Gregory Petsko: The coming neurological epidemic

Translator: Jenny Zurawell

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Nang Yin Mu Aung

ကျွန်တော်တို့အနေနဲ့ ဒါကို ကာကွယ်ဖို့ အတွက် တစ်ခုခု လုပ်ရင်လုပ် မဟုတ်ရင်တော့

နောင်နှစ်ပေါင်း ၄၀ လောက်ဆိုရင် တစ်ကမ္ဘာလုံး အတိုင်းအတာနဲ့

အာရုံကြောရောဂါ ကပ်ဆိုက်တာ ကြုံရတော့မှာ၊

Unless we do something to prevent it,

တွေးကြည့်လိုက်ရင် ပျော်စရာကြီးနော်။

over the next 40 years we’re facing an epidemic

ဒီမြေပုံပေါ်မှာ မြင်ရတဲ့ အပြာရောင်ခြယ်ထားတဲ့ နိုင်ငံတိုင်းမှာ

of neurologic diseases on a global scale.

လူဦးရေရဲ့ ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်က အသက် ၆၅ နှစ်အထက် တွေပါ။

A cheery thought.

ဒါကကျွန်တော်တို့လက်ရှိနေထိုင်နေတဲ့ကမ္ဘာပါ။

On this map, every country that’s colored blue

ဒါကတော့ ကျွန်တော်တို့ကလေးတွေ နေထိုင်သွားရမယ့် ကမ္ဘာပေါ့။

has more than 20 percent of its population over the age of 65.

နှစ်ပေါင်း ၁၂,၀၀၀ တိုင်တိုင် လူဦးရေ အသက်အရွယ် အပိုင်းအခြား ဖြန့်ချက်ပုံစံက

This is the world we live in.

ပိရမစ်လို ပုံစံမျိုးဖြစ်နေခဲ့ပါတယ်။ပုံရဲ့ ထိပ်ဆုံးပိုင်းမှာ မြင်နေရတာက အသက်ကြီးဆုံး

And this is the world your children will live in.

လူဦးရေအရေအတွက်ပါ။ ခုတော့ လူဦးရေအချိုးစားက ပိရမစ်ပုံကနေ ပြန့်ကျဲထွက်နေပါပြီ။

For 12,000 years, the distribution of ages in the human population

၂၀၅၀ရောက်ရင် ပိရမစ်ပုံကနေ တိုင်အဖြောင့်ပုံ ဖြစ်သွားပြီး အချိုးစားတွေက

has looked like a pyramid, with the oldest on top.

ပြောင်းပြန်ဖြစ်တော့မှာပါ။ ဒါကြောင့်ခုလိုတွေ ဖြစ်နေတာပါ။

It’s already flattening out.

၁၈၄၀ ခုနှစ် ကတည်းက လူ့ပျမ်းမျှ သက်တမ်းက နှစ်ဆကျော် တိုးလာခဲ့ပြီး

By 2050, it’s going to be a column and will start to invert.

လက်ရှိမှာ နေ့စဉ် ငါးနာရီခန့် နှုန်းနဲ့ တိုးနေတယ်။

This is why it’s happening.

ဒါကြောင့် ဒါက လုံးဝကောင်းတဲ့ အရာတော့မဟုတ်ဘူး။

The average lifespan’s more than doubled since 1840,

အကြောင်းက အသက် ၆၅ နှစ်ကျော်အရွယ်မှာ အယ်လ်ဇိုင်းမားရောဂါ ဒါမှမဟုတ်

and it’s increasing currently at the rate of about five hours every day.

ပါကင်ဆင် ရောဂါရနိုင်ခြေက အရှိန်အဟုန်နဲ့ တိုးလာမှာကြောင့်ပါ။

And this is why that’s not entirely a good thing:

၂၀၅၀ ခုနှစ် အရောက်မှာ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုမှာ အသက် ၈၀ ကျော်ဦးရေက

because over the age of 65, your risk of getting Alzheimer’s

၃၂ သန်းခန့်ရှိမှာဖြစ်ပြီး ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး တစ်ခုခုမလုပ်ရင်၊

or Parkinson’s disease will increase exponentially.

