The playful wonderland behind great inventions | Steven Johnson

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

(Music)

(ဂီတသံ)

Roughly 43,000 years ago,

အကြမ်းဖျင်း လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၄၃၀၀၀ က

a young cave bear died in the rolling hills

ဂူအောင်း ဝက်ဝံလေးတစ်ကောင် တောင်ပြိုပြီး သေသွားတယ်၊

on the northwest border of modern day Slovenia.

ယနေ့ခေတ် စလိုဗေးနီယားရဲ့ အနောက်မြောက် နယ်ခြားမှာပေါ့။

A thousand years later, a mammoth died in southern Germany.

နောက် နှစ်တစ်ထောင်အကြာမှာ ဂျာမဏီ တောင်ပိုင်းမှာ ဆင်ကြီးတစ်ကောင် သေခဲ့တယ်။

A few centuries after that, a griffon vulture also died

ဒီနောက် ရာစုနှစ်အနည်းငယ်အကြာမှာ ဒီတစ်နေရာ အနီးမှာပဲ ဠင်းတကြီး

in the same vicinity.

တစ်ကောင်လည်း သေခဲ့တယ်။

And we know almost nothing about how these animals met their deaths,

ဒီတိရိစ္ဆာန်တွေ သေးဆုံးခဲ့ပုံနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကျွန်တော်တို့ မသိသလောက်ပါ။

but these different creatures dispersed across both time and space

ဒါပေမဲ့ အချိန်နဲ့ နေရာ နှစ်ခုစလုံး ပျံ့နှံ့နေခဲ့ကြတဲ့ မတူညီတဲ့ သတ္တဝါတွေဆီမှာ

did share one remarkable fate.

မှတ်သားလောက်တဲ့ တူညီတဲ့ ကြမ္မာ ရှိခဲကြတယ်။

After their deaths, a bone from each of their skeletons

၎င်းတို့ သေးပြီးနောက် ၎င်းတို့ရဲ့ အရိုးစုက အရိုးတစ်ချောင်းကနေ

was crafted by human hands

လူသားလက်တွေက ပုလွေတစ်လက်ကို

into a flute.

ဖန်တီးခဲ့တာပါ။

Think about that for a second.

ဒီအကြောင်း ခဏ စဉ်းစားရအောင်။

Imagine you're a caveman, 40,000 years ago.

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၄၀၀၀၀ က ဂူနေလူသားအဖြစ် စိတ်ကူးကြည့်ပါ။

You've mastered fire.

သင်ဟာ မီးကို ပိုင်ထားနိုင်ပြီ။

You've built simple tools for hunting.

အမဲလိုက်ဖို့ ရိုးစင်းတဲ့ လက်နက်တွေ လုပ်တယ်။

You've learned how to craft garments from animal skins

ဆောင်းရာသီမှာ သင့်ကိုယ်သင် နွေးဖို့ တိရိစ္ဆာန် အရေကနေ

to keep yourself warm in the winter.

အဝတ်တွေ ဖန်တီးပုံကို သိထားတယ်။

What would you choose to invent next?

နောက် ဘာတီထွင်ဖို့ သင်ရွေးမလဲ။

It seems preposterous that you would invent the flute,

သင် ပုလွေကို ထွင်မယ်ဆိုတာက ယုတ္တိမတန်ဖြစ်ပုံရပါတယ်။

a tool that created useless vibrations in air molecules.

လေမော်လီကျူးတွေထဲက အသုံးမကျတဲ့ တုန်ခါမှုတွေကို ဖန်တီးတဲ့ ကိရိယာတစ်ခုလေ။

But that is exactly what our ancestors did.

ဒါပေမဲ့ ဒါက ကျွန်တော်တို့ ဘိုးဘေးတွေ အတိအကျကို လုပ်ခဲ့တာလေ။

Now this turns out to be surprisingly common

ကဲဖြစ်သွာတာက တီထွင်မှု သမိုင်းမှာ

in the history of innovation.

