Molly Wright: How Every Child Can Thrive by Five | TED

7,655,904 views ・ 2021-08-09

TED


ဗီဒီယိုကိုဖွင့်ရန် အောက်ပါ အင်္ဂလိပ်စာတန်းများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။

00:00
Transcriber: Ivana Korom Reviewer:
0
0
7000
Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung
00:14
[Baby cooing]
1
14796
1760
(ကလေး ခိုးခိုးခစ်ခစ် အသံ)
00:32
What if I was to tell you
2
32076
2720
ပီကာဘူး ကစားနည်းတစ်ခုဟာ
00:34
that a game of peekaboo could change the world?
3
34836
4920
ကမ္ဘာကို ပြောင်းလဲနိုင်တယ်လို့ ကျွန်မ ပြောမယ်ဆိုရင်ရော။
00:41
Sounds impossible, right?
4
41076
2280
မဖြစ်နိုင်ဘူး ထင်စရာ မဟုတ်လား။
00:43
Well, I’m here today to prove it’s not.
5
43876
3880
ကဲ ဒါက မဟုတ်ဘူးဆိုတာ သက်သေပြဖို့ ကျွန်မ ဒီမှာ ရှိနေတာပါ။
00:48
Hi, I’m Molly and I’m seven.
6
48436
1680
ကျွန်မက Molly ၊ အသက်က ခုနှစ်နှစ်ပါ။
00:50
And this is my little friend, Ari.
7
50156
2280
ဒါက ကျွန်မရဲ့ သူငယ်ချင်းလေး Ari ပါ။
00:52
Say “Hi,” Ari.
8
52636
1680
နှုတ်ဆက်လိုက်ပါဦး Ari ရေ။
00:55
Hi.
9
55276
1320
ဟိုင်း။
00:57
Oh, and this is my neighbor, Amarjot.
10
57116
3040
အိုး၊ဒါက ကျွန်မရဲ့အိမ်နီးချင်း Amarjot ပါ။
01:00
He has to take Ari away now to get ready for our experiment.
11
60756
4280
ကျွန်မတို့ လက်တွေ့စမ်းသပ်မှု အသင့်ပြင်ဖို့ အခု သူ Ari ကို ခေါ်သွားရမှာပါ။
01:05
But don't worry, they'll be back.
12
65156
2360
ဒါပေမဲ့၊ မပူပါနဲ့။ သူတို့ ပြန်လာမှာပါ။
01:08
My talk today is about some powerful things you grownups can do.
13
68916
3600
ဒီနေ့ ဟောပြောချက်က သင်တို့ လူကြီးတွေ လုပ်နိုင်တဲ့၊ ကလေးတွေအဖြစ်
01:12
that shape us as children and the adults we become.
14
72556
3200
ပုံသ္ငင်းပြီး ကျွန်မတို့ လူကြီးတွေ ဖြစ်လာစေတဲ့ အစွမ်းထက်တဲ့အရာတွေပါ။
01:16
How do I know?
15
76556
1560
ဘယ်လိုလုပ်ပြီး ကျွန်မက သိတာလဲ။
01:18
Because my parents and people around me did them early and often.
16
78156
4160
ကျွန်မရဲ့မိဘတွေနဲ့ အနီးတစ်ဝိုက်က လူတွေက ဒါတွေကို စောစီးစွာ၊မကြာခဏ လုပ်တာကြောင့်ပါ။
01:23
I know not all kids are as lucky.
17
83156
2240
ကလေးတွေ အားလုံး ကံကောင်းတာ ကျွန်မ သိတယ်။
01:25
Some of my friends, some kids at my school and many around the world.
18
85436
4280
ကျွန်မရဲ့ သူငယ်ချင်းတချို့၊ ကျွန်မရဲ့ ကျောင်းနဲ့ ကမ္ဘာအနှံ့က ကလေးများစွာပါ။.
01:30
And I would really like to help change that.
19
90196
2720
ဒါကို ပြောင်းလဲဖို့ ကျွန်မ တကယ့်ကို ကူညီချင်တယ်။
01:34
Thanks to scientists,
20
94116
1760
သိပ္ပံပညာရှင်တွေရဲ့ ကျေးဇူးကြောင့်
01:35
we now know just how important the first five years are
21
95876
3360
ပထမဆုံး ငါးနှစ်ဟာ ကျွန်မတို့ရဲ့ ကျန်းမာရေးနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးရေးအတွက်
01:39
for our health and development,
22
99276
2080
အရေးပါပုံကို ကျွန်မတို့ အခု သိတယ်၊
01:41
especially our brains.
