A garden in my apartment | Britta Riley

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

ရှင်တို့ အများလိုပဲ ကျွန်မလည်းပဲ

I, like many of you,

မြို့ကြီးတွေမှာ နေထိုင်တဲ့ ကမ္ဘာမြေပေါ်က ဘီလီယံ

am one of the two billion people on Earth who live in cities.

နှစ်သန်းထဲက တစ်ယောက်ပါ။

And there are days -- I don't know about the rest of you --

နေ့တွေရှိပါတယ်၊ ကျန်တဲ့ ရှင်တို့အကြောင်း တော့ ကျွန်မ မသိဘူး၊

but there are days when I palpably feel

ကျွန်မရဲ့ ဘဝရဲ့ တော်တော်များများ အရာရာတိုင်းအတွက်

how much I rely on other people

အခြားသူတွေကို ဘယ်လောက်များ မှီခိုရလဲဆိုတာ

for pretty much everything in my life.

သိသိသာသာ ခံစားမိတဲ့ နေ့တွေရှိပါတယ်။

And some days, that can even be a little scary.

တစ်ချို့နေ့တွေဆို နည်းနည်းတောင် လန့်စရာကောင်းနိုင်တယ်။

But what I'm here to talk to you about today

ဒါပေမဲ့ ဒီနေ့ ဒီနေရာမှာ ရှင်တို့ကို

ပြောမယ့်အကြောင်းက ဒီတူညီတဲ့ အြပန်အလှန် မှီခိုမှုဟာ

is how that same interdependence

is actually an extremely powerful social infrastructure

ပွင့်လင်းတဲ့ အရင်းအမြစ် ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်ခြင်း သုံးလိုက်ရင်

အများပြည်သူ ပြဿနာတွေကို ကူညီ ကုသဖို့

that we can actually harness

to help heal some of our deepest civic issues,

ကျွန်မတို့ ထိန်းချုပ်အသုံးပြုနိုင်တဲ့ တကယ်ပဲ အလွန်အမင်း အားကောင်းတဲ့

if we apply open-source collaboration.

လူမှုရေး အခြေခံအဆောက်အအုံ ဖြစ်ပုံကိုပါ။

လွန်ခဲ့တဲ့ တစ်နှစ်၊ နှစ်နှစ်က

A couple of years ago,

I read an article by New York Times writer Michael Pollan,

ကျွန်မ ဖတ်လိုက်ရတဲ့ New York Times စာရေးဆရာ

Michael Pollan ရဲ့ဆောင်းပါးမှာ ဆွေးနွေးထားတာက ကိုယ်ပိုင် အစားအစာ

in which he argued that growing even some of our own food

စိုက်ပျိုးခြင်းတောင်မှ ပတ်ဝန်းကျင်အတွက်ကို

is one of the best things that we can do for the environment.

လုပ်နိုင်တဲ့ အကောင်းဆုံးတစ်ခုတဲ့။

ကဲ ဒါကို ဖတ်နေတုန်းက

Now at the time that I was reading this,

ဆောင်းတွင်း ခေါင်ခေါင်ကြီးဖြစ်ပြီး

it was the middle of the winter

and I definitely did not have room for a lot of dirt

New York City က ကျွန်မရဲ့တိုက်ခန်းမှာ

ညစ်ပတ်တာ အများကြီးအတွက် လုံးဝ နေရာမရှိခဲ့ဘူး။

in my New York City apartment.

So I was basically just willing to settle

ဒါနဲ့ အဓိကက နောက် Wired မဂ္ဂဇင်းတစ်စောင်

for just reading the next Wired magazine

ဖတ်ရုံ အတွက် ငြိမ်နေချင်စိတ် ဖြစ်နေပြီး

and finding out how the experts were going to figure out

ကျွမ်းကျင်သူတွေ အနာဂတ် ပြဿနာအားလုံးကို

how to solve all these problems for us in the future.

