How to grow a forest in your backyard | Shubhendu Sharma

Translator: Myo Aung Reviewer: sann tint

This is a man-made forest.

ဒါဟာ လူလုပ် သစ်တောပါ။

It can spread over acres and acres of area,

ဧကပေါင်း များစွာအထိကို ကျယ်ပြောနိုင်ပါတယ်၊

or it could fit in a small space --

ဒါမှမဟုတ် နေရာသေးသေးလေးမှာ-

as small as your house garden.

သင့်အိမ်ခြံလို သေးနိုင်ပါတယ်။

Age of this forest is just two years old.

အခုပြလိုက်တဲ့ သစ်တောတိုင်းဟာ နှစ်နှစ်အရွယ်ပဲ ရှိပါသေးတယ်။

I have a forest in the backyard of my own house.

ကျွန်တော်ဆိုရင် ကျွနော့ အိမ်နောက်ဖေးမှာကို သစ်တော ရှိပါတယ်။

It attracts a lot of biodiversity.

အဲဒီမှာ ဇီဝအကောင် အမျိုးမျိုး ရှိလာပါပြီ။

(Bird call)

(ငှက်သံ)

I wake up to this every morning,

နေ့စဉ် နံနက်တိုင်းမှာ ကျွန်တော်

like a Disney princess.

Disney မင်းသမီးလို နိုးပါတယ်။

(Laughter)

(ရယ်မောသံများ)

I am an entrepreneur

ကျွန်တော်က စွန့်ဦးရှင်ပါ၊

who facilitates the making of these forests professionally.

ဒီလို သစ်တောတွေကို စိုက်ပျိုးနိုင်အောင် ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်အဖြစ် ကူညီပေးပါတယ်။

We have helped factories,

ကျွန်ုပ်တို့ဟာ စက်ရုံတွေ၊

farms,

ခြံလုပ်ငန်းကြီးတွေ၊

schools,

ကျောင်းတွေ၊

homes,

အိမ်ယာတွေ၊

resorts,

အပန်းဖြေစခန်းတွေ၊

apartment buildings,

လူနေတိုက်ခမ်းအိမ်တွေ၊

public parks

အများပြည်သူ ပန်းခြံတွေ၊

and even a zoo

တိရိစ္ဆာန် ဥယျာဉ်ကိုတောင်၊

to have one of such forests.

ဒီလိုသစ်တောတေွ ရှိဖို့ကူခဲ့တယ်။

A forest is not an isolated piece of land where animals live together.

သစ်တောဆိုတာ အကောင်တွေ အမျိုးမျိုး နေထိုင်ကြတဲ့ သီးခြားမြေကွက် မဟုတ်ပါဘူး။

A forest can be an integral part of our urban existence.

သစ်တောဟာ ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ မြို့ပြဘဝထဲက ခွဲခြားမရတဲ့ အပိုင်းလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

A forest, for me,

ကျွန်တော့အတွက် သစ်တောဆိုတာ၊

is a place so dense with trees that you just can't walk into it.

သစ်ပစ်တွေနဲ့ ပြွတ်သိပ်နေလို့ ဝင်ပြီး လမ်းလျှောက်မရနိုင်တဲ့ နေရာပါ။

It doesn't matter how big or small they are.

ဘယ်လောက် ကြီးတယ် သေးတယ်ဆိုတာ ဘာမှ အရေးမပါပါဘူး။

Most of the world we live in today was forest.

အခု ကျွန်ပ်တို့ အများစု နေထိုင်ကြတဲ့ နေရာတွေဟာ သစ်တောတွေ ဖြစ်ခဲ့ကြပါတယ်။

This was before human intervention.

လူတွေရဲ့ စွက်ဖက်မှု မတိုင်ခင်တုန်းကပါ။

Then we built up our cities on those forests,

ကျွန်ုပ်တို့ သစ်တော နေရာမှာ မြို့တွေ ဆောက်တယ်၊

like São Paulo,

São Paulo မြို့လိုဆိုပါစို့၊

forgetting that we belong to nature as well,

ကျွန်ုပ်တို့ဟာ သဘာဝထဲက တစ်ပိုင်း ဖြစ်တာကို မေ့နေကြပါတယ်၊

as much as 8.4 million other species on the planet.

