My year reading a book from every country in the world | Ann Morgan

Translator: Hanna Baradzina Reviewer: Maryia Anishchankava

Мы не раз чуем, што пра чалавека можна шмат сказаць,

It's often said that you can tell a lot about a person

by looking at what's on their bookshelves.

паглядзеўшы на ягоныя кніжныя паліцы.

What do my bookshelves say about me?

Што мае кніжныя паліцы кажуць пра мяне?

Well, when I asked myself this question a few years ago,

Калі я задала сабе такое пытанне некалькі год таму,

I made an alarming discovery.

да мяне прыйшло трывожнае азарэнне.

I'd always thought of myself as a fairly cultured,

Я заўжды лічыла сябе даволі культурнай,

cosmopolitan sort of person.

касмапалітычнай асобай.

But my bookshelves told a rather different story.

Але мае кніжныя паліцы распавядалі зусім іншую гісторыю.

Pretty much all the titles on them

Збольшага ўсе кніжкі

were by British or North American authors,

былі брытанскага або паўночнаамерыканскага паходжання,

and there was almost nothing in translation.

і амаль ніводная з іх не была перакладам.

Discovering this massive, cultural blind spot in my reading

Гэткая вялізарная культурная белая пляма ў чытанні

came as quite a shock.

стала для мяне сапраўдным шокам.

And when I thought about it, it seemed like a real shame.

І калі я пра гэта падумала, мне стала вельмі сорамна.

I knew there had to be lots of amazing stories out there

Я была ўпэўнена, што ў свеце ёсць шмат неверагодных кніжак,

by writers working in languages other than English.

напісаных аўтарамі, якія працавалі на іншых мовах, акрамя ангельскай.

And it seemed really sad to think that my reading habits meant

Мне стала вельмі сумна ад таго, што мае чытацкія густы азначалі,

I would probably never encounter them.

што, магчыма, я ніколі не пазнаёмлюся з іх творчасцю.

So, I decided to prescribe myself

Таму я вырашыла прапісаць сабе

an intensive course of global reading.

інтэнсіўную тэрапію глабальнага чытання.

2012 was set to be a very international year for the UK;

2012 год абяцаў быць вельмі інтэрнацыянальным для Брытаніі;

it was the year of the London Olympics.

гэта быў год Алімпійскіх гульняў у Лондане.

And so I decided to use it as my time frame

Таму я вырашыла скарыстацца гэтым, як часовай рамкай,

to try to read a novel, short story collection

і паспрабаваць прачытаць раман, зборнік апавяданняў

or memoir from every country in the world.

або мемуар з кожнай краіны свету.

And so I did.

Так я і зрабіла.

And it was very exciting

І гэта было проста неверагодна,

and I learned some remarkable things

я даведался пра некаторыя выключныя рэчы

and made some wonderful connections

і зрабіла некаторыя цудоўныя высновы,

that I want to share with you today.

якімі хацела б сёння падзяліцца з вамі.

But it started with some practical problems.

Але пачыналася ўсё з даволі бытавых праблемаў.

After I'd worked out which of the many different lists of countries in the world

Калі я вырашала, якім са шматлікіх спісаў краін свету

to use for my project,

карыстацца для свайго праекта,

I ended up going with the list of UN-recognized nations,

то нарэшце спынілася на спісе краінаў, прызнаных ААН,

to which I added Taiwan,

да якога дадала Тайвань,

which gave me a total of 196 countries.

і ў выніку ў мяне атрымалася 196 краінаў.

And after I'd worked out how to fit reading and blogging

Потым я разбіралася, як паспяваць чытаць

і пісаць у блог пра, у сярэднім, чатыры кніжкі на тыдзень,

about, roughly, four books a week

around working five days a week,

працуючы пры гэтым пяць дзён на тыдзень.

I then had to face up to the fact that I might even not be able

Я да таго ж сутыкнулася з тым фактам, што мне, магчыма, не ўдасца

to get books in English from every country.

адшукаць кніжкі па-ангельску з кожнай краіны.

Only around 4.5 percent of the literary works published

Толькі каля 4,5 адсоткаў апублікаваных літаратурных твораў

each year in the UK are translations,

штогод у Вялікабрытаніі з'яўляюцца перакладамі,

and the figures are similar for much of the English-speaking world.

і гэтая лічба больш-менш аднолькавая для ўсяго англамоўнага свету.

Although, the proportion of translated books published

Хаця прапорцыя апублікаваных перакладзеных кніг

in many other countries is a lot higher.