သူတို့ထဲက တစ်ဝက်မှာ အယ်လ်ဇိုင်းမားရပြီး

By 2050, there’ll be about 32 million people in the United States

သုံးသန်းကျော်က ပါကင်ဆင်ရောဂါရလာမှာပါ။

လောလောဆယ်၊ ဒီရောဂါတွေနဲ့ အခြား အာရုံကြော ဆိုင်ရာရောဂါတွေအတွက်

over the age of 80, and unless we do something about it,

ကုသမှု ဒါမဟုတ် ကာကွယ်မှုမရှိသေးပါဘူး။ ဒီအတွက် တစ်နှစ်ကို

half of them will have Alzheimer’s disease

and three million more will have Parkinson’s disease.

ဒေါ်လာ တစ်ထရီလီယံရဲ့ ၃ပုံ ၁ပုံလောက်စရိတ်တွေသုံးနေရတယ်။

ဒါက ၂၀၅၀ ခုနှစ် အရောက်မှာ ဒေါ်လာ တစ် ထရီလီယံ ကျော်သွားမှာပါ။

Right now, those and other neurologic diseases --

ခေါက်ရိုးတကျပုံစံရှိနေရမယ့် ပရိုတင်းတစ်ခုက

for which we have no cure or prevention --

ခေါက်ရိုးလွဲ စက္ကူရုပ်လိုမျိုး အချိုးတွေ ပုံပျက်သွားတဲ့အခါမှာ

cost about a third of a trillion dollars a year.

အယ်လ်ဇိုင်းမားရောဂါ စဖြစ်တာပါ။

It will be well over a trillion dollars by 2050.

ဒီတော့ ကျွန်တော်တို့ ချဉ်းကပ်နေတဲ့ နည်းလမ်းတစ်ခုက

Alzheimer’s disease starts when a protein

that should be folded up properly

ပရိုတင်းကို သူရှိရမယ့်ပုံစံအတိုင်း ပုံမပျက်ရှိနေစေဖို့ လုပ်ဆောင်ပေးမယ့်

misfolds into a kind of demented origami.

မော်လီကျူးတိပ်လိုမျိုး ဆေးဝါးပုံစံတွေထုတ်ဖို့ပါ။

So one approach we’re taking is to try to design drugs

ဒါက ဦးနှောက် အစိတ်အပိုင်း အတော်များများကို

သေစေပုံရတဲ့ အရှုပ်အထွေး မဖြစ်ဖို့ တားဆီးပေးမှာပါ။

that function like molecular Scotch tape,

to hold the protein into its proper shape.

စိတ်ဝင်စားစရာက ဦးနှောက်ရဲ့ ကွဲပြားတဲ့

အစိတ်အပိုင်းတွေကို သက်ရောက်တဲ့ အခြားအာရုံကြော ရောဂါတွေမှာလည်း

That would keep it from forming the tangles

that seem to kill large sections of the brain when they do.

ခေါက်ရိုးလွဲနေတဲ့ ပရိုတင်း အရှုပ်အထွေးတွေ ရှိတာကို မြင်ရတယ်။

ဒါက ယေဘုယျဆန်တဲ့ နည်းလမ်းတခု ဖြစ်လာနိုင်လို့ ဆိုတာပါ။

Interestingly enough, other neurologic diseases

which affect very different parts of the brain

အယ်လ်ဇိုင်းမားအပြင်၊ အာရုံကြောရောဂါများစွာကို

ကုသဖို့ သုံးနိုင်တာကို ညွှန်းတာပါ။

also show tangles of misfolded protein,

ဒီမှာ ကင်ဆာနဲ့ စိတ်ဝင်စားစရာ ဆက်နွယ်မှုတစ်ခုလည်း ရှိတယ်၊

which suggests that the approach might be a general one,

အာရုံကြော ရောဂါတွေရှိတဲ့ လူတွေဟာ

and might be used to cure many neurologic diseases,

ကင်ဆာအများစု ဖြစ်ပွားမှု အလွန်နည်းကြလို့ပါ။

not just Alzheimer’s disease.

ဒါက လောလောဆယ်မှာ လူအများစု လေ့လာ လိုက်စားနေကြတဲ့ ဆက်စပ်မှုတစ်ခု မဟုတ်ပေမဲ့

There’s also a fascinating connection to cancer here,

because people with neurologic diseases

ကျွန်တော်တို့ ကတော့ စိတ်ဝင်စားနေတယ်။

ဒီနယ်ပယ်အတွက် လုပ်ဆောင်နေတဲ့ အရေးပါတဲ့ အလုပ်အများစုနဲ့ ဖန်တီးမှုရှိတဲ့လုပ်ငန်းတွေ

have a very low incidence of most cancers.

