The art of asking | Amanda Palmer

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Tłumaczenie: Jan Falkowski Korekta: Jerzy Perydzenski

(Breathes in)

(Wdech, wydech)

(Breathes out)

Nie zawsze zarabiałam na życie muzyką.

So, I didn't always make my living from music.

Przez pięć lat po ukończeniu studiów

For about the five years after graduating

na uznanej akademii humanistyki

from an upstanding liberal arts university,

this was my day job.

tak wyglądał mój dzień pracy.

(Laughter)

I was a self-employed living statue called the Eight-Foot Bride,

Zarabiałam jako żywy posąg, 2,5 metrowa Panna Młoda.

and I love telling people I did this for a job,

Uwielbiam opowiadać o tym innym ludziom,

because everybody always wants to know,

bo każdy zawsze chce wiedzieć

who are these freaks in real life.

kim są tak naprawdę ci dziwacy?

(Laughter)

Hello.

Cześć,

I painted myself white one day, stood on a box,

Raz pomalowałam się na biało, stanęłam na skrzynce,

put a hat or a can at my feet,

kładłam u stóp czapkę lub puszkę,

and when someone came by and dropped in money,

a przechodzień wrzucił trochę grosza,

odwdzięczałam się kwiatkiem i głębokim spojrzeniem w oczy.

I handed them a flower --

and some intense eye contact.

Jeśli nie wziął ode mnie kwiatka,

And if they didn't take the flower,

I threw in a gesture of sadness and longing --

przyjmowałam pozę wyrażającą smutek i tęsknotę,

gdy się oddalał.

as they walked away.

(Śmiech)

(Laughter)

So I had the most profound encounters with people,

Przeżyłam najintensywniejsze spotkania z ludźmi,

especially lonely people

zwłaszcza samotnymi, którzy wyglądali,

who looked like they hadn't talked to anyone in weeks,

jakby od tygodni z nikim nie rozmawiali.

and we would get this beautiful moment of prolonged eye contact

Następował wtedy ów piękny moment

długiego kontaktu wzrokowego z nieznajomym z ulicy.

being allowed in a city street,

and we would sort of fall in love a little bit.

Trochę jakbyśmy się w sobie na moment zakochali,

And my eyes would say --

a moje oczy mówiły: "Dziękuję. Dostrzegam cię".

"Thank you.

I see you."

And their eyes would say --

Ich oczy odpowiadały:

"Nikt mnie nigdy nie dostrzega. Dziękuję".

"Nobody ever sees me.

Thank you."

Bywałam czasami nękana.

I would get harassed sometimes.

People would yell at me from their cars.

Czasem ktoś krzyczał z przejeżdżających samochodów:

"Get a job!"

"Znajdź sobie pracę!"

(Laughing) And I'd be, like,

A ja myślałam: "Przecież to jest moja praca".

"This is my job."

But it hurt, because it made me fear

Było to jednak bolesne, bo powodowało zwątpienie,

that I was somehow doing something un-joblike

czy, to co robię, jest pracą,

jest uczciwe, godne.

and unfair, shameful.

I had no idea how perfect a real education I was getting

Bezwiednie dostałam ważną lekcję,

for the music business on this box.

przydatną potem w przemyśle muzycznym.

And for the economists out there,

Ekonomistów może zainteresować,

you may be interested to know I actually made a pretty predictable income,

że ta praca dawała dość pewny stały zarobek,

which was shocking to me, given I had no regular customers,

co mnie bardzo dziwiło

bo nie miałam stałych klientów.

but pretty much 60 bucks on a Tuesday, 90 bucks on a Friday.

60 dolarów we wtorki i 90 w piątki.

It was consistent.

To był stały dochód.

And meanwhile, I was touring locally and playing in nightclubs

Dawałam też koncerty w okolicy,

grając w nocnych klubach z moim zespołem, Dresden Dolls.

with my band, the Dresden Dolls.