у многіх іншых краінах нашмат большая.

4.5 percent is tiny enough to start with,

4,5 -- гэта даволі сціплы адсотак для пачатку,

but what that figure doesn't tell you

але што вам не скажа гэтая лічба,

is that many of those books will come from countries

дык гэта тое, што многія з гэтых кніг будуць з краінаў

with strong publishing networks

з моцнымі выдавецкімі сеткамі

and lots of industry professionals primed to go out and sell those titles

і шматлікімі прафесіяналамі, якія мэтанакіравана прадаюць такiя кніжкі

to English-language publishers.

англамоўным выдаўцам.

So, for example, although well over 100 books are translated from French

Напрыклад, хаця больш за 100 кніжак перакладаюцца з французскай

and published in the UK each year,

і выдаюцца ў Вялікабрытаніі штогод,

most of them will come from countries like France or Switzerland.

большасць з іх будзе з такіх краінаў, як Францыя ці Швейцарыя.

French-speaking Africa, on the other hand,

На франкамоўную Афрыку ж, з іншага боку,

will rarely ever get a look-in.

рэдка хто кіне вокам.

The upshot is that there are actually quite a lot of nations

Выснова ў тым, што ў свеце насамрэч даволі шмат нацыяў,

that may have little or even no commercially available literature

якія маюць вельмі мала, або зусім не маюць камерцыйна даступнай літаратуры

in English.

па-ангельску.

Their books remain invisible to readers

Іхныя кніжкі застаюцца па-за досягам чытачоў,

of the world's most published language.

якія чытаюць на найбольш папулярнай у выдаўцоў мове.

Але калі справа дайшла да чытанкі з усяго свету,

But when it came to reading the world,

the biggest challenge of all for me

найвялікшым выклікам для мяне было тое,

was that fact that I didn't know where to start.

што я не ведала, з чаго пачаць.

Having spent my life reading almost exclusively British

Чытаючы ўсё жыццё амаль выключна брытанскія

and North American books,

ды паўночнаамерыканскія кніжкі,

I had no idea how to go about sourcing and finding stories

я не ўяўляла сабе, як пачаць шукаць, знаходзіць кнігі

and choosing them from much of the rest of the world.

і выбіраць іх з мноства іншых з усяго свету.

I couldn't tell you how to source a story from Swaziland.

У той час я не ведала, дзе шукаць апавяданне са Свазілэнду.

I wouldn't know a good novel from Namibia.

Я не ведала ніводнага добрага раману з Намібіі.

There was no hiding it --

Я мушу прызнацца --

I was a clueless literary xenophobe.

я была разгубленай літаратурнай ксенафобкай.

So how on earth was I going to read the world?

Дык як зрэшты я збіралася прачытаць увесь свет?

I was going to have to ask for help.

Я вырашыла звярнуцца па дапамогу.

So in October 2011, I registered my blog,

Так у кастрычніку 2011 я зарэгістравала свой блог,

ayearofreadingtheworld.com,

ayearofreadingtheworld.com, [год чытанкі свету]

and I posted a short appeal online.

і апублікавала кароткую абвестку анлайн.

I explained who I was,

Я патлумачыла, хто я такая,

how narrow my reading had been,

наколькі вузкімі былі мае абшары чытання,

and I asked anyone who cared to

і папрасіла ўсіх, хто быў неабыякавы,

to leave a message suggesting what I might read

пакінуць паведамленне з прапановай таго, што варта прачытаць

from other parts of the planet.

з іншых частак планеты.

Now, I had no idea whether anyone would be interested,

Вядома, я не ўяўляла, ці хто-небудзь увогуле зацікавіцца,

but within a few hours of me posting that appeal online,

але праз некалькі гадзін пасля маёй анлайн-абвесткі

people started to get in touch.

людзі пачалі пісаць.

At first, it was friends and colleagues.

Спачатку гэта былі сябры і калегі.

Then it was friends of friends.

Потым гэта былі сябры сяброў.

And pretty soon, it was strangers.

І вельмі хутка гэта ўжо былі незнаёмыя людзі.

Four days after I put that appeal online,

Праз чатыры дні пасля публікацыі абвесткі

I got a message from a woman called Rafidah in Kuala Lumpur.

я атрымала паведамленне ад жанчыны з імем Рафіда з Куала-Лумпур.

She said she loved the sound of my project,

Яна сказала, што ёй спадабаўся мой праект,

could she go to her local English-language bookshop

і што яна магла б схадзіць у мясцовую англамоўную кнігарню

and choose my Malaysian book and post it to me?

