The playful wonderland behind great inventions | Steven Johnson

Tłumaczenie: Anna Kochanowska Korekta: Sylwia Gliniewicz

(Music)

(Muzyka)

Roughly 43,000 years ago,

Około 43 000 lat temu

a young cave bear died in the rolling hills

młody niedźwiedź jaskiniowy umarł na wzgórzach

on the northwest border of modern day Slovenia.

w północno-wschodniej części obecnej Słowenii.

A thousand years later, a mammoth died in southern Germany.

Tysiąc lat później mamut umarł w południowych Niemczech.

A few centuries after that, a griffon vulture also died

Kilka stuleci później sęp płowy też umarł

in the same vicinity.

w tej samej okolicy.

And we know almost nothing about how these animals met their deaths,

Nie wiemy prawie nic o tym, jaki koniec spotkał te zwierzęta,

but these different creatures dispersed across both time and space

jednak, mimo że rozrzucone w czasie i przestrzeni,

did share one remarkable fate.

dzieliły wspólny, niezwykły los.

After their deaths, a bone from each of their skeletons

Po ich śmierci kość z każdego szkieletu

was crafted by human hands

posłużyła ludziom, by stworzyć flet.

into a flute.

Think about that for a second.

Zastanówmy się nad tym.

Imagine you're a caveman, 40,000 years ago.

Wyobraźcie sobie, że jesteście jaskiniowcami 40 000 lat temu.

Opanowaliście ogień.

You've mastered fire.

You've built simple tools for hunting.

Stworzyliście proste narzędzia do polowania.

You've learned how to craft garments from animal skins

Nauczyliście się tworzyć ubrania ze skór zwierząt,

to keep yourself warm in the winter.

aby było wam ciepło zimą.

What would you choose to invent next?

Co wynaleźlibyście później?

It seems preposterous that you would invent the flute,

Wydaje się niedorzecznością, że stworzylibyście flet,

a tool that created useless vibrations in air molecules.

narzędzie wzbudzające bezużyteczne wibracje wśród cząsteczek powietrza.

But that is exactly what our ancestors did.

To właśnie zrobili nasi przodkowie.

Now this turns out to be surprisingly common

Zdarza się to zaskakująco często

in the history of innovation.

w historii wynalazków.

Sometimes people invent things

Czasem wynalazki powstają,

because they want to stay alive or feed their children

by utrzymać nas przy życiu, nakarmić dzieci

or conquer the village next door.

albo podbić sąsiednią osadę.

But just as often,

Ale równie często

new ideas come into the world

nowe pomysły powstają

simply because they're fun.

z chęci zabawy.

And here's the really strange thing:

A teraz coś niezwykłego.

many of those playful but seemingly frivolous inventions

Wiele z tych zabawnych, pozornie błahych wynalazków,

ended up sparking momentous transformations

wywołało ogromne zmiany

in science, in politics and society.

w nauce, polityce i społeczeństwie.

Weźmy być może najważniejszy wynalazek współczesności,

Take what may be the most important invention of modern times:

programmable computers.

czyli programowalny komputer.

Now, the standard story is that computers descend from military technology,

Według znanej historii wywodzi się z technologii wojskowej,

since many of the early computers were designed specifically

bo wiele z pierwszych komputerów było projektowanych

to crack wartime codes or calculate rocket trajectories.

do łamania kodów w czasie wojny i obliczania trajektorii rakiet.

But in fact, the origins of the modern computer

Jednak początki współczesnego komputera

are much more playful,

są bardziej związane z zabawą,

even musical,

a nawet muzyką,

than you might imagine.

niż się wydaje.

The idea behind the flute,

Pomysł z fletem,

of just pushing air through tubes to make a sound,

dmuchania w tubę, aby uzyskać dźwięk,

was eventually modified to create the first organ

uległ modyfikacji i powstały pierwsze organy

more than 2,000 years ago.

ponad 2000 lat temu.

Someone came up with the brilliant idea of triggering sounds

Ktoś wpadł na genialny pomysł wytwarzania dźwieków

by pressing small levers with our fingers,

poprzez naciskanie palcami małych dźwigni,

inventing the first musical keyboard.

wymyślając klawiaturę muzyczną.