အံ့သြစရာကောင်းအောင် တူညီသွားတာပါ။

Sometimes people invent things

တစ်ခါတစ်လေ ပစ္စည်းတွေ လူတွေတီထွင်တာက

because they want to stay alive or feed their children

အသက်ဆက်ရှင်ချင်လို့၊ (သို့) သူတို့ကလေးတွေကို ကျွေးမွေးဖို့၊

or conquer the village next door.

(သို့) ဘေးကရွာကို သိမ်းပိုက်ဖို့ပါ။

But just as often,

ဒါပေမဲ့ မကြာခဏဆိုသလိုပဲ

new ideas come into the world

စိတ်ကူးသစ်တွေ ကမ္ဘာထဲကိုလာတာက

simply because they're fun.

ပျော်ရွင်စရာ ကောင်းတာ သက်သက်ကြောင့်ပါ။

And here's the really strange thing:

ဒီမှာက တကယ့်ကို ထူးဆန်းတဲ့အရာပါ၊

many of those playful but seemingly frivolous inventions

ဆော့တတ်တယ်ဆိုပေမဲ့ ရွှတ်နောက်နောက် ထင်ရတဲ့ တီထွင်မှု အတော်များများက

ended up sparking momentous transformations

သိပ္ပံပညာ၊ နိုင်ငံရေးနဲ့ လူအဖွဲ့အစည်းမှာ အစပျိုးပေးတဲ့

in science, in politics and society.

အရေးပါတဲ့ ပြောင်းလဲခြင်းတွေအဖြစ် အဆုံးသတ်သွားတယ်။

Take what may be the most important invention of modern times:

ခေတ်သစ်ကာလတွေရဲ့ အရေးပါဆုံး တီထွင်မှု ဖြစ်လောက်တဲ့ ပရိုဂရမ်ရေးလို့ရတဲ့

programmable computers.

ကွန်ပြူတာတွေကိုကြည့်ပါ။

Now, the standard story is that computers descend from military technology,

အခု စံပြဖြစ်စဉ်က ကွန်ပြူတာတွေဟာ စစ်ရေး နည်းပညာကနေ ဆင်းသွားတယ်ဆိုတာပါ

since many of the early computers were designed specifically

ရှေးဦး ကွန်ပြူတာအများစုဟာ အထူးသဖြင့် စစ်ကာလ ကုဒ်တွေကို

to crack wartime codes or calculate rocket trajectories.

ဖော်ထုတ်ဖို့ (သို့) ဒုံးကျည်လမ်းကြောင်းတွေ တွက်ဖို့ ထုတ်ခဲ့ကြတာပါ။

But in fact, the origins of the modern computer

ဒါပေမဲ့ တကယ်က ခေတ်သစ် ကွန်ပြူတာတွေရဲ့ အကြောင်းရင်းတွေက

are much more playful,

သင်စိတ်ကူးနိုင်လောက်တာထက်

even musical,

အများကြီးပိုပြီး ဆော့တတ်ကာ

than you might imagine.

ဂီတတောင်ဆန်ပါတယ်။

The idea behind the flute,

အသံဖန်တီးဖို့ ပြွန်တွေထဲက

of just pushing air through tubes to make a sound,

လေကို တွန်းထုတ်ခြင်းဆိုတဲ့ ပုလွေရဲ့ နောက်ကွယ်က စိတ်ကူးကို

was eventually modified to create the first organ

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၂၀၀၀ ကျော်က ပထမဆုံး အော်ဂင်ဖန်တီးဖို့

more than 2,000 years ago.

နောက်ဆုံးမှာ ပြုပြင်မွမ်းမံခဲ့တာပါ။

Someone came up with the brilliant idea of triggering sounds

လက်ချောင်းတွေနဲ့ မောင်းတံလေးတွေဖိရင်း အစပျိုးပေးတဲ့ အသံတွေရဲ့

by pressing small levers with our fingers,

ပထမဆုံး ကီးဘုတ်ကိုထွင်တဲ့ ပြောင်မြောက်တဲ့ စိတ်ကူးကို

inventing the first musical keyboard.