ကျွန်မတို့အတွက် ဘယ်လို ဖြေရှင်းဖို့ ကြံဆနေတယ်ဆိုတာ ရှာနေတာပေါ့။

ဒါပေမဲ့ ဆောင်းပါးထဲမှာ တကယ်တမ်း

But that was actually exactly the point

that Michael Pollan was making in this article --

Michael Pollan ထောက်ပြနေတဲ့ အချက် အတိအကျက

it's precisely when we hand over

ဒီအရာအားလုံးအတွက် တာဝန်ကို

the responsibility for all these things to specialists

ကျွမ်းကျင်သူတွေဆီ လွှဲပြောင်းတဲ့အခါ

ကျွန်မတို့ဟာ ရှုပ်ပွတာမျိုးတွေ ဖြစ်စေတာ၊

that we cause the kind of messes that we see with the food system.

အစားအစာ စနစ်နဲ့တွဲမြင်တာဟာ အတိအကျပါပဲ။

So, I happen to know a little bit from my own work

ဒါနဲ့ ကိုယ်ပိုင်အလုပ်ကနေ နည်းနည်းသိလိုက်ရတာက

about how NASA has been using hydroponics

NASA ဟာ အာကာသမှာ အစားအစာကို စူစမ်းဖို့ မြေမဲ့စိုက်ပျိုးခြင်းကို

to explore growing food in space.

သုံးနေပုံ အကြောင်းပါ။

အပင်တွေရဲ့ အမြစ်စနစ်တွေပေါ်ကို အဆင့်မြင့် မြေဆီလွာရည်လိုမျိုးတွေ

And that you can actually get optimal nutritional yield

ထည့်ပေးခြင်းနဲ့ သင့်တော်တဲ့

by running a kind of high-quality liquid soil over plants' root systems.

အဟာရ ပမာဏကို တကယ်ရနိုင်တာပါ။

ဟင်းရွက်ပင် တစ်ပင်အတွက်

Now to a vegetable plant,

my apartment has got to be about as foreign as outer space.

ကျွန်မ တိုက်ခန်းဟာ အာကာသ ဟင်းလင်းပြင်လောက်

မျိုးခြားဖြစ်ဖို့လိုပါတယ်။

ဒါပေမဲ့ သဘာဝ အလင်းနဲ့ တစ်နှစ်လုံး မိုးလေဝသ

But I can offer some natural light

and year-round climate control.

ထိန်းချုပ်တာတော့ လုပ်ပေးနိုင်ပါတယ်။

ရှေ့နှစ်နစ်ကို ကျော်လိုက်ရအောင်။

Fast-forward two years later:

အခု ကျွန်မတို့ ပြတင်း စိုက်ခင်းတွေရှိတယ်၊

we now have window farms,

which are vertical, hydroponic platforms

ဒါတွေဟာ အိမ်တွင်း အစားအစာပျိုးခြင်းအတွက်

ထောင်လိုက် မြေမဲ့စိုက်ပျိုးခြင်း ကြမ်းခင်းတွေပါ။

for food-growing indoors.

And the way it works is that there's a pump at the bottom,

ဒါ အလုပ်လုပ်ပုံက အခြေမှာ ပန့်တစ်ခုရှိတယ်၊

which periodically sends this liquid nutrient solution up to the top,

ဒါက ဒီအဟာရ ​ပျော်ရည်ကို ထိပ်ဖျားထိ ပုံမှန်ပို့ပေးတယ်၊

နောက် ရွံ့လုံးတွေထဲမှာ ချိတ်ဆွဲ ထားတဲ့ အပင် အမြစ်စနစ်တွေကနေ

which then trickles down through plants' root systems

that are suspended in clay pellets --

တစ်လိမ့်ချင်း စီးသွားတယ်။

ဒီတော့ ညစ်ပတ်တာ မပါတော့ဘူးပေါ့။

so there's no dirt involved.

