Molly Wright: How every child can thrive by five | TED

Transcriber: Ivana Korom Reviewer:

Аудармашы: Bakytgul Salykhova Редактор: Ainur Akhmetova

[Baby cooing]

[Сәби былдырлайды]

What if I was to tell you

Егер мен сіздерге

that a game of peekaboo could change the world?

тығылмақ ойыны әлемді өзгертеді деп айтсам қалай қарайсыздар?

Sounds impossible, right?

Мүмкін емес сияқты, солай ма?

Well, I’m here today to prove it’s not.

Бұл ойыңыз қате екенін айту үшін келдім.

Сәлем. Есімім Молли. Жетідемін.

Hi, I’m Molly and I’m seven.

And this is my little friend, Ari.

Бұл менің кішкентай досым Ари

Say “Hi,” Ari.

Ари, амандасайық.

Hi.

Сәлем.

Oh, and this is my neighbor, Amarjot.

Ал бұл менің көршім Амарджот.

He has to take Ari away now to get ready for our experiment.

Экспериментімізге дайындалу үшін ол қазір Ариді алып кетуі керек.

But don't worry, they'll be back.

Бірақ уайымдамаңыз, олар қайтып келеді.

My talk today is about some powerful things you grownups can do.

Менің бүгінгі әңгімем сіздер ересектер жасай алатын нәрселер туралы.

that shape us as children and the adults we become.

Бұл бізді бала ретінде қалыптастырады және біз ересек боламыз.

How do I know?

Оны қайдан білемін?

Because my parents and people around me did them early and often.

Себебі менің ата-анам және айналамдағы адамдар оны жиі жасайтын.

I know not all kids are as lucky.

Балалардың бәрі бақытты емес екенін білемін.

Some of my friends, some kids at my school and many around the world.

Кейбір достарым, мектебімдегі кей балалар және дүниежүзіндегі балалар да.

And I would really like to help change that.

Ал мен мұны өзгертуге көмектескім келеді.

Thanks to scientists,

Ғалымдардың арқасында

we now know just how important the first five years are

алғашқы бес жыл

for our health and development,

денсаулығымыз бен дамуымыз, әсіресе, миымыз

especially our brains.

үшін қаншалықты маңызды екенін білеміз.

Ari started learning long before he was even born,

Ари тумай тұрып үйрене бастады,

from inside his mommy’s tummy.

анасының ішінде жатқанда.

When Ari was born,

Ари дүниеге келгенде

he was tiny and he cried all the time.

ол кішкентай және жылауық болды.

He was always hungry and he pooped a lot.

Ол үнемі аш болатын және үлкен дәретке көп баратын.

[Laughter]

[Күлкі]

Now he laughs and giggles and makes funny noises.

Қазір ол күледі, сықылықтайды және қызық дыбыстар шығарады.

But those are just the changes we hear and see.

Бірақ бұл тек біз еститін және көретін өзгерістер.

That’s way more going on inside.

Одан көбі іште жүріп жатыр.

So, let’s talk more about our brains.

Сонымен миымыз туралы көбірек сөйлесейік.

The blue bag is a rough size and weight of a healthy baby’s brain at birth.

Көк сөмкенің өлшемі мен салмағы жаңа туған дені сау баланың миындай.

The red one is a baby’s brain after the first year.

Қызылы – бір жасқа толған баланың миы.

It almost doubles in volume.

Көлемі екі есеге жуық артқан.

And by my age, it's almost 90 percent the volume of an adult brain.

Ал менің жасымда ол ересек адам миының көлемінің 90% жуықтады.

Our brains develop faster in our early years

Миымыз алғашқы жылдары

than at any other time in our lives.

өміріміздің басқа кезіне қарағанда тезірек дамиды.

It can create up to one million neural connections every second.

Ол секунд сайын миллионға жуық нейрон байланыстарын жасай алады.

But we need your help.

Бірақ бізге көмектеріңіз керек.

Our healthy development depends on these top five things,

Біздің деніміз сау болып дамуымыз осы бес нәрсеге байланысты.

One, connecting; two, talking;

Біріншісі, байланыс; екіншісі, сөйлесу;

three, playing; four, a healthy home,

үшіншісі, ойнау; төртіншісі, таза үй,

five; community.

бесіншісі, қауымдастық.

All of this helps our brains and us reach our full potential.

Мұның бәрі миымызға көмектеседі және өз әлеуетімізді толық дамыта аламыз.

So what’s something you can do that can really make a difference?

Сонымен шынымен өзгеріс жасайтын не істей аласыз?

Scientists call it serve and return.

Ғалымдар оны қызмет ету және қайтару деп атайды.

That’s just a grown-up way of saying connect, talk and play with us.

Бұл үлкендердің тілінде бізбен байланыс, сөйлес және ойна деген сөз.

And here’s the really big news.

Міне, мынау нағыз үлкен жаңалық.

Amarjot, Ari, you ready?

Амаржот, Ари, дайынсыңдар ма?

(Audio) Amajat: Ready?

(Аудио) Амаржот: Дайынсың ба?

Molly Wright: Copycat games build imagination and empathy.

Молли Райт: Қайталап жасау ойындары қиял мен эмпатияны дамытады.