To ja na klawiszach, obok genialny perkusista.

This was me on piano, a genius drummer.

I wrote the songs, and eventually

Pisałam piosenki i w końcu zaczęliśmy zarabiać tyle,

we started making enough money that I could quit being a statue,

że mogłam zrezygnować z roli posągu.

and as we started touring,

Kiedy zaczęliśmy koncertować,

nie chciałam tracić tego poczucia

I really didn't want to lose this sense

bezpośredniego kontaktu z ludźmi. Uwielbiałam to.

of direct connection with people, because I loved it.

So after all of our shows, we would sign autographs

Po naszych występach rozdawaliśmy autografy,

ściskaliśmy fanów, gadaliśmy, spędzaliśmy z nimi czas,

and hug fans and hang out and talk to people,

and we made an art out of asking people to help us and join us,

i coraz lepiej nam szło proszenie ludzi, by do nas dołączyli.

Wyszukiwałam okolicznych muzyków i artystów,

and I would track down local musicians and artists

by występowali przed wejściem na nasze koncerty

and they would set up outside of our shows,

and they would pass the hat,

i wystawiali kapelusz,

and then they would come in and join us onstage,

a potem dołączali do nas na scenie.

Mieliśmy zbieraninę dziwnych, przypadkowych cyrkowców.

so we had this rotating smorgasbord of weird, random circus guests.

And then Twitter came along,

Wtedy pojawił się Twitter

and made things even more magic,

i wniósł jeszcze więcej magii, bo teraz mogłam poprosić

because I could ask instantly for anything anywhere.

natychmiast o wszystko gdziekolwiek.

So I would need a piano to practice on,

Gdy potrzebny był fortepian do prób,

and an hour later I would be at a fan's house.

po godzinie byłam już w domu jednego z fanów w Londynie.

This is in London.

Ludzie z całego świata częstowali nas za kulisami domowym jedzeniem

People would bring home-cooked food to us

all over the world backstage and feed us and eat with us.

Karmili nas i jedli z nami. To z Seattle.

This is in Seattle.

Fani pracujący w muzeach i sklepach

Fans who worked in museums and stores

and any kind of public space would wave their hands

i innych miejscach publicznych machali do mnie,

gdy w ostatniej chwili spontanicznie decydowałam się im coś zagrać zupełnie za darmo.

if I would decide to do a last-minute, spontaneous, free gig.

This is a library in Auckland.

To biblioteka w Auckland.

On Saturday I tweeted for this crate and hat,

W sobotę zatweetowałam z prośbą o skrzynkę i kapelusz,

because I did not want to schlep them from the East Coast,

bo nie chciałam targać ich ze sobą ze Wschodniego Wybrzeża

i zjawiły się dzięki zaangażowaniu tego kolesia,

and they showed up care of this dude, Chris, from Newport Beach,

Chrisa z Newport Beach, który mówi 'cześć'.

who says hello.

I once tweeted, "Where in Melbourne can I buy a neti pot?"

Innym razem zatweetowałam z pytaniem, gdzie w Melbourne dostanę dzbanuszek neti.

And a nurse from a hospital drove one

Za moment do kawiarni, w której siedziałam,

right at that moment to the cafe I was in,

przywiozła go pielęgniarka z pobliskiego szpitala.

and I bought her a smoothie

Postawiłam jej owocowy koktajl smoothie,

and we sat there talking about nursing and death.

siedziałyśmy i rozmawiałyśmy o byciu pielęgniarką i o śmierci.

And I love this kind of random closeness,

Kocham to poczucie przypadkowej bliskości,

which is lucky, because I do a lot of couchsurfing.

szczęśliwie się składa, bo w dużej mierze wykorzystuję couchsurfing,

W domach każdy członek mojej ekipy dostaje własny pokój,

In mansions where everyone in my crew gets their own room

but there's no wireless,

ale nie ma sieci bezprzewodowej. W nędznych przygodnych mieszkaniach

and in punk squats,

wszyscy śpimy na podłodze w jednym pokoju bez toalet,

everyone on the floor in one room with no toilets

but with wireless, clearly making it the better option.

ale z dostępem do sieci, co okazuje się lepszą opcją.

