The playful wonderland behind great inventions | Steven Johnson

Translator: Mariam Mamulashvili Reviewer: Levan Lashauri

(Music)

(მუსიკა)

Roughly 43,000 years ago,

დაახლოებით 43 000 წლის წინ,

a young cave bear died in the rolling hills

გამოქვაბულის ახალგაზრდა დათვი ბორცვებიან მინდორში მოკვდა,

on the northwest border of modern day Slovenia.

დღევანდელი სლოვენიის ჩრდილო-დასავლეთ საზღვართან.

A thousand years later, a mammoth died in southern Germany.

ათასი წლის შემდეგ, სამხრეთ გერმანიაში მამონტი მოკვდა.

A few centuries after that, a griffon vulture also died

რამდენიმე საუკუნის შემდეგ კი, გრიფონიც მოკვდა

in the same vicinity.

იმავე ადგილას.

And we know almost nothing about how these animals met their deaths,

ჩვენ თითქმის არაფერი ვიცით იმის შესახებ, თუ როგორ შეხვდნენ ისინი სიკვდილს,

but these different creatures dispersed across both time and space

თუმცა, ეს განსხვავებული ქმნილბები სხვადასხვა გარემოში და დროში

did share one remarkable fate.

ერთ საერთო აღსანიშნავ ბედს იზიარებდნენ.

After their deaths, a bone from each of their skeletons

მათი სიკვდილის შემდეგ, თითეულის ჩონჩხის ძვლისგან,

was crafted by human hands

ადამიანმა თავისი ხელით

into a flute.

შექმნა ფლეიტა.

Think about that for a second.

ერთი წამი დავფიქრდეთ ამაზე.

Imagine you're a caveman, 40,000 years ago.

წარმოიდგინეთ, რომ ხართ 40 000 წლის წინანდელი პირველყოფილი ადამიანი,

You've mastered fire.

თქვენ დაახელოვნეთ ცეცხლი.

You've built simple tools for hunting.

ნადირობისთვის შექმენით მარტივი იარაღები.

You've learned how to craft garments from animal skins

ზამთარში თბილად რომ იყოთ,

to keep yourself warm in the winter.

ცხოველის ტყავისგან ისწავლეთ ტანსაცმლის გაკეთება.

What would you choose to invent next?

რისი გაკეთება მოგინდებოდათ შემდეგ?

It seems preposterous that you would invent the flute,

წარმოუდგენელია, რომ შემდეგ ფლეიტას გამოიგონებდით,

a tool that created useless vibrations in air molecules.

ინტრუმენტი, რომელიც ჰაერის მოლეკულებში უსარგებლო ვიბრაციას ქმნის.

But that is exactly what our ancestors did.

თუმცა, სწორედაც რომ ეს გააკეთეს ჩვენმა წინაპრებმა.

Now this turns out to be surprisingly common

საერთოდ, აღმოჩნდა, რომ ეს საკმაოდ გავრცელებული ამბავი ყოფილა

in the history of innovation.

ინოვაციების ისტორიაში.

Sometimes people invent things

ხანდახან ადამიანები საგნებს იმისთვის იგონებენ,

because they want to stay alive or feed their children

რომ ცოცხლები გადარჩნენ, ან შვილები გამოკვებონ,

or conquer the village next door.

ან სულაც გვერდითა სოფელი დაიპყრონ.

But just as often,

მაგრამ, ასევე ხშირად

new ideas come into the world

სამყაროში ახალი იდეები

simply because they're fun.

უბრალოდ გართობის მიზნით იქმნება

And here's the really strange thing:

და აი უცნაური ამბავი:

many of those playful but seemingly frivolous inventions

თითქოს ამ უაზრო და გასართობი გამოგონებებიდან,

ended up sparking momentous transformations

ბევრი გარდამტეხ ცვლილელებას დაედო საფუძვლად

in science, in politics and society.

მეცნიერებაში, პოლიტიკაში და საზოგადოებაში.

Take what may be the most important invention of modern times:

ავიღოთ თანამედროვე სამყაროს ალბათ ყველაზე მნიშვნელოვანი გამოგონება:

programmable computers.

პროგრამირებადი კომპიუტერი.