Now light and temperature vary with each window's microclimate,

အခု အလင်းရောင်နဲ့ အပူချိန်က ပြတင်း

တစ်ခုစီရဲ့ မိုးလေဝသအလိုက် ပြောင်းပါတယ်။

ဒီတော့ ပြတင်း စိုက်ခင်းတစ်ခုဟာ

so a window farm requires a farmer,

လယ်သမားတစ်ဦး လိုအပ်ပြီး

သူမရဲ့ ပြတင်း စိုက်ခင်းမှာ ဘယ်သီးနှံမျိုး

and she must decide

what kind of crops she is going to put in her window farm,

စိုက်မယ်၊ အစာကို သဘာဝမြေဩဇာ

ကျွေး၊ မကျွေး ဆိုတာ ဆုံးဖြတ်ရပါမယ်။

and whether she is going to feed her food organically.

အဲဒီအချိန်က ပြတင်းစိုက်ခင်း ဆိုတာ စမ်းသပ်ခြင်း

Back at the time,

a window farm was no more than a technically complex idea

အများကြီး လိုအပ်မယ့် နည်းပညာအရ

that was going to require a lot of testing.

ရှုပ်ထွေးတဲ့ စိတ်ကူး တစ်ခုထက် မပိုခဲ့ပါဘူး။

And I really wanted it to be an open project,

ပွင့်လင်းတဲ့ ပရောဂျက်တစ်ခု ဖြစ်ချင်ခဲ့တဲ့

အကြောင်းက မြေမဲ့ စိုက်ပျိုးခြင်းဟာ

because hydroponics

is one of the fastest growing areas of patenting

အခုအခါ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုမှာ

မူပိုင်ခွင့်တင်တာအြမန်ဆုံး တိုးပွားနေတဲ့

in the United States right now,

and could possibly become another area like Monsanto,

နယ်ပယ်တစ်ခုဖြစ်နေပြီး Monsanto လို

နောက်ထပ် ဒေသတစ်ခု ဖြစ်လာနိုင်ခြေရှိလို့ပါ။

where we have a lot of corporate intellectual property

လူတွေရဲ့ အစားအစာ နည်းလမ်းမှာ ပေါင်းစည်းထားတဲ့ ဉာဏ်ရည် ပစ္စည်း

in the way of people's food.

အများကြီးရှိရာ နေရာပေါ့။

So I decided that, instead of creating a product,

ဒါနဲ့ ဆုံးဖြတ်လိုက်တာက ထုတ်ကုန်တစ်ခု ဖန်တီးမယ့်အစား

ကျွန်မလုပ်မှာက တွဲဖက် ဖွံ့ဖြိုးရေးသမားး

what I was going to do

was open this up to a whole bunch of codevelopers.

တစ်ခုလုံးဆီ ဒါကို ဖွင့်ပေးလိုက်တာပါ။

The first few systems that we created, they kind of worked.

ဖန်တီးခဲ့တဲ့ ပထမဆုံး စနစ်အနည်းငယ် ဟာ အလုပ်ဖြစ်သလိုပဲ။

We were actually able to grow about a salad a week

New York City မြင်နေကျ တိုက်ခန်း ပြတင်းမှာ

in a typical New York City apartment window.

တစ်ပတ် ဆလပ်ရွက်လောက် တကယ် စိုက်နိုင်တယ်။

ချယ်ရီ၊ ခရမ်းချဉ်နဲ့ သခွားသီးလိုမျိုး

And we were able to grow cherry tomatoes

အရာတွေ စိုက်နိုင်ခဲ့တယ်။

and cucumbers, all kinds of stuff.

ပထမဆုံး စနစ်အနည်းငယ်ဟာ

But the first few systems

were these leaky, loud power-guzzlers

ယိုပါတယ်၊ အသံကျယ်ပြီး ပါဝါစားတဲ့

Martha Stewart ဟာ ဘယ်တော့မှ အတည်ပြုခံမှာ မဟုတ်တာ ကျိန်းသေတယ်။

that Martha Stewart would definitely never have approved.