(Laughter)

(Śmiech)

Kiedyś moja ekipa zaparkowała nasze auto

My crew once pulled our van up to a really poor Miami neighborhood

w biednej dzielnicy Miami

and we found out that our couchsurfing host for the night

i okazało się, że naszym couchsurfingowym gospodarzem

była 18-letnia dziewczyna wciąż mieszkająca z rodzicami,

was an 18-year-old girl, still living at home,

and her family were all undocumented immigrants from Honduras.

a jej rodzinę stanowili nielegalni imigranci z Hondurasu.

And that night, her whole family

Tej nocy cała jej rodzina

zajęła kanapy, zaś ona sama spała z mamą

took the couches and she slept together with her mom

so that we could take their beds.

żebyśmy my mogli przespać się w ich łóżkach.

Leżałam tam, rozmyślając: ci ludzie mają tak niewiele.

And I lay there thinking,

Leżałam tam, rozmyślając: ci ludzie mają tak niewiele.

these people have so little.

Is this fair?

Czy to sprawiedliwe?

And in the morning,

Rano jej mama uczyła nas

her mom taught us how to try to make tortillas

jak przyrządzać tortillę. Chciała też dać mi biblię.

and wanted to give me a Bible,

and she took me aside and she said to me in her broken English,

Wzięła mnie na bok i powiedziała łamanym angielskim:

"Your music has helped my daughter so much.

'Wasza muzyka bardzo pomaga mojej córce.

Thank you for staying here. We're all so grateful."

Dziękujemy, że się u nas zatrzymaliście. Jesteśmy wam bardzo wdzięczni'.

And I thought, this is fair.

Pomyślałam, że to uczciwe.

To jest to.

This is this.

A couple of months later, I was in Manhattan,

Kilka miesięcy później byłam na Manhattanie.

and I tweeted for a crash pad, and at midnight,

Zatweetowałam z prośbą o miejsce do spania, a o północy

I'm on the Lower East Side,

zadzwoniłam do drzwi na Lower East Side

and it occurs to me I've never actually done this alone.

i zdałam sobie sprawę, że nigdy jeszcze nie robiłam tego sama.

I've always been with my band or my crew.

Zawsze byłam z zespołem lub całą ekipą.

Czy to jest coś, co robią nierozsądni ludzie? (Śmiech)

Is this what stupid people do?

(Laughter)

Is this how stupid people die?

Czy tak właśnie umierają nierozsądni ludzie?

And before I can change my mind, the door busts open.

Zanim zdążyłam zmienić zdanie, drzwi otworzyły się z hukiem.

Ona jest artystką, on bloguje o finansach dla Reutersa.

She's an artist.

He's a financial blogger for Reuters,

and they're pouring me a glass of red wine

Nalali mi kieliszek czerwonego wina,

and offering me a bath,

zaproponowali kąpiel.

and I have had thousands of nights like that and like that.

Przeżyłam tysiące podobnych nocy.

Często korzystam z couchsufringu. Często też zdarza mi się crowdsurfing.

So I couchsurf a lot. I also crowdsurf a lot.

Moim zdaniem couchsurfing i crowdsurfing

I maintain couchsurfing and crowdsurfing

are basically the same thing.

to w zasadzie identyczne przeżycie.

You're falling into the audience

Wpadasz w publiczność

and you're trusting each other.

i ufacie sobie nawzajem.

I once asked an opening band of mine

Zapytałam kiedyś występujący przed nami zespół,

if they wanted to go out into the crowd and pass the hat

czy nie chcieliby rzucić się w tłum z kapeluszem

to get some extra money, something that I did a lot.

i zebrać dla siebie dodatkowe pieniądze - coś, co sama wielokrotnie robiłam.

