The playful wonderland behind great inventions | Steven Johnson

Translator: Maryia Anishchankava Reviewer: Hanna Baradzina

(Music)

(Музыка)

Roughly 43,000 years ago,

Прыкладна 43 тысячы гадоў тамy

a young cave bear died in the rolling hills

малады пячорны мядзведзь памёр на схілах

on the northwest border of modern day Slovenia.

паўночна-заходняй мяжы сучаснай Славеніі.

A thousand years later, a mammoth died in southern Germany.

Праз тысячу гадоў, на поўдні Нямеччыны загінуў мамант.

A few centuries after that, a griffon vulture also died

Яшчэ праз некалькі стагоддзяў

у тым жа арэале памёр грыфон.

in the same vicinity.

And we know almost nothing about how these animals met their deaths,

Мы не ведаем, як загінулі гэтыя жывёлы.

but these different creatures dispersed across both time and space

І ўсё ж яны замацаваліся ў часе і прасторы,

did share one remarkable fate.

паяднаныя адзіным лёсам.

After their deaths, a bone from each of their skeletons

Пасля смерці, костка шкілету кожнага з іх

was crafted by human hands

была апрацавана чалавечымі рукамі

into a flute.

і стала флейтай.

Think about that for a second.

Задумайцеся аб гэтым.

Imagine you're a caveman, 40,000 years ago.

Уявіце, што вы пячорны чалавек 40 000 гадоў таму.

You've mastered fire.

Вы навучыліся распальваць агонь.

You've built simple tools for hunting.

Зрабілі простыя паляўнічыя прылады.

You've learned how to craft garments from animal skins

Навучыліся рабіць адзенне са cкуры жывёлаў,

to keep yourself warm in the winter.

каб не мерзнуць узімку.

What would you choose to invent next?

Што б вы вынайшлі затым?

It seems preposterous that you would invent the flute,

Недарэчным было б вынаходніцтва флейты,

a tool that created useless vibrations in air molecules.

якая толькі дарэмна сатрасае малекулы паветра.

But that is exactly what our ancestors did.

І ўсё ж менавіта гэта зрабілі нашыя продкі.

Now this turns out to be surprisingly common

Такое адкрыццё з'яўляецца

in the history of innovation.

распаўсюджаным у гісторыі інавацый.

Sometimes people invent things

Часам людзі вынаходзяць рэчы,

because they want to stay alive or feed their children

каб застацца ў жывых, каб пракарміць сваіх нашчадкаў,

or conquer the village next door.

каб заваяваць суседняе паселішча.

But just as often,

І амаль так жа часта

new ideas come into the world

ў свеце з'яўляюцца новыя ідэі

simply because they're fun.

проста таму, што яны захапляльныя.

And here's the really strange thing:

І самае дзіўнае вось што:

many of those playful but seemingly frivolous inventions

мноства такіх вясёлых і фрывольных вынаходніцтваў

ended up sparking momentous transformations

прывяло нас да неверагодных зменаў

in science, in politics and society.

у навуцы, палітыцы, грамадстве.

Take what may be the most important invention of modern times:

Возьмем адно з самых важных адкрыццяў сучаснасці --

programmable computers.

праграмуемы кампутар.

Now, the standard story is that computers descend from military technology,

Усе мы ведаем, што ён мае ваеннае паходжанне.

since many of the early computers were designed specifically

Мноства першых кампутараў было распрацавана

to crack wartime codes or calculate rocket trajectories.

для расшыфроўкі ваенных кодаў і выліку ракетных траекторый.

But in fact, the origins of the modern computer

І ўсё ж сапраўднае паходжанне сучасных кампутараў

are much more playful,

больш захапляльнае,

even musical,

больш музычнае,

than you might imagine.

чым тое, што мы ўяўляем.

The idea behind the flute,

Ідэя стварэння флейты,

of just pushing air through tubes to make a sound,

акрамя ўдзімання паветра ў трубку і атрымання гука,

was eventually modified to create the first organ

была ўцягнута ў стварэнне першага аргана

more than 2,000 years ago.

больш за 2000 гадоў таму.

