The playful wonderland behind great inventions | Steven Johnson

Çeviri: Seda KASAPGİL Gözden geçirme: Ramazan Şen

(Music)

(Müzik)

Roughly 43,000 years ago,

Yaklaşık 43 bin yıl önce

a young cave bear died in the rolling hills

yavru bir mağara ayısı günümüzde Slovenya'nın kuzeybatı

on the northwest border of modern day Slovenia.

sınırındaki Rolling Hills'de öldü.

A thousand years later, a mammoth died in southern Germany.

Binlerce yıl sonra, Almanya'nın güneyinde bir mamut öldü.

A few centuries after that, a griffon vulture also died

Bundan birkaç yüzyıl sonra ise, kızıl akbaba da

in the same vicinity.

aynı civarda öldü.

And we know almost nothing about how these animals met their deaths,

Bu hayvanların ölümleri hakkında nerdeyse hiçbir şey bilmiyoruz,

but these different creatures dispersed across both time and space

ama bu canlılar farklı zamanlarda ve yerlerde yaşamış olsalar da

did share one remarkable fate.

aynı şaşırtıcı kaderi paylaştılar.

After their deaths, a bone from each of their skeletons

Ölümlerinden sonra, her birinin iskeletlerinden

was crafted by human hands

alınan kemikler ile ustalıkla

into a flute.

bir flüte dönüştürüldü.

Think about that for a second.

Bir an için

Imagine you're a caveman, 40,000 years ago.

40 bin yıl önce bir mağara adamı olduğunuzu düşünün.

Ateşe hükmediyorsunuz.

You've mastered fire.

You've built simple tools for hunting.

Avlanmak için basit araçlar yapmışsınız.

You've learned how to craft garments from animal skins

Kışın sizi sıcak tutması için hayvanların derisinden

to keep yourself warm in the winter.

giysi yapmayı öğrenmişsiniz.

What would you choose to invent next?

Yeni bir şey keşfetmek için ne seçerdiniz?

It seems preposterous that you would invent the flute,

Hava molekülleri içinde titreşimler yaratan flütü

a tool that created useless vibrations in air molecules.

icat etmek saçma görünse de,

But that is exactly what our ancestors did.

atalarımızın tam olarak yaptıkları bu.

Now this turns out to be surprisingly common

Bu buluş şaşırtıcı bir şekilde

in the history of innovation.

icatların tarihini ortaya çıkardı.

Sometimes people invent things

İnsanlar bazen hayatta kalabilmek,

because they want to stay alive or feed their children

çocuklarını besleyebilmek ya da yakındaki köyü ele

or conquer the village next door.

geçirebilmek için yeni fikirler çıkardılar.

But just as often,

Ama genellikle yeni fikirler

new ideas come into the world

insanların eğlendiği bir dünyada

simply because they're fun.

ortaya çıkarlar.

And here's the really strange thing:

İşte gerçekten şaşılası bir şey;

many of those playful but seemingly frivolous inventions

Önemsiz gibi görünen eğlenceli buluşların çoğu

ended up sparking momentous transformations

bilim, politika ve toplumda önemli değişikler

in science, in politics and society.

meydana getirdiler.

Modern zamanın en önemli buluşunu ele alalım:

Take what may be the most important invention of modern times:

programmable computers.

programlanabilen bilgisayarlar.

Now, the standard story is that computers descend from military technology,

Bilinen hikaye bilgisayarların askeri teknolojiden sökün ettiğidir,

since many of the early computers were designed specifically

çünkü birçok eski bilgisayar savaş döneminde

to crack wartime codes or calculate rocket trajectories.

roket yönü hesaplamak ya da kodları çözümlemek için kullanıldı.

But in fact, the origins of the modern computer

Ama aslında modern bilgisayarların kökeni

are much more playful,

hayal edebileceğinizden

even musical,

daha eğlenceli

than you might imagine.

hatta daha müzikaldir.

The idea behind the flute,

Sadece içine üflenip ses çıkartılan flütün

of just pushing air through tubes to make a sound,

arkasındaki fikir

was eventually modified to create the first organ

iki bin yılı aşkın bir süreden önce

ilk organı üretmek için modifiye edildi.

more than 2,000 years ago.

Someone came up with the brilliant idea of triggering sounds

Üstündeki mandallara basarak ses çıkaran

by pressing small levers with our fingers,

bir çeşit müzik klavyesi üretimi gibi

inventing the first musical keyboard.

bir fikir ortaya atıldı.