ဒီဂြိုဟ်ပေါ်က ဒီ့ပြင် သတ္တဝါ အမျိုးမျိုး ၈.၄ သန်းနဲ့ ရောပြီး နေခဲ့ကြတာပါ။

Our habitat stopped being our natural habitat.

အခုတော့ ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ ဝန်းကျင်ဟာ သဘာဝ ဝန်းကျင် မဟုတ်တော့ပါ။

But not anymore for some of us.

တချို့အတွက် မဟုတ်တော့တာ သေချာတယ်။

A few others and I today make these forests professionally --

တချို့နဲ့ ကျွန်တော်ဆိုရင် သစ်တောတွေကို ကျွမ်းကျင်စွာ ထူထောင်နိုင်ကြပါပြီ

anywhere and everywhere.

ဘယ်နေရာမှာမဆို၊ နေရာအသီးသီးမှာပါ။

I'm an industrial engineer.

ကျွန်တော်ဟာ စက်မှု အင်ဂျင်နီယာပါ။

I specialize in making cars.

ကျွန်တော်ဟာ ကားထုတ်လုပ်တဲ့ ပါရဂူပါ။

In my previous job at Toyota,

ကျွန်တော် အရင်တုန်းက Toyota မှာ လုပ်ကိုင်စဉ်၊

I learned how to convert natural resources into products.

သဘာဝ အရင်းအမြစ်တွေကနေပြီး ထုတ်ကုန်တွေကို ထုတ်လုပ်တာကို သင်ယူခဲ့ပါတယ်။

To give you an example,

သာဓက တစ်ခု ပြပေးရန်၊

we would drip the sap out of a rubber tree,

ကျွန်တော်တို့ဟာ ရာဘာပင်ထံမှ သစ်ရည်ကို ရယူကြပါမယ်၊

convert it into raw rubber

အဲဒါကို ရာဘာအဖြစ် ပြောင်းပစ်ကြမယ်၊

and make a tire out of it -- the product.

နောက်ဆုံးမှာ အဲဒီကနေပြီး တာယာကို ထုတ်လုပ်ပေးကြမယ်။

But these products can never become a natural resource again.

အဲဒီထုတ်ကုန်တွေဟာ ဘယ်တော့မှာမှ သဘာဝ ရင်းမြစ် ပြန်ဖြစ်မလာနိုင်ပါ။

We separate the elements from nature

ကျွန်ုပ်တို့ဟာ အဲဒီအပိုင်းတွေကို သဘာဝထံမှ ဖဲ့ထုတ်ယူလိုက်ကြကာ

and convert them into an irreversible state.

ပြန်ပြောင်းမရနိုင်တဲ့ အနေအထားမျိုးသို့ ပြောင်းလဲပစ်ကြပါတယ်။

That's industrial production.

အဲဒါဟာ စက်မှု ထုတ်လုပ်မှုပါ။

Nature, on the other hand, works in a totally opposite way.

သဘာဝကျတော့၊ နောက်တစ်ဘက်မှ ကြည့်ရင် အလုပ်လုပ်ပုံက လုံးဝပြောင်းပြန်ပါ။

The natural system produces by bringing elements together,

သဘာဝ စနစ်ဟာ အစိတ်အပိုင်းတွေကို စုစည်းပေးရင်း ထုတ်လုပ်ပါတယ်၊

atom by atom.

အဏုမြူထဲ အဏုမြူပေါင်းပေးတယ်။

All the natural products become a natural resource again.

သဘာဝ ထုတ်ကုန် အားလုံးတို့ဟာ ပြန်ပြီး သဘာဝအရင်းအမြစ် ဖြစ်လာနိုင်ကြတယ်။

This is something which I learned

ကျွန်တော့အိမ်ရဲ့ နောက်ပိုင်းမှာ သစ်တောကို

when I made a forest in the backyard of my own house.

