How to practice emotional first aid | Guy Winch | TED

Translator: Thura Soe Reviewer: sann tint

I grew up with my identical twin,

ကျွန်တော်ဟာ တစ်ယောက်ကိုတစ်ယောက် အရမ်းချစ်ကြတဲ့

who was an incredibly loving brother.

အမြွာညီအစ်ကိုတစ်ယောက်နဲ့ အတူတူကြီးပြင်းခဲ့ပါတယ်။

Now, one thing about being a twin is,

အမြွာအဖြစ်ကြီးပြင်းခဲ့ရတဲ့ကျွန်တော်ဟာ

it makes you an expert at spotting favoritism.

အခုဆိုရင် ဘက်လိုက်ခြင်းကို ရှာဖွေတဲ့နေရာမှာဆရာတစ်ဆူဖြစ်နေပါပြီ။

If his cookie was even slightly bigger than my cookie,

သူ့ရဲ့ကွတ်ကီးတွေဟာကျွန်တော့်ထက် နည်းနည်းလေးပိုကြီးနေခဲ့ရင်

I had questions.

ကျွန်တော်မှာ မေးခွန်းတေွရှိတယ်

And clearly, I wasn't starving.

ရှင်းနေတာက ဆာနေလို့တော့မဟုတ်ပါဘူး

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

When I became a psychologist, I began to notice favoritism

ကျွန်တော်စိတ်ပညာရှင်တစ်ယောက်ဖြစ်လာတော့ သူမတူတဲ့ဘက်လိုက်နည်းတစ်ခုကို

of a different kind;

စတင်သတိထားမိလာတယ်

and that is, how much more we value the body than we do the mind.

ဘယ်လိုလဲဆိုတော့-လူတွေဟာ စိတ်ထက် ကိုယ်ခန္ဓာကို ပိုပြီးတန်ဖိုးထားကြတယ်။

I spent nine years at university earning my doctorate in psychology,

ကျွန်တော်ဟာစိတ်ပညာပါရဂူဘွဲ့အတွက် တက္ကသိုလ်မှာကိုးနှစ်တာပညာဆည်းပူးခဲ့တယ်။

and I can't tell you how many people look at my business card and say,

လူတွေက ကျွန်တော်လိပ်စာကဒ်ကိုကြည့်ပြီး

"Oh -- a psychologist. So, not a real doctor,"

အိုး..စိတ်ပညာရှင်ပဲဆရာဝန်အစစ်မှမဟုတ်ဘဲ လို့ ဘယ်နှစ်ယောက်တောင်ပြောကြမလဲမသိဘူး

as if it should say that on my card.

တကယ်တော့လိပ်စာကဒ်ကို ဒီလိုရေးထားသင့်တာ

[Dr. Guy Winch, Just a Psychologist (Not a Real Doctor)]

[Dr. Guy Winch, စိတ်ပညာရှင် (ဆရာဝန်အစစ်မဟုတ်)]

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

This favoritism we show the body over the mind --

ကျွန်တော်တို့ဟာ ကိုယ်ခန္ဓာကို စိတ်ထက် ဘက်လိုက်အသားပေးနေတာကို

I see it everywhere.

ကျွန်တော်နေရာတိုင်းမှာတွေ့ရတယ်

I recently was at a friend's house,

ဟိုတလောက သူငယ်ချင်းအိမ်ကိုရောက်တော့

and their five-year-old was getting ready for bed.

သူတို့ရဲ့ငါးနှစ်အရွယ်ကလေးက အိပ်ရာဝင်ဖို့ပြင်ဆင်နေတယ်

He was standing on a stool by the sink, brushing his teeth,

ကလေးဟာ မျက်နှာသစ်ဘေစင်ရှေ့ခုံပေါ် မတ်တပ်ရပ်သွားတိုက်နေတုန်း

when he slipped and scratched his leg on the stool when he fell.

ခုံပေါ်ကချော်ကျပြီး သူ့ရဲ့ခြေထောက်က ခုံနဲ့ခြစ်မိသွားတယ်ကလေးက

He cried for a minute, but then he got back up,

ခဏလောက်ငိုသွားပါတယ် နောက် ပြန်ထလာတယ်။

got back on the stool, and reached out for a box of Band-Aids

ခုံပေါ်ပြန်တက်ပြီး အနာကပ်ပလာစတာရှိတဲ့ပုံးကိုယူတယ်

to put one on his cut.

ပလာစတာ ၁ခုယူပြီး သူ့အနာပေါ်ကပ်လိုက်တယ်

Now, this kid could barely tie his shoelaces,

ကောင်းလေးက ဖိနပ်ကြိုးကို ချည်ချင်မှ ချည်တတ်လိမ့်မယ်

but he knew you have to cover a cut so it doesn't become infected,

ဒါပေမဲ့ သူကအနာကိုအုပ်ထားရမယ်ဆိုတာ သိပါတယ် ဒါမှ အနာပိုးမဝင်မှာလေ

and you have to care for your teeth by brushing twice a day.

နောက်ပြီး သင်တို့ရဲ့သွားကို ဂရုစိုက်လို့ တစ်နေ့နှစ်ကြိမ်သွားတိုက်တယ်

We all know how to maintain our physical health

ကျွန်တော်တို့ကိုယ်ခန္ဓာကျန်းမာဖို့ ဘယ်လိုထိန်းသိမ်းရမယ်ဆိုတာရယ်

and how to practice dental hygiene, right?

သွားကျန်းမာဖို့ဘယ်လိုပြုမူရမယ်ဆိုတာ သိကြတယ်ဟုတ်။

We've known it since we were five years old.

ကျွန်တော်တို့တွေဟာ ငါးနှစ်သားလောက်ကတည်းက ဒါတွေကိုသိခဲ့ကြတယ်

But what do we know about maintaining our psychological health?

ဒါပေမယ့်စိတ်ကျန်းမာရေးကိုဘယ်လို ထိန်းသိမ်းရမယ်ဆိုတာသိကြပါသလား။

အဖြေကတော့ ရှင်းပါတယ်။ မသိခဲ့ပါဘူး။

Well, nothing.

What do we teach our children about emotional hygiene?

ကလေးတွေရဲ့စိတ်ခံစားမှုပိုင်းဆိုင်ရာအတွက် ကျွန်တော်တို့ဘာတွေသင်ကြားပေးလဲ။

Nothing.

ဘာမှမသင်ကြားပေးပါဘူး။

How is it that we spend more time taking care of our teeth

စိတ်ကိုဂရုစိုက်တာထက် သွားကိုဂရုစိုက်တဲ့အချိန်တွေ

than we do our minds?

ပိုများနေတော့ဘာဖြစ်လဲ။

Why is it that our physical health is so much more important to us

စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာကျန်းမာရေးထက် ကိုယ်ခန္ဓာကျန်းမာရေးက

than our psychological health?

