The history of our world in 18 minutes | David Christian | TED

Vertaald door: Rik Delaet Nagekeken door: Els De Keyser

Om te beginnen een video.

First, a video.

Yes, it is a scrambled egg.

Ja, het is een roerei.

Maar als je er naar kijkt,

But as you look at it,

I hope you'll begin to feel just slightly uneasy.

dan merk je misschien

dat er iets niet klopt.

Because you may notice that what's actually happening

Omdat je misschien merkt dat wat er werkelijk gebeurt,

is dat het ei 'ontroerd' wordt.

is that the egg is unscrambling itself.

And you'll now see the yolk and the white have separated.

Je ziet nu hoe de dooier en het wit gescheiden worden.

And now they're going to be poured back into the egg.

Nu gaan ze terug het ei in.

We weten allemaal in ons diepste zelf

And we all know in our heart of hearts

that this is not the way the universe works.

dat dit niet de manier is waarop het universum werkt.

A scrambled egg is mush -- tasty mush -- but it's mush.

Een roerei is brij, smakelijke brij, maar het blijft brij.

An egg is a beautiful, sophisticated thing

Een ei is een mooi, gesofisticeerd ding

that can create even more sophisticated things,

dat kan leiden tot nog meer verfijnde dingen,

such as chickens.

zoals kippen.

And we know in our heart of hearts

We weten in ons diepste zelf

that the universe does not travel from mush to complexity.

dat het universum nooit

van brij naar de complexiteit gaat.

In fact, this gut instinct

In feite komt dit buikgevoel

is reflected in one of the most fundamental laws of physics,

tot uiting in een van de meest fundamentele wetten van de fysica,

the second law of thermodynamics, or the law of entropy.

de tweede wet van de thermodynamica, of de wet van de entropie.

Die zegt eigenlijk

What that says basically

is that the general tendency of the universe

dat het de algemene tendens van het heelal

is om te gaan van orde

is to move from order and structure

en structuur

to lack of order, lack of structure --

naar wanorde, gebrek aan structuur -

in feite naar brij.

in fact, to mush.

And that's why that video feels a bit strange.

Dat is waarom die video

een beetje vreemd aanvoelt.

And yet, look around us.

En toch,

kijk eens om je heen.

What we see around us is staggering complexity.

We zien om ons heen

onthutsende complexiteit.

Eric Beinhocker estimates that in New York City alone,

Eric Beinhocker schat dat in New York City alleen

there are some 10 billion SKUs, or distinct commodities, being traded.

zo'n 10 miljard SKU's, of verschillende producten, worden verhandeld.

That's hundreds of times as many species as there are on Earth.

Dat is honderden keren zo veel soorten

als er op Aarde zijn.

And they're being traded by a species of almost seven billion individuals,

ze worden verhandeld door een soort

met bijna zeven miljard individuen.

who are linked by trade, travel, and the Internet

Die zijn met elkaar verbonden door handel, reizen en het internet

into a global system of stupendous complexity.

in een wereldwijd systeem

van een verbazingwekkende complexiteit.

So here's a great puzzle:

Dat is een groot raadsel:

hoe kan in een universum,

in a universe ruled by the second law of thermodynamics,

geregeerd door de tweede wet van de thermodynamica,

how is it possible

de soort van complexiteit

to generate the sort of complexity I've described,

die ik zojuist heb beschreven, ontstaan -

the sort of complexity represented by you and me

de soort van complexiteit zoals die van jou en mij

en het congrescentrum?

and the convention center?

Het antwoord lijkt te zijn

Well, the answer seems to be,

the universe can create complexity,

dat het universum complexiteit kan creëren,

but with great difficulty.

maar tegen een prijs.

In pockets,

Op bepaalde plaatsen

there appear what my colleague, Fred Spier,

verschijnen wat mijn collega, Fred Spier,

calls "Goldilocks conditions" --

"Goudlokjesvoorwaarden" noemt -

not too hot, not too cold,

niet te warm, niet te koud,

just right for the creation of complexity.

precies goed voor de creatie van complexiteit.

And slightly more complex things appear.

Waar iets complexere dingen verschijnen.

And where you have slightly more complex things,

En waar je iets complexere zaken hebt,

you can get slightly more complex things.

kan je iets nog complexere zaken krijgen.

