Molly Wright: How every child can thrive by five | TED

Transcriber: Ivana Korom Reviewer:

Translator: Rupesh Gautam Reviewer: Nirajan Thapa

[Baby cooing]

[बच्चाको मन्द आवाज]

What if I was to tell you

के होला यदि मैले तपाईंहरुलाई यो भनेँ कि

that a game of peekaboo could change the world?

लुकीमाउ खेलले संसार परिवर्तन गर्न सक्छ?

Sounds impossible, right?

सुन्दा असम्भव लाग्छ है?

Well, I’m here today to prove it’s not.

आज म प्रमाणित गर्छु कि त्यो असम्भव छैन।

Hi, I’m Molly and I’m seven.

नमस्ते! म मली, म सात वर्षकी भएँ।

And this is my little friend, Ari.

अनि यो चाहिँ मेरो फुच्चे साथी आरी हो।

Say “Hi,” Ari.

नमस्ते भन, आरी।

Hi.

नमस्ते!

Oh, and this is my neighbor, Amarjot.

अनि वहाँ चाहिँ मेरा छिमेकी, अमरजोत।

He has to take Ari away now to get ready for our experiment.

वहाँले हाम्रो परीक्षणको तयारी गर्नका लागि आरीलाई लिएर जाँदै हुनुहुन्छ।

But don't worry, they'll be back.

तर सूर्ता नलिनुस्, वहाँहरु फिर्ता आउनुहुनेछ।

My talk today is about some powerful things you grownups can do.

मेरो आजको प्रवचन ती प्रभावशाली चिजहरुका बारेमा हो जो वयस्कहरुले गर्न सक्छन्

that shape us as children and the adults we become.

जसले हाम्रो बालापन र वयस्क अवस्थालाई आकार दिन्छन्।

How do I know?

मलाई यो कसरी थाहा भयो?

Because my parents and people around me did them early and often.

किनकी मेरा बा-आमा र वरिपरिका ठूला मान्छेले मेरो बालापनदेखि बारम्बार ती काम गर्नुभयो।

I know not all kids are as lucky.

मलाई थाहा छ सबै बच्चा म जति भाग्यमानी छैनन्।

Some of my friends, some kids at my school and many around the world.

मेरा केही साथी, मेरो स्कूलका केही बच्चा अनि संसारभरका धेरै बच्चा।

And I would really like to help change that.

र यो अवस्थामा परिवर्तन ल्याउन म सहयोग गर्न चाहन्छु।

Thanks to scientists,

वैज्ञानिकहरुलाई धेरै धन्यवाद,

we now know just how important the first five years are

जसले गर्दा हामीलाई थाहा छ जीवनका प्रथम ५ वर्ष कति महत्वपूर्ण छन्

for our health and development,

हाम्रो स्वास्थ्य अनि विकाशका लागि

especially our brains.

अझ विशेषगरी हाम्रो दिमाग विकाशका लागि।

Ari started learning long before he was even born,

आरीले आफू जन्मनुभन्दा धेरै अगाडिदेखि सिक्न सुरु गरिसकेको थियो

from inside his mommy’s tummy.

आफ्नो आमाको पेटमा हुँदा देखि नै।

When Ari was born,

जब आरी जन्मियो,

he was tiny and he cried all the time.

ऊ धेरै सानो थियो अनि जतिबेला पनि रुन्थ्यो।

He was always hungry and he pooped a lot.

उसलाई जतिबेला पनि भोक लाग्थ्यो अनि उसले धेरै आची गर्थ्यो।

[Laughter]

[सबै जना हाँस्छन्]

Now he laughs and giggles and makes funny noises.

आजभोली ऊ हाँस्छ, खुसी हुन्छ अनि रमाइला आवाजहरु निकाल्छ।

But those are just the changes we hear and see.

तर ती त हामीले सुन्ने र देख्ने परिवर्तनहरु मात्रै हुन्।

That’s way more going on inside.

उभित्र अरू धेरै थोक भइरहेका छन्।

So, let’s talk more about our brains.

हाम्रो दिमागका बारेमा केही चर्चा गरौँ है।

The blue bag is a rough size and weight of a healthy baby’s brain at birth.

यो नीलो झोला एउटा स्वस्थ नवशिशुको दिमागको आकार र तौल जत्तिकै छ।

The red one is a baby’s brain after the first year.

रातो झोला चाहिँ एक बर्षको बच्चाको दिमाग जत्रो छ।

It almost doubles in volume.

एक बर्षमा त्यो लगभग दुईगुना ठूलो हुन्छ।

And by my age, it's almost 90 percent the volume of an adult brain.