(ရယ်သံများ)

(Laughter)

So to bring on more codevelopers,

ပိုများတဲ့ တွဲဖက် ဖွံ့ဖြိုးရေးသမားတွေ

ခေါ်ယူဖို့ လုပ်ဆောင်ခဲ့တာက လူမှုရေး မီဒီယာတစ်ခု ဖန်တီးပြီး

what we did was we created a social media site

ဒီအပေါ်မှာ ဒီဇိုင်းတွေတင်ခဲ့တယ်၊

on which we published the designs,

ဒါတွေ လုပ်ဆောင်ပုံကို ရှင်းပြီး

we explained how they worked,

ဒီစနစ်တွေမှာ မှားယွင်းနေတာတိုင်းကို

and we even went so far

as to point out everything that was wrong with these systems.

ထောက်ပြတဲ့ထိတောင် လုပ်ခဲ့ပါတယ်။

And then we invited people all over the world

ဒီနောက် ကမ္ဘာတစ်လွှားက လူတွေကို ဒါတွေ

တည်ဆောက်ကာ ကျွန်မတို့နဲ့ တွေ့ကြုံခံစားဖို့ ဖိတ်ခေါ်ခဲ့တယ်။

to build them and experiment with us.

So actually now on this website,

ဒီလိုနဲ့ တကယ်တော့ အခု ဒီဝက်ဘ်ဆိုဒ်မှာ

we have 18,000 people.

လူပေါင်း ၁၈၀၀၀ ရှိပါတယ်။

And we have window farms all over the world.

တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာ ပြတင်းစိုက်ခင်းတွေ

ရှိပါတယ်။

What we're doing is what NASA or a large corporation

ကျွန်မတို့ အခုလုပ်နေတာက

NASA (သို့) အဖွဲ့အစည်းကြီးတွေက ခေါ်ကြတဲ့

would call R&D, or research and development.

R&D (သို့) သုတေသနနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးမှုပါ။

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မတို့ကတော့ R&D-I-Y (သို့)

But what we call it is R&D-I-Y,

or "research and develop it yourself."

ကိုယ်တိုင် သုတေသနနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးမှုပါ။

(Laughter)

ဥပမာအနေနဲ့က

So, for example, Jackson came along

Jackson ရောက်လာပြီး အကြံပြုတာက

and suggested that we use air pumps instead of water pumps.

ရေပန့်တွေအစား လေပန့်တွေ သုံးတာပါ။

It took building a whole bunch of systems to get it right,

စနစ်တစ်စုလုံး မှန်ကန်အောင် ဆောက်ဖို့

လိုပေမဲ့ လုပ်ပြီဆိုတာနဲ့ ကာဗွန်ခြေရာကို

but once we did, we were able to cut our carbon footprint nearly in half.

ထက်ဝက်နီးပါး လျှော့ချနိုင်ခဲ့ပါတယ်။

Chicago က Tony က အခြား ပြတင်း စိုက်သူတွေလို

Tony in Chicago has been taking on growing experiments,

စိုက်ပျိုးခြင်း စမ်းသပ်မှုတွေလုပ်နေပြီး

like lots of other window farmers,

and he's been able to get his strawberries to fruit

အလင်းရောင်နိမ့်တဲ့ အခြေအနေမှာ

for nine months of the year in low-light conditions

သဘာဝ အဟာရတွေ ပြောင်းလဲရုံနဲ့ကို တစ်နှစ်မှာ ကိုးလကြာ

by simply changing out the organic nutrients.

And window farmers in Finland have been customizing their window farms

Finland က လယ်သမားတွေက

Finnish ဆောင်းတွေရဲ့ မှောင်တဲ့နေ့တွေအတွက်

for the dark days of the Finnish winters

အခု ပွင့်လင်းတဲ့ အရင်းအမြစ်နဲ့ ပရောဂျက်

အစိတ်အပိုင်း အြဖစ်လုပ်နေတဲ့ LED အလင်း မီးသီးတွေ တပ်ဆင်ကာ

by outfitting them with LED grow lights

that they're now making open source and part of the project.

သူတို့ရဲ့ ပြတင်းစိုက်ခင်းတွေကို လိုက်ဖက်အောင်ပြင်နေတယ်။

So window farms have been evolving

ဒီတော့ ပြတင်း စိုက်ခင်းတွေဟာ

လျှင်မြန်တဲ့ ပုံစံပြောင်း နည်းစနစ်နဲ့

through a rapid versioning process similar to software.