ကျွန်တော်တို့အတွက်ဘာလို့ပိုအရေးကြီးနေတာလဲ။

We sustain psychological injuries even more often than we do physical ones,

ကျွန်တော်တို့ဟာရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာဒဏ်ရာတွေ ထက် စိတ်ဒဏ်ရာတွေကို ပိုခံစားရပါတယ်

injuries like failure or rejection or loneliness.

စိတ်ဒဏ်ရာဆိုရာမှာကျရှုံးမှု၊ငြင်းပယ်ခံရမှု အထီးကျန်မှု မျိုးတွေဖြစ်နိုင်တယ်

အဲ့ဒါကိုမှ လစ်လျှူရှုမယ်ဆို သူတို့ခံစားနေရတာပိုဆိုးလာလိမ့်မယ်

And they can also get worse if we ignore them,

and they can impact our lives in dramatic ways.

ဒါအပြင်သူတို့ဟာကျွန်တော်တို့၏လူနေမှုကိုပါ သိသိသာသာထိခိုက်နိုင်ပါတယ်

And yet, even though there are scientifically proven techniques

အဲ့လိုစိတ်ဒဏ်ရာတွေကိုကုစားဖို့ အသုံးပြုနိုင်တဲ့သိပ္ပံနည်းကျရှာဖွေထားသော

we could use to treat these kinds of psychological injuries,

နည်းလမ်းတွေရှိတာတောင်မှ ကျွန်တော်တို့အသုံးပြုဖို့

we don't.

ဝန်လေးနေကြပါတယ်။

It doesn't even occur to us that we should.

ကျွန်တော်တို့ဟာ ဖြစ်သင့်တာတွေလည်း ဖြစ်မလာတတ်ပါဘူး။

"Oh, you're feeling depressed? Just shake it off; it's all in your head."

"အိုး..စိတ်ညစ်နေတာလား၊ခါထုတ်ပစ်လိုက်စမ်းပါ ဒါတွေကသင့်ဦးနှောက်ထဲကဖြစ်နေတာပါ"

ခြေကျိုးနေတဲ့သူတစ်ယောက်ကို သင်ဒီလိုပြောဖို့စိတ်ကူးဖူးလား။

Can you imagine saying that to somebody with a broken leg:

"လမ်းလျှောက်လိုက်စမ်းပါ၊ ကျိုးတယ်ဆိုတာခြေထောက်ထဲမှာဖြစ်နေတာပါ"လို့

"Oh, just walk it off; it's all in your leg."

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

It is time we closed the gap

ကိုယ်ခန္ဓာနဲ့စိတ်ကျန်းမာရေးကြားဟနေတဲ့

between our physical and our psychological health.

ကွက်လပ်ကလေးကိုပြန်ဖြည့်ဖို့အချိန်တန်ပါပြီ။ ကိုယ်ခန္ဓာ နဲ့

It's time we made them more equal,

စိတ်ကျန်းမာရေးကို တန်းတူထားဖို့အချိန်ကျပါပြီ။

more like twins.

အမြွာတွေလိုပေါ့

Speaking of which, my brother is also a psychologist.

ပြောရင်းနဲ့မှ ကျွန်တော့် အမြွာညီ ကလည်း စ်တ်ပညာရှင်ပဲ

So he's not a real doctor, either.

ဒါဆို သူလည်းဆရာဝန်အစစ်မဟုတ်ဘူးပေါ့

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

We didn't study together, though.

ကျွန်တော်တို့က တူတူသင်ယူခဲ့ရတာမဟုတ်ပါဘူး

In fact, the hardest thing I've ever done in my life

ကျွန်တော့်ဘဝမှာအခက်ခဲဆုံးလုပ်ခဲ့ရတာက

is move across the Atlantic to New York City

စိတ်ပညာပါရဂူဘွဲ့အတွက် အတ္တလန်တိတ်သမုဒ္ဒရာကိုဖြတ်ပြီး

to get my doctorate in psychology.

နယူးယောက်မြို့ကိုသွားရတာပါပဲ

We were apart then for the first time in our lives,

ကျွန်တော်တို့ဘဝမှာ ပထမဆုံးအကြိမ် ခွဲခွာရခြင်းဖြစ်ခဲ့တယ်

and the separation was brutal for both of us.

အဲဒီလိုခွဲခွာရခြင်းဟာ ကျွန်တော်တို့ ၂ယောက်လုံးအတွက်စိတ်မအီမသာဖြစ်စေတယ်

But while he remained among family and friends,

ဒါပေမယ့် သူကတော့ မိသားစုတွေ သူငယ်ချင်းတွေနဲ့ကျန်ခဲ့ပါတယ်

I was alone in a new country.

ကျွန်တော်တော့နိုင်ငံခြားမှာ တစ်ယောက်တည်း

ကျွန်တော်တို့ဟာတစ်ဦးကိုတစ်ဦး အရမ်းလွမ်းကြပါတယ်

We missed each other terribly,

but international phone calls were really expensive then,

သို့သော် နိုင်ငံခြားဖုန်းခေါ်ဆိုခတွေက စျေးကြီးတော့

and we could only afford to speak for five minutes a week.

ကျွန်တော်တို့ဟာ ရက်သတ္တပတ်၁ပတ်ကို ၅မိနစ်ပဲဖုန်းပြောဖို့ တတ်နိုင်ပါတယ်။

When our birthday rolled around,

ကျွန်တော်တို့မွေးနေ့ရောက်လာတော့

it was the first we wouldn't be spending together.

ပထမဆုံးအကြိမ်မွေးနေ့တူတူမကျင်းပရဘူးပေါ့

We decided to splurge,

ဒါကြောင့် ပုံအောပြီးဖုန်းကို

and that week, we would talk for 10 minutes.

ဒီတပတ် ၁ဝမိနစ်ကြာအောင်ပြောကြမယ် ဆုံးဖြတ်ကြတယ်

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

I spent the morning pacing around my room, waiting for him to call --

မနက်ခင်းကျတော့ အခန်းထဲမှာ ဟိုဟိုဒီဒီလမ်းလျှောက်နေရင်း

သူဖုန်းခေါ်လာမှာကိုစောင့်နေတယ်

and waiting ...

and waiting.

စောင့်နေတယ်...

But the phone didn't ring.

ဒါပေမဲ့ ဖုန်းမလာခဲ့ပါဘူး

စံတော်ချိန်ကွာနေလို့ ကျွန်တော်ဒီလိုယူဆလိုက်တယ်

Given the time difference, I assumed,

"OK, he's out with friends, he'll call later."

"အိုကေ ဘော်ဒါတွေနဲ့ထွက်လည်နေတာ နေမှာ ပြီးရင်သူဆက်မှာပေါ့"

There were no cell phones then.

ဖုန်းမရှိသေးလို့နေမှာပါ လို့

But he didn't.