(Amarjot and Ari laughing)

(Амаржот пен Ари күледі)

Naming games build vocabulary and attention.

Атаулармен ойнау сөздік қорын арттырады және назарын аудартады.

Amarjot: Daddy. Ari. Daddy. Ari.

Амаржот: Әке. Ари. Әке. Ари.

MW: And games like peekabo -- yep, peekaboo --

МР: Пикабо сияқты ойындар -- иә, пикабо...

actually build memory and trust.

есте сақтау мен сенімді қалыптастырады.

Amarjot: Peekaboo!

Амаржот: Пикабу!

MW: Each time you talk to us, play with us, make us laugh,

МР: Бізбен сөйлескен сайын, ойнаңыздар, күлдіріңіздер,

it not only builds and strengthens our relationships and mental health,

бұл қарым-қатынасымыз бен психикалық денсаулығымызды нығайтып қана қоймай,

it actually teaches us some of the most important life skills,

ол бізді ең маңызды өмірлік дағдылардың кейбіріне үйретеді,

from making friends to taking the test,

мысалы, дос табудан тест тапсыруға дейін,

to getting a job,

жұмысқа тұру,

to one day maybe even starting a family of our own.

бір күні, мүмкін, өз отбасымызды құрамыз.

Interactions early and often matter.

Қарым-қатынасты ерте және жиі жасау өте маңызды.

Take it from me,

Менен үйреніңдер,

the seven-year-old up here talking about brain science.

жеті жасар бала ми туралы ғылыми зерттеулерін айтып жатыр.

(Laughter)

(Күлкі)

OK, now let’s see what happens when the connection is taken away.

Жарайды, енді байланыс жойылғанда не болатынын көрейік.

So now he’s trying to get his dad’s attention again.

Ол қазір әкесінің назарын өзіне аударуға тырысып жатыр.

He’s reaching out like, “That was fun, why have you stopped?”

Ол қолын созады, «Бұл қызық болды, сен неге тоқтадың?»

(Ari cries)

(Ари жылап жатыр)

I know it’s important for adults to use their devices sometimes,

Ересектерге құрылғыларын пайдалану маңызды екенін білемін,

but kids are hardwired to seek out meaningful connections,

бірақ балалар мағыналы байланыстар іздейді,

not receiving them causes confusion and stress.

ал оны алмаса шатасу мен күйзеліске түседі.

OK, Amarjot, please re-engage.

Жарайды, Амаржот, қайта қосылыңыз.

Amarjot: Ah, there’s Ari.

Амаржот: А, міне бұл Ари екен ғой.

(Ari laughs)

(Ари күледі)

MW: Now what if our whole childhood was like that last 30 seconds?

МР: Ал енді біздің балалық шағымыз соңғы 30 секунд сияқты болса ше?

How hard it would be for a child to feel calm.

Баланың өзін тыныш сезінуі үшін қандай қиын болар еді.

To feel safe.

Өзін қауіпсіз сезіну үшін.

To learn to trust anyone.

Кез келген адамға сенуді үйрену үшін.

And the lifelong impact that would have.

Бұл өмір бойына әсер етеді.

That makes me feel sad.

Бұл менің көңілімді түсіреді.

Ari only reacted the way he did and recovered so quickly

Ари тек ол сияқты әрекет етті және тез қалпына келді,

because the connection between him and his dad is usually so strong.

өйткені оның әкесімен арасындағы байланыс сондай күшті.

The positive relationships with the grown-ups in our lives

Өміріміздегі үлкендермен позитивті қарым-қатынастар

gives kids the confidence we need

балаларға қажетті сенімділік береді,

to try new things, to explore and be a kid.

жаңа нәрселерді байқап көруге, зерттеуге және бала болуға көмектеседі.

So please,

Сондықтан

try to remember the most special period for our development is

біздің дамуымыз үшін ең ерекше кезеңді есте сақтауға тырысыңыз,

the first five years.

ол – алғашқы бес жыл.

Starting from inside mommy’s tummy.

Ананың құрсағында жатқан кезден басталады.

What’s something really impactful you can do?

Шын мәнінде маңызды не жасай аласыз?

Serve and return.

Көрсету және қайталау.

And when?

Қашан?

Early and often.

Мүмкіндігінше ерте және жиі.

Please give it up for a Amarjot and Ari.

Амаржот пен Ари үшін одан бас тартыңыз.

(Applause)

(Қол шапалақтау)

Every moment together is an opportunity

Бірге болған әрбір сәт – бұл байланыс

to connect, talk and play.

орнату, сөйлесу және ойнау мүмкіндігі.

Imagine the difference we could make if everyone everywhere did this.

Бәрі осылай жасай алса, қандай айырмашылық болатынын елестетіп көріңізші.

To us, the children,

Біздер, балалар үшін,

it’s so much more than just a game.

бұл жай ғана ойын емес.

It's our future.

Бұл – біздің болашағымыз.

Thank you.

Көп рақмет!

(Applause)

(Қол шапалақтау)

See? Peekaboo really can change the world.

Көрдіңіздер ме? Пикабу шынымен әлемді өзгерте алады.

(Applause)

(Қол шапалақтау)