The playful wonderland behind great inventions | Steven Johnson

Translator: Nhi Nguyen Reviewer: Minh Chau Nguyen

(Music)

(Nhạc)

Roughly 43,000 years ago,

Cách đây khoảng 43.000 năm

a young cave bear died in the rolling hills

một chú gấu hang nhỏ đã chết trên sườn núi

on the northwest border of modern day Slovenia.

ở rìa Đông Bắc thời cận đại Cộng hòa Slovenia.

A thousand years later, a mammoth died in southern Germany.

Cả nghìn năm sau đó, 1 con voi ma mút chết ở phía bắc nước Đức.

A few centuries after that, a griffon vulture also died

Vài thế kỷ sau, 1 con kền kền đầu trắng cũng chết

in the same vicinity.

trong cùng khu vực.

And we know almost nothing about how these animals met their deaths,

Và chúng ta hầu như không biết điều gì dẫn đến cái chết của các loài đó,

but these different creatures dispersed across both time and space

nhưng những sinh vật khác nhau, phân bố ở các khu vực và thời điểm khác nhau này

did share one remarkable fate.

lại chịu chung một số phận đáng chú ý.

After their deaths, a bone from each of their skeletons

Sau khi chúng chết, mỗi khúc xương trên bộ xương của chúng

was crafted by human hands

được con người chế tạo bằng tay

into a flute.

thành một cây sáo.

Think about that for a second.

Hãy thử nghĩ về chuyện đó.

Imagine you're a caveman, 40,000 years ago.

Tưởng tượng bạn sống trong hang 40.000 năm trước.

Bạn đã thông thạo cách dùng lửa.

You've mastered fire.

You've built simple tools for hunting.

Bạn đã tạo ra công cụ săn bắt đơn giản.

You've learned how to craft garments from animal skins

Bạn đã học được cách tạo ra trang phục từ lông thú

to keep yourself warm in the winter.

để giữ ấm vào mùa đông.

What would you choose to invent next?

Bạn sẽ tạo ra thứ gì tiếp theo?

It seems preposterous that you would invent the flute,

Phát minh ra ống sáo nghe có vẻ phi lý,

a tool that created useless vibrations in air molecules.

1 công cụ tạo ra âm thanh vô nghĩa.

But that is exactly what our ancestors did.

Nhưng đó chính xác là những gì ông cha ta đã làm.

Now this turns out to be surprisingly common

Bây giờ điều này hóa ra lại phổ biến một cách bất ngờ

in the history of innovation.

trong lịch sử các phát minh.

Sometimes people invent things

Đôi khi con người tạo ra thứ gì đó

because they want to stay alive or feed their children

bởi vì họ muốn sống sót hoặc để nuôi con

or conquer the village next door.

hoặc để chinh phục làng bên cạnh.

But just as often,

Nhưng cũng thường xảy ra,

new ideas come into the world

những ý tưởng mới xuất hiện

simply because they're fun.

chỉ đơn giản vì nó thú vị.

And here's the really strange thing:

Và đây là điều thực sự kỳ lạ:

many of those playful but seemingly frivolous inventions

rất nhiều những phát minh khôi hài, và trông có vẻ phù phiếm

ended up sparking momentous transformations

cuối cùng lại tạo ra những thay đổi quan trọng

in science, in politics and society.

trong khoa học, chính trị & xã hội.

Lấy ví dụ về phát minh quan trọng nhất thời hiện đại:

Take what may be the most important invention of modern times:

programmable computers.

máy vi tính có thể lập trình.

Now, the standard story is that computers descend from military technology,

Câu chuyện chuẩn là máy vi tính bắt nguồn từ công nghệ quân sự,

since many of the early computers were designed specifically

vì nhiều máy vi tính trước đó được chế tạo đặc biệt để

to crack wartime codes or calculate rocket trajectories.

phá hủy mã hóa thời chiến tranh hoặc tính toán quỹ đạo tên lửa.

But in fact, the origins of the modern computer

Nhưng thực tế, nguồn gốc của máy vi tính hiện đại

are much more playful,

khôi hài và thậm chí

even musical,

liên quan tới âm nhạc

than you might imagine.

nhiều hơn bạn nghĩ.

The idea behind the flute,

Ý tưởng đằng sau cây sáo,

of just pushing air through tubes to make a sound,

chỉ là đẩy không khí qua những cái lỗ, để tạo ra âm thanh,

was eventually modified to create the first organ

thậm chí đã được điều chỉnh để tạo ra cây đàn ống đầu tiên

more than 2,000 years ago.

vào hơn 2000 năm trước.

Someone came up with the brilliant idea of triggering sounds

Ai đó đã nghĩ ra ý tưởng tuyệt vời kích hoạt âm thanh

by pressing small levers with our fingers,

bằng cách dùng ngón tay nhấn thành các cung bậc khác nhau,

inventing the first musical keyboard.

