How economic inequality harms societies | Richard Wilkinson

Translator: Сања Богоева Reviewer: ALEKSANDAR MITEVSKI

You all know the truth of what I'm going to say.

Сите вие ја знаете вистината за ова што ќе го кажам.

I think the intuition that inequality is divisive and socially corrosive

Мислам декаа интуицијата да нееднаквоста води до поделба и дека е социјално разорна

has been around since before the French Revolution.

е присутно уште пред Француската Револуција.

What's changed

Она што се промени

is we now can look at the evidence,

е тоа што сега можеме да ги погледнеме доказите,

we can compare societies, more and less equal societies,

да ги споредиме општествата, повеќе или помалку еднаквите општества,

and see what inequality does.

и да видиме како влијае нееднаквоста.

I'm going to take you through that data

Ќе ви ги прикажам податоците

and then explain why

и потоа ќе ви објаснам зошто

the links I'm going to be showing you exist.

постојат врските кои што ќе ви ги покажам.

But first, see what a miserable lot we are.

Но прво, видете колку многу сме мизерни.

(Laughter)

(Смеа)

I want to start though

Сакам да започнам со

with a paradox.

еден парадокс.

This shows you life expectancy

Ова ви го прикажува очекуваниот животен век

against gross national income --

корелиран со вкупниот национален приход --

how rich countries are on average.

како стојат богатите земји во просек.

And you see the countries on the right,

Можете да видите дека земјите од десно,

like Norway and the USA,

како Норвешка и САД,

are twice as rich as Israel, Greece, Portugal on the left.

се два пати побогати од Израел, Грција, Португалија од лево.

And it makes no difference to their life expectancy at all.

И покрај тоа, не постои разлика во очекуваниот животен век воопшто.

There's no suggestion of a relationship there.

Не постои поврзаност овде.

But if we look within our societies,

Но доколку погледнеме внатре нашите општества,

there are extraordinary social gradients in health

постојат невообичаени разлики во здравјето

running right across society.

внатре општеството.

This, again, is life expectancy.

Ова, повторно, е очекуваниот животен век.

These are small areas of England and Wales --

Ова се мали области од Англија и Велс --

the poorest on the right, the richest on the left.

најсиромашните на десно, најбогатите лево.

A lot of difference between the poor and the rest of us.

Голема разлика помеѓу сиромашните и останатите ние.

Even the people just below the top

Дури и луѓето веднаш под врвот

have less good health

имаат послабо здравје

than the people at the top.

отколку оние на самиот врв.

So income means something very important

Значи приходот е нешто многу важно

within our societies,

внатре нашите општества,

and nothing between them.

додека пак не значи ништо помеѓу нив.

The explanation of that paradox

Објаснувањето за овој парадокс

is that, within our societies,

е дека, внатре нашите општества,

we're looking at relative income

гледаме на релативниот приход

or social position, social status --

или социјалната позиција, социјалниот статус --

where we are in relation to each other

каде што се наоѓаме во сооднос едни со други

and the size of the gaps between us.

и големината на јазот помеѓу нас.

And as soon as you've got that idea,

И откако сте запознаени со оваа идеа,

you should immediately wonder:

треба веднаш да се запрашате:

what happens if we widen the differences,

што ќе се случи доколку ги зголемуваме разликите,

or compress them,

или ги намалиме,

make the income differences bigger or smaller?

ако ја направиме разликата во приходот поголема или помала?

And that's what I'm going to show you.

Токму ова ќе ви го покажам.

I'm not using any hypothetical data.

Не користам хипотетички податоци.

I'm taking data from the U.N. --

Податоците се од Обединетите Нации --

it's the same as the World Bank has --

истите што ги има Светската Банка --

on the scale of income differences

за големината на разликите во приходот

in these rich developed market democracies.

во овие богати развиени пазарни демократии.

The measure we've used,

Мерката што ја користевме,

because it's easy to understand and you can download it,

бидејќи е лесно разбирлива и можете да ја симнете од интернет,

is how much richer the top 20 percent

е колку се побогати 20-те проценти од врвот

than the bottom 20 percent in each country.

споредено со 20-те проценти луѓе од дното на секоја земја.