मेरो उमेरसम्ममा त त्यो वयष्क दिमागको ९० प्रतिशत जतिको हुन्छ।

Our brains develop faster in our early years

हाम्रो जीवनका सुरुवाती वर्षहरुमा

than at any other time in our lives.

अन्य चरणको तुलनामा हाम्रो दिमागको विकाश धेरै छिटो गतिमा हुन्छ।

It can create up to one million neural connections every second.

हाम्रो दिमागले प्रति सेकेण्ड दश लाखसम्म मस्तिस्किय सम्बन्धहरु बनाउन सक्छ।

But we need your help.

तर हामी तपाईंको सहयोग चाहन्छौँ।

Our healthy development depends on these top five things,

हाम्रो स्वस्थ विकाश यी पाँच चिजहरुमा भर पर्दछ

One, connecting; two, talking;

एक, जोडिनु; दुई, कुरा गर्नु;

three, playing; four, a healthy home,

तीन, खेल्नु; चार, असल घरपरिवार;

five; community.

पाँच, समुदाय।

All of this helps our brains and us reach our full potential.

यी सबै कुराले हाम्रो दिमागलाई मदत गर्दै पूर्ण क्षमता हासिल गर्न सहयोग गर्छन्।

So what’s something you can do that can really make a difference?

त्यसोभए के काम हो त जुन तपाईंले गरेर साँच्चिकै परिवर्तन ल्याउन सक्नुहुन्छ?

Scientists call it serve and return.

वैज्ञानिकहरु यसलाई पेश गर्नु अनि फर्काउनु भन्छन्।

That’s just a grown-up way of saying connect, talk and play with us.

खासमा त्यो भनेको ठूला मान्छेको भाषामा जोडिनु, कुरा गर्नु र खेल्नु हो।

And here’s the really big news.

अनि अब पालो सबैभन्दा ठूलो खबरको।

Amarjot, Ari, you ready?

अमरजोत, आरी, के तपाईंहरु तयार हुनुहुन्छ?

(Audio) Amajat: Ready?

(ध्वनि) अमरजोत: तयार हुनुहुन्छ?

Molly Wright: Copycat games build imagination and empathy.

मलि राइट: नक्कल गर्ने खेलले कल्पना र सहानुभूतिको विकाश गर्न मद्दत गर्छन्

(Amarjot and Ari laughing)

(अमरजोत र आरी हाँस्छन्)

Naming games build vocabulary and attention.

नाम राख्ने खेलहरुले शब्दावली र ध्यान बढाउँछन्।

Amarjot: Daddy. Ari. Daddy. Ari.

अमरजोत: बाबा । अरी । बाबा । अरी ।

MW: And games like peekabo -- yep, peekaboo --

मली: अनि लुकामारीजस्ता खेलहरुले -- हो लुकामारीले --

actually build memory and trust.

वास्तवमा स्मरणशक्ति र विश्वाशको विकाश गर्दछन्।

Amarjot: Peekaboo!

अमरजोत: ढ्याप्प!

MW: Each time you talk to us, play with us, make us laugh,

मली: हरेक पल्ट जब तपाईं हामीसँग बोल्नुहुन्छ, खेल्नुहुन्छ,अनि हँसाउनुहुन्छ,

it not only builds and strengthens our relationships and mental health,

त्यसले हाम्रो सम्बन्ध र मानसिक स्वास्थ्य- लाई बलियो बनाउने काम मात्रै गर्दैन,

it actually teaches us some of the most important life skills,

वास्तवमा त्यसले हामीलाई धेरै महत्वपूर्ण जीवन जिउने कलाहरु पनि सिकाउँछ।

from making friends to taking the test,

साथी बनाउने देखि लिएर परीक्षा दिनेसम्म,

to getting a job,

जागिर पाउने देखि लिएर,

to one day maybe even starting a family of our own.

भविष्यमा एक दिन सायद आफ्नै परिवार निर्माण गर्नेसम्म।

Interactions early and often matter.

बाल्यकालदेखि नै बारम्बार अन्तरकृया महत्वपूर्ण हुन्छ।

Take it from me,

मलाई नै हेर्नुस्,

the seven-year-old up here talking about brain science.

एउटी सात वर्षकी बच्चीले मस्तिष्क विज्ञानको कुरा गर्दै छ।

(Laughter)

(सबै जना हाँस्छन् )

OK, now let’s see what happens when the connection is taken away.

