.

Only around 4.5 percent of the literary works published

Her yıl İngiltere'de yayınlanan edebi eserlerden

each year in the UK are translations,

yalnızca yüzde 4.5'i çeviri

and the figures are similar for much of the English-speaking world.

ve dünyanın İngilizce konuşan kısmında rakamlar hemen hemen aynı.

Although, the proportion of translated books published

Buna rağmen, diğer birçok ülkede

in many other countries is a lot higher.

basılan çeviri kitapların oranı çok daha yüksek.

4.5 percent is tiny enough to start with,

Yüzde 4.5 başlamak için yeterince az

but what that figure doesn't tell you

ama bu rakamın söylemediği şey,

is that many of those books will come from countries

bu kitapların çoğunun, güçlü yayıncılık ağına sahip

with strong publishing networks

ülkelerden geliyor olması

and lots of industry professionals primed to go out and sell those titles

ve sektörde uzman çok sayıda kişinin, bu kitapları İngilizce basan yayıncılara

to English-language publishers.

satmak için hazırda bekliyor olması.

So, for example, although well over 100 books are translated from French

Örneğin, her sene Fransızca'dan 100'ün üzerinde kitap çevrilmiş

and published in the UK each year,

ve İngiltere'de basılmış olmasına rağmen

most of them will come from countries like France or Switzerland.

bu kitapların çoğu Fransa veya İsviçre gibi ülkelerden geliyor.

French-speaking Africa, on the other hand,

Afrika'nın Fransızca konuşan kesimi, diğer yandan,

will rarely ever get a look-in.

nadiren göz önüne alınıyor.

The upshot is that there are actually quite a lot of nations

Sonuç olarak, piyasada İngilizce olarak satılan

that may have little or even no commercially available literature

edebi eserleri çok az miktarda olan veya hiç olmayan

in English.

birçok millet var.

Their books remain invisible to readers

Kitapları, dünyanın en çok yayınlanan

of the world's most published language.

diline sahip okuyucular için görünmez kalıyor.

But when it came to reading the world,

Fakat mesele dünyayı okumak olduğunda,

the biggest challenge of all for me

benim için en büyük zorluk

was that fact that I didn't know where to start.

nereden başlamak gerektiğini bilmememdi.

Having spent my life reading almost exclusively British

Hayatımı, neredeyse tamamen İngiliz ve Kuzey Amerikalı yazarları

and North American books,

okuyarak geçirmiş biri olarak,

I had no idea how to go about sourcing and finding stories

hikayeleri nasıl bulup edineceğim ve onları dünyanın birçok yerinden

and choosing them from much of the rest of the world.

nasıl seçeceğim konusunda hiçbir fikrim yoktu.

I couldn't tell you how to source a story from Swaziland.

Size Svaziland'dan nasıl hikaye bulunur söyleyemem.

I wouldn't know a good novel from Namibia.

Namibya'dan güzel bir roman bilmem.

There was no hiding it --

Saklamaya gerek yok --

I was a clueless literary xenophobe.

Cahil bir edebi zenofob idim.

So how on earth was I going to read the world?

Peki nasıl olacaktı da dünyayı okuyacaktım?

I was going to have to ask for help.

Yardım isteyecektim.

So in October 2011, I registered my blog,

Ekim 2011'de blogumu açtım,

ayearofreadingtheworld.com,

ayearofreadingtheworld.com

and I posted a short appeal online.

ve kısa bir çağrı yolladım.

I explained who I was,

Kim olduğumu açıkladım,

how narrow my reading had been,

okumamın ne kadar sınırlı kaldığını

and I asked anyone who cared to

ve ilgilenen olursa

to leave a message suggesting what I might read

dünyanın diğer kısımlarından ne okuyabileceğimi öneren

from other parts of the planet.

bir mesaj bırakmalarını istedim.

Now, I had no idea whether anyone would be interested,

Kimsenin ilgileneceğine dair en ufak bir fikrim yoktu

but within a few hours of me posting that appeal online,

ama çağrıyı yolladığım birkaç saat içinde,

people started to get in touch.

insanlar iletişim kurmaya başladı.

At first, it was friends and colleagues.

Önceleri, arkadaşlarım ve meslektaşlarım.

Then it was friends of friends.

Ardından arkadaşlarımın arkadaşları.

And pretty soon, it was strangers.

Kısa süre sonra da tanımadığım insanlar.