ဆော့ဖ်ဝဲလို ဆင့်ကဲပြောင်းလဲနေပါတယ်။

And with every open source project,

ပွင့်လင်းတဲ့အရင်းအမြစ် ပရောဂျက်တိုင်းနဲ့အတူ

the real benefit is the interplay

တကယ့် အကျိုးကျေးဇူးက လူတွေရဲ့ သီးခြား

between the specific concerns of people customizing their systems

ပူပန်မှုတွေအတွက် သူတို့ရဲ့ စနစ်တွေကို

လိုက်ဖက်အောင် ပြင်ဆင်တာရဲ့

for their own particular concerns,

အသေးစိတ် ပူပန်မှုတွေနဲ့ ကမ္ဘာအနှံ့

and the universal concerns.

ပူပန်မှုတွေအကြား အြပန်အလှန် သက်ရောက်မှုပါ။

So my core team and I

ဒီတော့ ကျွန်မနဲ့ ပင်မအသင်းဟာ

are able to concentrate on the improvements

လူတိုင်းကို တကယ် အကျိုးပြုနိုင်တဲ့

တိုးတက်မှုတွေကို စူးစိုက်နိုင်ခဲ့တယ်။

that really benefit everyone.

And we're able to look out for the needs of newcomers.

ပြီး အသစ်ဝင်လာသူတွေရဲ့ လိုအပ်ချက်တွေအတွက် ရှာဖွေနိုင်ခဲ့တယ်။

So for do-it-yourselfers,

ဒီတော့ ကိုယ်တိုင်လုပ်သူတွေအတွက်

we provide free, very well-tested instructions

ကောင်းမွန်စွာ စမ်းသပ်ထားတဲ့ ညွှန်ကြားချက်တွေ အခမဲ့ ပံ့ပိုးပေးတယ်၊

so that anyone, anywhere around the world,

ကမ္ဘာတစ်လွှား နေရာတိုင်းက လူတိုင်း

can build one of these systems for free.

ဒီစနစ်တစ်ခုကို အခမဲ့ တည်ဆောက်နိုင်အောင်ပါ။

And there's a patent pending on these systems as well

ဒီစနစ်တွေမှာ လူအစုက ထိန်းထားတဲ့ ဆိုင်ငံ့ထားတဲ့

that's held by the community.

မူပိုင်ခွင့်တစ်ခုလည်း ရှိပါတယ်။

And to fund the project,

ပရောဂျက်ကို ငွေကြေးထောက်ပံ့ဖို့

we partner to create products

ထုတ်ကုန်တွေ ဖန်တီးဖို့ အစုစပ်ဖွဲ့ပြီး

that we then sell to schools and to individuals

ကျောင်းတွေနဲ့ ကိုယ်ပိုင်စနစ်တွေ ဆောက်ဖို့

who don't have time to build their own systems.

အချိန်မရှိတဲ့ တစ်ဦးချင်းတွေကို ရောင်းပါတယ်။

Now within our community, a certain culture has appeared.

အခု လူအစုအတွင်းမှာ

ယဉ်ကျေးမှုတစ်ရပ် ပေါ်လာပါပြီ။

In our culture, it is better to be a tester

ကျွန်မတို့ ယဉ်ကျေးမှုမှာ စိတ်ကူးသမား

သက်သက်ထက် တစ်ဦးဦးရဲ့ စိတ်ကူးကို ထောက်ပံ့တဲ့

who supports someone else's idea

than it is to be just the idea guy.

စမ်းသပ်သူဖြစ်တာက ပိုကောင်းပါတယ်။

What we get out of this project is support for our own work,

ဒီပရောဂျက်ကနေ ထုတ်ယူလိုက်တာက

ကိုယ်ပိုင်အလုပ်အတွက် အထောက်အပံ့ရတာပါ၊

as well as an experience of actually contributing

မီးလုံးသစ်တွေ သက်သက်တပ်ဆင်တာထက်

to the environmental movement

ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ လှုပ်ရှားမှု

in a way other than just screwing in new light bulbs.