And this is a connection that most people aren’t pursuing right now,

အားလုံးကို ပုဂ္ဂလိက အလှူရှင်တွေက ရန်ပုံငွေထောက်ပံ့ထားတာပါ။

but which we’re fascinated by.

ဒီနေရာမှာ နောက်ထပ် ပုဂ္ဂလိက အကူအညီအတွက် ကြီးမားတဲ့ ပမာဏရှိတာက၊

Most of the important and all of the creative work in this area

အစိုးရက ဒီအရာအများစုကို အမှားလုပ်ခဲ့တာကြောင့်ပါ။

is being funded by private philanthropies.

တစ်ချိန်တည်းမှာ ဒီအရာအားလုံး ဖြစ်လာဖို့ စောင့်ရင်း၊

And there’s tremendous scope for additional private help here,

ဒါတွေကို ကိုယ့်ဘာသာကိုယ် လုပ်ကြည့်နိုင်ပါတယ်။

because the government has dropped the ball on much of this, I’m afraid.

ပါကင်ဆင်ရောဂါ အန္တရာယ်ကို လျှော့ချချင်ရင် ကဖိန်းဓာတ်က

In the meantime, while we’re waiting for all these things to happen,

အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ ကာကွယ်ပေးတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတာ ဘယ်သူမှ မသိကြဘူး။

here’s what you can do for yourself.

ဦးခေါင်းထိခိုက်တာတွေက ဆိုးတယ်။ ဒါတွေက ပါကင်ဆန်ရောဂါဆီ ဦးတည်နေတယ်။

If you want to lower your risk of Parkinson’s disease,

ကြက်၊ငှက် တုပ်ကွေးကလည်း စိတ်ကူးကောင်းတော့ မဟုတ်ဘူး။

caffeine is protective to some extent; nobody knows why.

အယ်လ်ဇိုင်းမား ရောဂါကနေ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ကာကွယ်သလောက်၊

Head injuries are bad for you. They lead to Parkinson’s disease.

ငါးကြီးဆီက အယ်လ်ဇိုင်းမားရောဂါ အန္တရာယ်ကို

And the Avian Flu is also not a good idea.

လျှော့ချပေးတဲ့ အကျိုးရှိတာကိုသိရတယ်။

As far as protecting yourself against Alzheimer’s disease,

နာတာရှည် သွေးတိုးတာက အယ်လ်ဇိုင်းမားအတွက်

အကြီးဆုံး အန္တရာယ် အကြောင်းရင်းဖြစ်တော့၊

well, it turns out that fish oil has the effect

သွေးပေါင်ကိုလည်း လျှော့ချသင့်တယ်။

of reducing your risk for Alzheimer’s disease.

ဒါက မျက်စိ အယ်လ်ဇိုင်းမား ရောဂါဖြစ်တဲ့၊ ရေတိမ်ရောဂါအတွက်

You should also keep your blood pressure down,

အကြီးဆုံး အန္တရာယ်အကြောင်းရင်းလည်းဖြစ်တယ်။

because chronic high blood pressure

သိမှတ်မှုဆိုင်ရာ သက်ရောက်မှုတွေလို့ဆိုရင်

is the biggest single risk factor for Alzheimer’s disease.

စိတ်ပိုင်းအရ ဆက်နိုးကြားချင်အောင်

It’s also the biggest risk factor for glaucoma,

“သုံး၊ မသုံးရင် ၡုံး” ကို ကျင့်သုံးပါ။

which is just Alzheimer’s disease of the eye.

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်ပြောတာကို ခင်ဗျား နားထောင်နေတယ်မလား

ဒီတော့ လိုအပ်တာ ပေးပြီးပါပြီ။

And of course, when it comes to cognitive effects,

နောက်ဆုံး တစ်ခုပါ။ ကျွန်တော့လို လူတွေကို ကံကောင်းအောင်ဆုတောင်းပေးပါနော်။

"use it or lose it" applies,

so you want to stay mentally stimulated.

အားလုံးအတွက် အချိန်က အကုန်မြန်တဲ့အတွက်ကြောင့်ပါ။

But hey, you’re listening to me.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

So you’ve got that covered.

And one final thing. Wish people like me luck, okay?

Because the clock is ticking for all of us.

Thank you.