Someone came up with the brilliant idea of triggering sounds

Камусьці прыйшла неверагодная ідэя атрымання гукаў

by pressing small levers with our fingers,

пры націсканні пальцамі на маленькія рычагі.

inventing the first musical keyboard.

Так была зроблена першая музычная клавіятура.

Now, keyboards evolved from organs to clavichords to harpsichords

Яна перайшла з арганаў у клавікорды, клавесіны

to the piano,

і піяніны,

until the middle of the 19th century,

і так да сярэдзіны 19 стагоддзя,

when a bunch of inventors finally hit on the idea

калі група навукоўцаў вырашыла

of using a keyboard to trigger not sounds but letters.

выкарыстаць клавіятуру не дзеля музыкі, а дзеля літар.

In fact, the very first typewriter

Дарэчы, першая друкарская машынка

was originally called "the writing harpsichord."

называлася ''пішучы клавесін''.

Flutes and music led to even more powerful breakthroughs.

Флейта і музыка прывялі нас да больш моцных змен.

About a thousand years ago,

Каля 1000 гадоў таму,

at the height of the Islamic Renaissance,

у пік ісламскага адраджэння,

three brothers in Baghdad designed a device

тры браты з Багдада зрабілі

that was an automated organ.

аўтаматычны арган.

They called it "the instrument that plays itself."

Яны назвалі яго ''інструментам, які грае сам''.

Now, the instrument was basically a giant music box.

Ён прадстаўляў вялікую музычную скрынку.

The organ could be trained to play various songs by using instructions

Арган граў розныя песні ў залежнасці ад інструкцый,

encoded by placing pins on a rotating cylinder.

закадаваных у стрыжнях на цыліндры, што круціўся.

And if you wanted the machine to play a different song,

Калі вы хацелі, каб ён граў іншую песню,

you just swapped a new cylinder in with a different code on it.

было дастаткова ўставіць другі цыліндр з іншым кодам.

This instrument was the first of its kind.

Гэта быў першы інструмент такога кшталту.

It was programmable.

Ён быў праграмуемы.

Now, conceptually, this was a massive leap forward.

Канцэптуальна, гэта вялізны крок наперад.

The whole idea of hardware and software

Ідэя праграмнага і апаратнага забяспечання

becomes thinkable for the first time with this invention.

робіцца магчымай дзякуючы гэтаму адкрыццю.

And that incredibly powerful concept

І такі неверагодны канцэпт

didn't come to us as an instrument of war or of conquest,

не стаў вынікам вайны, спалоньвання

or necessity at all.

ці неабходнасці.

It came from the strange delight of watching a machine play music.

Ён быў вынікам радасці бачыць самаграючы апарат.

In fact, the idea of programmable machines

Ідэя праграмуемых машын падтрымлівалася

was exclusively kept alive by music for about 700 years.

толькі дзякуючы музыцы на працягу амаль 700 гадоў.

In the 1700s, music-making machines

У 18 стагоддзі музычныя машыны

became the playthings of the Parisian elite.

сталі забаўкамі парыжскай шляхты.

Showmen used the same coded cylinders

Забаўнікі карысталіся цыліндрамі з кодам,

to control the physical movements of what were called automata,

каб кіраваць рухам так званых ''аўтаматаў'' --

an early kind of robot.

прататыпаў сучасных робатаў.

One of the most famous of those robots

Адзін з найбольш вядомых такіх робатаў,

was, you guessed it, an automated flute player

вы здагадаліся, быў аўтаматычным флейтыстам.

designed by a brilliant French inventor

Яго распрацаваў выдатны французкі вынаходца

named Jacques de Vaucanson.

Жак дэ Вакансон.

And as de Vaucanson was designing his robot musician,

У час праектавання робата-музыкі,

he had another idea.

да яго прыйшла новая ідэя.

If you could program a machine to make pleasing sounds,

Калі можна запраграмаваць машыну так,

why not program it to weave delightful patterns of color out of cloth?

каб яна грала, то можна зрабіць і так, каб яна ткала каляровую тканіну.

Instead of using the pins of the cylinder to represent musical notes,

Стрыжні цыліндра, ствараючага музыку,

they would represent threads with different colors.

маглі прадстаўляць ніткі рознага колеру.

If you wanted a new pattern for your fabric,

Калі вы жадалі б атрымаць новы малюнак на тканіне,

you just programmed a new cylinder.