Jak zwykle cały zespół był podekscytowany,

And as usual, the band was psyched,

ale był w nim jeden facet,

but there was this one guy in the band

który powiedział, że nie potrafi zmusić się do wyjścia do tych ludzi.

who told me he just couldn't bring himself to go out there.

It felt too much like begging to stand there with the hat.

Czułby się jak żebrak stojąc tam z tym kapeluszem.

Znałam ten jego strach: 'Czy to uczciwe?', 'Znajdź sobie pracę!'

And I recognized his fear

of "Is this fair?"

and "Get a job."

W tym czasie mój zespół stawał się coraz bardziej rozpoznawalny.

And meanwhile, my band is becoming bigger and bigger.

We sign with a major label.

Podpisaliśmy kontrakt z dużą wytwórnią.

And our music is a cross between punk and cabaret.

Nasza muzyka to skrzyżowanie punka i kabaretu.

It's not for everybody.

Nie jest dla każdego,

Well, maybe it's for you.

No, może dla was.

(Laughter)

Podpisujemy się a potem jest ten szum o naszej następnej płycie.

We sign, and there's all this hype leading up to our next record.

And it comes out and it sells about 25,000 copies

Płyta ukazuje się i sprzedaje się w liczbie 25 tys.kopii w ciągu kilku pierwszych tygodni,

in the first few weeks,

and the label considers this a failure.

a wytwórnia uznaje to za porażkę.

I was like, "25,000, isn't that a lot?"

Mówię: '25 tys. to nie jest dużo?'

They said, "No, the sales are going down.

A oni na to: 'Nie, sprzedaż spada.To porażka.'

It's a failure."

And they walk off.

I odchodzą.

Right at this same time, I'm signing and hugging after a gig,

W tym samym czasie śpiewam i ściskam się z fanami po występie,

i podchodzi do mnie facet

and a guy comes up to me

and hands me a $10 bill,

i wręcza mi banknot 10-dolarowy,

and he says,

mówiąc:

"I'm sorry, I burned your CD from a friend."

'Przepraszam, skopiowałem waszą płytę od znajomego.'

(Laughter)

(Śmiech)

'Ale czytam wasz blog, i wiem, że nienawidzicie swojej wytwórni.

"But I read your blog, I know you hate your label.

I just want you to have this money."

Chciałbym, żeby te pieniądze były wasze.'

And this starts happening all the time.

Zaczyna zdarzać się to notorycznie.

I become the hat after my own gigs,

Po moich występach to ja staję się kapeluszem,

but I have to physically stand there and take the help from people,

ale muszę fizycznie stać tam i przyjmować pomoc od ludzi,

and unlike the guy in the opening band,

jednak w przeciwieństwie do gościa z poprzedzającego nas zespołu

I've actually had a lot of practice standing there.

mam w tym duże doświadczenie.

Dziękuję.

Thank you.

And this is the moment I decide

W tym momencie zdecydowałam,

I'm just going to give away my music for free

że będę po prostu rozdawać swoją muzykę za darmo

online whenever possible,

przez sieć, kiedykolwiek to możliwe.

so it's like Metallica over here, Napster, bad;

Podobnie jak Metallica ze swoim "Napster jest zły!",

Amanda Palmer over here,

Amanda Palmer stoi tu. Zamierzam promować

and I'm going to encourage torrenting, downloading, sharing,

torrenty, ściąganie, udostepnianie, ale będę prosić o pomoc

but I'm going to ask for help,

because I saw it work on the street.

bo widziałam, że to działa na ulicy.

So I fought my way off my label, and for my next project

Wywalczyłam więc odejście z wytwórni. Na rzecz swojego następnego projektu

with my new band, the Grand Theft Orchestra,

z nowym zespołem, the Grand Theft Orchestra,

I turned to crowdfunding.

zwróciłam się ku ' finansowaniu społecznościowemu'.