ဒါပေမဲ့ သူ့ဆီကဖုန်းမလာပါဘူး။

And I began to realize that after being away for over 10 months,

ဒါနဲ့ ဆယ်လတာဝေးကွာနေခဲ့ပြီး ကျွန်တော်စတင်သတိထားမိတာလာက

he no longer missed me the way I missed him.

ကျွန်တော်လွမ်းနေသလောက် သူမလွမ်းဘူးဆိုတာပဲ

I knew he would call in the morning,

မနက်မှာဖုန်းခေါ်မယ်လို့သိနေပေမဲ့

but that night was one of the saddest and longest nights of my life.

အဲဒီညဟာကျွန်တော့်ဘဝအတွက်ဝမ်းအနည်းဆုံးနဲ့ အကြာဆုံးညတွေထဲကညတစ်ညဖြစ်ခဲ့တယ်

I woke up the next morning.

နောက်နေ့မနက်အိပ်ရာနိုးလာပြီး

I glanced down at the phone,

ဖုန်းကိုတစ်ချက်ဝေ့ကြည့်လိုက်တော့

and I realized I had kicked it off the hook

မနေ့ကဟိုဟိုဒီဒီလမ်းလျှောက်ရင်း ဖုန်းကြိုးကိုတိုက်မိသွားတာ

when pacing the day before.

တွေ့လိုက်တယ်

I stumbled out of bed,

အိပ်ရာကနေချက်ချင်းထ

I put the phone back on the receiver, and it rang a second later.

၁စက္ကန့်ကြာတော့ ဖုန်းမြည်လာတယ်

And it was my brother,

ကျွန်တော့်ညီဆီကဖုန်းပေါ့

and boy, was he pissed.

ဟုတ်တယ် ဒီကောင်မူးများမူးနေလားမသိဘူး

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

It was the saddest and longest night of his life as well.

သူ့ဘဝအတွက်လည်း ဝမ်းအနည်းဆုံးနဲ့ အကြာဆုံးသောညဖြစ်ခဲ့တာပဲ။

ဘာဖြစ်ခဲ့တယ်ဆိုတာကျွန်တော်ပြောပြဖို့ ကြိုးစားနေတုန်းသူက

Now, I tried to explain what happened, but he said,

"I don't understand.

"ငါဖုန်းမခေါ်မှန်းသိရင်

If you saw I wasn't calling you,

မင်းကဘာလို့ ငါ့ဆီကိုဖုန်းမဆက်လာတာလဲ

why didn't you just pick up the phone and call me?"

ငါနားမလည်ဘူး" လို့ပြောတယ်

He was right.

သူမှန်တယ်လေ

Why didn't I call him?

ကျွန်တော်ဘာလို့သူဆီ ဖုန်းမဆက်ခဲ့မိပါလိမ့်?

I didn't have an answer then.

ကျွန်တော့်အတွက်အဖြေမရှိခဲ့ပါဘူး။

But I do today,

သို့သော် ဒီနေ့တော့ဖြေနိုင်ပါပြီ

and it's a simple one:

ရိုးရိုးလေးပါပဲ။

loneliness.

အထီးကျန်ဆန်မှု။

Loneliness creates a deep psychological wound,

အထီးကျန်ဆန်တာကနက်ရှိုင်းတဲ့ စိတ်ဒဏ်ရာတစ်ခုအဖြစ်ဖန်တီးပါတယ်

one that distorts our perceptions and scrambles our thinking.

အဲ့ဒဏ်ရာက အသိအမြင်တွေဝေဝါးစေတယ် အတွေးအခေါ်တွေ ရောထွေးစေတယ်

အထီးကျန်ဆန်တာဟာ ပတ်ဝန်းကျင်က တကယ်ဂရုစိုက်ပေမယ့် ဂရုမစိုက်ဘူးလို့

It makes us believe that those around us care much less than they actually do.

ငါတို့စိတ်ကိုအယုံသွင်းပါတယ် အထီးကျန်ဆန်တာကသင့်နှလုံးသားကို

It make us really afraid to reach out,

because why set yourself up for rejection and heartache

ခံနိုင်တာထက်ပိုပြီးနာကျင်လာရတဲ့အခါ ငြင်းဆန်မှုတွေ စိတ်နှလုံးပူဆွေးမှုတွေက

when your heart is already aching more than you can stand?

သင့်ကိုလွမ်းခြုံလိုက်တော့ လူတွေနဲ့ဆက်ဆံရမှာကိုကြောက်လာစေတယ်

I was in the grips of real loneliness back then,

ကျွန်တော်ဟာတကယ်ကို အထီးကျန်ဆန်ခဲ့ရတယ်ဆိုပေမယ့်

but I was surrounded by people all day, so it never occurred to me.

အချိန်တိုင်းလူတွေကကျွန်တော့်အနားမှာရှိပေး နေကြတော့လူတွေနဲ့ထိတွေရမှာမကြောက်တော့ဘူး

But loneliness is defined purely subjectively.

သို့သော် အထီးကျန်ဆန်မှုကို ကိုယ့်ဘာသာကိုယ် အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ကြည့်တော့

It depends solely on whether you feel emotionally or socially disconnected

အထီးကျန်တာဟာ သင်က သင့်ရဲ့ပတ်ဝန်းကျင်ကို ခံစားချက်အရ သို့ လူမှုရေးအရ

from those around you.

အဆက်အသွယ်ဖြတ်တောက်တာပါပဲ

And I did.

ကျွန်တော်လည်းလုပ်ခဲ့တယ်

There is a lot of research on loneliness, and all of it is horrifying.

အထီးကျန်ဆန်မှုအတွက်သုတေသနစာတမ်းတွေ အများကြီးရှိပါတယ် နောက်ပြီးအားလုံးက

ကြောက်စရာကောင်းနေတယ် အထီးကျန်ဆန်တာကစိတ်မအီမသာရုံလေးမဟုတ်ဘူးနော်

Loneliness won't just make you miserable;

သင့်အသက်ကိုပါနုတ်သွားနိုင်တယ်

it will kill you.

I'm not kidding.

ကျွန်တော် စနေတာမဟုတ်ဘူးနော်

Chronic loneliness increases your likelihood of an early death

နာတာရှည်အထီးကျန်ဆန်နေသူက စောစောသေဖို့

by 14 percent.

၁၄ရာနှုန်းပိုများပါတယ်

Fourteen percent!

တစ်ဆယ့်လေးရာခိုင်နှုန်းပါ

Loneliness causes high blood pressure,

အထီးကျန်ဆန်မှုဟာ သွေးကိုတိုးစေတယ်

high cholesterol.

သွေးတွင်းအဆီဓာတ်တွေများစေပါတယ်

It even suppress the functioning of your immune system,

ကိုယ်ခန္ဓာရဲ့ခုခံစွမ်းအားစနစ်ကိုတောင် ဖိနှိပ်ကာ

making you vulnerable to all kinds of illnesses and diseases.