And you see in the more equal countries on the left --

Можете да видите дека во поеднаквите земји од лево --

Japan, Finland, Norway, Sweden --

Јапонија, Финска, Норвешка, Шведска --

the top 20 percent are about three and a half, four times as rich

20-те проценти од врвот се три и пол, четири пати побогати

as the bottom 20 percent.

од долните 20 проценти.

But on the more unequal end --

Но на понееднаквата страна --

U.K., Portugal, USA, Singapore --

В.Б., Португалија, САД, Сингапур --

the differences are twice as big.

разликите се два пати поголеми од претходните земји.

On that measure, we are twice as unequal

Според оваа мерка, ние сме два пати понееднакви

as some of the other successful market democracies.

од некои други успешни пазарни демократии.

Now I'm going to show you what that does to our societies.

Сега ќе ви покажам што им прави ова на нашите општества.

We collected data on problems with social gradients,

Собравме податоци за социјалните проблеми,

the kind of problems that are more common

проблеми кои што се почести

at the bottom of the social ladder.

во дното од општественото скалило.

Internationally comparable data on life expectancy,

Интернационално споредбени податоци за очекуваниот животен век,

on kids' maths and literacy scores,

за скоровите на децата по математика и литература,

on infant mortality rates, homicide rates,

за стапка на смртност кај децата, стапка на убиства,

proportion of the population in prison, teenage birthrates,

пропорција на популацијата во затвор, раѓањa во адолесценција,

levels of trust,

ниво на доверба,

obesity, mental illness --

дебелина, ментална болест --

which in standard diagnostic classification

што според стандардната дијагностичка класификација

includes drug and alcohol addiction --

вклучува зависност од дрога и алкохол --

and social mobility.

и социјална подвижност.

We put them all in one index.

Сите овие ги сведовме под еден индекс.

They're all weighted equally.

На сите им е дадено еднакво значење.

Where a country is is a sort of average score on these things.

За секоја земја е пресметан просечен скор за овие социјални проблеми.

And there, you see it

Еве, може да видите

in relation to the measure of inequality I've just shown you,

во однос на мерката за нееднаквост што ви ја покажав,

which I shall use over and over again in the data.

која што ќе ја користам повеќе пати во податоците.

The more unequal countries

Понееднаквите земји

are doing worse

имаат полоша позиција

on all these kinds of social problems.

на сите овие видови социјални проблеми.

It's an extraordinarily close correlation.

Тоа е невообичаено висока корелација.

But if you look at that same index

Но доколку погледнете на тој исти индекс

of health and social problems

за здравствени и социјални проблеми

in relation to GNP per capita,

во однос на БДП по жител,

gross national income,

бруто домашен приход,

there's nothing there,

нема ништо,

no correlation anymore.

повеќе нема корелација.

We were a little bit worried

Малку бевме загрижени

that people might think

дека луѓето можеби ќе мислат

we'd been choosing problems to suit our argument

дека сме ги бирале проблемите за да ни одговараат на аргументите

and just manufactured this evidence,

и дека само сме го фалсификувале овој доказ,

so we also did a paper in the British Medical Journal

затоа објавивме истражување во Британското Медицинско Списание

on the UNICEF index of child well-being.

врз основа на индекс за добросостојба на децата добиен од УНИЦЕФ.

It has 40 different components

Има 40 различни компоненти

put together by other people.

составени од други луѓе.

It contains whether kids can talk to their parents,

Содржи дали децата можат да зборуваат со нивните родители,

whether they have books at home,

дали имаат книги дома,

what immunization rates are like, whether there's bullying at school.

какви се стапките на имунизација, дали има малтретирање во училиштата.

Everything goes into it.

Сè влегува во него.

Here it is in relation to that same measure of inequality.

Овде е во однос со таа иста мерка на нееднаквост.

Kids do worse in the more unequal societies.

На децата им е полошо во понееднаквите општества.

Highly significant relationship.

Високо значајна поврзаност.

But once again,

Но уште еднаш,

if you look at that measure of child well-being,

доколку погледнете на мерката за добросостојба на децата,

in relation to national income per person,

во однос на националниот приход по индивидуа,

there's no relationship,

не постои поврзаност,

no suggestion of a relationship.