і выбраць для мяне кніжку з Малайзіі і даслаць яе па пошце.

I accepted enthusiastically,

Я з захапленнем прыняла прапанову,

and a few weeks later,

і праз пару тыдняў

a package arrived containing not one, but two books --

мне прыйшла пасылка не з адной, а адразу з дзвюма кніжкамі --

Rafidah's choice from Malaysia,

адной, выбранай Рафідай з Малайзіі,

and a book from Singapore that she had also picked out for me.

і другой з Сінгапура, якую яна таксама для мяне абрала.

Now, at the time, I was amazed

Тады я вельмі ўразілася тым,

that a stranger more than 6,000 miles away

як незнаёмка за 10 000 кіламетраў ад мяне

would go to such lengths to help someone

зрабіла так шмат для чалавека,

she would probably never meet.

з якім яна, магчыма, ніколі не ўбачыцца.

But Rafidah's kindness proved to be the pattern for that year.

Але дабрыня Рафіды апынулася прыкладам таго года.

Time and again, people went out of their way to help me.

Зноў і зноў людзі рабілі намаганні, каб дапамагчы мне.

Some took on research on my behalf,

Некаторыя праводзілі пошукі за мяне,

and others made detours on holidays and business trips

а некаторыя, падчас адпачынкаў і камандзіровак,

to go to bookshops for me.

адмыслова заходзілі ў кнігарні дзеля мяне.

It turns out, if you want to read the world,

Апынулася, што калі хочаш прачытаць увесь свет,

if you want to encounter it with an open mind,

калі хочаш спазнаць яго з адкрытым сэрцам,

the world will help you.

свет дапаможа табе.

When it came to countries

Калі я прыязджала ў краіны,

with little or no commercially available literature in English,

дзе было мала, ці зусiм не было камерцыйна даступнай літаратуры па-ангельску,

people went further still.

людзі ішлі яшчэ далей.

Books often came from surprising sources.

Кнігі часта прыходзілі з неверагодных крыніц.

My Panamanian read, for example, came through a conversation

Мая панамская кніжка, напрыклад, прыйшла праз размову,

I had with the Panama Canal on Twitter.

якую я вяла з Панамскім каналам у Твітары.

Yes, the Panama Canal has a Twitter account.

Так, у Панамскага канала ёсць Твітар.

And when I tweeted at it about my project,

І калі я даслала туды твіт пра свой праект,

it suggested that I might like to try and get hold of the work

ён прапанаваў мне паспрабаваць пачытаць твор

of the Panamanian author Juan David Morgan.

панамскага аўтара Хуана Давіда Моргана.

I found Morgan's website and I sent him a message,

Я знайшла сайт Моргана і даслала яму паведамленне,

asking if any of his Spanish-language novels

запытаўшы, ці быў які-небудзь з яго гішпанамоўных раманаў

had been translated into English.

перакладзены на ангельскую.

And he said that nothing had been published,

Тады ён сказаў, што ніводны з перакладаў пакуль не быў выдадзены,

but he did have an unpublished translation

але ў яго быў адзін нявыдадзены пераклад

of his novel "The Golden Horse."

рамана "Залаты конь".

He emailed this to me,

Ён даслаў мне яго ў мэйле,

allowing me to become one of the first people ever

дазволіўшы мне стаць адной з першых асобаў,

to read that book in English.

якія прачыталі гэту кнігу па-ангельску.

Morgan was by no means the only wordsmith

Морган, тым не менш, быў далёка не адзіным майстром слова,

to share his work with me in this way.

які падзяліўся са мной сваёй працай такім чынам.

From Sweden to Palau,

Ад Швецыі да Палаў,

writers and translators sent me self-published books

пісьменнікі і перакладчыкі дасылалі мне самавыдадзеныя кнігі

and unpublished manuscripts of books

і нявыдадзеныя манускрыпты кніжак,

that hadn't been picked up by Anglophone publishers

якія не былі абраныя англафоннымі выдаўцамі,

or that were no longer available,

або больш не былі ў продажы,

giving me privileged glimpses of some remarkable imaginary worlds.

дазваляючы мне мець прывілеяваны доступ да некаторых выбітных выдуманых сусветаў.