ठीक छ, अब हेरौँ के हुन्छ जब त्यो सम्बन्धलाई छुट्टयाइन्छ।

So now he’s trying to get his dad’s attention again.

अब ऊ आफ्नो बाबाको ध्यान फेरि आफूतिर तान्ने प्रयास गर्दै छ।

He’s reaching out like, “That was fun, why have you stopped?”

उसले यो भनिरहेको छ, “रमाइलो भइरहेको थियो, किन रोकिनुभएको?”

(Ari cries)

(आरी रुन्छ )

I know it’s important for adults to use their devices sometimes,

मलाई थाहा छ ठूला मान्छेहरुलाई कहिलेकाहीँ आफ्नो फोन इत्यादी चलाउन जरुरी हुन्छ

but kids are hardwired to seek out meaningful connections,

तर बच्चाहरु जन्मजातै अर्थपूर्ण सम्बन्ध खोज्ने हुन्छन्,

not receiving them causes confusion and stress.

अनि त्यो नपाउँदा उनीहरु अन्यौल र तनाव महसुस गर्छन्।

OK, Amarjot, please re-engage.

ठीक छ, अमरजोत, फेरि खेल्नुहोस्।

Amarjot: Ah, there’s Ari.

अमरजोत: ओहो, आरी यहाँ पो छ।

(Ari laughs)

(आरी हाँस्छ)

MW: Now what if our whole childhood was like that last 30 seconds?

मली: यदि हाम्रो सम्पूर्ण बालापन ती अघिका ३० सेकेण्डजस्तो भए के होला?

How hard it would be for a child to feel calm.

कति गार्हो हुन्छ होला एउटा बच्चालाई शान्त महसुस गर्न

To feel safe.

सुरक्षित महसुस गर्न,

To learn to trust anyone.

कसैलाई विश्वाश गर्न सिक्न।

And the lifelong impact that would have.

र जीवन पर्यन्त पार्न सक्ने प्रभाव।

That makes me feel sad.

त्यो कुरा सोच्दा मलाई दु:ख लाग्छ।

Ari only reacted the way he did and recovered so quickly

आरीले त्यस्तो व्यवहार देखाएर पनि ऊ तुरुन्तै ठिक भयो

because the connection between him and his dad is usually so strong.

किनकी उसको र उसको बाबाको सम्बन्ध धेरैजसो मजबुत छ।

The positive relationships with the grown-ups in our lives

हाम्रा दैनिक जीवनसँग जोडिएका ठूलाबडासँगका सकारात्मक सम्बन्धहरूले

gives kids the confidence we need

बच्चाहरुलाई आत्मविश्वास दिन्छन्

to try new things, to explore and be a kid.

नयाँ कुराहरु प्रयास गर्ने, खोज गर्ने अनि बच्चा नै बनिरहने।

So please,

त्यसैले कृपया,

try to remember the most special period for our development is

यो याद गर्ने प्रयास गर्नुहोस् कि हाम्रो विकासको सबैभन्दा महत्वपूर्ण अवधि

the first five years.

हाम्रो जीवनका प्रथम पाँच वर्ष हुन्।

Starting from inside mommy’s tummy.

आमाको गर्भमा भएको समयदेखि नै।

What’s something really impactful you can do?

त्यस्तो प्रभावशाली के काम तपाईंले गर्न सक्नुहुन्छ त?

Serve and return.

सेवा गर्नु र फिर्ता गर्नु।

And when?

अनि कहिले?

Early and often.

सानैदेखि अनि बारम्बार।

Please give it up for a Amarjot and Ari.

कृपया अमरजोत र आरीका लागि ताली बजाउनुहोस्।

(Applause)

(सबैले ताली बजाउँछन्)

Every moment together is an opportunity

सँगै बिताइएको हरेक पल एउटा मौका हो

to connect, talk and play.

जोडिन, बात मार्न र खेल्नलाई ।

Imagine the difference we could make if everyone everywhere did this.

सबैतिर सबैजनाले यति गरेको खण्डमा हामीले ल्याउनसक्ने परिवर्तनको कल्पना गर्नुहोस् त!

To us, the children,

हामी बच्चाहरुका लागि

it’s so much more than just a game.

यो एक खेलभन्दा धेरै ठूलो कुरा हो।

It's our future.

यो हाम्रो भविष्य हो।

Thank you.

धन्यवाद!

(Applause)

(सबैले ताली बजाउँछन् )

See? Peekaboo really can change the world.

देख्नुभयो नि? लुकामारीले साँच्चै संसार परिवर्तन गर्नसक्छ।

(Applause)

(सबैले ताली बजाउँछन् )