လူတစ်ယောက်ရခဲ့တယ်။

Now, keyboards evolved from organs to clavichords to harpsichords

အခုဆို ကီးဘုတ်တွေဟာ ၁၉ ရာစု အလယ်ပိုင်းတိုင်အောင်

to the piano,

အော်ဂင်ကနေ စန္ဒရားအထိ

until the middle of the 19th century,

ဆင့်ကဲပြောင်းလဲခဲ့ပါတယ်။

when a bunch of inventors finally hit on the idea

တီထွင်သူ တစ်ခုဟာ နောက်ဆုံး ကီးဘုတ်သုံးပြီး အသံတွေမဟုတ်ပဲ

of using a keyboard to trigger not sounds but letters.

စာလုံးတွေကို နှိပ်ဖို့ စိတ်ကူးရခဲ့တဲ့အခါမှာပါ။

In fact, the very first typewriter

တကယ်တော့ ပထမဆုံး လက်နှိပ်စက်ကို

was originally called "the writing harpsichord."

မူလက "စာရေး စန္ဒရား"လို့ ခေါ်ခဲ့တာပါ။

Flutes and music led to even more powerful breakthroughs.

ပုလွေတွေနဲ့ ဂီတက ပိုပြီးတောင် အားကောင်တဲ့ တီထွင်မှုတွေကို ဖြစ်စေခဲ့တယ်။

About a thousand years ago,

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်တစ်ထောင်လောက်က

at the height of the Islamic Renaissance,

အစ္စလာမ် ပြန်လည်ဆန်းသစ်ရေးရဲ့ အထွတ်အထိပ်မှာ

three brothers in Baghdad designed a device

ဘက္ကဒက်က ညီနောင်သုံးဦးဟာ စက်သုံး အော်ဂင်ဖြစ်တဲ့

that was an automated organ.

ကိရိယာကို ဒီဇိုင်းထုတ်ခဲ့တယ်။

They called it "the instrument that plays itself."

ဒါကို သူတို့က "သူ့းဘာသာသူ တီးတဲ့ တူရိယာ"လို့ ခေါ်ခဲ့တယ်။

Now, the instrument was basically a giant music box.

အခုတော့ ဒီကိရိယာဟာ အခြေခံအားဖြင့် ဧရာမ ဂီတသေတ္တာကြီး ဖြစ်ခဲ့တယ်။

The organ could be trained to play various songs by using instructions

လည်နေတဲ့ ဆလင်ဒါထဲမှာ ပင်တွေစိုက်ပြီး သွင်းထားတဲ့ ညွှန်ကြားချက်တွေကို သုံးကာ

encoded by placing pins on a rotating cylinder.

သီချင်းမျိုးစုံကို တီးမှုတ်ဖို့ အော်ဂင်ကို လေ့ကျင့်ပေးလို့ရတယ်။

And if you wanted the machine to play a different song,

စက်ကို မတူတဲ့ သီချင်းတစ်ပုဒ် တီးခတ် စေချင်ရင်

you just swapped a new cylinder in with a different code on it.

မတူတဲ့ ကုဒ်ထည့်ထားတဲ့ ဆလင်ဒါနဲ့ ပြောင်းလိုက်ရုံပဲ။

This instrument was the first of its kind.

ဒီကရိယာဟာ အဲဒီလိုးအမျိုးအစားထဲမှာ ပထမဆုံးပါပဲ။

It was programmable.

အစီအစဉ်ချထားလို့ရတယ်။

Now, conceptually, this was a massive leap forward.

ကဲ အယူအဆပိုင်းအရ ဒါက တစ်ခဲနက် ရှေ့ကို ခုန်ကျော်မှုပါ။

The whole idea of hardware and software

ဟာဒ်ဝဲနဲ့ ဆော့ဖဝဲရဲ့ စိတ်ကူးတစ်ခုလုံးဟာ

becomes thinkable for the first time with this invention.

ဒီဖန်တီးမှုနဲ့အတူ ပထမဆုံးအနေနဲ့ စိတ်ကူးထဲထည့်လို့ရလာတယ်။

And that incredibly powerful concept

မယုံနိုင်စရာ အားကောင်းလှတဲ့ ဒီအယူအဆက

didn't come to us as an instrument of war or of conquest,

စစ်ပွဲ (သို့) အောင်ပွဲ (သို့) လိုအပ်မှုရဲ့ ကိရိယာတစ်ခုအနေနဲ့

or necessity at all.