ရောဂါဘယပေါင်းစုံကို လက်ယက်ခေါ်ပေးနေသေးတယ်

In fact, scientists have concluded that taken together,

တကယ်တော့ အားလုံးပေါင်းပြီးနိဂုံးချုပ်ပြောရရင်

chronic loneliness poses as significant a risk

နာတာရှည်အထီးကျန်ဆန်နေသူဟာ သူ့ရဲ့ရေရှည်ကျန်းမာရေးအတွက်ကော

for your long-term health and longevity

အသက်ရှည်ဖို့အတွက်ပါ စီးကရက်သောက်တာလောက်နီးနီး

as cigarette smoking.

အန္တရာယ်များပါတယ်

Now, cigarette packs come with warnings saying, "This could kill you."

အခုဆိုဆေးလိပ်ဗူးတွေမှာ သင့်ကိုသေစေနိုင်တယ် လို့သတိပေးစာတွေကပ်ထားပါတယ်

ဒါပေမယ့် အထီးကျန်ဆန်မှုမှာတော့မကပ်ထားဘူး

But loneliness doesn't.

And that's why it's so important

ဒါမို့ကျွန်တော်တို့ရဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ

that we prioritize our psychological health,

ကျန်းမာရေးကို ဦးစားပေးဖို့အရေးကြီးတာပေါ့

that we practice emotional hygiene.

စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာကျန်းမာဖို့ ကျွန်တော်တို့လေ့ကျင့်ရပါတယ်

Because you can't treat a psychological wound

ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ စိတ်ဒဏ်ရာကိုကျွန်တော်တို့မကုသနိုင်ဘူးလေ

if you don't even know you're injured.

အကယ်၍သင်စိတ်ဒဏ်ရာရတာလုံး၀မသိခဲ့ဘူးဆိုရင် ခံစားချက်ပိုင်းဆိုင်ရာနာကျင်မှုကိုသတိရပါ

Loneliness isn't the only psychological wound

အထီးကျန်ဆန်မှုဟာ ကျွန်တော်တို့ရဲ့အတွေးအမြင်တွေကို

that distorts our perceptions and misleads us.

ကောက်ကွေးစေရုံတင်မကဘူး ကျွန်တော်တို့ကိုပါအမှားတွေလုပ်မိစေတယ်

Failure does that as well.

ရှုံးနိမ့်မှုကလည်းအလားတူပါပဲ။

I once visited a day care center,

ကျွန်တော်ကလေးထိန်းကျောင်းတစ်ခုကို သွားလည်တော့

where I saw three toddlers play with identical plastic toys.

ကလေးသုံးယောက်ဟာ တူညီတဲ့ ပလပ်စတစ်ရုပ်လေးတွေနဲ့ကစားနေတာတွေ့ခဲ့တယ်

You had to slide the red button, and a cute doggie would pop out.

အနီရောင်ခလုပ်လေးကိုတွန်းလိုက်ရင် ချစ်စရာခွေးရုပ်လေးထွက်လာတယ်

One little girl tried pulling the purple button, then pushing it,

မိန်းကလေးတစ်ယောက်က ခရမ်းရောင်ခလုပ်ကို ဆွဲလိုက်တွန်းလိုက်လုပ်နေတယ်

and then she just sat back and looked at the box

ပြီးတော့ထိုင်ချလိုက်ပြီး အောက်နှုတ်ခမ်းတုန်တုန်နဲ့

with her lower lip trembling.

အရုပ်ကိုကြည့်နေတယ်

The little boy next to her watched this happen,

သူ့ဘေးနားကကောင်လေးကတော့ သူ့ရဲ့ဖြစ်ပျက်ပုံကိုကြည့်နေပြီး

then turned to his box and burst into tears without even touching it.

သူ့အရုပ်ပေါ်ကခလုပ်တွေကိုနှိပ်ကြည့်မနေ တော့ဘဲ မျက်ရည်ပေါက်ပေါက်ကျအောင်ငိုတော့တယ်

Meanwhile, another little girl tried everything she could think of

အဲ့အချိန်မှာ နောက်ကောင်မလေးတစ်ယောက်က အနီရောင်ခလုပ်ကို တွန်းမမိမချင်း

until she slid the red button,

သူနားလည်သမျှကြိုးစားနေပါတယ်

the cute doggie popped out, and she squealed with delight.

ချစ်စရာခွေးရုပ်လေးထွက်လာတော့ ပျော်ရွှင်စွာအော်ဟစ်ပါလေရော

So: three toddlers with identical plastic toys,

ဒါကြောင့် တူညီတဲ့ပလပ်စတစ်ရုပ်တွေနဲ့ ကလေး၃ယောက်ဟာ

but with very different reactions to failure.

ရှုံးနိမ့်မှုကို ကွဲပြားစွာတုံ့ပြန်ကြပါတယ်

The first two toddlers were perfectly capable of sliding a red button.

ပထမကလေးနှစ်ယောက်ဟာ အနီရောင်ခလုပ်ကို အောင်မြင်စွာတွန်းနိုင်စွမ်းရှိပါတယ်

The only thing that prevented them from succeeding

ဒီလိုအောင်မြင်မှုမရအောင် တစ်ခုတည်းသောတားဆီးထားတဲ့အရာကတော့

was that their mind tricked them into believing they could not.

အောင်မြင်အောင်လုပ်နိုင်မှာမဟုတ်ပါဘူးလေလို့ သူတို့ကိုလှည့်စားထားတဲ့စိတ် ပါပဲ

Now, adults get tricked this way as well, all the time.

လူကြီးတွေလည်းဒီလိုပါပဲ အချိန်တိုင်းလှည့်စားခံနေရပါတယ်

In fact, we all have a default set of feelings and beliefs

တကယ်တော့ကျွန်တော်တို့မှာ စိတ်အနှောက်အယှက် ဖြစ်စရာတွေ ပြဿနာတွေပေါ်လာတိုင်း

that gets triggered whenever we encounter frustrations and setbacks.

ထကြွလာတတ်တဲ့ မကောင်းတဲ့စိတ်ခံစားချက်နဲ့ ယုံကြည်မှုတွေရှိနေပါတယ်

Are you aware of how your mind reacts to failure?

သင်ဟာရှုံနိမ့်မှုကို ဘယ်လိုတုံ့ပြန်လဲဆိုတာ သတိထားမိပါသလား။

You need to be.

သတိထားမိသင့်ပါတယ်။

Because if your mind tries to convince you you're incapable of something,

ဘာလို့လဲဆိုတော့ သင့်ကိုမလုပ်နိုင်လောက်ပါဘူးလို့

သင့်စိတ်ကိုအယုံသွင်းရင် သင်ယုံမိမှာမလို့ပဲ။

and you believe it,

then like those two toddlers, you'll begin to feel helpless

ရှုံးနိမ့်ခဲ့တဲ့ကလေးနှစ်ယောက်လိုပဲ သင်လည်းအားကိုးရာမဲ့ဖြစ်သွားလိမ့်မယ်

and you'll stop trying too soon, or you won't even try at all.