Op deze manier wordt complexiteit

And in this way, complexity builds stage by stage.

stap voor stap opgebouwd.

Elke fase is magisch

Each stage is magical

because it creates the impression of something utterly new

omdat ze de indruk wekt dat iets volstrekt nieuws

bijna uit het niets verschijnt in het universum.

appearing almost out of nowhere in the universe.

We refer in big history to these moments as threshold moments.

Wij noemen deze momenten in de grote geschiedenis

drempelmomenten.

Bij elke drempel

And at each threshold, the going gets tougher.

wordt het moeilijker.

The complex things get more fragile,

De ingewikkelde dingen worden fragieler,

more vulnerable;

kwetsbaarder,

the Goldilocks conditions get more stringent,

de Goudlokjesvoorwaarden worden strenger.

and it's more difficult to create complexity.

Het wordt moeilijker

om complexiteit te creëren.

Now, we, as extremely complex creatures,

Nu hebben wij als zeer complexe wezens

dringend behoefte om te weten

desperately need to know this story

of how the universe creates complexity despite the second law,

hoe het heelal

complexiteit creëert, ondanks de tweede wet.

and why complexity means vulnerability and fragility.

En waarom complexiteit te maken

heeft met kwetsbaarheid

en fragiliteit.

And that's the story that we tell in big history.

Dat verhaal vertellen we in de grote geschiedenis.

But to do it, you have do something

Maar om dat te doen, moet je iets doen

that may, at first sight, seem completely impossible.

dat op het eerste gezicht volstrekt onmogelijk lijkt.

Je moet de hele geschiedenis van het heelal overlopen.

You have to survey the whole history of the universe.

So let's do it.

Laten we dat even doen.

(Laughter)

(Gelach)

Let's begin by winding the timeline back

Laten we eerst de tijdsbalk

13.7 billion years,

zo'n 13,7 miljard jaar terugdraaien

to the beginning of time.

naar het begin van de tijd.

Around us, there's nothing.

Om ons heen is er niets.

There's not even time or space.

Er is zelfs geen tijd of ruimte.

Imagine the darkest, emptiest thing you can

Stel je het donkerste, leegste ding wat je kunt voor

en maak dat op een onvoorstelbare manier donkerder en leger.

and cube it a gazillion times and that's where we are.

Daar zijn we nu.

And then suddenly,

Dan opeens,

bang!

Bang! verschijnt er een heelal, een volledig heelal.

A universe appears, an entire universe.

And we've crossed our first threshold.

We zijn over onze eerste drempel gestapt.

The universe is tiny; it's smaller than an atom.

Dat universum is klein, kleiner dan een atoom.

It's incredibly hot.

Het is ongelooflijk heet.

It contains everything that's in today's universe,

Het bevat alles wat je in het universum van vandaag terugvindt.

so you can imagine, it's busting.

Je kunt je voorstellen dat het uit zijn voegen barst

And it's expanding at incredible speed.

en zich met een ongelooflijke snelheid uitbreidt.

And at first, it's just a blur,

In het begin is het vaag, maar al snel gaan

but very quickly distinct things begin to appear in that blur.

verschillende dingen beginnen te verschijnen in die vaagheid.

Within the first second,

Binnen de eerste seconde

energy itself shatters into distinct forces

valt de energie zelf uit elkaar in afzonderlijke krachten,

including electromagnetism and gravity.

waaronder elektromagnetisme en zwaartekracht.

Energie doet nog iets heel magisch:

And energy does something else quite magical:

it congeals to form matter --

ze 'stolt' tot materie -

quarks die protonen gaan vormen

quarks that will create protons

en leptonen waaronder elektronen.

and leptons that include electrons.

And all of that happens in the first second.

Dat allemaal in de eerste seconde.

Now we move forward 380,000 years.

Nu gaan we 380.000 jaar vooruit.

That's twice as long as humans have been on this planet.

Dat is twee keer zo lang als er mensen zijn op deze planeet.

And now simple atoms appear of hydrogen and helium.

Eenvoudige atomen verschijnen nu.

Waterstof en helium.

Now I want to pause for a moment,

Hier wil ik even pauzeren,

380,000 years after the origins of the universe,

op 380.000 jaar na het ontstaan van het heelal,

because we actually know quite a lot about the universe at this stage.

omdat we eigenlijk heel veel weten

over het universum in dit stadium.