စိုက်ပျိုးခဲ့စဉ် ကျွန်တော အဲဒီအချက်ကို သိနားလည်လာတယ်။

And this was the first time I worked with nature,

ပြီးတော့ အဲဒီလိုကြိုးပမ်းမှုဟာ သဘာဝနဲ့ လက်တွဲလုပ်ခဲ့တာ ပထမဦးဆုံးပါ။

rather than against it.

သဘာဝကို မဆန့်ကျင်ခဲ့ပါ။

Since then,

အဲဒီအချိန်က စပြီး၊

we have made 75 such forests in 25 cities across the world.

ကျွန်ုပ်တို့ ကမ္ဘာတဝှမ်း ၂၅ မြို့တို့မှာ သစ်တော ၇၅ ခုကို စိုက်ပျိုးပေးလိုက်ပါပြီ။

Every time we work at a new place,

နေရာသစ်မှာ ကျွန်ုပ်တို့ အလုပ်လုပ်တိုင်း၊

we find that every single element needed to make a forest

သစ်တောကို စိုက်ထူရန် လိုအပ်တဲ့ အစိတ်အပိုင်း မှန်သမျှတိုင်းကို

is available right around us.

အဲဒီနေရာမှာပဲ ရှာတွေ့နိုင်ခဲ့ကြတာချည်းပါပဲ။

All we have to do is to bring these elements together

ကျွန်ုပ်တို့ လုပ်ပေးရန်ဆိုလို့ အဲဒါတွေကို စုစည်းပေးကာ၊

and let nature take over.

သဘာဝကို ဆက်လုပ်ပိုင်ခွင့်ပေးရန်ပါပဲ။

To make a forest we start with soil.

သစ်တောကို စိုက်ပျိုးရန် မြေဆီလွှာမှ စကြရပါမယ်။

We touch, feel and even taste it

မြေဆီလွှာကို တို့ကြည့်၊ ခံစားကြည့်၊ မြည်းကြည့်တယ်၊

to identify what properties it lacks.

လိုအပ်နေတဲ့ အရည်အချင်းတွေကို သိနိုင်ရန်အတွက်ပါ။

If the soil is made up of small particles it becomes compact --

မြေဆီလွှာထဲမယ် သေးနုပ်တဲ့ အပိုင်းလေးတွေ ပါရင် ကျစ်လစ်လာပါမယ်--

so compact, that water cannot seep in.

ရေတောင် စိမ့်မဝင်နိုင်အောင် ကျစ်နိုင်တယ်။

We mix some local biomass available around,

အနီးအနာမှာ ရှာရနိုင်တဲ့ ဇီဝဒြပ်ထု တချို့နဲ့ ရောပေးရပါမယ်၊

which can help soil become more porous.

မြေဆီလွှာ ပိုပြီး ပွလာစေရန်အတွက်ပါ။

Water can now seep in.

အဲဒီလိုဆို ရေစိမ့်ဝင်နိုင်လာမယ်။

If the soil doesn't have the capacity to hold water,

မြေဆီလွှာဟာ ရေကို ထိန်းချုပ်ထားနိုင်စွမ်း မရှိပါက၊

we will mix some more biomass --

ဇီဝထုတွေကို ထပ်ပြီ ရောပေးရပါမယ် --

some water-absorbent material like peat or bagasse,

ရေကိုစုပ်ယူနိုင်တဲ့ သစ်ဆွေးမြေ ဒါမှမဟုတ် ပွနေတဲ့အသီးတွေ

so soil can hold this water and it stays moist.

ထပ်ထည့်ပေးလိုက်ရင် ရေဟာ ကျန်နိုင်လျက် မြေဆီလွှာဟာ စိုစွတ်လာပါမယ်။

To grow, plants need water, sunlight and nutrition.

ကြီးထွားလာရန် အပင်တွေဟာ ရေ၊ နေရောင်နဲ့ အာဟာရတွေ လိုပါတယ်။

What if the soil doesn't have any nutrition in it?