နည်းလမ်းတစ်ခုမှာ တကယ် ဖြန့်ဝေ ခြင်းရဲ့ အတွေ့အကြုံတစ်ခုရောပေါ့။

ဒါပေမဲ့ ဒါကနေ ကျွန်မတို့ ထုတ်ယူတာကို

But I think that Eleen expresses best

Eileen က အကောင်းဆုံး ဖော်ပြတယ်လို့ ထင်တယ်၊

what we really get out of this,

which is the actual joy of collaboration.

ဒါကတော့ ပူးပေါင်းလုပ်ဆောင်ခြင်းရဲ့ တကယ့် ပီတိပါ။

So she expresses here what it's like

သူမ ဒီမှာဖော်ပြတာက ကမ္ဘာကိုဖြတ်တဲ့

to see someone halfway across the world

လမ်းတစ်ဝက်မှာ လူတစ်ယောက်ကို တွေ့ပြီး

having taken your idea, built upon it

သင့်စိတ်ကူးကိုယူ၊ ဒီအပေါ်မှာတည်ဆောက်ပြီး

ဖြန့်ဝေခြင်းအတွက် သင့်ကို အသိအမှတ်ပြုနေတာမျိုးပေါ့။

and then acknowledging you for contributing.

If we really want to see the kind of wide consumer behavior change

ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်သိမ်းရေးသမားတွေ နဲ့ အစားအစာသမားတွေအဖြစ်

that we're all talking about as environmentalists and food people,

အားလုံး ပြောနေကြတဲ့ ကျယ်ပြန့်တဲ့ စားသုံးသူ

အမူအကျင့် ပြောင်းလဲမှု တကယ်လိုချင်ရင်

maybe we just need to ditch the term "consumer"

ဖြစ်နိုင်တာက "စားသုံးသူ" ဝေါဟာရကို

and get behind the people who are doing stuff.

ချောင်ထိုးကာ ဒီအရာကို လုပ်နေတဲ့ လူတွေကို နောက်ချန်ထားဖို့ လိုပါတယ်။

Open source projects tend to have a momentum of their own.

ပွင့်လင်းတဲ့ ရင်းမြစ် ပရောဂျက်တွေမှာ ကိုယ်ပိုင် အဟုန် ရှိတတ်တယ်။

And what we're seeing is that R&D-I-Y

ကျွန်မတို့ မြင်နေတာက ဒီ R&D-I-Y ဟာ

has moved beyond just window farms and LEDs

ပြတင်းစိုက်ခင်းတွေ၊ LEDs တွေအလွန် ကနေ နေစွမ်းအင်သုံး ပျဉ်တွေ၊

into solar panels and aquaponic systems.

ရေမဲ့စိုက်ပျိုးခြင်း စနစ်တွေထဲ ရွေ့သွားတာပါ။

And we're building upon innovations of generations who went before us.

ကျွန်မတို့အရင် သွားခဲ့တဲ့ မျိုးဆက်တွေရဲ့

တီထွင်ဆန်းသစ်မှုတွေအပေါ်မှာ တည်ဆောက်နေတာပါ။

And we're looking ahead at generations

အခု ကျွန်မတို့ရဲ့ ဘဝတွေကို ပြောင်းလဲဖို့

who really need us to retool our lives now.

ကျွန်မတို့ကို တကယ်လိုအပ်သူ မျိုးဆက်တွေကို မှန်းမျှော်ကြည့်နေပါတယ်။

So we ask that you join us

ဒီတော့ စုစည်းထားတဲ့ နိုင်ငံသားတွေရဲ့

in rediscovering the value of citizens united,

တန်ဖိုးကို ပြန်လည်ရှာဖွေခြင်းထဲမှာ

သင်တို့ကို ကျွန်မတို့နဲ့ ပါဝင်ခိုင်းပြီး

and to declare that we are all still pioneers.

ကျွန်မတို့အားလုံးဟာ ရှေ့ဆောင်သူတွေ

ဖြစ်တုန်းဆိုတာ ကြေညာဖို့ပါ။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)