We know above all that it was extremely simple.

We weten vooral dat het zeer eenvoudig was.

It consisted of huge clouds of hydrogen and helium atoms,

Het bestond uit enorme wolken

van waterstof- en heliumatomen,

and they have no structure.

zonder verdere structuur.

They're really a sort of cosmic mush.

Ze zijn echt een soort van kosmische brij.

But that's not completely true.

Maar dat is niet helemaal waar.

Recent studies

Recente studies

by satellites such as the WMAP satellite

door satellieten zoals de WMAP-satelliet

have shown that, in fact,

hebben aangetoond dat er kleine verschillen in die achtergrond aanwezig waren.

there are just tiny differences in that background.

What you see here,

Hier zie je dat de blauwe gebieden

the blue areas are about a thousandth of a degree cooler

ongeveer een duizendste van een graad koeler zijn

dan de rode gebieden.

than the red areas.

Slechts kleine verschillen,

These are tiny differences,

but it was enough for the universe to move on

maar genoeg voor het heelal om verder te gaan

to the next stage of building complexity.

naar de volgende fase van de complexiteitsopbouw.

And this is how it works.

Dat ging zo.

Gravity is more powerful where there's more stuff.

Zwaartekracht is sterker

waar er meer materiaal zit.

So where you get slightly denser areas,

Dus in de iets dichtere gebieden,

gaat zwaartekracht de wolken

gravity starts compacting clouds of hydrogen and helium atoms.

van waterstof- en heliumatomen verdichten.

Zo kunnen we ons voorstellen dat het vroege heelal

So we can imagine the early universe breaking up into a billion clouds.

uiteenvalt in miljarden wolken.

And each cloud is compacted,

Iedere wolk trekt samen,

gravity gets more powerful as density increases,

de zwaartekracht wordt krachtiger naarmate de dichtheid toeneemt,

the temperature begins to rise at the center of each cloud,

de temperatuur begint te stijgen in het midden van elke wolk.

Als in het midden van een dergelijke wolk

and then, at the center,

the temperature crosses the threshold temperature

de temperatuur de drempeltemperatuur

of 10 million degrees,

van 10 miljoen graden bereikt,

protons start to fuse,

beginnen protonen te fuseren,

there's a huge release of energy,

een grote hoop energie wordt vrijgemaakt,

and --

en Bang!

bam!

We have our first stars.

Daar zijn onze eerste sterren.

From about 200 million years after the Big Bang,

Ongeveer 200 miljoen jaar na de Big Bang,

stars begin to appear all through the universe,

beginnen miljarden en miljarden sterren

overal in het heelal te verschijnen.

billions of them.

And the universe is now significantly more interesting

Het universum is nu beduidend interessanter

and more complex.

en complexer geworden.

Stars will create the Goldilocks conditions

Sterren creëren nu de Goudlokjesvoorwaarden

voor het oversteken van twee nieuwe drempels.

for crossing two new thresholds.

When very large stars die,

Wanneer zeer grote sterren sterven,

creëren ze temperaturen die zo hoog zijn

they create temperatures so high

that protons begin to fuse in all sorts of exotic combinations,

dat protonen in allerlei exotische combinaties beginnen te fuseren.

Zo maken ze alle elementen van het periodiek systeem.

to form all the elements of the periodic table.

Als je, zoals ik, een gouden ring draagt,

If, like me, you're wearing a gold ring,

it was forged in a supernova explosion.

dan is dat goud in een supernova-explosie ontstaan.

So now the universe is chemically more complex.

Het universum is nu chemisch ingewikkelder geworden.

In een chemisch complexer universum,

And in a chemically more complex universe,

it's possible to make more things.

is het mogelijk om meer dingen te laten ontstaan.

And what starts happening is that, around young suns,

Nu gaan

rond die jonge zonnen,

young stars,

jonge sterren,

all these elements combine, they swirl around,

al deze elementen combineren, ze zwieren rond,

the energy of the star stirs them around,

de energie van de ster laat ze ronddraaien,

ze vormen deeltjes, sneeuwvlokken,

they form particles, they form snowflakes, they form little dust motes,

stofpluisjes,

maar ook rotsen, asteroïden,

they form rocks, they form asteroids,

en uiteindelijk vormen ze planeten en manen.

and eventually, they form planets and moons.