I read, for example,

Напрыклад, я прачытала

about the Southern African king Ngungunhane, who led the resistance

пра паўднёва-афрыканскага караля Нгунгунханэ, які кіраваў паўстаннем

against the Portuguese in the 19th century;

супраць партугальцаў у 19 стагоддзі;

and about marriage rituals in a remote village

і пра вясельныя традыцыі маленькіх вёсак

on the shores of the Caspian sea in Turkmenistan.

на беразе Каспійскага мора ў Туркменістане.

I met Kuwait's answer to Bridget Jones.

Я сустрэла кувэйтскую версію Брыджыт Джоўнз.

(Laughter)

(Смех)

And I read about an orgy in a tree in Angola.

І я прачытала пра оргію на дрэве ў Анголе.

But perhaps the most amazing example

Але, напэўна, самы выбітны прыклад таго,

of the lengths that people were prepared to go to

наколькі далёка людзі былі гатовы пайсці,

to help me read the world,

каб дапамагчы мне прачытаць свет,

came towards the end of my quest,

прыйшоў да мяне ўжо напрыканцы квэста,

when I tried to get hold of a book from the tiny, Portuguese-speaking

калі я спрабавала адшукаць кніжку з маленечкай, партугаламоўнай

African island nation of São Tomé and Príncipe.

афрыканскай астраўной нацыі Сан-Тамэ і Прынсіпі.

Now, having spent several months trying everything I could think of to find

Пасля некалькіх месяцаў спробаў адшукаць

a book that had been translated into English from the nation,

кніжку, якая была б перакладзеная на ангельскую з гэтай краіны,

it seemed as though the only option left to me

здавалася, што адзіным варыянтам было

was to see if I could get something translated for me from scratch.

паспрабаваць папрасіць, каб нехта проста пераклаў кніжку для мяне.

Now, I was really dubious

Я вельмі сумнявалася,

whether anyone was going to want to help with this,

што нехта зможа мне дапамагчы ў той сітуацыі,

and give up their time for something like that.

ахвяраваць свой час на такую справу.

But, within a week of me putting a call out on Twitter and Facebook

Але ўжо праз тыдзень пасля таго, як я апублікавала заклік у Твітары і Фэйсбуку

for Portuguese speakers,

для носьбітаў партугальскай мовы,

I had more people than I could involve in the project,

у мяне было больш людзей, чым я магла ўзяць у праект,

including Margaret Jull Costa, a leader in her field,

уключаючы Маргарэт Жул Коста, лідарку ў сваёй сферы,

who has translated the work of Nobel Prize winner José Saramago.

якая перакладала працу Нобелеўскага лаўрэата Хасэ Сарамага.

With my nine volunteers in place,

З дапамогай дзевяці валанцёраў

I managed to find a book by a São Toméan author

мне ўдалася адшукаць кніжку аўтара з Сан-Тамэ,

that I could buy enough copies of online.

якую я змагла набыць у патрэбнай колькасці копій анлайн.

Here's one of them.

Вось адна з іх.

And I sent a copy out to each of my volunteers.

Тады я адаслала копію кожнаму са сваіх валанцёраў.

They all took on a couple of short stories from this collection,

Кожны з іх абраў пару апавяданняў з гэтага зборніка,

stuck to their word, sent their translations back to me,

пераклаў іх, адаслаў свае пераклады мне,

and within six weeks, I had the entire book to read.

і праз шэсць тыдняў у мяне была цэлая кніга.

In that case, as I found so often during my year of reading the world,

У гэтым выпадку, як вельмі часта падчас майго года чытання свету,

my not knowing and being open about my limitations

маё няведанне і адкрытасць наконт сваіх абмежаванняў

had become a big opportunity.

сталі для мяне вялікай магчымасцю.

When it came to São Tomé and Príncipe,

У выпадку з Сан-Тамэ і Прынсіпі,

it was a chance not only to learn something new

гэта быў шанец не толькі даведацца пра нешта новае

and discover a new collection of stories,

і адкрыць для сябе новы зборнік апавяданняў,

but also to bring together a group of people

але таксама з'яднаць групу людзей,

and facilitate a joint creative endeavor.

і скаардынаваць сумесны творчы парыў.

My weakness had become the project's strength.

Мае слабасці сталі моцнымі бакамі праекта.

The books I read that year opened my eyes to many things.

Кніжкі, якія я прачытала за той год, адкрылі мне вочы на шмат рэчаў.

As those who enjoy reading will know,

І тыя, хто любіць чытаць, ведаюць,

books have an extraordinary power to take you out of yourself

што кнігі валодаюць экстраардынарнай сілай пераносіць вас з вашага цела

and into someone else's mindset,

у чыёсьці іншае,

so that, for a while at least,

і такім чынам, прынамсі на нейкі час,

you look at the world through different eyes.