ကျွန်တော်တို့ဆီ လာခဲ့တာမဟုတ်ဘူး။

It came from the strange delight of watching a machine play music.

ဂီတတီးခတ်တဲ့ စက်တစ်ခုကို စောင့်ကြည့်တာရဲ့ ထူးဆန်းတဲ့ နှစ်ခြိုက်မှုကနေ လာခဲ့တာပါ။

In fact, the idea of programmable machines

တကယ်က အစီအစဉ်ချလို့ရတဲ့ စက်တွေရဲ့ စိတ်ကူးက

was exclusively kept alive by music for about 700 years.

ဂီတအားဖြင့် နှစ်ပေါင်း ၇၀၀ လောက် သီးသန့် အသက်ဝင်ခဲ့တာပါ။

In the 1700s, music-making machines

၁၇၀၀ နှစ်လွန်တွေမှာ ဂီတဖန်တီးတဲ့ စက်တွေဟာ

became the playthings of the Parisian elite.

ပါရီအထက်တန်းလွှာရဲ့ ကစားစရာတွေဖြစ်လာခဲ့တယ်။

Showmen used the same coded cylinders

အလားတူ ကုဒ်ထည့်ထားတဲ့ ဆလင်ဒါကို ခေတ်ဦး စက်ရုပ်လို

to control the physical movements of what were called automata,

စက်ရုပ်လူလို့ခေါ်တာတွေရဲ့ရုပ်ပိုင်း လှုပ်ရှားမှုတွေကို ထိန်းချုပ်ဖို့

an early kind of robot.

ပွဲစီစဉ်သူတွေက သုံးခဲ့တယ်။

One of the most famous of those robots

ဒီစက်ရုပ်တွေထဲက အကျော်ကြားဆုံးတစ်ခုကတော့

was, you guessed it, an automated flute player

မှန်းကြည့်ပါ၊ စက်တပ် ပုလွေမှုတ်သူပါ။

designed by a brilliant French inventor

Jacques de Vaucanson ခေါ်တဲ့ ပြင်သစ်

named Jacques de Vaucanson.

တီထွင်သူက ပုံစံထုတ်ခဲ့တယ်။

And as de Vaucanson was designing his robot musician,

Jacques de Vaucanson က သူ့ရဲ့ ဒီစက်ရုပ် ဂီတပညာရှင်ကို ပုံစံထုတ်နေတုန်း

he had another idea.

သူ့မှာ နောက်စိတ်ကူး တစ်ခုရခဲ့တယ်။

If you could program a machine to make pleasing sounds,

စက်တစ်ခုကို နာပျော်ဖွယ် အသံတွေ ဖန်တီးဖို့ အစီအစဉ်ချနိုင်ရင်

why not program it to weave delightful patterns of color out of cloth?

အဝတ်စကနေ နှစ်ခြိုက်ဖွယ် ရောင်စုံအဆင်တွေ ရက်ဖို့ ဘာလို့ မလုပ်နိုင်မှာလဲပေါ့။

Instead of using the pins of the cylinder to represent musical notes,

ဂီတသကေင်္တတွေကို ကိုယ်စားပြုဖို့ ဆလင်ဒါရဲ့ ပင်တွေကို သုံးတာအစား

they would represent threads with different colors.

ဒါတွေက အရောင်စုံနဲ့ ချည်တွေကို ကိုယ်စားပြုမယ်ပေါ့။

If you wanted a new pattern for your fabric,

အထည်စအတွက် အဆင်သစ်လိုချင်ရင် စလင်ဒါအသစ်ကို

you just programmed a new cylinder.

This was the first programmable loom.