မြေဆီလွှာထဲတွင် ဘာအာဟာရမှ မရှိဘူး ဆိုရင်ကော။

We don't just add nutrition directly to the soil.

အာဟာရကို မြေဆီလွှာထဲကို တိုက်ရိုက်ထည့် မရပါဘူး။

That would be the industrial way.

အဲဒါ စက်မှုနည်းလမ်း ဖြစ်မယ်။

It goes against nature.

သဘာဝကို ဆန့်ကျင်တဲ့ နည်းပါ။

We instead add microorganisms to the soil.

အဲဒါ့အစား မိုက်ခရိုဇီဝ အကောင်တွေကို ထည့်ပေးရမယ်။

They produce the nutrients in the soil naturally.

၎င်းတို့ကမှ လိုတဲ့ အာဟာရကို မြေဆီလွှာ ထဲမှာကို ထုတ်လုပ်ပေးကြမယ်။

They feed on the biomass we have mixed in the soil,

သူတို့က ရောပေးလိုက်တဲ့ ဇီဝဒြပ်ထုကို စားသုံးကြမယ်၊

so all they have to do is eat and multiply.

၎င်းတို့ဟာ စားလိုက် ပွားများလာလိုက် လုပ်ကိုင်ကြရုံပါပဲ။

And as their number grows,

သူတို့ အရေအတွက် ကြီးကြီးလာတာနဲ့

the soil starts breathing again.

မြေဆီလွှာဟာ အသက်ရှူလာနိုင်ပါမယ်။

It becomes alive.

၎င်းဟာ ရှင်သန်လာပါမယ်။

We survey the native tree species of the place.

ကျွန်ုပ်တို့ အဲဒီဒေသက ပေါက်နေကျ အပင်တွေကို ဆန်းစစ်ပါတယ်။

How do we decide what's native or not?

ပေါက်နေကျက ဘာဆိုတာကို ဘယ်လို ဆုံးဖြတ်မလဲ။

Well, whatever existed before human intervention is native.

လူတွေရဲ့ စွက်ဖက်မှု မတိုင်မီတုန်းက ရှိခဲ့သမျှဟာ ပင်ကိုယ် အပင်တွေပါ။

That's the simple rule.

ရိုးစင်းတဲ့ စည်းကမ်းပါ။

We survey a national park

ကျွန်တော်တို့ဟာ အမျိုးသားပန်းခြံကို စူးစမ်းကြည့်တယ်၊

to find the last remains of a natural forest.

သဘာဝ သစ်တော်ရဲ့ အကြွင်းအကျန်တွေကို ရှာကြည့်ဖို့ပါ။

We survey the sacred groves,

ရှေးဟောင်း စေတီပုထိုး ဘုရားကျောင်းလို

or sacred forests around old temples.

ကိုးကွယ်ရာနေရာ တဝိုက်က သစ်တောတွေကို ကြည့်ကြတယ်။

And if we don't find anything at all,

ဘာတစ်ခုကိုမှ ရှာမတွေ့ရင်တော့ နောက်ဆုံးမှာတော့

we go to museums

ပြတိုက်တွေဆီကို သွားပြီး

to see the seeds or wood of trees existing there a long time ago.

ရှေးခေတ်တုန်းက ရှိခဲ့ဘူးကြတဲ့ မျိုးစေ့ ဒါမှမဟုတ် သစ်တွေကို ရှာကြည့်ကြပါတယ်။

We research old paintings, poems and literature from the place,

ရနိုင်သမျှ ပန်းချီးကားတွေကို၊ ကဗျာတွေ၊ စာပေတွေကို ဒေသထဲ ရှာကြပါတယ်၊

to identify the tree species belonging there.

ဒေသမှာ ရှိခဲ့ဘူးတဲ့ အပင် အမျိုးအစားကို ရှာရန်အတွက်ပါ။

Once we know our trees,

အပင်တွေကို သိလာပြီဆိုတော့၊

we divide them in four different layers:

၎င်းတို့ကို အလွှာလေးမျိုး ခွဲခြားပစ်တယ်-

shrub layer, sub-tree layer, tree layer and canopy layer.