đã tạo ra những phím đàn đầu tiên.

Now, keyboards evolved from organs to clavichords to harpsichords

Ngày nay, phím đàn có trong đàn ống, đàn clavico, dương cầm,

to the piano,

cho đến piano,

until the middle of the 19th century,

đến giữa thế kỷ 19,

when a bunch of inventors finally hit on the idea

khi tất cả các nhà phát minh cuối cùng đã nảy ra ý tưởng

of using a keyboard to trigger not sounds but letters.

dùng bàn phím không chỉ để tạo ra âm thanh mà còn là chữ cái.

Thực tế, máy đánh chữ sơ khai nhất

In fact, the very first typewriter

was originally called "the writing harpsichord."

ban đầu được gọi là "đàn dương cầm viết"

Flutes and music led to even more powerful breakthroughs.

Ống sáo và âm nhạc còn dẫn đến những đột phá to lớn hơn.

About a thousand years ago,

Khoảng một nghìn năm trước,

vào đỉnh cao của thời kỳ Phục hưng,

at the height of the Islamic Renaissance,

three brothers in Baghdad designed a device

3 anh em ở Baghdad đã thiết kế 1 thiết bị

that was an automated organ.

gọi là đàn ống tự động.

Họ gọi nó là "nhạc cụ tự biểu diễn".

They called it "the instrument that plays itself."

Now, the instrument was basically a giant music box.

Ngày nay, nhạc cụ đó đơn giản là 1 hộp nhạc khổng lồ.

Chiếc đàn có thể được thiết lập để chơi nhiều bài hát khác nhau bằng cách

The organ could be trained to play various songs by using instructions

encoded by placing pins on a rotating cylinder.

sử dụng hướng dẫn được mã hóa bởi các phím đặt trên xi lanh quay.

And if you wanted the machine to play a different song,

Và nếu bạn muốn cái máy chơi 1 bài nhạc khác,

bạn chỉ cần đổi xi lanh mới với 1 mã số khác.

you just swapped a new cylinder in with a different code on it.

This instrument was the first of its kind.

Hộp nhạc này là loại đầu tiên.

It was programmable.

Nó có thể lập trình được.

Bây giờ, theo khái niệm này, đây là 1 bước tiến nhảy vọt.

Now, conceptually, this was a massive leap forward.

Toàn bộ ý tưởng về phần cứng & phần mềm

The whole idea of hardware and software

becomes thinkable for the first time with this invention.

có thể hình dung được vào lần đầu tiên phát minh.

And that incredibly powerful concept

Và khái niệm vô cùng ảnh hưởng này

didn't come to us as an instrument of war or of conquest,

không đến từ công cụ chiến tranh hay xâm lược,

or necessity at all.

hay từ nhu cầu.

Nó đến từ sự thỏa thích kỳ lạ khi ngắm nhìn 1 cái hộp nhạc.

It came from the strange delight of watching a machine play music.

In fact, the idea of programmable machines

Thực tế, ý tưởng về máy móc có thể lập trình

was exclusively kept alive by music for about 700 years.

được nuôi dưỡng bằng âm nhạc trong suốt 700 năm.

In the 1700s, music-making machines

Vào những năm 1700, máy tạo ra âm nhạc

became the playthings of the Parisian elite.

trở thành đồ chơi của giới thượng lưu Paris.

Showmen used the same coded cylinders

Những người diễn xiếc, dùng cùng loại trục xoay được mã hóa

to control the physical movements of what were called automata,

để điều khiển chuyển động của các thiết bị tự động,

an early kind of robot.

- một loại người máy thời kỳ sơ khai.

One of the most famous of those robots

1 trong những điều nổi tiếng nhất của

was, you guessed it, an automated flute player

rô bốt loại này là, bạn thử đoán xem, có thể chơi sáo tự động

designed by a brilliant French inventor

tạo ra bởi nhà phát minh người Pháp

named Jacques de Vaucanson.

tên Jacques de Vaucanson.

And as de Vaucanson was designing his robot musician,

Và khi Vaucanson đang chế tạo người máy chơi nhạc tự động,

he had another idea.

ông có 1 sáng kiến khác.

If you could program a machine to make pleasing sounds,

Nếu bạn có thể lập trình 1 cái máy tạo ra âm thanh vui vẻ,

why not program it to weave delightful patterns of color out of cloth?

tại sao không lập trình để nó dệt những họa tiết màu sắc thành vải?

Instead of using the pins of the cylinder to represent musical notes,

Thay vì dùng các mấu của trục xoay để tạo ra nốt nhạc

they would represent threads with different colors.

họ sẽ dùng chỉ nhiều màu khác nhau.

If you wanted a new pattern for your fabric,

Nếu bạn muốn vải có họa tiết mới,

you just programmed a new cylinder.

chỉ cần thiết lập 1 trục xoay mới.