And that is how our solar system was formed,

Zo is vier en een half miljard jaar geleden

four and a half billion years ago.

ons zonnestelsel gevormd.

Rotsachtige planeten zoals onze Aarde

Rocky planets like our Earth are significantly more complex than stars

zijn aanzienlijk complexer dan de sterren

because they contain a much greater diversity of materials.

omdat ze een veel grotere diversiteit van materialen bevatten.

So we've crossed a fourth threshold of complexity.

Dus hebben we een vierde drempel van complexiteit overschreden.

Now, the going gets tougher.

Nu wordt het echt moeilijker.

The next stage introduces entities that are significantly more fragile,

De volgende fase introduceert entiteiten

die aanzienlijk fragieler,

significantly more vulnerable,

aanzienlijk kwetsbaarder zijn.

but they're also much more creative

Maar ze zijn ook veel creatiever

and much more capable of generating further complexity.

en veel meer in staat om nog meer complexiteit te genereren.

I'm talking, of course, about living organisms.

Ik heb het natuurlijk

over levende organismen.

Living organisms are created by chemistry.

Levende organismen zijn 'chemische producten'.

We are huge packages of chemicals.

We zijn enorme verpakkingen chemicaliën.

So, chemistry is dominated by the electromagnetic force.

Chemie wordt gedomineerd door de elektromagnetische kracht.

That operates over smaller scales than gravity,

Die werkt op kleinere schalen dan de zwaartekracht,

which explains why you and I are smaller than stars or planets.

hetgeen verklaart waarom jij en ik

kleiner zijn dan sterren of planeten.

Wat zijn nu de ideale omstandigheden voor chemie?

Now, what are the ideal conditions for chemistry?

What are the Goldilocks conditions?

Wat zijn de Goudlokjesvoorwaarden?

Well, first, you need energy,

De eerste is energie,

maar niet te veel.

but not too much.

In the center of a star, there's so much energy

In het centrum van een ster is er zoveel energie

that any atoms that combine will just get busted apart again.

dat alle atomen die samenkomen, gewoon weer uit elkaar botsen.

Maar ook niet te weinig.

But not too little.

In intergalactic space,

In de intergalactische ruimte is er zo weinig energie

there's so little energy that atoms can't combine.

dat atomen niet kunnen combineren.

What you want is just the right amount,

Wat je wilt is precies de juiste hoeveelheid,

and planets, it turns out, are just right,

en planeten, zo blijkt, zijn daarvoor precies geschikt,

because they're close to stars, but not too close.

omdat je ze dichtbij sterren, maar ook weer niet te dichtbij vindt.

You also need a great diversity of chemical elements,

Je moet ook een grote verscheidenheid aan chemische elementen hebben,

alsook een vloeistof, zoals water.

and you need liquids, such as water.

Waarom?

Why?

Well, in gases, atoms move past each other so fast

Welnu, in gassen bewegen atomen zo snel langs elkaar

dat ze niet kunnen aankoppelen.

that they can't hitch up.

In solids,

In vaste stoffen

atoms are stuck together, they can't move.

zitten atomen zo vast aan elkaar, dat ze niet kunnen bewegen.

In liquids,

In vloeistoffen

they can cruise and cuddle

kunnen ze rondzwerven en knuffelen

en combineren om moleculen te vormen.

and link up to form molecules.

Waar vind je nu zulke Goudlokjesvoorwaarden?

Now, where do you find such Goldilocks conditions?

Well, planets are great,

Planeten zijn daar ideaal voor,

and our early Earth was almost perfect.

en onze jonge aarde

was bijna perfect.

Ze bevond zich gewoon op de juiste afstand tot haar ster

It was just the right distance from its star

om enorme oceanen van open water te bevatten.

to contain huge oceans of liquid water.

And deep beneath those oceans,

Diep onder de oceanen

at cracks in the Earth's crust,

bij scheuren in de aardkorst,

you've got heat seeping up from inside the Earth,

heb je warmte, die uit het binnenste van de Aarde wegsijpelt,

and you've got a great diversity of elements.

en ook een grote diversiteit aan elementen.