ဒါက ပထမဆုံး အစီစဉ်ချလို့ရတဲ့ ရက်ကန်းစင်ပါ။

Now, the cylinders were too expensive and time-consuming to make,

ကဲ ဆလင်ဒါတွေလုပ်ဖို့က စျေးကြီးလွန်းပြီး အချိန်ကုန်ခဲ့ပါတယ်၊

but a half century later,

ဒါပေမဲ့ ရာစုဝက်အကြာမှာ

another French inventor named Jacquard

Jacquard လို့ခေါ်တဲ့ နောက်ထပ် ပြင်သစ် တီထွင်သူတစ်ဦးဟာ

hit upon the brilliant idea of using paper-punched cards

သတ္ထု ဆလင်ဒါတွေအစား အပေါက်ဖောက်ထားတဲ့

instead of metal cylinders.

စက္ကူကဒ်သုံးတဲ့ စိတ်ကူးကောင်းရခဲ့တယ်။

Paper turned out to be much cheaper and more flexible

စက္ကူဟာ ကိရိယာတစ်ခုကို အစီအစဉ် ချနည်းအဖြစ် အများကြီး စျေးသက်သာကာ

as a way of programming the device.

ပြောင်းလွယ်ပြုလွယ်ဖြစ်တာ သွားတွေ့တယ်။

That punch card system inspired Victorian inventor Charles Babbage

ဖောက်ကဒ်စနစ်က ဗစ်တိုးရီးယန်း တီထွင်သူ Charles Babbage ကို

to create his analytical engine,

သူ့ရဲ့ သရုပ်ခွဲ အင်ဂျင် ပုံစံထုတ်ခဲ့ဖူးတာတွေရဲ့

the first true programmable computer

ပထမဆုံး အစီအစဉ်ချနိုင်တဲ့ ကွန်ပြူတာအစစ်ကို ဖန်တီးဖို့

ever designed.

စေ့ဆော်ပေးခဲ့တယ်၊

And punch cards were used by computer programmers

ဖောက်ကဒ်တွေကို ၁၉ရ၀ လွန် နောက်ပိုင်းအထိ

as late as the 1970s.

ကွန်ပြူတာ ပရိုဂရမ်မာတွေ သုံးခဲ့ကြတယ်။

So ask yourself this question:

ဒီတော့ ဒီမေးခွန်းကို ကိုယ့်ဘာသာ မေးကြည့်ပါ။

what really made the modern computer possible?

ဘာက တကယ်တမ်း ခေတ်ပေါ် ကွန်ပြူတာတွေ ဖြစ်လာအောင် လုပ်ခဲ့လဲ။

Yes, the military involvement is an important part of the story,

စစ်တပ်ပါဝင်မှုက ဇာတ်လမ်းရဲ့ အရေးပါတဲ့ အပိုင်းတစ်ပိုင်းပါ။

but inventing a computer also required other building blocks:

ဒါပေမဲ့ ကွန်ပြူတာတစ်လုံး တီထွင်ခြင်းကလည်း အခြားသော အခြေခံအုတ်ချပ်တွေပါ။

music boxes,

ဂီတ​သေတ္တာတွေ၊

toy robot flute players,

ကစားစရာစက်ရုပ် ပလွေမှုတ်သူတွေ

harpsichord keyboards,

စန္ဒရား ကီးဘုတ်တွေ၊

colorful patterns woven into fabric,

အထည်အသွင် ရက်ထားတဲ့ ရောင်စုံအဆင်တွေ

and that's just a small part of the story.

ဒါတွေက ဇာတ်လမ်းရဲ့ အပိုင်းလေးပါပဲ။

There's a long list of world-changing ideas and technologies

ကစားတာကနေ ထွက်လာတဲ့ ကမ္ဘာကို ပြောင်းလဲစေတဲ့ စိတ်ကူးနဲ့

that came out of play:

နည်းပညာတွေရဲ့ စာရင်းရှည်ကြီးရှိတယ်။

public museums, rubber,

အများသုံး ပြတိုက်တွေ၊ ရာဘာ၊

probability theory, the insurance business

ဖြစ်နိုင်ခြေ သီအိုရီ၊ အာမခံလုပ်ငန်း၊

and many more.

ပြီးတော့ အများကြီးရှိတယ်။

Necessity isn't always the mother of invention.