23
101396
1840
အထူးသဖြင့် ကျွန်မတို့ရဲ့ဦးနှောက်တွေပါ။
01:43
Ari started learning long before he was even born,
24
103276
3120
Ari ဟာ သူ မွေးတောင် မမွေးခင် အတော်ကြကြာ သူ့မေမေရဲ့
01:46
from inside his mommy’s tummy.
25
106436
1880
ဗိုက်ထဲကနေ စတင် သင်ယူခဲ့တာပါ။
01:48
When Ari was born,
26
108716
1720
Ari ကို မွေးတဲ့အခါ
01:50
he was tiny and he cried all the time.
27
110476
4760
သူက ပိစိကလေးနဲ့ တစ်ချိန်လုံး ငိုခဲ့တယ်။
01:55
He was always hungry and he pooped a lot.
28
115356
4240
သူဟာ အမြဲတမ်း ဗိုက်ဆာနေပြီး အီအီးအများကြီးပါတယ်လေ။
01:59
[Laughter]
29
119636
1800
(ရယ်သံများ)
02:01
Now he laughs and giggles and makes funny noises.
30
121476
3760
အခုတော့ သူဟာ ရယ်လိုက်၊ တခစ်ခစ်လုပ်လိုက်၊ ရယ်စရာ အသံတွေ လုပ်လိုက်နဲ့ပါ။
02:05
But those are just the changes we hear and see.
31
125276
3320
ဒါပေမဲ့ ဒါတွေက ကျွန်မတို့ ကြားရ၊ မြင်ရတဲ့ ပြောင်းလဲမှုတွေပဲရှိသေးတယ်။
02:08
That’s way more going on inside.
32
128636
2960
ဒါက အတွင်းမှာ နောက်ထပ် ဆက်ဖြစ်နေပုံပါ။
02:12
So, let’s talk more about our brains.
33
132316
3880
ဒီတော့ ဦးနှောက်တွေအကြောင်း ထပ်ပြောရအောင်။
02:16
The blue bag is a rough size and weight of a healthy baby’s brain at birth.
34
136556
5520
အိတ်အပြာက အကြမ်းဖျင်း အရွယ်တစ်ခုဖြစ်ပြီး မွေးစမှာ ကျန်းမာတဲ့ ကလေးရဲ့ အလေးချိန်ပါ။
02:22
The red one is a baby’s brain after the first year.
35
142356
4520
အနီရောင်က အခါလည်ပြီးနောက် ကလေးရဲ့ ဦးနှောက်ပါ။
02:26
It almost doubles in volume.
36
146916
2520
ထုထည်အရ နှစ်ဆနီးပါးပါ။
02:30
And by my age, it's almost 90 percent the volume of an adult brain.
37
150036
5800
ကျွန်မရဲ့အရွယ်အရောက်မှာ လူကြီးတစ်ယောက်ရဲ့ ထုထည်ရဲ့ ၉၀% နီးပါးပါ။
02:38
Our brains develop faster in our early years
38
158396
2640
ကျွန်မတို့ရဲ့ ဦးနှောက်တွေဟာ အစောပိုင်းနှစ်တွေမှာ ဘဝထဲက
02:41
than at any other time in our lives.
39
161276
3480
အခြားအချိန်တွေမှာထက် ပိုမြန်မြန် ဖွံ့ဖြိုးတယ်။
02:45
It can create up to one million neural connections every second.
40
165636
5040
စက္ကန့်တိုင်း အာရုံကြော ဆက်သွယ်မှု တစ်သန်းအထိ ဖန်တီးတယ်။
02:51
But we need your help.
41
171476
1560
ဒါပေမဲ့ သင်တို့ရဲ့အကူအညီ လိုတယ်။
02:53
Our healthy development depends on these top five things,
42
173996
4400
ကျွန်မတို့ရဲ့ ကျန်းမာတဲ့ ဖွံ့ဖြိုးမှုဟာ ဒီထိပ်ဆုံး အရာ ငါးခုမှာ မူတည်တယ်။
02:58
One, connecting; two, talking;
43
178516
3480
တစ်၊ ဆက်သွယ်ခြင်း၊ နှစ်၊ စကားပြောခြင်း
03:02
three, playing; four, a healthy home,
44
182036
3840
သုံး၊ ကစားခြင်း လေး၊ ကျန်းမာတဲ့ အိမ်တစ်လုံး၊
03:05
five; community.