So at those deep oceanic vents,

Bij die diepe oceanische openingen

fantastic chemistry began to happen,

begon fantastische chemie te gebeuren.

and atoms combined in all sorts of exotic combinations.

Atomen combineerden tot allerlei exotische combinaties.

But of course, life is more than just exotic chemistry.

Maar natuurlijk is het leven meer

dan alleen maar exotische chemie.

Hoe stabiliseer je

How do you stabilize those huge molecules

die grote moleculen

that seem to be viable?

die levensvatbaar lijken te worden?

Well, it's here that life introduces an entirely new trick.

Hier introduceert het leven

een geheel nieuwe truc.

You don't stabilize the individual;

Je hoeft het individu niet te stabiliseren;

you stabilize the template,

je stabiliseert de sjabloon,

the thing that carries information,

het ding dat de informatie draagt,

en je laat de sjabloon toe zichzelf te kopiëren.

and you allow the template to copy itself.

DNA, natuurlijk,

And DNA, of course, is the beautiful molecule

is dat prachtige molecuul

that contains that information.

dat die informatie bevat.

You'll be familiar with the double helix of DNA.

Je bent vertrouwd met de dubbele helix van het DNA.

Each rung contains information.

Elke trede bevat informatie.

Dus DNA bevat informatie

So, DNA contains information about how to make living organisms.

over hoe levende organismen te maken.

DNA kan ook kopieën van zichzelf maken.

And DNA also copies itself.

Het kopieert zichzelf

So, it copies itself

and scatters the templates through the ocean.

en verspreidt de sjablonen via de oceaan.

Zodat de informatie zich verspreidt.

So the information spreads.

Merk op dat informatie onderdeel van ons verhaal is geworden.

Notice that information has become part of our story.

De echte schoonheid van het DNA zit echter

The real beauty of DNA though is in its imperfections.

in haar onvolkomenheden.

As it copies itself, once in every billion rungs,

Terwijl het zichzelf kopieert,

wordt er eens per miljard sporten,

there tends to be an error.

een fout gemaakt.

And what that means is that DNA is, in effect, learning.

Dat betekent

dat DNA in feite 'leert'.

It's accumulating new ways of making living organisms

Het accumuleert nieuwe manieren om levende organismen te maken

omdat sommige van die fouten werken.

because some of those errors work.

Dus leert het DNA

So DNA's learning

and it's building greater diversity and greater complexity.

en creëert grotere diversiteit en complexiteit.

And we can see this happening over the last four billion years.

Dat is zo in de afgelopen vier miljard jaar aan de gang geweest.

For most of that time of life on Earth,

Gedurende de het grootste deel van het leven op Aarde,

waren levende organismen relatief eenvoudig -

living organisms have been relatively simple --

ééncelligen.

single cells.

But they had great diversity, and, inside, great complexity.

Maar ze hadden een grote diversiteit,

en, binnenin, grote complexiteit.

Then from about 600 to 800 million years ago,

Vervolgens zijn dan 600 tot 800 miljoen jaar geleden

multi-celled organisms appear.

meercellige organismen op het toneel verschenen.

You get fungi, you get fish,

Er komen schimmels, vissen,

planten,

you get plants,

you get amphibia, you get reptiles,

amfibieën, reptielen,

and then, of course, you get the dinosaurs.

en dan, natuurlijk, ook dinosaurussen.

And occasionally, there are disasters.

Af en toe zijn er rampen.

Sixty-five million years ago,

65 miljoen jaar geleden

an asteroid landed on Earth

stortte een asteroïde neer op de aarde

near the Yucatan Peninsula,

in de buurt van het schiereiland Yucatan.

creating conditions equivalent to those of a nuclear war,

De gevolgen waren gelijkwaardig aan die van een nucleaire oorlog

and the dinosaurs were wiped out.

en de dinosaurussen werden uitgeroeid.

Verschrikkelijk nieuws voor de dinosauriërs.

Terrible news for the dinosaurs,

but great news for our mammalian ancestors,

Maar geweldig nieuws voor onze zoogdierachtige voorouders,

die de door de dinosauriërs verlaten

who flourished

in the niches left empty by the dinosaurs.

ecologische nissen gingen bezetten.