ချုံပုတ်၊ အပင်မဟုတ်သေးတဲ့ အလွှာ၊ အပင်အလွှာ နှင့် ရွက်ထူ အလွှာတွေ ပါပဲ။

We fix the ratios of each layer,

အလွှာတစ်ခုစီအတွက် အချိုးအစားကို သတ်မှတ်ကြတယ်၊

and then we decide the percentage of each tree species in the mix.

ပြီးတော့ တစ်ခုချင်းစီထဲမှာ အပင်တွေရဲ့ ရာခိုင်နှုန်းကို ဆုံးဖြတ်ကြတယ်။

If we are making a fruit forest,

အသီးသီးမယ့် သစ်တောကို စိုက်ချင်ကြရင်၊

we increase the percentage of fruit-bearing trees.

သစ်သီးပင်တွေရဲ့ ရာခိုင်နှုန်းကို မြှင့်ပေးကြရပါမယ်။

It could be a flowering forest,

ပန်းများပွင့်ရာ သစ်တောလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

a forest that attracts a lot of birds or bees,

ငှက်တွေ ဒါမှမဟုတ် ပျားတွေကို ဆွဲဆောင်မယ့် သစ်တော၊

or it could simply be a native, wild evergreen forest.

ဒါမှမဟုတ် သဘာဝ အလျောက် အမြဲစိမ်း သစ်တောအဖြစ် ချန်ထားလို့လည်း ရနိုင်တယ်။

We collect the seeds and germinate saplings out of them.

အစေ့တွေကို စုစည်းလျက် ပျိုးပင်တွေကို စိုက်ပျိုးယူပါတယ်။

We make sure that trees belonging to the same layer

တူတဲ့ အလွှာတစ်ခုထဲက အပင်တွေကို ဘေးချင်းကပ်လျက်

are not planted next to each other,

မစိုက်ရန် ကျွန်တော်တို့ အလေးထားရတယ်၊

or they will fight for the same vertical space when they grow tall.

နို့မဟုတ်ရင် မြင့်မားစွာ ထွားလာဖို့ကို အချင်းချင်း တိုက်ပွဲဝင်ကြရမှာပါ။

We plant the saplings close to each other.

ပျိုးပင်တွေကို ကျွန်ုပ်တို့ နီးကပ်စွာ စိုက်ပေးကြပါတယ်။

On the surface, we spread a thick layer of mulch,

မြေပေါ်မှာ ကျွန်ုပ်တို့ဟာ မြေဆွေး အလွှာထူထူကို လုပ်ပေးရတယ်၊

so when it's hot outside the soil stays moist.

အပြင်မှာ ပူနေရင် မြေဆီလွှာ စွတ်စိုလျက် ရှိနေရန်အတွက်ပါ။

When it's cold,

အေးတဲ့ အချိန်မှာဆိုလည်း

frost formation happens only on the mulch,

ရေခဲတာကို မြေဆွေး အပေါ်ယံမှာသာ တွေ့ရပါမယ်၊

so soil can still breathe while it's freezing outside.

အပြင်မှာ ရေခဲနေတောင်မှ မြေဆီလွှာဟာ ဆက်ပြီး အသက်ရှူနိုင်တုန်းပါ။

The soil is very soft --

မြေဆီလွှာဟာ သိပ်ကို ပျော့ပါတယ် --

so soft, that roots can penetrate into it easily,

အမြစ်တွေဟာ လွယ်ကူစွာနဲ့ လျင်မြန်စွာ ထိုးဖောက်

rapidly.

ဝင်နိုင်ကြပါတယ်။

Initially, the forest doesn't seem like it's growing,

အစပိုင်းတွင်၊ သစ်တောဟာ ကြီးထွားမှန်း မခံစားရပါဘူး၊

but it's growing under the surface.