Four days after I put that appeal online,

Yazıyı paylaştıktan dört gün sonra,

I got a message from a woman called Rafidah in Kuala Lumpur.

Kuala Lumpur'dan Rafidah adında bir kadından mesaj aldım.

She said she loved the sound of my project,

Projemin kulağa çok hoş geldiğini söyledi,

could she go to her local English-language bookshop

acaba İngilizce satan yerel kitapçısına gidip

and choose my Malaysian book and post it to me?

Malezyaca kitabımı seçip bana yollayabilir miydi?

I accepted enthusiastically,

Heyecanla kabul ettim,

and a few weeks later,

birkaç hafta sonra,

a package arrived containing not one, but two books --

bir değil, iki kitap içeren bir paket geldi --

Rafidah's choice from Malaysia,

Malezya'dan Rafidah'nın seçtikleri

and a book from Singapore that she had also picked out for me.

ve benim için Singapur'dan seçtiği bir kitap daha.

Now, at the time, I was amazed

Benden 10.000 km uzaktaki bir yabancının

that a stranger more than 6,000 miles away

muhtemelen hiç tanışmayacağı birine

would go to such lengths to help someone

yardım etmek için bu kadar uğraşması

she would probably never meet.

beni hayrete düşürmüştü.

But Rafidah's kindness proved to be the pattern for that year.

Ama Rafidah'nın gösterdiği nezaketin, o yıl birçok benzeri oldu.

Time and again, people went out of their way to help me.

İnsanlar birçok kez bana yardım etmek için zahmete girdi.

Some took on research on my behalf,

Bazıları benim adıma araştırma yapmayı üstlendi,

and others made detours on holidays and business trips

bazıları tatillerde ve iş gezilerinde zaman ayırarak

to go to bookshops for me.

benim için kitapçılara gitti.

It turns out, if you want to read the world,

Görünen o ki, eğer dünyayı okumak istiyorsanız,

if you want to encounter it with an open mind,

bunu ön yargısız bir şekilde yapmak istiyorsanız,

the world will help you.

dünya size yardım ediyor.

When it came to countries

Sıra, piyasada az miktarda veya hiç

with little or no commercially available literature in English,

İngilizce edebi eseri olmayan ülkelere geldiğinde ise

people went further still.

insanlar daha da ileri gitti.

Books often came from surprising sources.

Kitaplar genellikle şaşırtıcı kaynaklardan geldiler.

My Panamanian read, for example, came through a conversation

Panama okumam örneğin, Twitter'da Panama Kanalı ile yaptığım

I had with the Panama Canal on Twitter.

bir sohbetten geldi.

Yes, the Panama Canal has a Twitter account.

Evet, Panama Kanalı'nın bir Twitter hesabı var.

And when I tweeted at it about my project,

Projem hakkında yazdığımda,

it suggested that I might like to try and get hold of the work

Panamalı yazar Juan David Morgan'ın eserlerini

of the Panamanian author Juan David Morgan.

bulmamı tavsiye etti.

I found Morgan's website and I sent him a message,

Morgan'ın internet sitesini bulup ona

asking if any of his Spanish-language novels

İspanyolca kitaplarından İngilizce'ye çevrilen olup olmadığını

had been translated into English.

soran bir mesaj attım.

And he said that nothing had been published,

Yayınlanan hiç bulunmadığını

but he did have an unpublished translation

ama "The Golden Horse" kitabının

of his novel "The Golden Horse."

yayınlanmamış bir çevirisi olduğunu söyledi.

He emailed this to me,

Bunu bana e-posta ile yolladı,

allowing me to become one of the first people ever

kitabı İngilizce olarak okuyan ilk insanlardan biri

to read that book in English.

olmama izin vererek.

Morgan was by no means the only wordsmith

Morgan, eserini benimle bu şekilde paylaşan

to share his work with me in this way.

tek yazı ustası değildi.

From Sweden to Palau,

İsveç'ten Palau'ya,

writers and translators sent me self-published books

yazarlar ve çevirmenler, bana kendi yayınladıkları kitapları

and unpublished manuscripts of books

ve İngilizce basan yayıncılar tarafından alınmamış,

that hadn't been picked up by Anglophone publishers

yayınlanmamış taslaklarını

or that were no longer available,

veya tükenmiş kitapları göndererek,

giving me privileged glimpses of some remarkable imaginary worlds.

bana harika hayal dünyalarına göz atma ayrıcalığı tanıdılar.