Now, the standard story is that computers descend from military technology,

ჩვეულებრივ ამბობენ,

რომ კომპიუტერი სამხედრო ტექნოლოგიიდან წარმოიშვა,

since many of the early computers were designed specifically

რადგან ბევრ კომპიუტერს

to crack wartime codes or calculate rocket trajectories.

ომის დროს კოდების გასატეხად, ან რაკეტის ტრაექტორიის გამოსათვლელად ქმნიდნენ.

But in fact, the origins of the modern computer

სინამდვილეში კი, კომპიუტერის სათავე

are much more playful,

ბევრად უფრო მხიარული,

even musical,

მუსიკალურიც კია,

than you might imagine.

ვიდრე თქვენ წარმოგიდგენიათ.

The idea behind the flute,

ფლეიტის იდეამ,

of just pushing air through tubes to make a sound,

რომ უბრალოდ ჰაერის ჩაბერვით ხმა გამოეცათ,

was eventually modified to create the first organ

საბოლოოდ საფუძველი ჩაუყარა პირველი ორღანის შექმნას,

more than 2,000 years ago.

რაც 2 000 წლის წინ მოხდა.

Someone came up with the brilliant idea of triggering sounds

ვიღაცას კლავიშებზე თითების დაჭერით ხმის გამოცემის

by pressing small levers with our fingers,

შესანიშნავი იდეა მოუვიდა

inventing the first musical keyboard.

და ასე შეიქმნა პირველი მუსიკალური კლავიატურა.

Now, keyboards evolved from organs to clavichords to harpsichords

კლავიატურა განვითარდა ორღანიდან კლავიკორდამდე და კლავისინამდე,

to the piano,

შემდეგ კი ფორტეპიანომდე.

until the middle of the 19th century,

ეს იყო მე-19 საუკუნის 50-იან წლებამდე,

when a bunch of inventors finally hit on the idea

სანამ გამომგონებლებს აზრი მოუვიდათ,

of using a keyboard to trigger not sounds but letters.

რომ კლავიატურა გამოეყენებინათ არა ჟღერადობისთვის, არამედ საწერად.

In fact, the very first typewriter

საინტერესოა, რომ პირველ საბეჭდ მანქანას

was originally called "the writing harpsichord."

თავიდან "საწერი კლავისინი" ერქვა.

Flutes and music led to even more powerful breakthroughs.

ფლეიტამ და მუსიკამ კიდევ უფრო დიდ აღმოჩენებამდე მიგვიყვანეს.

About a thousand years ago,

დაახლოებით 1 000 წლის წინ,

at the height of the Islamic Renaissance,

ისლამური რენესანსის აღზევებისას,

three brothers in Baghdad designed a device

ბაღდათში, სამმა ძმამ შექმნა მოწყობილობა,

that was an automated organ.

ავტომატური ორღანი.

They called it "the instrument that plays itself."

თავის გამოგონებას დაარქვეს:

"ინსტრუმენტი, რომელიც თავისით უკრავს".

Now, the instrument was basically a giant music box.

ინსტრუმენტი უზარმაზარ მუსიკალურ ყუთს წარმოადგენდა.

The organ could be trained to play various songs by using instructions

ორღანს სხვადასხვა მუსიკის დაკვრა შეეძლო,

სხვადასხვა კოდის მეშვეობით,

encoded by placing pins on a rotating cylinder.

რომლებიც მბრუნავ ცილინდრზე, ქინძისთავის დამაგრებით იქმნებოდა.

And if you wanted the machine to play a different song,

მაგალითად, თუ სიმღერის შეცვლა მოგინდებოდათ,

you just swapped a new cylinder in with a different code on it.

უბრალოდ შეცვლიდით ცილინდრს, რომელსაც სხვა კოდი ექნებოდა.

This instrument was the first of its kind.

ამ ტიპის ინტრუმენტებში, ეს იყო პირველი გამოგონება.

It was programmable.

ის იყო პროგრამირებადი.

Now, conceptually, this was a massive leap forward.

კონცეპტუალურად, ეს უზარმაზარი ნაბიჯი იყო.

The whole idea of hardware and software

ამ პირველი გამოგონებით, უკვე შეიძლებოდა ფიქრი

becomes thinkable for the first time with this invention.