And we human beings are part of that creative evolutionary pulse

Wij mensen

maken deel uit van die creatieve evolutionaire impuls

die 65 miljoen jaar geleden begon

that began 65 million years ago

with the landing of an asteroid.

met de impact van een asteroïde.

Humans appeared about 200,000 years ago.

Mensen verschijnen ongeveer 200.000 jaar geleden.

And I believe we count as a threshold in this great story.

Ik denk dat we ook mogen gezien worden

als een drempel in dit fantastische verhaal.

Let me explain why.

Laat me uitleggen waarom.

We've seen that DNA learns in a sense,

We hebben gezien dat DNA kan leren,

it accumulates information.

informatie in zich opslaan.

But it is so slow.

Maar dat gaat zo traag.

DNA accumuleert informatie

DNA accumulates information through random errors,

door middel van toevallige fouten,

some of which just happen to work.

waarvan sommige toevallig werken.

But DNA had actually generated a faster way of learning:

Maar DNA heeft een snellere manier van leren gegenereerd.

Het produceerde organismen met hersens,

it had produced organisms with brains,

and those organisms can learn in real time.

en deze organismen kunnen in real time leren.

Ze accumuleren informatie, ze leren.

They accumulate information, they learn.

The sad thing is, when they die,

Het trieste is dat

wanneer zij sterven, die informatie met hen sterft.

the information dies with them.

Now what makes humans different is human language.

Wat de mens anders maakt

is de menselijke taal.

We are blessed with a language, a system of communication,

Wij zijn gezegend met een taal.

Een machtig en nauwkeurig systeem van communicatie.

so powerful and so precise

that we can share what we've learned with such precision

Wat we geleerd hebben kunnen we zo precies meedelen

dat het opgeslagen wordt in het collectieve geheugen.

that it can accumulate in the collective memory.

Dat betekent dat die informatie

And that means

it can outlast the individuals who learned that information,

de mensen die ze hebben gevonden, kan overleven.

Ze kan generatie na generatie worden opgehoopt.

and it can accumulate from generation to generation.

And that's why, as a species, we're so creative and so powerful,

Dat is waarom wij als soort zo creatief

en zo machtig zijn.

and that's why we have a history.

Daarom hebben we een geschiedenis.

We lijken de enige soort in die vier miljard jaar

We seem to be the only species in four billion years

met deze gave.

to have this gift.

Ik noem dit vermogen

I call this ability collective learning.

collectief leren.

It's what makes us different.

Het is dat wat ons anders maakt.

We can see it at work in the earliest stages of human history.

We zien het aan het werk

in de vroegste stadia van de menselijke geschiedenis.

We evolved as a species in the savanna lands of Africa,

We zijn als soort geëvolueerd

op de savannes van Afrika,

but then you see humans migrating into new environments,

maar dan zie je mensen migreren naar nieuwe omgevingen -

into desert lands, into jungles,

naar woestijnland, naar jungles,

into the Ice Age tundra of Siberia --

in de ijstijd naar de toendra’s van Siberië -

harde, moeilijke omgeving -

tough, tough environment --

into the Americas, into Australasia.

naar Amerika, Australië.

Elke migratie hield leren in -

Each migration involved learning --

het leren van nieuwe manieren voor de exploitatie van het milieu,

learning new ways of exploiting the environment,

new ways of dealing with their surroundings.

nieuwe manieren van omgaan met hun omgeving.

Then 10,000 years ago,

10.000 jaar geleden

exploiting a sudden change in global climate

maakte de mens gebruik van een plotselinge verandering

in het wereldklimaat op het einde van de laatste ijstijd,

with the end of the last ice age,

om te leren boeren.

humans learned to farm.

Farming was an energy bonanza.

Landbouw bracht energie in overvloed.

Door de exploitatie van die energie

And exploiting that energy, human populations multiplied.

gingen menselijke populaties zich vermenigvuldigen.

Human societies got larger, denser, more interconnected.

Menselijke samenlevingen werden groter, dichter,

meer met elkaar verbonden.

Ongeveer 500 jaar geleden

And then from about 500 years ago,

humans began to link up globally

begonnen mensen wereldwijd contacten te leggen

through shipping, through trains,

door middel van scheepvaart, treinen,

through telegraph, through the Internet,

telegraaf, internet,

until now we seem to form a single global brain

totdat we nu

een wereldwijd brein

van bijna zeven miljard individuen lijken te vormen.

of almost seven billion individuals.