နောက် သင်ကြိုးစားနေတာကိုရပ်ချင်ရပ်လိုက်မယ် (သို့)မကြိုးစားတော့ပဲနေချင်နေလိုက်မယ်

And then you'll be even more convinced you can't succeed.

ဒါဆို မအောင်မြင်နိုင်တော့ပါဘူးလို့ သင့်ကိုယ်သင် ပိုထင်လာလိမ့်မယ်

You see, that's why so many people function below their actual potential.

ဒါကြောင့် လူတွေဟာသူတို့တကယ်ရှိရမယ့် စွမ်းရည်ထက်နိမ့်ပြီးလုပ်ဆောင်နေကြတာပါ

Because somewhere along the way, sometimes a single failure

ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဘဝတစ်လျှောက် တစ်နေရာမှာ တခါတရံ ရှုံးနိမ့်မှုတစ်ခုဟာ

convinced them that they couldn't succeed, and they believed it.

သူတို့မအောင်မြင်နိုင်ဘူးလို့အယုံသွင်းတယ် နောက်ပြီး သူတို့က ယုံလိုက်ကြတယ်

Once we become convinced of something, it's very difficult to change our mind.

ကျွန်တော်တို့ဟာတစုံတခုကိုယုံကြည်လိုက်ပြီ ဆိုရင်ပြန်ပြင်ဖို့အတော်ခဲယဉ်းသွားပါပြီ

I learned that lesson the hard way when I was a teenager with my brother.

ကျွန်တော်ဒီသင်ခန်းစာကိုခက်ခဲစွာသင်ယူခဲ့ရတာ ကျွန်တော်နဲ့ကျွန်တော့်ညီ

ဆယ်ကျော်သက်အရွယ်တုန်းက ကျွန်တော်တို့ သူငယ်ချင်းတွေနဲ့ညအမှောင်ထဲ

We were driving with friends down a dark road at night,

ကားမောင်းတော့ ရဲကားက ကျွန်တော်တို့ကားကိုတားတယ်

when a police car stopped us.

There had been a robbery in the area and they were looking for suspects.

ဒီနယ်မြေမှာ လုယက်မှုတွေရှိတော့ သံသယဖြစ်ဖွယ်တွေရှာပါတယ်

The officer approached the car, and shined his flashlight on the driver,

ရဲအရာရှိက ကားအနားကပ်လာပြီး သူ့ဓာတ်မီးက ကားမောင်းသူကိုထိုးလိုက်တယ်

then on my brother in the front seat,

ကားရှေ့ခန်းမှာကျွန်တော့်ညီထိုင်တယ်

and then on me.

နောက်မှာကျွန်တော်ပေါ့

And his eyes opened wide and he said,

ရဲအရာရှိက မျက်ဆန်ပြူးကြီးနဲ့ကြည့်ပြီး ဒီလိုပြောလိုက်တယ်

မင်းမျက်နှာကိုငါအရင်က ဘယ်နေရာမှာတွေ့ဖူးတာပါလိမ့်?

"Where have I seen your face before?"

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And I said,

ကျွန်တော်က

"In the front seat."

ရှေ့ခုံမှာလေ လို့ပြောလိုက်တယ်

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

ဒါပေမဲ့ အဲ့လိုပြောလိုက်တာသူ့ဖို့ အဓိပ္ပါယ်မရှိစေဘဲ

But that made no sense to him whatsoever,

so now he thought I was on drugs.

ကျွန်တော့်ကိုဆေးကြောင်နေတယ်လို့ သူထင်သွားတယ်

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

So he drags me out of the car, he searches me,

ဒါနဲ့ကားထဲကကျွန်တော့်ကိုဆွဲထုတ်ပြီး ရှာဖွေပါတော့တယ်

he marches me over to the police car,

ရဲကားနားခေါ်သွားပြီး

and only when he verified I didn't have a police record,

ကျွန်တော့်မှာရဲမှုခင်းလုံးဝမရှိကြောင်း အတည်ပြုပြီးမှ

could I show him I had a twin in the front seat.

ကျွန်တော့်အမြွာညီကားရှေ့မှာထိုင်နေတာ သူ့ကိုပြလိုက်တယ်

But even as we were driving away,

ကျွန်တော်တို့ကားမောင်းထွက်သွား ပြီးတာတောင်မှ

you could see by the look on his face he was convinced

သူ့မျက်နှာကိုကြည့်လိုက်ရင် ကျွန်တော်တစ်ခုခုခိုးပြီး

that I was getting away with something.

ထွက်ပြေးသွားတယ်လို့သူ့စိတ်ထဲထင်နေတုန်းပဲ

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

ကျွန်တော်တို့ရဲ့စိတ်ကတစ်ခါယုံမိပြီးသွားရင် ပြန်ပြင်ဖို့တော်တော်ခက်သွားပါတယ်

Our mind is hard to change once we become convinced.

So it might be very natural to feel demoralized

ရှုံးနိမ့်ပြီးလို့ စိတ်ဓာတ်ကျတာတွေ လက်လျှော့လိုက်တာတွေဟာ

and defeated after you fail.

သဘာဝကျလွန်းပါတယ်

But you cannot allow yourself to become convinced you can't succeed.

ဒါပေမဲ့ သင့်ကိုမအောင်မြင်နိုင်တော့ဘူးလို့ အယုံသွင်းတာကိုငြင်းဆန်နိုင်ပါတယ်

You have to fight feelings of helplessness.

အားကိုးရာမဲ့နေတဲ့ခံစားချက်ကို သင်ကိုယ်တိုင်ဖယ်ရှားရလိမ့်မယ်

You have to gain control over the situation.

အခြေအနေပေါ်မူတည်ပြီး ကျွန်တော်တို့စိတ်ကို ထိန်းချုပ်ရပါလိမ့်မယ်

And you have to break this kind of negative cycle

အဲဒီလိုဆန့်ကျင်ဖက်သဘောဆောင်တဲ့ စက်ဝန်းတွေ မဖြစ်တည်ကပင်

before it begins.

ကျွန်တော်တို့ဖြတ်ထားဖို့လိုတယ်

[Stop Emotional Bleeding]

(စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာယိုစိမ့်မှု ရပ်တန့်ပစ်ပါ)

Our minds and our feelings --

ကျွန်တော်တို့ရဲ့စိတ်နဲ့ခံစားချက်တွေဟာ

they're not the trustworthy friends we thought they were.