Now, keyboards evolved from organs to clavichords to harpsichords

Şimdiki klavyeler organdan, klavsenden, harpsikordan

to the piano,

piyanoya evrildi.

until the middle of the 19th century,

19. yüzyılın ortalarında,

when a bunch of inventors finally hit on the idea

birçok mucit klavyeyi kullanarak

of using a keyboard to trigger not sounds but letters.

sesleri değil de harfleri çıkarsak ya dedi.

Aslında ilk daktiloya

In fact, the very first typewriter

was originally called "the writing harpsichord."

"yazma harpiskoru" deniliyordu.

Flutes and music led to even more powerful breakthroughs.

Flüt ve müzik daha birçok muhteşem buluşlara ön ayak olmuştur.

About a thousand years ago,

Bin yıl önce,

İslamın altın çağını yaşadığı dönemlerde,

at the height of the Islamic Renaissance,

three brothers in Baghdad designed a device

Bağdatlı üç kardeş otomatik çalan

that was an automated organ.

bir alet icat etti.

Ona "kendi kendine çalan enstrüman" dediler.

They called it "the instrument that plays itself."

Now, the instrument was basically a giant music box.

Aslında bu enstrüman devasa bir müzik kutusuydu.

Çalınacak tüm şarkıların yönergeleri kutunun içine yerleştirilen

The organ could be trained to play various songs by using instructions

encoded by placing pins on a rotating cylinder.

dönen bir silindire kodlanmıştır.

And if you wanted the machine to play a different song,

Eğer kutundan farklı müzik dinlemek isterseniz,

farklı kodu olan bir silindirle değiştirmeniz yeterli.

you just swapped a new cylinder in with a different code on it.

This instrument was the first of its kind.

Bu enstrüman kendi türünün ilk örneğidir.

It was programmable.

Programlanabilirdi.

Bu ciddi anlamda büyük bir sıçrama oldu.

Now, conceptually, this was a massive leap forward.

Bu icatla beraber ilk kez yazılım ve donanım

The whole idea of hardware and software

becomes thinkable for the first time with this invention.

fikirleri kafalarda filizlenmeye başlamıştı.

And that incredibly powerful concept

Bu muhteşem fikir bize bir savaş enstrümanı gibi

didn't come to us as an instrument of war or of conquest,

bir fetih gibi ya da bir

or necessity at all.

gereklilikmiş gibi gelmedi.

Bu müzik çalan makineyi izlemek bize garip bir zevk verdi.

It came from the strange delight of watching a machine play music.

In fact, the idea of programmable machines

Aslında programlanabilir makine fikri

was exclusively kept alive by music for about 700 years.

700 yıl boyunca müzikle ayakta tutuldu.

In the 1700s, music-making machines

1700'lü yıllarda müzikli makineler

became the playthings of the Parisian elite.

Paris'in elit partilerinde yerini aldı.

Showmen used the same coded cylinders

Şovmenler fiziksel hareketleri kontrol etmek için

to control the physical movements of what were called automata,

''otomat'' dedikleri aynı kodlu silindirleri kullanarak

an early kind of robot.

bir tür ilkel robot geliştirdi.

One of the most famous of those robots

Bunlardan en meşhuru,

was, you guessed it, an automated flute player

sizin de tahmin edeceğiniz gibi

otomatik bir flüt çalar,

designed by a brilliant French inventor

Fransız mucit Jacques de Vaucanson tarafından icat edildi.

named Jacques de Vaucanson.

And as de Vaucanson was designing his robot musician,

De Vaucanson robot müzisyenini tekrar düzenlerken

he had another idea.

aklında başka bir fikir vardı.

If you could program a machine to make pleasing sounds,

Eğer hoş sesler çıkartmak için makineler programlanabiliniyorsa,

why not program it to weave delightful patterns of color out of cloth?

neden kumaşlar için de hoş renk dokumaları yapılmasın ki?

Instead of using the pins of the cylinder to represent musical notes,

Müzik notalarını temsil eden silindir pimlerini kullanmak yerine

they would represent threads with different colors.

farklı renklerdeki iplikler kullanılabilirdi.

If you wanted a new pattern for your fabric,

Kumaşınızda yeni bir model isterseniz,

you just programmed a new cylinder.

yeni bir silindir programlayın yeter.

This was the first programmable loom.

Bu ilk programlanabilir dokuma tezgahıydı.