I read, for example,

Mesela, 19. yüzyılda

about the Southern African king Ngungunhane, who led the resistance

Portekiz'e karşı isyana öncülük eden

against the Portuguese in the 19th century;

Güney Afrika kralı Ngungunhane hakkında okudum.

and about marriage rituals in a remote village

Türkmenistan'ın Hazar Denizi kıyılarındaki

on the shores of the Caspian sea in Turkmenistan.

ücra bir köydeki evlilik ritüelleri hakkında.

I met Kuwait's answer to Bridget Jones.

Kuveyt'in Bridget Jones'a yanıtıyla karşılaştım.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And I read about an orgy in a tree in Angola.

Ve Angola'da bir ağaçta yapılan alem hakkında okudum.

But perhaps the most amazing example

Fakat belki de, insanların

of the lengths that people were prepared to go to

dünyayı okumam için göze aldıkları zahmeti gösteren

to help me read the world,

en muhteşem örnek

came towards the end of my quest,

arayışımın sonlarına doğru,

when I tried to get hold of a book from the tiny, Portuguese-speaking

küçük, Portekizce konuşan bir Afrika ada milleti olan

African island nation of São Tomé and Príncipe.

São Tomé ve Príncipe'den bir kitap bulmayı denediğimde gerçekleşti.

Now, having spent several months trying everything I could think of to find

İngilizce'ye çevrilmiş kitapları bulmak için

a book that had been translated into English from the nation,

aylarca uğraştıktan sonra,

it seemed as though the only option left to me

elimde kalan tek seçenek, kendime sıfırdan bir çeviri

was to see if I could get something translated for me from scratch.

temin edebilir miyim diye bakmamış gibi geldi.

Now, I was really dubious

Herhangi birinin bu konuda

whether anyone was going to want to help with this,

yardım etmeyi isteyip istemeyeceğinden,

and give up their time for something like that.

ve böyle bir şeye zamanını ayıracağından kuşkuluydum.

But, within a week of me putting a call out on Twitter and Facebook

Fakat Twitter ve Facebook'ta, Portekizce konuşanlara

for Portuguese speakers,

çağrı yaptığım aynı hafta içinde,

I had more people than I could involve in the project,

projeye dahil edebileceğimden çok daha fazla insana sahiptim.

including Margaret Jull Costa, a leader in her field,

Bunlara, alanında öncü, Nobel ödüllü José Saramago'nun

who has translated the work of Nobel Prize winner José Saramago.

çevirilerini yapmış Margaret Jull Costa da dahildi.

With my nine volunteers in place,

Mevcut dokuz gönüllüm ile

I managed to find a book by a São Toméan author

São Tomé'li bir yazarın, internetten yeterli sayıda

that I could buy enough copies of online.

nüshasını alabileceğim bir kitabını bulmayı başardım.

Here's one of them.

İşte onlardan biri.

And I sent a copy out to each of my volunteers.

Ve her bir gönüllüme bir nüsha yolladım.

They all took on a couple of short stories from this collection,

Her biri bu derlemeden birkaç hikayeyi üstlendiler,

stuck to their word, sent their translations back to me,

sözlerini tutup çevirilerini bana gönderdiler

and within six weeks, I had the entire book to read.

ve altı hafta içinde, okumak için bütün kitaba sahiptim.

In that case, as I found so often during my year of reading the world,

Bu durumda, dünyayı okuduğum yılda da sıkça karşılaştığım üzere,

my not knowing and being open about my limitations

sınırlarımı bilmiyor olmam ve onlar hakkında açık olmam

had become a big opportunity.

büyük bir fırsata dönüştü.

When it came to São Tomé and Príncipe,

São Tomé ve Príncipe ile olan şey,

it was a chance not only to learn something new

yeni bir şeyler öğrenmenin

ve yeni bir hikaye derlemesi keşfetmenin yanı sıra,

and discover a new collection of stories,

but also to bring together a group of people

bir grup insanı bir araya getirip

and facilitate a joint creative endeavor.

ortak bir yaratıcı çalışma olanağı sağlama şansıydı.

My weakness had become the project's strength.

Benim yetersizliğim, projenin gücü haline geldi.

The books I read that year opened my eyes to many things.

O yıl okuduğum kitaplar, gözlerimi birçok şeye açtı.