ကျွန်တော်တို့ထင်သလို့ ကျွန်တော်တို့အပေါ်သစ္စာရှိတာမဟုတ်ပါဘူး

They're more like a really moody friend,

သူတို့ဟာ စိတ်ဂနာမငြိမ်တဲ့သူငယ်ချင်းတွေနဲ့ တူတယ်

who can be totally supportive one minute, and really unpleasant the next.

တစ်မိနစ်လောက် အားပေးထောက်ခံနေပေမယ့် နောက်မိနစ်မှာစိတ်မချမ်းမြေ့စရာတွေဖြစ်စေတယ်

I once worked with this woman who, after 20 years marriage

ကျွန်တော်ဟာ အိမ်ထောင်သက်အနှစ်၂ဝလောက်ရှိတဲ့

and an extremely ugly divorce,

ဆိုးဆိုးဝါးဝါး အိမ်ထောင်ကွဲထားတဲ့

was finally ready for her first date.

အမျိုးသမီးတစ်ယောက်နဲ့အလုပ်တူတူလုပ်ဖူးတယ်

She had met this guy online,

သူမဟာ အွန်လိုင်းပေါ်မှာတွေ့တဲ့ အမျိုးသားတစ်ယောက်နဲ့

and he seemed nice and he seemed successful,

ပထမအကြိမ်တွေ့ဆုံဖို့အဆင်သင့်ဖြစ်နေပါပြီ သူဟာအောင်မြင်ပြီး

and most importantly, he seemed really into her.

ကြည့်ကောင်းတဲ့သူတစ်ယောက် အရေးကြီးဆုံးကသူမအတွက်အမှန်ကန်လို့ထင်ခဲ့တယ်

So she was very excited, she bought a new dress,

ဒါမို့သူမစိတ်တွေလုပ်ရှားနေတယ် အ၀တ်အစားတစ်စုံအသစ်ဝယ်လိုက်တယ်

and they met at an upscale New York City bar for a drink.

သူတို့နှစ်ယောက်ဂုဏ်သရေရှိတဲ့နယူးယောက်က ဘားတစ်ခုမှာဆုံကြရင်းအဖျော်ယမကာသောက်ကြတယ်

Ten minutes into the date, the man stands up and says,

ဆုံကြပြီး ၁ဝမိနစ်လောက်နေတော့ အဲ့အမျိုးသားဟာ မတ်တပ်ထရပ်ကာ

"I'm not interested," and walks out.

ကျွန်တော် ခင်ဗျားကိုစိတ်မဝင်စားဘူး လို့ပြောပြီးထွက်သွားတယ်

Rejection is extremely painful.

ငြင်းပယ်ခြင်းဟာသိပ်ကိုနာကျင်လွန်းလှပါတယ်

The woman was so hurt she couldn't move.

ဒီအမျိုးသမီးဟာမလှုပ်နိုင်အောင် နာကျင်ခဲ့ရပါတယ်

သူလုပ်နိုင်ခဲ့တာက သူ့သူငယ်ချင်းဆီဖုန်းဆက်ဖို့ပဲ

All she could do was call a friend.

Here's what the friend said: "Well, what do you expect?

အဲ့မှာ သူငယ်ချင်းကပြောတယ် "ဟုတ်ပြီ မင်းကဘာကိုမျှော်လင့်နေတာလဲ

You have big hips, you have nothing interesting to say.

မင်းမှာတင်ပါးကြီးကြီးရှိတယ် မင်းမှာစိတ်ဝင်စားစရာစကားပြောဖို့မရှိဘူး

Why would a handsome, successful man like that

ဘာလို့ချောမောခန့်ညားတဲ့ အမျိုးသားတစ်ယောက်က

ever go out with a loser like you?"

နင့်လို အရှုံးသမားတစ်ယောက်အနေနဲ့ ချိန်းရတာလဲ

သိပ်ကိုကြမ်းကြုတ်တဲ့သူငယ်ချင်းပဲဆိုပြီး အံသြမှင်သက်သွားတယ်မလား။ဟုတ်တယ်။

Shocking, right, that a friend could be so cruel?

သို့သော် အကယ်၍ အဲ့လိုပြောတာတွေက သူငယ်ချင်းမဟုတ်ဘူးလို့ကျွန်တော်ပြောရင်

But it would be much less shocking

if I told you it wasn't the friend who said that.

ခင်ဗျားတို့အဲ့လောက်ကြီးအံ့သြမှင်သက် နေတော့မှာမဟုတ်ဘူး

It's what the woman said to herself.

အဲ့ဒီမျိုးသမီးက သူ့ဘာသာပြန်ပြောတာမျိုးပေါ့

အဲဒီလိုပဲ ကျွန်တော်တို့တွေကတစ်စုံတစ်ခုကို လုပ်လိုက်ကြတယ်

And that's something we all do,

especially after a rejection.

အထူးသဖြင့် ငြင်းပယ်ခြင်းခံရပြီးတဲ့အခါပေါ့

We all start thinking of all our faults and all our shortcomings,

ကျွန်တော်တို့ဟာ ကျွန်တော်တို့ရဲ့အမှားတွေ ချို့ယွင်းချက်တွေ

what we wish we were, what we wish we weren't.

ဖြစ်ချင်ခဲ့တာတွေ မဖြစ်ချင်ခဲ့တာတွေ ကို စတွေးတယ်၊

We call ourselves names.

ကိုယ့်အမည်နာမတွေရေရွတ်တော့တယ်

Maybe not as harshly, but we all do it.

ကြမ်းကြမ်းတမ်းတမ်းမဟုတ်တောင် အဲဒီလိုလုပ်ကြတယ်

And it's interesting that we do,

ကျွန်တော်တို့လုပ်တာတွေကစိတ်ဝင်စားစရာပဲ

because our self-esteem is already hurting.

ဘာလို့လဲဆိုတော့အတွင်းစိတ်ကထိခိုက်နေလို့ပဲ

Why would we want to go and damage it even further?

ဒါကိုမှ ဘာလို့ ထပ်ထပ်ပြီး ဖျက်ဆီးချင်ရတာလဲ။

ကျနော်တို့ဟာ ကိုယ်ခန္ဓာဒဏ်ရာကို ပိုဆိုးအောင် တမင်လုပ်လေ့မရှိဘူး၊

We wouldn't make a physical injury worse on purpose.

You wouldn't get a cut on your arm and decide, "Oh! I know --

ဓားတစ်ချောင်းယူပြီး ဘယ်လောက် နက်အောင် လုပ်လို့ရမလဲ

I'm going to take a knife and see how much deeper I can make it."

ဆိုပြီး ကိုယ့်လက်မောင်းကို လှီးဖြတ်မှာ မဟုတ်ပါဘူး

But we do that with psychological injuries all the time.

စိတ်ဒဏ်ရာတွေကိုကျတော့ အချိန်တိုင်း ကျွန်တော်တို့ အဲ့လိုပြုမူကြတယ်

Why? Because of poor emotional hygiene.