вам удаецца паглядзець на свет іншымі вачыма.

That can be an uncomfortable experience,

Гэта можа быць не самы прыемны досвед,

particularly if you're reading a book

асабліва калі вы чытаеце кнігу

from a culture that may have quite different values to your own.

з культуры, чые каштоўнасці могуць вельмі адрознівацца ад вашых.

But it can also be really enlightening.

Але гэта можа таксама быць вельмі натхняльна.

Wrestling with unfamiliar ideas can help clarify your own thinking.

Змаганне з незнаёмымі ідэямі можа дапамагчы праясніць свае ўласныя.

And it can also show up blind spots

Яно можа дапамагчы нам знайсцi белыя плямы

in the way you might have been looking at the world.

ў тым бачанні свету, якое ў нас склалася.

Калі я, напрыклад, паглядзела на большасць англамоўнай літатаруры,

When I looked back at much of the English-language literature

I'd grown up with, for example,

на якой я вырасла,

I began to see how narrow a lot of it was,

то ўбачыла, наколькі вузкай яна была

compared to the richness that the world has to offer.

ў параўнанні з багаццем, якое можа прапанаваць нам свет.

And as the pages turned,

Пакуль я перагортвала старонкі,

something else started to happen, too.

нешта яшчэ пачало адбывацца.

Little by little,

Крок за крокам,

that long list of countries that I'd started the year with, changed

спіс краінаў, з якога я пачынала год,

from a rather dry, academic register of place names

пераўтварыўся з сухога, акадэмічнага спісу назваў мясцінаў,

into living, breathing entities.

у жывыя, дыхаючыя істоты.

Now, I don't want to suggest that it's at all possible

Вядома, я не кажу, што цалкам магчыма

to get a rounded picture of a country simply by reading one book.

атрымаць поўную карціну краіны, прачытаўшы ўсяго адну кніжку.

But cumulatively, the stories I read that year

Але ўсе разам, гісторыі, якія я прачытала ў той год,

made me more alive than ever before

зрабілі мяне больш жывой, чым калі-небудзь,

to the richness, diversity and complexity of our remarkable planet.

чулай да багацця, разнастайнасці і комплекснасці нашай цудоўнай планеты.

It was as though the world's stories

Быццам бы гэтыя сусветныя гісторыі

and the people who'd gone to such lengths to help me read them

і людзі, якія так многа зрабілi, каб дапамагчы мне прачытаць іх,

had made it real to me.

стварылі гэты свет рэальным для мяне.

These days, when I look at my bookshelves

Зараз, калі я гляджу на свае кніжныя паліцы

or consider the works on my e-reader,

альбо праглядаю творы ў сваёй электроннай чытанцы,

they tell a rather different story.

яны распавядаюць зусім іншую гісторыю.

It's the story of the power books have to connect us

Гэта гісторыя пра сілу, якой кніжкі могуць нас звязваць,

across political, geographical, cultural, social, religious divides.

нягледзячы на палітычныя, геаграфічныя, культурныя, сацыяльныя, рэлігійныя рознасці.

It's the tale of the potential human beings have to work together.

Гэта казка пра той патэнцыял да супрацы, якім валодаюць людзі.

And, it's testament

І гэта тэстамент

to the extraordinary times we live in, where, thanks to the Internet,

таму неверагоднаму часу, у якім мы жывем, дзе пры дапамозе інтэрнэту

it's easier than ever before

стала як ніколі лёгка

for a stranger to share a story, a worldview, a book

адной незнаёмцы падзяліцца гісторыяй, поглядам, кніжкай

with someone she may never meet, on the other side of the planet.

з кімсьці, каго яна, можа, ніколі і не ўбачыць, з іншага краю планеты.

I hope it's a story I'm reading for many years to come.

Я спадзяюся, што гэта -- гісторыя, якую я яшчэ доўга буду чытаць.

And I hope many more people will join me.

І я спадзяюся, што многія людзі да мяне далучацца.

If we all read more widely, there'd be more incentive

Калі б мы ўсе чыталі шырэй, у выдаўцоў было б

for publishers to translate more books,

больш матывацыі перакладаць больш кніжак,

and we would all be richer for that.

і ўсе мы ад гэтага б узбагаціліся.

Thank you.

Дзякуй.

(Applause)

(Плясканні)