было дастаткова запраграмаваць новы цыліндр.

This was the first programmable loom.

Так выглядаў першы ткацкі станок.

Now, the cylinders were too expensive and time-consuming to make,

Цыліндры былі дарагімі і рабіліся доўга.

but a half century later,

Праз 50 гадоў

another French inventor named Jacquard

іншы французскі вынаходца Жакард

hit upon the brilliant idea of using paper-punched cards

вырашыў карыстацца папяровымі карткамі

instead of metal cylinders.

замест металічных цыліндраў.

Paper turned out to be much cheaper and more flexible

Папера апынулася больш гнуткай і таннай

as a way of programming the device.

для праграмавання машын.

That punch card system inspired Victorian inventor Charles Babbage

Сістэма картак натхніла віктарыянскага вынаходцу Чарльза Бэбіджа

to create his analytical engine,

на распрацоўку аналітычнага матора --

the first true programmable computer

першага сапраўднага

ever designed.

кампутара.

And punch cards were used by computer programmers

Праграмісты карысталіся карткамі

as late as the 1970s.

да 1970-ых гадоў.

So ask yourself this question:

Дык запытайцеся ж:

what really made the modern computer possible?

што на самой справе зрабіла магчымым стварэнне кампутараў?

Yes, the military involvement is an important part of the story,

Так, ваенны ўклад грае значную ролю ў гісторыі,

but inventing a computer also required other building blocks:

і ўсё ж вынаходніцтва кампутара складаецца з іншага:

music boxes,

музычных скрынак,

toy robot flute players,

цацачных робатаў-флейтыстаў,

harpsichord keyboards,

клавіятур клавесінаў,

colorful patterns woven into fabric,

каляровых малюнкаў на тканіне,

and that's just a small part of the story.

і гэта толькі маленькая частка гісторыі.

There's a long list of world-changing ideas and technologies

Ёсць доўгі спіс ідэй і тэхналогій, якія змянілі сусвет,

that came out of play:

і прыйшлі да нас праз гульню:

public museums, rubber,

грамадскія музеі, гума,

probability theory, the insurance business

тэорыя імавернасцей, страхавы бізнэс

and many more.

і іншае.

Necessity isn't always the mother of invention.

Патрэба -- не заўсёды маці акдрыцця.

The playful state of mind is fundamentally exploratory,

Жартоўны стан розуму вядзе нас да даследвання,

seeking out new possibilities in the world around us.

пошуку новых магчымасцей у акаляючым асяроддзі.

And that seeking is why so many experiences

Менавіта такі пошук -- вынік таго, што досвед,

that started with simple delight and amusement

які пачаўся з жарта і здзіўлення

eventually led us to profound breakthroughs.

прывёў нас да глыбокіх змен.

Now, I think this has implications for how we teach kids in school

Я лічу, што ён уплывае на тое, як мы вучым дзяцей у школе

and how we encourage innovation in our workspaces,

і заахвочваем інавацыі на працоўным месцы.

but thinking about play and delight this way

Успрыманне гульні і жартаў такім чынам

also helps us detect what's coming next.

дазваляе нам прадбачыць будучыню.

Think about it: if you were sitting there in 1750

Уявіце, што сядзіце ў 1750 годзе

trying to figure out the big changes coming to society

і спрабуеце падгадаць вялікія сацыяльныя змены

in the 19th, the 20th centuries,

19 і 20 стагоддзя:

automated machines, computers,

аўтаматызацыю машын, кампутары,

artificial intelligence,

штучны інтэлект,

a programmable flute

праграмуемую флейту,

entertaining the Parisian elite

якая б забаўляла парыжскую шляхту.

would have been as powerful a clue as anything else at the time.

Усё гэта было б магутнай падказкай у той час.

It seemed like an amusement at best,

Здаецца, што забава

not useful in any serious way,

без аніякага сур'ёзнага ўжывання

but it turned out to be the beginning of a tech revolution

стала пачаткам тэхнічнай рэвалюцыі,

that would change the world.

якая змяніла свет.

You'll find the future

Вы знойдзеце будучыню ў тым,

wherever people are having the most fun.

што больш за ўсё забаўляе людзей.