კომპიუტერებსა და პროგრამებზე.

And that incredibly powerful concept

ეს საოცრად ძლიერი კონცეპცია

didn't come to us as an instrument of war or of conquest,

არ შექმნილა ომის იარაღად, ან დასაპყრობ საშუალებად,

or necessity at all.

ან თუნდაც საჭიროებიდან გამომდინარე.

It came from the strange delight of watching a machine play music.

ის მოვიდა იმ უცნაური სიამოვნებისგან,

რომელსაც მუსიკალური მოწყობილობა ანიჭებდა ხალხს.

In fact, the idea of programmable machines

ზოგადად პროგრამირებადი მოწყობილობების იდეას,

was exclusively kept alive by music for about 700 years.

მხოლოდ მუსიკა აცოცხლებდა დაახლოებით 700 წლის განმავლობაში.

In the 1700s, music-making machines

1700-ში მუსიკალური მოწყობილობები,

became the playthings of the Parisian elite.

პარიზელი ელიტის გასართობი საშუალება გახდა.

Showmen used the same coded cylinders

"შოუმენები" მსგავს კოდირებულ ცილინდრს იყენებდნენ,

to control the physical movements of what were called automata,

რომ ავტომატური ტექნიკის, ანუ ადრეული რობოტების

an early kind of robot.

მოძრაობები ემართათ.

One of the most famous of those robots

მათგან ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი რობოტი,

was, you guessed it, an automated flute player

ალბათ გამოიცნობდით, ავტომატური ფლეიტისტი გახლდათ,

designed by a brilliant French inventor

რომელიც შესანიშნავმა ფრანგმა გამომგონებელმა

named Jacques de Vaucanson.

ჟაკ დე ვოკანსონმა შექმნა.

And as de Vaucanson was designing his robot musician,

დე ვოკანსონს, რობოტი მუსიკოსების შექმნის პროცესში,

he had another idea.

ახალი იდეა დაებადა.

If you could program a machine to make pleasing sounds,

თუ შეიძლება, რომ პროგრამულად მოწყობილობას მუსიკა დააკვრევინო,

why not program it to weave delightful patterns of color out of cloth?

რატომ არ შეიძლება მას პროგრამულად სხვადასხვა ფერებით ქსოვილი შეაქმნევინო?

Instead of using the pins of the cylinder to represent musical notes,

იმის მაგივრად, რომ ქინძისთავებმა ცილინდრზე

ჟღერადობა გამოსცენ,

they would represent threads with different colors.

ისინი ქსოვილს შექმნიდნენ სხვადასხვა ფერის ძაფებისგან.

If you wanted a new pattern for your fabric,

თუ განსხვავებული მოხატულობის ქსოვილი მოგინდებოდათ,

you just programmed a new cylinder.

უბრალოდ ახალ ცილინდრს დააპროგრამირებდით.

This was the first programmable loom.

ეს იყო პირველი პროგრამირებადი საქსოვი დაზგა.

Now, the cylinders were too expensive and time-consuming to make,

ცილინდრის გაკეთება ძვირი ჯდებოდა და დიდ დროს მოითხოვდა,

but a half century later,

მაგრამ ნახევარი საუკუნის შემდეგ,

another French inventor named Jacquard

სხვა ფრანგმა გამომგონებელმა,

სახელად ჟაკარდმა,

hit upon the brilliant idea of using paper-punched cards

გენიალურად მოიფიქრა, მეტალის ცილინდრის მაგივრად,

ქაღალდის დაშტამპული ბარათების, ე.წ. პერფობარათების გამოყენება.

instead of metal cylinders.

Paper turned out to be much cheaper and more flexible

დასაპროგრამებელ საშუალებად,

as a way of programming the device.

ქაღალდი ბევრად იაფი და მოქნილი გამოდგა.

That punch card system inspired Victorian inventor Charles Babbage

პერფობარათმა ვიკტორიანელ გამომგონებელ ჩარლს ბებიჯს შთააგონა,

to create his analytical engine,

რომ შეექმნა ანალიტიკური მანქანა,

the first true programmable computer

რომელიც პირველი ნამდვილი პროგრამირებადი კომპიუტერი იყო,

ever designed.

რაც კი ოდესმე შექმნილა.