ဘာလို့လဲ။ ဘာလို့လဲဆို စိတ်ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာအားနည်းနေလို့ပါ

Because we don't prioritize our psychological health.

ဘာလို့လဲဆို ကျွန်တော်တို့ဟာ စိတ်ကျန်းမာရေးကိုဦးစားမပေးလို့ပဲ

We know from dozens of studies that when your self-esteem is lower,

လေ့လာမှုပေါင်းဒါဇင်နဲ့ချီပြီးသိလာရတာက ကိုယ့်ဘာသာကိုယ်ယုံကြည်မှုနည်းလေလေ

you are more vulnerable to stress and to anxiety;

စိတ်ဖိစီးမှုတွေပူပန်သောကတွေများများလာပါတယ်

that failures and rejections hurt more,

အဲ့ဒါကြောင့်ကျဆုံးမှုတွေ ငြင်းပယ်မှုတွေကိုပိုခံစားရစေပါတယ်

and it takes longer to recover from them.

နောက်ပြီးပြန်ကောင်းဖို့အချိန်တွေအများကြီး ကြာပါလိမ့်မယ်

So when you get rejected, the first thing you should be doing

ဒါကြောင့်ကျွန်တော်တို့ငြင်းပယ်ခံရပြီဆိုရင် ပထမဆုံးလုပ်သင့်တာကတော့

is to revive your self-esteem,

ကိုယ့်ရဲ့ယုံကြည်မှုကိုအားပေးဖို့ပါပဲ

not join Fight Club and beat it into a pulp.

ငြင်းပယ်မှုတွေတိုက်ပွဲမဝင်ဘဲ အားပျော့သွားအောင်လုပ်လိုက်ပါ

When you're in emotional pain,

သင်စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ နာကျင်နေတဲ့အခါ

treat yourself with the same compassion

သူငယ်ချင်းကောင်းတစ်ယောက်ဆီက သင်မျှော်လင့်နေတဲ့

you would expect from a truly good friend.

မေတ္တာအကြင်နာအတိုင်း သင့်ကိုသင် ပေးလိုက်ပါ

[Protect Your Self-Esteem]

(သင့်တန်ဖိုး သင်ကာကွယ်ပါ)

We have to catch our unhealthy psychological habits and change them.

ကျွန်တော်တို့ဆီမှာစိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကျင့်ဆိုးတွေရှိနေတတ်ပါတယ် ပြောင်းလဲပစ်ပါ

And one of unhealthiest and most common is called rumination.

အဆိုးဆုံးနဲ့ အဖြစ်များဆုံးသော အကျင့်ဆိုးတစ်ခုကတော့ စားမြုံပြန်ခြင်းပါပဲ

To ruminate means to chew over.

စားမြုံပြန်တယ်ဆိုတာ အေးဆေးစဉ်းစားတွေးတောတာပေါ့

It's when your boss yells at you

သင့်သူဌေးက သင့်ကိုအော်ငေါက်လိုက်တဲ့အခါ

or your professor makes you feel stupid in class,

(သို့)သင့်ဆရာကသင့်ကိုအခန်းထဲ အသုံးမကျသူလို့ထင်အောင်လုပ်တဲ့အခါ

or you have big fight with a friend

(သို့)သင့်သူငယ်ချင်းနဲ့ အကြီးအကျယ်ရန်ဖြစ်တဲ့အခါ

and you just can't stop replaying the scene in your head for days,

အဲ့ဒီဖြစ်စဉ်တွေကို ပြန်တွေးတောစဉ်းစားနေတာ ကိုရပ်တန့်ဖို့

sometimes for weeks on end.

ရက်အတော်ကြာ တခါတလေ ရက်သတ္တပတ်တွေထိကြာတတ်ပါတယ်

Now, ruminating about upsetting events in this way can easily become a habit,

အဲ့လိုစိတ်ရှုပ်စရာကောင်းတဲ့ဖြစ်စဉ်တွေကို စားမြုံပြန်နေတာဟာ အလွယ်တကူအကျင့်တစ်ခု

ဖြစ်လာနိုင်ပြီးသိပ်ကိုရင်းနှီးမှုများပါတယ် ဘာလို့လဲဆိုတော့

and it's a very costly one,

because by spending so much time focused on upsetting and negative thoughts,

သင့်အချိန်တွေကိုစိတ်ပျက်စရာကောင်းတဲ့ မကောင်းတဲ့အတွေးတွေပေါ်အာရုံထားလို့ပဲ

you are actually putting yourself at significant risk

အဲဒီတော့ သင့်ကိုသိသာတဲ့အန္တရာယ်တွေ ဖြစ်လာပါတယ်

for developing clinical depression,

စိတ်ဓာတ်ကျစေတာတွေ

alcoholism,

အရက်သမားဖြစ်လာတာတွေ

eating disorders,

အစားအသောက်ပျက်လာတာ

and even cardiovascular disease.

နှလုံးရောဂါလိုမျိုးတောင်မှဖြစ်လာနိုင်တယ်

The problem is,

ပြဿနာက

the urge to ruminate can feel really strong and really important,

စားမြုံပြန်ဖို့ဆော်သြတာဟာသိပ်ပြင်းထန်ပြီး သိပ်အရေးကြီးတဲ့အကျင်းဆိုးမို့

so it's a difficult habit to stop.

ဟန့်တားဖို့ခက်ခဲပါတယ်

I know this for a fact,

ကျွန်တော်ဟာဒါကိုအချက်တစ်ခုအနေနဲ့ သိခဲ့ပါတယ်

because a little over a year ago, I developed the habit myself.

တစ်နှစ်စွန်းစွန်းလောက်တုန်းက ကိုယ့်ဘာသာကိုယ် အဲ့အကျင့်ကိုဖန်တီးခဲ့တယ်

You see, my twin brother was diagnosed with stage 3 non-Hodgkin's lymphoma.

ကျွန်တော့်အမြွာညီမှာ အဆင့် ၃အဆင့် သွေးကင်ဆာရှိနေတာသိလိုက်ရတယ်

His cancer was extremely aggressive.

ကင်ဆာကအတော်အပျံ့မြန်တာပဲ

He had visible tumors all over his body.

ဒါနဲ့သူ့ခန္ဓာတစ်ခုလုံးအကျိတ်တွေထွက်လာပါရော

And he had to start a harsh course of chemotherapy.

နောက်သူ့ကိုကင်ဆာဆေးတွေစပေးပါတော့တယ်

And I couldn't stop thinking about what he was going through.

သူအဲဒီလိုဖြစ်နေတာကို ကျွန်တော်မတွေးဘဲမနေနိုင်ဘူး

I couldn't stop thinking about how much he was suffering,

သူတစ်ခါလေးတောင်မှစောတကမတက်တောင်မှပဲ သူဘယ်လောက်ခံစားနေရမလဲလို့လည်း

even though he never complained, not once.