Now, keyboards evolved from organs to clavichords to harpsichords

Ewoluowała ona od organów po klawikord, klawesyn

to the piano,

i pianino,

until the middle of the 19th century,

aż w połowie XIX wieku

when a bunch of inventors finally hit on the idea

grupa wynalazców wpadła na pomysł

of using a keyboard to trigger not sounds but letters.

użycia klawiszy nie do produkcji dźwięków, a liter.

Pierwsza maszyna do pisania

In fact, the very first typewriter

was originally called "the writing harpsichord."

została nazwana "klawikordem do pisania".

Flutes and music led to even more powerful breakthroughs.

Flet i muzyka doprowadziły do jeszcze większych odkryć.

About a thousand years ago,

Około 1000 lat temu,

w czasach islamskiego odrodzenia,

at the height of the Islamic Renaissance,

three brothers in Baghdad designed a device

trzej bracia z Bagdadu zaprojektowali urządzenie,

that was an automated organ.

które było automatycznymi organami.

Nazwali je "instrumentem, który sam gra".

They called it "the instrument that plays itself."

Now, the instrument was basically a giant music box.

Instrument był w rzeczywistości dużym, muzycznym pudłem.

Dało się go ustawić tak, by grał różne utwory, wykorzystując instrukcje

The organ could be trained to play various songs by using instructions

encoded by placing pins on a rotating cylinder.

zakodowane przy pomocy wypustek umieszczonych na obrotowym walcu.

And if you wanted the machine to play a different song,

Jeśli miał zagrać inny utwór,

trzeba było wymienić walec na nowy, z innym kodem.

you just swapped a new cylinder in with a different code on it.

This instrument was the first of its kind.

Ten instrument był jedyny w swym rodzaju.

It was programmable.

Był programowalny.

Koncepcyjnie był to olbrzymi krok naprzód.

Now, conceptually, this was a massive leap forward.

Idea hardware i software

The whole idea of hardware and software

becomes thinkable for the first time with this invention.

okazuje się rzeczywista dzięki temu wynalazkowi.

And that incredibly powerful concept

Ten niewiarygodny pomysł

didn't come to us as an instrument of war or of conquest,

nie powstał jako instrument wojny czy podboju,

or necessity at all.

czy nawet z potrzebny.

Powstał z radości obserwowania grającego urządzenia.

It came from the strange delight of watching a machine play music.

In fact, the idea of programmable machines

Idea programowalnych maszyn

was exclusively kept alive by music for about 700 years.

istniała dzięki muzyce około 700 lat.

In the 1700s, music-making machines

W XVIII wieku muzyczne maszyny

became the playthings of the Parisian elite.

stały się zabawką paryskich elit.

Showmen used the same coded cylinders

Showmani używali tych samych zakodowanych walców,

to control the physical movements of what were called automata,

by kontrolować ruchy tak zwanych automatów,

an early kind of robot.

wczesnej odmiany robotów.

One of the most famous of those robots

Jednym z najbardziej znanych robotów

was, you guessed it, an automated flute player

był, zgadliście, automat grający na flecie

designed by a brilliant French inventor

stworzony przez genialnego francuskiego wynalazcę,

named Jacques de Vaucanson.

Jacquesa de Vaucansona.

And as de Vaucanson was designing his robot musician,

Gdy de Vaucanson projektował swojego muzycznego robota,

he had another idea.

wpadł na kolejny pomysł.

If you could program a machine to make pleasing sounds,

Jeśli można było zaprogramować maszynę, by ładnie grała,

why not program it to weave delightful patterns of color out of cloth?

dlaczego nie zaprogramować jej, by tkała piękne, kolorowe wzory.

Instead of using the pins of the cylinder to represent musical notes,

Zamiast użycia wpustek na walcach jako reprezentacji nut,

they would represent threads with different colors.

wykorzystano je do reprezentacji nitek w różnych kolorach.

If you wanted a new pattern for your fabric,

Jeśli potrzebowano nowego wzoru tkaniny,

you just programmed a new cylinder.

wystarczyło zaprogramować nowy walec.