Now, the cylinders were too expensive and time-consuming to make,

Ama bu silindirler çok pahalıydı ve çok zaman alıyordu,

but a half century later,

ama, yarım yüzyıl sonra,

another French inventor named Jacquard

Jacquard adında başka bir Fransız mucit,

hit upon the brilliant idea of using paper-punched cards

metal silindirlerin yerine

delikli kart kullanmak fikrini hayata geçirdi.

instead of metal cylinders.

Paper turned out to be much cheaper and more flexible

Kağıdın cihazı programlama açısından çok daha ucuz ve daha esnek

as a way of programming the device.

bir yöntem olduğu anlaşıldı.

That punch card system inspired Victorian inventor Charles Babbage

Bu delikli kart sistemi, Viktorya dönemi mucitlerinden Charles Babbage'a

to create his analytical engine,

şimdiye kadar tasarlanmış

ilk gerçek programlanabilir bilgisayar olan analitik makineyi tasarlaması için

the first true programmable computer

ever designed.

ilham vermiştir.

And punch cards were used by computer programmers

Delikli kartlar bilgisayar programcıları tarafından

as late as the 1970s.

ancak 1970'lerde kullanıldı.

Şimdi şu soruyu kendinize sorun:

So ask yourself this question:

what really made the modern computer possible?

Modern çağ bilgisayarlarının icadına ne zemin hazırladı?

Yes, the military involvement is an important part of the story,

Evet, askeriyenin çok büyük bir katkısı var

but inventing a computer also required other building blocks:

ancak aynı zamanda diğer katkı sağlayan şeyler de var:

müzik kutuları,

music boxes,

toy robot flute players,

flüt çalan robotlar,

harpsichord keyboards,

harpsikor klavyeler,

colorful patterns woven into fabric,

kumaşa dokunmuş renkli desenler

and that's just a small part of the story.

ve bunlar hikayenin sadece küçük birer parçası.

There's a long list of world-changing ideas and technologies

Dünyayı değiştiren fikir ve teknolojilerin

that came out of play:

uzun bir listesi var:

halk müzeleri, kauçuk,

public museums, rubber,

olasılık teorisi, sigorta işi

probability theory, the insurance business

and many more.

ve dahası.

Necessity isn't always the mother of invention.

Gereksinimler her zaman icatlara zemin hazırlamaz.

Oyunbaz ruh hali temelde araştırmacıdır,

The playful state of mind is fundamentally exploratory,

seeking out new possibilities in the world around us.

çevremizdeki dünyada yeni olanaklar aramaktır.

And that seeking is why so many experiences

Basit zevk ve eğlence ile başlayan birçok tecrübe

that started with simple delight and amusement

bizi büyük bir dönüm noktasına götüren

eventually led us to profound breakthroughs.

bir arayışın sonucudur.

Şimdi, bence bunun, çocuklarımıza okulda verilen eğitim şekli

Now, I think this has implications for how we teach kids in school

and how we encourage innovation in our workspaces,

ve yeniliğin teşvik edilmesi üzerinde olası sonuçları vardır.

but thinking about play and delight this way

Ancak oyun ve haz hakkında bu şekilde düşünmek

also helps us detect what's coming next.

bundan sonra olacakları keşfetmekte bize yardımcı da olur.

1750 yılında yaşadığınızı ve

Think about it: if you were sitting there in 1750

trying to figure out the big changes coming to society

19. ve 20. yüzyıllarda toplumda oluşan

büyük değişiklikleri kavramaya çalıştığınızı düşünün:

in the 19th, the 20th centuries,

otomatik makineler, bilgisayarlar,

automated machines, computers,

yapay zeka,

artificial intelligence,

Paris sosyetelerini eğlendiren

a programmable flute

entertaining the Parisian elite

programlanabilir bir flüt

o zamanlar başka herhangi bir şey kadar güçlü ipucu olabilirdi.

would have been as powerful a clue as anything else at the time.

It seemed like an amusement at best,

En iyi ihtimalle bir eğlenceye benziyordu,

not useful in any serious way,

ciddi bir yararlılığı yoktu,

ama sonradan bunun dünyayı yerinden oynatacak

but it turned out to be the beginning of a tech revolution

bir devrimin başlangıcı olduğu ortaya çıktı.

that would change the world.

You'll find the future

İnsanlar en çok eğlendiği yerde

wherever people are having the most fun.

geleceği bulacaksınız.