And I fell into those thousands of connections that I'd made,

I uaktywniłam tysiące kontaktów, które nawiązałam,

and I asked my crowd to catch me.

po czym poprosiłam moich fanów, by podążyli za mną.

Celem było zebranie 100.000 dolarów.

And the goal was 100,000 dollars.

My fans backed me at nearly 1.2 million,

Moi fani wsparli mnie kwotą 1.2 miliona dolarów,

which was the biggest music crowdfunding project to date.

co było największym muzycznym projektem finansowanym społecznie.

(Applause)

(Brawa)

And you can see how many people it is.

Spójrzcie, ilu to ludzi.

Około 25.000.

It's about 25,000 people.

And the media asked,

A media pytały: 'Amanda,

"Amanda, the music business is tanking and you encourage piracy.

przemysł muzyczny walczy z piractwem, a ty do niego zachęcasz.

How did you make all these people pay for music?"

Jak skłoniłaś tych wszystkich ludzi, by płacili za muzykę?'

And the real answer is, I didn't make them.

Odpowiedź brzmi: nie nakłaniałam ich. Poprosiłam.

I asked them.

And through the very act of asking people,

A poprzez sam akt proszenia ludzi

zbudowałam z nimi więź

I'd connected with them,

and when you connect with them, people want to help you.

a gdy tworzysz z ludźmi więź, oni chcą ci pomóc.

It's kind of counterintuitive for a lot of artists.

Dla wielu artystów to niepojęte.

Nie chcą o nic prosić.

They don't want to ask for things.

But it's not easy.

Ale to nie takie proste. Prośby nie są proste.

It's not easy to ask.

And a lot of artists have a problem with this.

Wielu artystów wciąż ma z tym problem.

Asking makes you vulnerable.

Prośby czynią cię wrażliwym.

And I got a lot of criticism online,

Po tym, jak mój projekt na Kickstarterze zrobił się wielki

after my Kickstarter went big,

byłam wielokrotnie krytykowana

for continuing my crazy crowdsourcing practices,

za kontynuowanie moich szalonych praktyk crowdsourcingowych,

szczególnie za proszenie muzyków,

specifically for asking musicians

who are fans if they wanted to join us on stage

którzy byli też naszymi fanami, by dołączyli do nas na scenie

for a few songs in exchange for love and tickets and beer,

i wykonali kilka piosenek w zamian za miłość i bilety i piwo.

A był to skrzywiony obraz mojej osoby,

and this was a doctored image that went up of me on a website.

który pojawił się na jednej ze stron internetowych.

And this hurt in a really familiar way.

To zabolało w dobrze mi znany sposób.

And people saying,

A ludzie mówiący: 'Nie masz prawa więcej prosić o taka pomoc'

"You're not allowed anymore to ask for that kind of help,"

A ludzie mówiący: 'Nie masz prawa więcej prosić o taka pomoc'

really reminded me of the people in their cars yelling, "Get a job."

przypomnieli mi ludzi krzyczących ze swoich samochodów: 'Znajdź sobie pracę'.

Bo nie byli z nami na chodniku

Because they weren't with us on the sidewalk,

i nie widzieli tej wymiany,

and they couldn't see the exchange

that was happening between me and my crowd,

która następowała między mną i moim tłumem,

an exchange that was very fair to us but alien to them.

wymiany, która była uczciwa dla nas, ale obca dla nich.

So this is slightly not safe for work.

Nie jest to całkiem bezpieczna zajęcie.

To impreza w Berlinie dla osób wspierających mnie na Kickstarterze.

This is my Kickstarter backer party in Berlin.

At the end of the night, I stripped and let everyone draw on me.

Gdy noc dobiegała końca, rozebrałam się i pozwoliłam każdemu rysować po moim ciele.