လိုအပ်ခြင်းက တီထွင်မှုရဲ့ မိခင်ဆိုတာ အမြဲတော့ မဟုတ်ပါဘူး။

The playful state of mind is fundamentally exploratory,

ကစားတတ်တဲ့ စိတ်အခြေအနေဟာ အခြေခံအားဖြင့်တော့ စူးစမ်းမှု

seeking out new possibilities in the world around us.

ကိုယ့်ဝန်းကျင် ကမ္ဘာမှာ ဖြစ်နိုင်ခြေ အသစ်တွေကို ရှာခြင်းပါ။

And that seeking is why so many experiences

ဒီရှာဖွေမှုက ဘာကြောင့် ရိုးစင်းတဲ့ နှစ်ခြိုက်မှု၊ ရွှင်မြူးမှုနဲ့ စတင်တဲ့

that started with simple delight and amusement

အတွေ့အကြုံများစွာဟာ အဆုံးမှာ နက်ရှိုင်းတဲ့ တိုးတက်မှုအသစ်တွေဆီ

eventually led us to profound breakthroughs.

ကျွန်တော်တို့ကို ခေါ်ဆောင်သွားတယ်ဆိုတာပါ။

Now, I think this has implications for how we teach kids in school

ကဲ ဒါက ကျောင်းက ကလေးတွေကို သင်ကြားပုံနဲ့ အလုပ်ခွင်မှာ တီထွင်မှုတွေကို

and how we encourage innovation in our workspaces,

အားပေးဖို့ သွယ်ဝိုက် ပတ်သက်မှုတွေ ရှိတယ်ထင်ပါတယ်။

but thinking about play and delight this way

ဒါပေမဲ့ ဒီနည်းနဲ့ ကစားတာနဲ့ နှစ်ခြိုက်မှုကို တွေးခြင်းဟာ

also helps us detect what's coming next.

နောက်ဘာလာမယ်ဆိုတာကို သိရှိဖို့ ကျွန်တော်တို့ကို ကူညီပါသေးတယ်။

Think about it: if you were sitting there in 1750

ဒါကို တွေးကြည့်ပါ၊ သင်ဟာ ၁၇၅၀ က အဲဒီမှာ ထိုင်နေရင်း

trying to figure out the big changes coming to society

၁၉၊ ၂၀ ရာစုတွေမှာ လူအဖွဲ့အစည်းဆီ လာနေတဲ့ ပြောင်းလဲမှုကြီးတွေကို

in the 19th, the 20th centuries,

ကြိုးစား မှန်းဆနေတယ်ဆိုရင်၊

automated machines, computers,

အလိုလျောက် စက်တွေ၊ ကွန်ပြူတာတွေ၊

artificial intelligence,

ဉာဏ်ရည်တုတွေ၊

a programmable flute

အစီအစဉ်ချလို့ရတဲ့ ပုလွေ၊

entertaining the Parisian elite

ပါရီအထက်တန်းလွှာကို ဖျော်ဖြေခြင်းတွေဟာ

would have been as powerful a clue as anything else at the time.

အဲဒီအချိန်မှာ အခြားအရာတွေလိုပဲ အားကောင်းတဲ့ သဲလွန်စတစ်ခု ဖြစ်လိမ့်မယ်။

It seemed like an amusement at best,

လေးနက်တဲ့ နည်းနဲ့ အသုံးဝင်တာမဟုတ်ပဲ

not useful in any serious way,

ရွှင်မြူးမှုမှာ အကောင်းဆုံးတစ်ခုလို ဖြစ်ပုံရပါတယ်။

but it turned out to be the beginning of a tech revolution

ဒါပေမဲ့ ဒါက ကမ္ဘာကို ပြောင်းလဲစေမယ့် နည်းပညာ တော်လှန်ရေး

that would change the world.

နိဒါန်းတစ်ခု ဖြစ်သွားတာပါ။

You'll find the future

လူတွေ အပျော်ရွှင်ဆုံး ခံစားနေတဲ့

wherever people are having the most fun.

နေရာတိုင်းမှာ အနာဂတ်ကို သင်ရှာတွေ့မှာပါ။