ဒါပေမဲ့၊ အနက်ပိုင်းမှာ ကြီးလာနေပါပြီ။

In the first three months,

ပထမ သုံးလအတွင်းမှာ အမြစ်များဟာ

roots reach a depth of one meter.

တစ်မီတာအထိကို နက်ရှိုင်းနေကြပါပြီ။

These roots form a mesh,

အဲဒီအမြစ်တွေဟာ ကွန်ရက်လို ဖြာနေလျက်

tightly holding the soil.

မြေဆီလွှာကို ကျစ်အောင် ကိုင်ထားတယ်။

Microbes and fungi live throughout this network of roots.

အဏုဇီတ နှင့် မှိုတွေ အမြစ်ကွက်ရက်ထဲ နေထိုင်ကြတယ်။

So if some nutrition is not available in the vicinity of a tree,

တကယ်လို့ အပင်အနီးတဝိုက်မှာ အာဟာရ တချို့ မရနိုင်ဘူးဆိုရင်၊

these microbes are going to get the nutrition to the tree.

အဲဒီအကောင်တွေဟာ အပင်အတွက် လိုအပ်တဲ့ အာဟာရကို ရှာယူပေးကြမယ်။

Whenever it rains,

မိုးရွာပြီဆိုရင်၊

magically,

နောက်တစ်နေ့မှာကိုပဲ၊

mushrooms appear overnight.

မှုိတွေ ပေါက်လာကြတာ အံ့ဩစရာပါ။

And this means the soil below has a healthy fungal network.

အောက်ပိုင်းရှိ မြေဆီလွှာထဲ လိုတဲ့ မှိုကွန်ရက် ရှိနေခြင်းကို ပြနေတယ်။

Once these roots are established,

အဲဒီလို အမြစ်တွေ ပေါ်ထွန်း စွဲလာကြပြီ ဆိုတာနဲ့၊

forest starts growing on the surface.

သစ်တောဟာ မြေပေါ်မှာပါ စကြီးထွားလာပါတော့မယ်။

As the forest grows we keep watering it --

သစ်တော ကြီးထွားနေချိန်မှာ ကျွန်ုပ်တို့ဟာ ရေလောင်းပေးရတယ်--

for the next two to three years, we water the forest.

လာမယ့် နှစ်နှစ်မှ သုံးနှစ်အထိ သစ်တောကို ကျွန်ုပ်တို့ ရေလောင်းပေးရပါမယ်။

We want to keep all the water and soil nutrition only for our trees,

ကျွန်ုပ်တို့ဟာ ရေအားလုံးနဲ့ အာဟာရကို အပင်တွေ အတွက်သာ ဖြစ်စေလိုပါတယ်၊

so we remove the weeds growing on the ground.

မြေပေါ်က ပေါင်းပင်တွေ အားလုံးကို ရှင်းပစ်ကြရပါမယ်။

As this forest grows, it blocks the sunlight.

အဲဒီသစ်တော ကြီးထွားလာတာနဲ့အမျှ နေရောင်ကို ကာပိတ်လာကြမယ်။

Eventually, the forest becomes so dense

တဖြည်းဖြည်းနဲ့ သစ်တောဟာ သိပ်ကို ထူထပ်လာကာ နေရောင်ဟာ

that sunlight can't reach the ground anymore.

မြေကြီးအထိကို ထိုးဖောက် မရနိုင်တော့ပါဘူး။

Weeds cannot grow now, because they need sunlight as well.

ပေါင်းပင်တွေဟာ နေရောင်လိုတယ်ဆိုတော အခု ကြီးထွားမလာနိုင်ကြတော့ပါ။

At this stage,

အဲဒီအဆင့်မှာ၊

every single drop of water that falls into the forest

သစ်တောထဲကို ကျရောက်လာတဲ့ ရေစက်တိုင်းဟာ၊

doesn't evaporate back into the atmosphere.