45
185916
1920
ငါး၊ လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းပါ။
03:07
All of this helps our brains and us reach our full potential.
46
187996
4240
ဒါအားလုံးက ကျွန်မတို့ရဲ့ ဦးနှောက်တွေကို ကူညီကာ ပြည့်ဝတဲ့ စွမ်းပကားကို ရောက်စေတယ်။
03:12
So what’s something you can do that can really make a difference?
47
192516
4440
ဒီတော့ ခြားနားမှုတစ်ခုကို တကယ် ဖန်တီးနိုင် တဲ့ သင်တို့ လုပ်နိုင်တဲ့ တစ်ခုခုက ဘာလဲ။
03:17
Scientists call it serve and return.
48
197356
2960
သိပ္ပံပညာရှင်တွေက ဒါကို တုံပြန်ဆက်သွယ်မှုလို့ခေါ်တယ်။
03:20
That’s just a grown-up way of saying connect, talk and play with us.
49
200676
5680
လူကြီးတစ်ယောက်က ကျွန်မတို့နဲ့ ဆက်သွယ်၊ စကားပြော၊ ကစားတဲ့ နည်းလမ်းတစ်ခုပါပဲ။
03:26
And here’s the really big news.
50
206596
3240
ဒီမှာတော့ တကယ့် အရေးကြီး သတင်းပါ။
03:29
Amarjot, Ari, you ready?
51
209876
2080
Amarjo ရေ၊ Ari ရေ အသင့်ပဲလား။
03:31
(Audio) Amajat: Ready?
52
211956
1480
(အသံ) Amajat: အသင့်ဖြစ်ပြီလား။
03:33
Molly Wright: Copycat games build imagination and empathy.
53
213476
3560
MW: လိုက်တုတဲ့ ကစားနည်းတွေက စိတ်ကူးနဲ့ မျှဝေခံစားမှုကို တည်ဆောက်ပေးတယ်။
03:37
(Amarjot and Ari laughing)
54
217516
3920
(Amarjot နဲ့ Ari ရယ်နေသည်။)
03:41
Naming games build vocabulary and attention.
55
221716
4040
အမည်ပေးတဲ့ ကစားနည်းတွေက ဝေါဟာရနဲ့ အာရုံစိုက်မှုကို တည်ဆောက်ပေးတယ်။
03:45
Amarjot: Daddy. Ari. Daddy. Ari.
56
225796
4600
Amarjot: ဖေဖေ Ari ။ ဖေဖေ Ari ။
03:50
MW: And games like peekabo -- yep, peekaboo --
57
230436
2840
MW: ပြီးတော့ ပီကာဘူး လို ကစားနည်းတွေက ဟုတ်၊ ပီကာဘူးပါ၊
03:53
actually build memory and trust.
58
233316
2280
မှတ်ဉာဏ်နဲ့ ယုံကြည်မှုကို တကယ် တည်ဆောက်ပေးတယ်။
03:56
Amarjot: Peekaboo!
59
236156
2400
Amarjot: ပီကာဘူး။
03:58
MW: Each time you talk to us, play with us, make us laugh,
60
238596
4600
MW: ကျွန်မတို့ကို သင်တို့ စကားပြောတာ ကစားတာ ရယ်မောစေတဲ့ အကြိမ်တိုင်းဟာ
04:03
it not only builds and strengthens our relationships and mental health,
61
243236
5320
ကျွန်မတို့ရဲ့ ဆက်ဆံရေးတွနဲ့ စိတ်ကျန်းမာရေး ကို တည်ဆောက်၊ အားဖြည့်ပေးရုံမက
04:08
it actually teaches us some of the most important life skills,
62
248596
4160
အရေးအကြီးဆုံး ဘဝ အတတ်ပညာတွေကိုပါ ကျွန်မတို့ကို သင်ပေးတာပါ။
04:12
from making friends to taking the test,
63
252796
2920
မိတ်ဆွေဖွဲ့တာကနေ စာမေးပွဲဖြေတာ၊
04:15
to getting a job,
64
255756
1160
အလုပ်တစ်ခု ရတာ၊
04:16
to one day maybe even starting a family of our own.
65
256956
3920
တစ်နေ့မှာ ကိုယ်ပိုင် မိသားစု ဘဝကို စတင်တာအထိတောင် ဖြစ်လောက်တယ်။
04:21
Interactions early and often matter.
66
261436
2840
စောစောနဲ့ မကြာခဏ တုံ့ပြန်ဆက်သွယ်တွေဟာ အရေးပါတယ်။
04:24
Take it from me,
67
264316
1160
ကျွန်မကို နမူနာကြည့်ပါ။
04:25
the seven-year-old up here talking about brain science.