Now let me tell you, if you want to experience

Powiem wam, że jeśli chcecie poczuć

the visceral feeling of trusting strangers --

bez reszty zaufanie do obcych ludzi

(Laughter)

polecam zrobić coś takiego,

I recommend this,

especially if those strangers are drunk German people.

szczególnie, jeśli tymi ludźmi są pijani Niemcy.

(Laughter)

To był najwyższy stopień wtajemniczenia w zacieśnianiu więzi z fanami,

This was a ninja master-level fan connection,

bo wtedy tak naprawdę mówiłam:

because what I was really saying here was,

I trust you this much.

'Tak bardzo wam ufam.

Should I?

Ale czy powinnam? Pokażcie mi.'

Show me.

For most of human history,

W historii ludzkości

musicians, artists, they've been part of the community.

muzycy, artyści byli częścią społeczeństwa,

Connectors and openers, not untouchable stars.

łącznikami przełamującymi lody, nie zaś nietykalnymi gwiazdami.

Celebrity is about a lot of people loving you from a distance,

Być celebrytą to znaczy być kochanym przez ludzi bardzo oddalonych od ciebie,

but the Internet

lecz internet i treści,

and the content that we're freely able to share on it

którymi możemy swobodnie się dzielić

are taking us back.

znów nas zbliżają.

It's about a few people loving you up close

Chodzi o garstkę mocno kochających was ludzi

and about those people being enough.

i ta garstka jest wystarczająca.

So a lot of people are confused by the idea

Wielu ludzi zbija z tropu pomysł

of no hard sticker price.

braku metki z ceną.

They see it as an unpredictable risk, but the things I've done,

Postrzegają to jako ryzyko o nieprzewidywalnych skutkach.

the Kickstarter, the street, the doorbell,

Tego co zrobiłam, Kickstarter, ulica, dzwonek do drzwi -

I don't see these things as risk.

ja nie postrzegam jako ryzyko.

I see them as trust.

Widzę w tym przejaw zaufania.

Now, the online tools

Narzędzia do wymiany online,

to make the exchange as easy and as instinctive as the street,

tak proste i intuicyjne jak ulica,

wreszcie nadchodzą.

they're getting there.

But the perfect tools aren't going to help us

Ale nawet najlepsze narzędzia nie pomogą,

if we can't face each other

jeśli nie spojrzymy sobie wzajemnie w twarz,

and give and receive fearlessly,

nie zaczniemy bez obaw dawać i otrzymywać

but, more important --

ale, co ważniejsze,

to ask without shame.

prosić bez uczucia wstydu.

My music career has been spent

Swoją karierę muzyczną spędziłam,

trying to encounter people on the Internet the way I could on the box.

próbując nawiązać kontakty z ludźmi w internecie

w sposób, w jaki mogłam to robić na skrzynce,

So blogging and tweeting not just about my tour dates

a więc poprzez blogowanie i tweetowanie nie tylko o datach moich koncertów

and my new video but about our work and our art

i nowych teledyskach, ale również o naszej pracy i naszej sztuce

and our fears and our hangovers,

naszych lękach, kacach, naszych błędach -

our mistakes,

and we see each other.

w ten sposób widzimy się nawzajem.

Wydaje mi się, że gdy naprawdę widzimy się nawzajem,

And I think when we really see each other,

we want to help each other.

chcemy sobie pomagać.

Myślę, że ludzie obsesyjnie zadają sobie niewłaściwe pytanie,

I think people have been obsessed with the wrong question,

which is, "How do we make people pay for music?"

brzmiące: 'Jak zmusić ludzi, by płacili za muzykę?'

A co jeśli zaczęlibyśmy pytać:

What if we started asking,

"How do we let people pay for music?"

'Jak umożliwić ludziom płacenie za muzykę?'

Dziękuję.

Thank you.

(Applause)

(Brawa)