လေထုထဲကို ပြန်ပြီး လွင့်စင်သွားတာမျိုး မရှိတော့ပါ။

This dense forest condenses the moist air

ထူထပ်တဲ့ သစ်တောဟာ လေထုကို ပိုလို့ကို စိုစွတ်လာစေလို့

and retains its moisture.

စွတ်စိုမှုဓာတ်ဟာ ကျန်ရှိနေမှာပါ။

We gradually reduce and eventually stop watering the forest.

ကျွန်ုပ်တို့ ရေလောင်းပေးမှုကို တဖြည်းဖြည်း လျှော့ချလျက် လုံးဝ ရပ်ပစ်ကြပါတယ်။

And even without watering,

ရေလောင်း မပေးတာတောင်မှ၊

the forest floor stays moist and sometimes even dark.

သစ်တောရဲ့ ကြမ်းပြင်ဟာ စိုစွတ်လျက် ရှိနေကာ တခါတရံ မှောင်မည်းနေတတ်ပါတယ်။

Now, when a single leaf falls on this forest floor,

အခုတော့၊ သစ်ရွက်ဟာ အဲဒီလို သစ်တော ကြမ်းပြင်သို့ ကြွေကျလာရင်၊

it immediately starts decaying.

၎င်းဟာ ချက်ချင်းဆိုသလို ဆွေးမြေ့လာပါတော့မယ်။

This decayed biomass forms humus,

အဲဒီလို ဆွေးလာတဲ့ ဇီဝထုဟာ မြေဆွေးကို ဖန်တီးပေးရာ၊

which is food for the forest.

သစ်တော လိုအပ်တဲ့ အာဟာရပါပဲ။

As the forest grows,

သစ်တောဟာ ပိုကြီးထွားလာလေလေ၊

more leaves fall on the surface --

အရွက်တွေ တိုးတိုးကျလာလေလေ

it means more humus is produced,

ဖြစ်လို့ မြေဆွေး တိုးတိုးလာမှာပါ၊

it means more food so the forest can grow still bigger.

သစ်တောအတွက် လိုတဲ့ အစားအစာ များလာတော့ ပိုလို့ကို ကြီးထွားလာတော့မှာပါ။

And this forest keeps growing exponentially.

အဲဒီလို သစ်တောရဲ့ ကြီးထွားမှုနှုန်းဟာ အဆမတန် မြန်လှတယ်။

Once established,

အခြေခိုင်ပြီ ဆိုတာနဲ့

these forests are going to regenerate themselves again and again --

အဲဒီလို သစ်တောတွေဟာ ထပ်တလဲလဲ အသစ်ဖြစ်လာနေမှာပါ --

probably forever.

ထာဝရအထိကို ဖြစ်ကောင်းပါတယ်။

In a natural forest like this,

သဘာဝပုံစံ ဒီလို သစ်တောမျိုးအတွက်၊

no management is the best management.

ဘာမှ မစီမံ၊မခန့်ခွဲတာဟာ အကောင်း ဆုံး စီမံခန့်ခွဲမှုပါ။

It's a tiny jungle party.

အဲဒါဟာ တကယ့်ကို သစ်တောငယ်လေးပါ။

(Laughter)

(ရယ်မောသံများ)

This forest grows as a collective.

ဒီသစ်တောဟာ စုပေါင်းလျက် ကြီးထွားနေတာပါ။

If the same trees --

ဒီလို အပင်တွေကိုပဲ --

same species --

တူတဲ့ အမျိုးအစားကိုပဲ --

would have been planted independently,

တသီးတခြား စိုက်ပျိုးခဲ့မယ်ဆိုရင်

it wouldn't grow so fast.

ဒီလို လျင်မြန်စွာ ကြီးထွားလာမှာ မဟုတ်ပါ။

And this is how we create a 100-year-old forest

နှစ် ၁၀၀ အရွယ်ရှိတဲ့ သစ်တောကို ၁၀ နှစ်တည်းနဲ့ ကျွန်ုပ်တို့ ဖန်တီးပေးကြတာ

in just 10 years.

အဲဒီလို နည်းနဲ့ပါ။

Thank you very much.

အထူးကို ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)