This was the first programmable loom.

Đây là máy dệt được lập trình đầu tiên.

Now, the cylinders were too expensive and time-consuming to make,

Khi đó, làm ra trục xoay rất đắt tiền và tốn nhiều thời gian,

but a half century later,

nhưng nửa thế kỷ sau,

another French inventor named Jacquard

nhà phát minh người Pháp khác là Jacquard

hit upon the brilliant idea of using paper-punched cards

đã tìm ra ý tưởng dùng thẻ giấy đục lỗ

instead of metal cylinders.

thay cho trục xoay bằng kim loại.

Paper turned out to be much cheaper and more flexible

Hóa ra giấy lại là cách rẻ hơn nhiều và dễ uốn hơn

as a way of programming the device.

khi làm trục xoay lập trình.

That punch card system inspired Victorian inventor Charles Babbage

Hệ thống thẻ đục lỗ đã tạo cảm hứng cho nhà phát minh Charles Babbage

to create his analytical engine,

tạo ra chiếc máy phân tích,

the first true programmable computer

và đó là chiếc máy vi tính lập trình

ever designed.

đầu tiên được tạo ra.

And punch cards were used by computer programmers

Và thẻ giấy đục lỗ được lập trình viên máy vi tính

as late as the 1970s.

sử dụng vào cuối những năm 1970.

Và giờ bạn hãy tự hỏi xem:

So ask yourself this question:

what really made the modern computer possible?

Điều gì thực sự tạo ra máy vi tính hiện đại?

Yes, the military involvement is an important part of the story,

Ừ thì, sự can thiệp của quân đội cũng là 1 phần quan trọng của câu chuyện,

but inventing a computer also required other building blocks:

nhưng việc tạo ra máy tính cũng cần những điều khác như:

hộp nhạc,

music boxes,

toy robot flute players,

người máy đồ chơi tự thổi sáo,

harpsichord keyboards,

phím đàn dương cầm

colorful patterns woven into fabric,

họa tiết màu sắc được dệt thành vải,

and that's just a small part of the story.

và đó chỉ là 1 phần nhỏ của câu chuyện.

There's a long list of world-changing ideas and technologies

Có cả danh sách dài các ý tưởng công nghệ thay đổi cả thế giới

that came out of play:

đến từ việc giải trí như:

bảo tàng, cao su,

public museums, rubber,

lý thuyết xác suất, ngành bảo hiểm

probability theory, the insurance business

and many more.

và nhiều thứ khác nữa.

Necessity isn't always the mother of invention.

Nhu cầu không phải luôn là bắt nguồn của các phát minh.

Trạng thái ham vui của ta bắt nguồn từ tính ưa khám phá,

The playful state of mind is fundamentally exploratory,

seeking out new possibilities in the world around us.

tìm kiếm những cơ hội mới ở thế giới xung quanh.

And that seeking is why so many experiences

Việc tìm kiếm như vậy, là lý do vì sao nhiều kinh nghiệm cho thấy

that started with simple delight and amusement

việc bắt đầu bằng những thú vui đơn giản

eventually led us to profound breakthroughs.

đã dẫn ta tới những đột phá xuất sắc.

Tôi thấy điều này gợi ý cho chúng ta cách dạy trẻ em ở trường, và cách

Now, I think this has implications for how we teach kids in school

and how we encourage innovation in our workspaces,

khuyến khích sự đổi mới ở môi trường làm việc,

but thinking about play and delight this way

và những suy nghĩ vui tươi như thế

also helps us detect what's coming next.

cũng giúp chúng ta dự đoán được điều gì sẽ diễn ra tiếp theo.

Thử tưởng tượng, nếu bạn đang ngồi đây, năm 1750

Think about it: if you were sitting there in 1750

trying to figure out the big changes coming to society

cố gắng tìm ra những thay đổi lớn trong xã hội

vào thế kỷ 19, 20,

in the 19th, the 20th centuries,

như máy tự động, máy vi tính,

automated machines, computers,

trí tuệ nhân tạo,

artificial intelligence,

thì 1 cây sáo được lập trình

a programmable flute

entertaining the Parisian elite

để giải trí cho tầng lớp thượng lưu Paris

sẽ hấp dẫn hơn những thứ kia vào lúc đó.

would have been as powerful a clue as anything else at the time.

It seemed like an amusement at best,

Trông có vẻ là trò giải trí,

not useful in any serious way,

vô bổ,

nhưng lại thành khởi đầu của cuộc cách mạng kỹ thuật

but it turned out to be the beginning of a tech revolution

có thể thay đổi cả thế giới.

that would change the world.

You'll find the future

Rồi bạn sẽ thấy trong tương lai

wherever people are having the most fun.

ở bất cứ nơi đâu người ta cũng vui vẻ.