68
265516
3520
ခုနှစ်နှစ်သမီးလေးက ဒီမှာတက်ပြီး ဦးနှောက် သိပ္ပံပညာအကြောင်း ပြောနေတယ်။
04:29
(Laughter)
69
269076
1440
(ရယ်သံများ)
04:30
OK, now let’s see what happens when the connection is taken away.
70
270556
4360
ကောင်းပြီ၊အခု ဆက်သွယ်မှုတွေ ဖယ်လိုက်တဲ့အခါ ဘာဖြစ်လဲဆိုတာ ကြည့်ရအောင်။
04:37
So now he’s trying to get his dad’s attention again.
71
277756
2920
ဒီတော့ အခု သူဟာ သူ့အဖေရဲ့ ဂရုစိုက်မှုရဖို့ ပြန်ကြိုးစားနေတယ်။
04:40
He’s reaching out like, “That was fun, why have you stopped?”
72
280716
3680
သူ ဒီလို အသိပေးနေတာပေါ့၊ “ပျော်စရာ ကောင်းတဲ့ဟာ၊ ဘာလို့ ရပ်လိုက်တာလဲ။”
04:46
(Ari cries)
73
286596
1960
( Ari ငိုသည်။)
04:48
I know it’s important for adults to use their devices sometimes,
74
288596
4840
တစ်ခါတစ်လေ လူကြီးတွေအတွက် သူတို့ကိရိယာတွေ အသုံးပြုဖို့ အရေးကြီးတာကို ကျွန်မ သိပေမဲ့
04:53
but kids are hardwired to seek out meaningful connections,
75
293476
4840
ကလေးတွေကတော့ အဓိပ္ပာယ်ရှိတဲ့ ဆက်သွယ်မှုတွေ ရှာဖို့ ဗီဇအရ ပါပြီးသားပါ။
04:58
not receiving them causes confusion and stress.
76
298356
3720
ဒါတွေကို မရရှိတာက စိတ်ရှုပ်ထွေးမှုနဲ့ ဖိစီးမှုဖြစ်စေတယ်။
05:02
OK, Amarjot, please re-engage.
77
302956
3120
ကောင်းပြီ၊ Amarjot ရေ၊ ပြန်ဆက်သွယ်လိုက်ပါဦး။
05:06
Amarjot: Ah, there’s Ari.
78
306556
1920
Amarjot: အာ၊ Ari ရေ။
05:08
(Ari laughs)
79
308676
2560
(Ari ရယ်သည်။)
05:13
MW: Now what if our whole childhood was like that last 30 seconds?
80
313436
5920
W: ကဲ ကျွန်မတို့ ကလေးဘဝတစ်ခုလုံး လွန်ခဲ့တဲ့ စက္ကန့် ၃၀ လို ဖြစ်ခဲ့ရင်ရော။
05:19
How hard it would be for a child to feel calm.
81
319916
2720
ကလေးတစ်ယောက်အတွက် စိတ်အေးချမ်းဖို့ ခက်ခဲမှာပဲနော်။
05:23
To feel safe.
82
323676
1840
လုံခြုံတယ်လို့ ခံစားမိဖို့၊
05:26
To learn to trust anyone.
83
326156
2360
လူတိုင်းကို ယုံကြည်ဖို့၊
05:28
And the lifelong impact that would have.
84
328556
3000
ဒါက တစ်သက်တာ သက်ရောက်စေမှာပါ။
05:32
That makes me feel sad.
85
332676
2120
ဒါက ကျွန်မကို ဝမ်းနည်းစေတာပါ။
05:38
Ari only reacted the way he did and recovered so quickly
86
338796
4960
Ari ဟာ သူလုပ်သလို ပြန်တုံ့ပြန်ပြီး အမြန် သက်သာလာတယ်။
05:43
because the connection between him and his dad is usually so strong.
87
343796
4200
သူနဲ့ သူ့အဖေကြားက ဆက်သွယ်မှုဟာ အမြဲလိုလို သိပ်အားကောင်းတာကြောင့်ပါ။
05:48
The positive relationships with the grown-ups in our lives
88
348756
3080
ကျွန်မတို့ရဲ့ဘဝတွေမှာ လူကြီးတွေနဲ့ အပြုသဘော ဆက်နွယ်မှုတွေက
05:51
gives kids the confidence we need
89
351876
2880
အကြောင်းအရာသစ်တွေ စမ်းကြည့်ဖို့၊ စူးစမ်းဖို့နဲ့
05:54
to try new things, to explore and be a kid.