Hersenen leren nu met lichtsnelheid.

And that brain is learning at warp speed.

And in the last 200 years, something else has happened.

In de laatste 200 jaar is er nog iets anders gebeurd.

We vonden een andere overvloed aan energie:

We've stumbled on another energy bonanza

de fossiele brandstoffen.

in fossil fuels.

Fossiele brandstoffen en collectief leren

So fossil fuels and collective learning together

explain the staggering complexity we see around us.

verklaren de duizelingwekkende complexiteit,

die we om ons heen zien.

So --

Ja, hier zijn we nu,

Here we are,

terug in het congrescentrum.

back at the convention center.

We've been on a journey, a return journey, of 13.7 billion years.

We hebben een reis, een retourreis,

van 13,7 miljard jaar gemaakt.

I hope you agree this is a powerful story.

Ik hoop dat u het ermee eens bent dat dit een machtig verhaal is.

And it's a story in which humans play an astonishing and creative role.

Het is een verhaal waarin de mens

een verrassende en creatieve rol speelt.

But it also contains warnings.

Maar het houdt ook waarschuwingen in.

Collective learning is a very, very powerful force,

Collectief leren is een krachtig iets,

and it's not clear that we humans are in charge of it.

en het is niet duidelijk

of wij mensen het in de hand hebben.

Ik herinner me heel levendig hoe ik in Engeland als kind

I remember very vividly as a child growing up in England,

de Cubaanse rakettencrisis heb ervaren.

living through the Cuban Missile Crisis.

For a few days, the entire biosphere

Een paar dagen lang leek het

alsof de gehele biosfeer

seemed to be on the verge of destruction.

op de rand van de vernietiging stond.

And the same weapons are still here,

Die wapens zijn er nog steeds

and they are still armed.

en staan nog steeds op scherp.

Als we die val kunnen vermijden,

If we avoid that trap, others are waiting for us.

dan staan er ons nog anderen te wachten.

We're burning fossil fuels at such a rate

We verbranden fossiele brandstoffen aan een zodanig tempo

that we seem to be undermining the Goldilocks conditions

dat we de Goudlokjesvoorwaarden lijken aan te tasten.

that made it possible for human civilizations

Die voorwaarden maakten het mogelijk dat

to flourish over the last 10,000 years.

in de afgelopen 10.000 jaar menselijke beschavingen konden bloeien.

So what big history can do

De grote geschiedenis kan

is show us the nature of our complexity and fragility

ons de aard van deze complexiteit en kwetsbaarheid

en de gevaren waar we voor staan, laten inzien.

and the dangers that face us,

Maar ze kan ons ook bewust maken van

but it can also show us our power with collective learning.

onze macht tot collectief leren.

And now, finally --

Uiteindelijk

this is what I want.

is dit wat ik wil.

I want my grandson, Daniel,

Ik wil dat mijn kleinzoon Daniël,

and his friends and his generation,

zijn vrienden en zijn generatie,

over de hele wereld,

throughout the world,

het verhaal van de grote geschiedenis leren kennen.

to know the story of big history,

and to know it so well

En het zo goed leren kennen

dat ze zowel de uitdagingen

that they understand both the challenges that face us

waarmee wij geconfronteerd worden

and the opportunities that face us.

als mogelijkheden die we hebben, gaan begrijpen.

And that's why a group of us

Dat is waarom een groep van ons

are building a free, online syllabus

bezig is een gratis onlinesyllabus op te stellen

voor middelbare scholieren over de hele wereld

in big history

for high-school students throughout the world.

van de grote geschiedenis.

Wij geloven dat die grote geschiedenis

We believe that big history

will be a vital intellectual tool for them,

voor Daniël en zijn generatie

as Daniel and his generation

een vitaal intellectueel instrument zal zijn,

face the huge challenges

als ze oog in oog komen te staan met de enorme uitdagingen

and also the huge opportunities

en ook de enorme mogelijkheden

ahead of them at this threshold moment

op dit drempelmoment

in de geschiedenis van onze prachtige planeet.

in the history of our beautiful planet.

I thank you for your attention.

Ik dank jullie voor jullie aandacht.

(Applause)

(Applaus)