This was the first programmable loom.

To pierwszy programowalny warsztat tkacki.

Now, the cylinders were too expensive and time-consuming to make,

Walce były zbyt drogie i czasochłonne w wytwarzaniu,

but a half century later,

ale pół wieku później

another French inventor named Jacquard

Jacquard, francuski wynalazca,

hit upon the brilliant idea of using paper-punched cards

wpadł na genialny pomysł używania dziurkowanych kart

instead of metal cylinders.

zamiast metalowych cylindrów.

Paper turned out to be much cheaper and more flexible

Papier okazał się tańszy i bardziej elastyczny

as a way of programming the device.

jako sposób programowania urządzenia.

That punch card system inspired Victorian inventor Charles Babbage

Ten system dziurkowania kart zainspirował wiktoriańskiego wynalazcę Babbage'a

to create his analytical engine,

do stworzenia maszyny analitycznej,

the first true programmable computer

pierwszego programowalnego komputera

ever designed.

na świecie.

And punch cards were used by computer programmers

Dziurkowane karty zostały użyte przez programistów

as late as the 1970s.

dopiero w latach 70.

Zapytajcie siebie,

So ask yourself this question:

what really made the modern computer possible?

co umożliwiło powstanie współczesnego komputera.

Yes, the military involvement is an important part of the story,

Zaangażowanie wojska było istotnym elementem historii,

but inventing a computer also required other building blocks:

jednak wynalezienie komputera wymagało także innych części składowych:

pozytywek,

music boxes,

toy robot flute players,

robotów grających na flecie,

harpsichord keyboards,

klawesynów,

colorful patterns woven into fabric,

kolorowych wzorów na tkaninach,

and that's just a small part of the story.

a to tylko mała część historii.

There's a long list of world-changing ideas and technologies

Jest długa lista rewolucyjnych pomysłów i technologii,

that came out of play:

które wywodzą się z zabawy:

muzea, guma,

public museums, rubber,

teoria prawdopodobieństwa, ubezpieczenia,

probability theory, the insurance business

and many more.

i wiele więcej.

Necessity isn't always the mother of invention.

Potrzeba nie zawsze jest matką wynalazku.

Umysł nastawiony na zabawę jest także odkrywczy,

The playful state of mind is fundamentally exploratory,

seeking out new possibilities in the world around us.

poszukuje nowych możliwości w otaczającym świecie.

And that seeking is why so many experiences

To poszukiwanie jest powodem

dla którego to, co rozpoczęło się od przyjemności i rozrywki,

that started with simple delight and amusement

eventually led us to profound breakthroughs.

doprowadziło do przełomowych odkryć.

Sądzę, że to ma wpływ na to, jak uczymy dzieci w szkołach

Now, I think this has implications for how we teach kids in school

and how we encourage innovation in our workspaces,

i wspieramy innowacje w pracy,

but thinking about play and delight this way

ale myślenie o zabawie i radości w ten sposób

also helps us detect what's coming next.

również pomaga odkryć, co będzie dalej.

Zastanówcie się: gdybyście w 1750 roku

Think about it: if you were sitting there in 1750

trying to figure out the big changes coming to society

starali się zrozumieć zmiany mające zajść w społeczeństwie

w XIX, XX wieku,

in the 19th, the 20th centuries,

zautomatyzowane maszyny, komputery,

automated machines, computers,

sztuczną inteligencję,

artificial intelligence,

programowalny flet,

a programmable flute

entertaining the Parisian elite

który zabawiał paryskie elity,

byłby równie dobrą wskazówką, jak cokolwiek innego w tych czasach.

would have been as powerful a clue as anything else at the time.

It seemed like an amusement at best,

Wydawał się co najwyżej rozrywką,

not useful in any serious way,

nieużyteczną w żadnen sposób,

ale okazał się początkiem technologicznej rewolucji,

but it turned out to be the beginning of a tech revolution

która miała zmienić świat.

that would change the world.

You'll find the future

Odkryjemy przyszłość

wherever people are having the most fun.

tam, gdzie jest najwięcej zabawy.