And punch cards were used by computer programmers

პერფობარათები კი,

კომპიუტერის დასაპროგრამირებლად 1970 წლებაშიც გამოიყენებოდა.

as late as the 1970s.

So ask yourself this question:

მაშ, მოდით ვკითხოთ საკუთარ თავს:

what really made the modern computer possible?

რამ გახადა თანამედროვე კომპიუტერის შექმნა შესაძლებელი?

Yes, the military involvement is an important part of the story,

კი, რა თქმა უნდა, სამხედრო ჩართულობამ დიდი როლი ითამაშა.

but inventing a computer also required other building blocks:

თუმცა, მის შექმნაში ასევე სხვა მნიშვნლეოვანი ნაწილებიცაა:

music boxes,

მუსიკალური ყუთები,

toy robot flute players,

სათამაშო რობოტი ფლეიტისტები,

harpsichord keyboards,

კლავისინის კლავიატურები,

colorful patterns woven into fabric,

ძაფებისგან შექმნილი ქსოვილები

and that's just a small part of the story.

და ეს მთელი ისტორიის მხოლოდ პატარა ნაწილია.

There's a long list of world-changing ideas and technologies

არსებობს გასართობი იდეების და ტექნოლოგიების უსასრულო სია,

that came out of play:

რომლებმაც დიდი გავლენა იქონიეს:

public museums, rubber,

სახელმწიფო მუზეუმებზე, რეზინზე,

probability theory, the insurance business

ალბათობის თეორიაზე, სადაზღვეო ბიზნესზე

and many more.

და სხვა მრავალზე.

Necessity isn't always the mother of invention.

გენიალური გამოგონების საფუძველი ყოველთვის საჭიროება არაა.

The playful state of mind is fundamentally exploratory,

გართობაზე ორიენტირებული გონება არსებითად ცნობისმოყვარეა,

seeking out new possibilities in the world around us.

ის ჩვენ გარშემო ახალ შესაძლებლობებს ეძებს

And that seeking is why so many experiences

და ეს ძიების პროცესია, რატომაც ბევრი გამოცდილება,

that started with simple delight and amusement

რომელიც მარტივი სიამოვნებიდან და გართობიდან დაიწყო,

eventually led us to profound breakthroughs.

საბოლოოდ დიდ მიღწევებამდე მიგვიყვანა.

Now, I think this has implications for how we teach kids in school

ჩემი აზრით, ამას კავშირი აქვს იმასთან, თუ როგორ ვასწავლით ბავშვებს სკოლაში

and how we encourage innovation in our workspaces,

და როგორ ვახალისებთ ინოვაციას ჩვენ სამსახურებში.

but thinking about play and delight this way

გარდა ამისა, მხიარული და სასიამოვნო მიდგომა,

also helps us detect what's coming next.

გვეხმარება გავიგოთ, თუ რა გველის შემდეგ.

Think about it: if you were sitting there in 1750

წარმოიდგინეთ, რომ 1750 წელში ხართ,

trying to figure out the big changes coming to society

ცდილობთ გაიგოთ, თუ რა ცვლილებები ელის საზოგადოებას

in the 19th, the 20th centuries,

მე-19, მე-20 საუკუნეებში,

automated machines, computers,

ავტომატური მექანიზმები, კომპიუტერები,

artificial intelligence,

ხელოვნური ინტელექტი,

a programmable flute

პროგრამირებადი ფლეიტა,

entertaining the Parisian elite

რომელიც პარიზელ ელიტას ართობდა,

would have been as powerful a clue as anything else at the time.

ეს მინიშნება ხომ ძალიან მნიშვნელოვანი იქნებოდა იმ დროისთვის.

It seemed like an amusement at best,

მსგავსი გართობა

not useful in any serious way,

თითქოს სერიოზული საკითხებისთვის არც ისე მნიშვნელოვანი იყო,

but it turned out to be the beginning of a tech revolution

მაგრამ საბოლოოდ ტექნოლოგიური რევოლუციის საწყისი აღმოჩნდა,

that would change the world.

რომელმაც შეცვალა მსოფლიო.

You'll find the future

იქ ვიპოვით მომავალს,

wherever people are having the most fun.

სადაც ადამიანები ყველაზე კარგად ერთობიან.