ကျွန်တော်မတွေးဘဲမနေနိုင်ပြန်ဘူး

He had this incredibly positive attitude.

သူ့ဆီမှာအံ့သြစရာကောင်းလောက်တဲ့ သဘောထားကောင်းရှိနေခဲ့တယ်

His psychological health was amazing.

သူ့ရဲ့စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာကျန်းမာရေးက သြချရလောက်တယ်

I was physically healthy, but psychologically, I was a mess.

ကျွန်တော်ကရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာကျန်းမာပေမယ့် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာကျန်းမာရေးတော့သုံစားမရဘူး

ဒါပေမယ့်ဘာလုပ်ရမလဲဆိုတာ သိပါတယ်

But I knew what to do.

Studies tell us that even a two-minute distraction is sufficient

လေ့လာမှုတွေအရ ၂မိနစ်စာအာရုံအပြောင်းအလဲလေးကတောင်မှ

to break the urge to ruminate in that moment.

ဒီအချိန်တွေမှာစားမြုံပြန်တာကို ချေဖျက်ဖို့လုံလောက်ပါတယ်

And so each time I had a worrying, upsetting, negative thought,

ဒါကြောင့်ကျွန်တော်စိုးရိမ်ပူပန် သောကရောက်ပြီးအတွေးဆိုးတွေဝင်လာရင်

I forced myself to concentrate on something else until the urge passed.

အခြားတစ်ခုကိုအာရုံစိုက်ဖို့ဖိအားပေးခဲ့တယ် အတွေးဆိုးတွေမရှိတော့တဲ့အချိန်အထိပေါ့

And within one week, my whole outlook changed

တစ်ပါတ်အတွင်းကျွန်တော်အတွေးတွေ ပြောင်းသွားခဲ့တယ်

and became more positive and more hopeful.

နောက်ပြီးအကောင်းမြင်တတ်လာပြီး မျှော်လင့်ချက်ထားတတ်လာတယ်

[Battle Negative Thinking]

(အတွေးဆိုးတွေကိုတိုက်ထုတ်ပစ်လိုက်ပါ)

Nine weeks after he started chemotherapy, my brother had a CAT scan,

ကျွန်တော့်ညီကိုကင်ဆာဆေးပေးပြီး ၉ပတ်ကြာတော့ ကွန်ပြူတာဓာတ်မှန်ရိုက်တယ်

and I was by his side when he got the results.

သူ့အဖြေတွေရလာတော့ ကျွန်တော်သူ့ဘေးမှာရှိနေတယ်

All the tumors were gone.

အကျိတ်တွေပြုတ်ပြုတ်ပြုန်းကုန်ပါပြီ

He still had three more rounds of chemotherapy to go,

သူနောက်ထပ် ကင်ဆာဆေး၃ခါစာခံယူရဦးမယ်ဆိုပေမယ့်

but we knew he would recover.

သူနေပြန်ကောင်းလာပြီးဆိုတာသိလိုက်ရတယ်

This picture was taken two weeks ago.

ဒီဓာတ်ပုံလေးကလွန်ခဲ့တဲ့ ၂ပတ်ကရိုက်ထားတာပါ

By taking action when you're lonely,

သင်အထီးကျန်ဆန်နေတာကို အရေးယူလိုက်တာ

by changing your responses to failure,

ရှုံးနိမ့်မှုအတွက်တုန့်ပြန်မှုတွေ အမျိုးမျိုးပြောင်းလိုက်တာ

by protecting your self-esteem,

သင့်တန်ဖိုးကို သင်ကာကွယ်တာ

by battling negative thinking,

အတွေးဆိုးအတွေးညစ်တွေကို တိုက်ထုတ်ပစ်တာတွေဟာ

you won't just heal your psychological wounds,

သင့်ရဲ့စိတ်ဒဏ်ရာတွေကို မပျောက်ကင်းစေနိုင်ပါဘူး

you will build emotional resilience,

စိတ်ဓာတ်ကြံ့ခိုင်အောင်တည်ဆောက်ပါ

you will thrive.

မွေးမြူပါ

A hundred years ago, people began practicing personal hygiene,

လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်တစ်ရာကျော်လောက်ကလူတွေဟာ တကိုယ်ရည်သန့်ရှင်းကိုလုပ်ဆောင်လာကြတယ်

and life expectancy rates rose by over 50 percent

လူ့သက်တမ်းရှည်နှုန်းလည်း ဆယ်စုနှစ်အတွင်း

in just a matter of decades.

၅ဝရာခိုင်နှုန်းကျော်မြင့်တက်လာခဲ့တယ်

I believe our quality of life could rise just as dramatically

အကယ်၍ကျွန်တော်တို့သာစိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ကျန်းမာကြံ့ခိုင်ရေးကိုစတင်လေ့ကျင်မယ်ဆိုရင်

if we all began practicing emotional hygiene.

ကျွန်တော်တို့ ပျော်ရွှင်မှုတွေကလည်း တဟုန်ထိုးတိုးတက်လာမှာယုံကြည်ပါတယ်

အကယ်၍သာလူတိုင်း စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာကျန်းမာနေကြမယ်ဆိုရင်

Can you imagine what the world would be like

if everyone was psychologically healthier?

ကမ္ဘာကြီးကဘယ်လိုဖြစ်နေမလဲလို့ စိတ်ကူးကြည့်ဖူးလား။

If there were less loneliness and less depression?

အထီးကျန်ဆန်မှုတွေနည်းလာရင် စိတ်ဓာတ်ကျတာတွေနည်းလာရင်

If people knew how to overcome failure?

လူတွေကရှုံးနိမ့်မှုကိုဘယ်လိုကျော်လွှားရမယ် ဆိုတာသိလာကြရင်

If they felt better about themselves and more empowered?

သူတို့ဘဝကို သူတို့ကျေနပ်ပြီး ပိုအားပေးလာကြရင်

If they were happier and more fulfilled?

သူတို့ဘဝတွေဟာပိုပျော်လာပြီး ပြီးပြည့်စုံလာရင်

I can, because that's the world I want to live in.

အဲဒီလိုကမ္ဘာမျိုးက ကျွန်တော်နေချင်တဲ့ကမ္ဘာလေးဖြစ်လာမှာပါ

And that's the world my brother wants to live in as well.

ကျွန်တော့်ညီလည်းဒီလိုကမ္ဘာလေးမှာ နေချင်မှာပါပဲ

And if you just become informed and change a few simple habits, well --

သင်ဗဟုသုတတွေရပြီး ရိုးရှင်းတဲ့အကျင့်အချို့ကိုပြင်မယ်ဆိုရင်

ကျွန်တော်တို့အားလုံး နေနိုင်တဲ့ကမ္ဘာလေးဖြစ်လာမှာပါ

that's the world we can all live in.

Thank you very much.

အားလုံးကိုကျေးဇူးတင်ပါတယ်

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)