90
354796
6000
ကလေးတစ်ယောက်ဖြစ်ဖို့ လိုအပ်တဲ့ ယုံကြည်စိတ်ကို ပေးတယ်။
06:01
So please,
91
361916
2480
ဒီတော့ ကျေးဇူးပြုပြီး
06:04
try to remember the most special period for our development is
92
364436
4680
ကျွန်မတို့ရဲ့ ဖွံ့ဖြိုးမှုအတွက် အထူးခြားဆုံး ကာလက ပထမ ငါးနှစ်ဆိုတာ
06:09
the first five years.
93
369156
3080
သတိရဖို့ ကြိုးစားပေးပါ။
06:12
Starting from inside mommy’s tummy.
94
372396
2800
မေ့မေ့ရဲ့ ဗိုက်ထဲကနေ စတင်ပါတယ်။
06:15
What’s something really impactful you can do?
95
375276
2840
သင်တို့ လုပ်နိင်တဲ့ တကယ် သက်ရောက်မှုရှိတဲ့ တစ်ခုခုက ဘာလဲ။
06:18
Serve and return.
96
378556
2560
တုံ့ပြန်ဆက်သွယ်မှုပါ။
06:21
And when?
97
381916
1720
ပြီးတော့ ဘယ်အချိန်မှာလဲ။
06:23
Early and often.
98
383756
2280
စောစောနဲ့ မကြာခဏပါ။
06:26
Please give it up for a Amarjot and Ari.
99
386876
2880
Amarjot နဲ့ Ari အတွက် လက်ခုပ်သံလေး။
06:29
(Applause)
100
389836
6960
(လက်ခုပ်သံများ)
06:37
Every moment together is an opportunity
101
397516
4000
အတူရှိတဲ့ အချိန်တိုင်းဟာ ဆက်သွယ်ဖို့၊ စကားပြောဖို့၊ ကစားဖို့
06:41
to connect, talk and play.
102
401556
3120
အခွင့်အလမ်းတစ်ခုပါ။
06:45
Imagine the difference we could make if everyone everywhere did this.
103
405476
6360
နေရာတိုင်းက လူတိုင်း ဒါကို လုပ်ရင် ဖန်တီး နိုင်တဲ့ ခြားနားမှုတစ်ခုကိုစိတ်ကူးကြည့်ပါ။
06:53
To us, the children,
104
413356
3400
ကျွန်မတို့ ကလေးတွေအတွက်
06:56
it’s so much more than just a game.
105
416796
4320
ဒါက ကစားနည်းတစ်ခုထက် အများကြီးပိုပါတယ်။
07:04
It's our future.
106
424156
1400
ဒါက ကျွန်မတိုရဲ့ အနာဂတ်ပါ။
07:06
Thank you.
107
426076
1000
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
07:07
(Applause)
108
427116
1280
(လက်ခုပ်သံများ)
07:08
See? Peekaboo really can change the world.
109
428436
3240
မြင်တယ်နော်၊ ပီကာဘူးက ကမ္ဘာကို ပြောင်းလဲနိုင်ပါတယ်နော်။
07:11
(Applause)
110
431716
1920
(လက်ခုပ်သံများ)
ဤဝဘ်ဆိုဒ်အကြောင်း

ဤဆိုက်သည် သင့်အား အင်္ဂလိပ်စာလေ့လာရန်အတွက် အသုံးဝင်သော YouTube ဗီဒီယိုများနှင့် မိတ်ဆက်ပေးပါမည်။ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှ ထိပ်တန်းဆရာများ သင်ကြားပေးသော အင်္ဂလိပ်စာသင်ခန်းစာများကို သင်တွေ့မြင်ရပါမည်။ ဗီဒီယိုစာမျက်နှာတစ်ခုစီတွင် ပြသထားသည့် အင်္ဂလိပ်စာတန်းထိုးများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။ စာတန်းထိုးများသည် ဗီဒီယိုပြန်ဖွင့်ခြင်းနှင့်အတူ ထပ်တူပြု၍ လှိမ့်သွားနိုင်သည်။ သင့်တွင် မှတ်ချက်များ သို့မဟုတ် တောင်းဆိုမှုများရှိပါက ဤဆက်သွယ်ရန်ပုံစံကို အသုံးပြု၍ ကျွန်ုပ်တို့ထံ ဆက်သွယ်ပါ။

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7