As those who enjoy reading will know,

Okumaktan zevk alanların bildiği gibi,

books have an extraordinary power to take you out of yourself

kitapların, sizi kendinizden alıp başkalarının zihnine sokmak gibi

and into someone else's mindset,

inanılmaz bir gücü vardır.

so that, for a while at least,

Bir süreliğine de olsa,

you look at the world through different eyes.

dünyaya başka gözlerden bakabilin diye.

That can be an uncomfortable experience,

Bu tatsız bir deneyim olabilir,

particularly if you're reading a book

özellikle kendinizinkinden farklı değerlerlere sahip

from a culture that may have quite different values to your own.

bir kültürden bir kitap okuyorsanız.

But it can also be really enlightening.

Fakat fazlasıyla aydınlatıcı da olabilir.

Wrestling with unfamiliar ideas can help clarify your own thinking.

Alışılmadık fikirlerle mücadele etmek, kendi görüşlerinize açıklık getirebilir.

And it can also show up blind spots

Diğer yandan, dünyaya bakışınızdaki

in the way you might have been looking at the world.

kör noktaları ortaya çıkarabilir.

When I looked back at much of the English-language literature

Mesela, içinde yetiştiğim İngilizce edebiyatın

I'd grown up with, for example,

birçoğuna baktığım zaman,

I began to see how narrow a lot of it was,

dünyanın sunduğu zenginliklere kıyasla

compared to the richness that the world has to offer.

ne kadar sınırlı olduğunu görmeye başladım.

And as the pages turned,

Ve sayfalar çevrildikçe,

something else started to happen, too.

başka bir şey daha olmaya başladı.

Little by little,

Yavaş yavaş,

that long list of countries that I'd started the year with, changed

sene başındaki o uzun ülke listesi,

from a rather dry, academic register of place names

yavan, akademik isim kayıtlarından,

into living, breathing entities.

yaşayan, nefes alan varlıklara dönüştü.

Now, I don't want to suggest that it's at all possible

Sadece bir kitap okuyarak o ülkeye dair

to get a rounded picture of a country simply by reading one book.

kapsamlı bir fikir edinmenin mümkün olduğunu ileri sürmüyorum.

But cumulatively, the stories I read that year

Ama giderek artan bir biçimde, o sene okuduğum her hikaye

made me more alive than ever before

harika gezegenimizin zenginliği, çeşitliliği ve karmaşıklığının

to the richness, diversity and complexity of our remarkable planet.

her zamankinden çok bilincinde olmamı sağladı.

It was as though the world's stories

Dünyanın öyküleri ve

and the people who'd gone to such lengths to help me read them

onları okumam için uğraşan insanlar

had made it real to me.

bunu benim için gerçekleştirdi.

These days, when I look at my bookshelves

Bu günlerde, kitaplığıma veya

or consider the works on my e-reader,

e-kitap okuyucumdaki eserlere baktığımda

they tell a rather different story.

çok daha farklı bir hikaye anlatıyorlar.

It's the story of the power books have to connect us

Siyasi, coğrafi, kültürel, sosyal, dini ayrılıkların ötesinde

across political, geographical, cultural, social, religious divides.

bizi birleştirme gücüne sahip olan kitapların hikayesi.

It's the tale of the potential human beings have to work together.

İnsanların birlikte emek sarfetmesi gereken potansiyelin hikayesi.

And, it's testament

İnternet sayesinde,

to the extraordinary times we live in, where, thanks to the Internet,

bir yabancının,

gezegenin diğer ucundaki, belki de hiç tanışmayacağı biriyle

it's easier than ever before

bir hikaye, dünya görüşü, kitap paylaşmasının çok daha kolay olduğu

for a stranger to share a story, a worldview, a book

with someone she may never meet, on the other side of the planet.

içinde yaşadığımız bu olağandışı zamanın bir kanıtı.

I hope it's a story I'm reading for many years to come.

Umarım ki, gelecek senelerde de okuyor olacağım bir hikayedir bu.

And I hope many more people will join me.

Ve umarım ki daha birçokları bana katılacak.

If we all read more widely, there'd be more incentive

Eğer hepimiz daha geniş çaplı okursak, yayıncıların daha fazla

for publishers to translate more books,

kitap çevirmesi için daha çok neden olur

and we would all be richer for that.

ve hepimiz zenginleşiriz.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)