ниту збор за поврзаност.

What all the data I've shown you so far says

Сите податоци што ви ги покажав до сега кажуваат

is the same thing.

едно исто нешто.

The average well-being of our societies

Просечната добро-состојба на нашите општества

is not dependent any longer

повеќе не зависи од

on national income and economic growth.

националниот приход и економскиот раст.

That's very important in poorer countries,

Тие се многу важни во посиромашните земји,

but not in the rich developed world.

но не и во богатиот развиен свет.

But the differences between us

Разликата помеѓу нас

and where we are in relation to each other

и каде се наоѓаме во однос едни со други

now matter very much.

е многу важно денес.

I'm going to show you some of the separate bits of our index.

Ќе ви ги прикажам некои од поединечните компоненти од овој индекс.

Here, for instance, is trust.

Овде, на пример, е довербата.

It's simply the proportion of the population

Тоа е едноставно процент од населението

who agree most people can be trusted.

кое што смета дека на повеќето луѓе може да им се верува.

It comes from the World Values Survey.

Ова е од Светската Анкета за Вредности.

You see, at the more unequal end,

Гледате, на понееднаквиот крај,

it's about 15 percent of the population

околу 15 проценти од населението

who feel they can trust others.

смета дека може да им верува на другите.

But in the more equal societies,

Додека пак во поеднаквите општества,

it rises to 60 or 65 percent.

оваа бројка се зголемува до 60 или 65%.

And if you look at measures of involvement in community life

Доколку погледнете на мерката за учество во животот на заедницата

or social capital,

т.е. социјалната кохезија,

very similar relationships

се јавува многу слична поврзаност

closely related to inequality.

тесно поврзана со нееднаквоста.

I may say, we did all this work twice.

Можам да кажам, ова истражување го направивме двапати.

We did it first on these rich, developed countries,

Прво го спроведовме на богатите, развиени земји,

and then as a separate test bed,

и потоа како независно истражување,

we repeated it all on the 50 American states --

го повторивме на сите 50 Американски држави --

asking just the same question:

поставувајќи го истото прашање:

do the more unequal states

дали понееднаквите држави

do worse on all these kinds of measures?

се полоши на сите овие видови на мерки?

So here is trust from a general social survey of the federal government

Еве ја довербата добиена од генералната социјална анкета на федералната влада

related to inequality.

во однос на нееднаквоста.

Very similar scatter

Многу слично распрскување

over a similar range of levels of trust.

низ сличните нивоа на доверба.

Same thing is going on.

Истото се јавува овде.

Basically we found

Во основа најдовме

that almost anything that's related to trust internationally

дека речиси сè што е поврзано со довербата во другите земји

is related to trust amongst the 50 states

е исто така поврзано со довербата во 50те држави

in that separate test bed.

во ова независно истражување.

We're not just talking about a fluke.

Ова не е чиста случајност.

This is mental illness.

Ова е ментална болест.

WHO put together figures

СЗО состави податоци

using the same diagnostic interviews

користејќи ги истите дијагностички интервјуа

on random samples of the population

врз случајни примероци од популацијата

to allow us to compare rates of mental illness

за да ни овозможи да ги споредиме стапките на ментална болест

in each society.

во секое општество.

This is the percent of the population

Ова е процент од населението

with any mental illness in the preceding year.

со било која ментална болест од претходната година.

And it goes from about eight percent

Се движи од околу осум проценти

up to three times that --

се до три пати повеќе од тоа --

whole societies

цели општества

with three times the level of mental illness of others.

со три пати повеќе ментални болести од другите.

And again, closely related to inequality.

И повторно, тесно поврзано со нееднаквоста.

This is violence.

Ова е насилство.

These red dots are American states,

Овие црвени точки се Американските држави,

and the blue triangles are Canadian provinces.

а плавите триаголници се Канадските провинции.

But look at the scale of the differences.

Но погледнете ја големината на разликите.

It goes from 15 homicides per million

Се движи од 15 убиства на милион жители

up to 150.

се до 150.

This is the proportion of the population in prison.

Ова е процентот на населението што се наоѓа во затвор.

There's a about a tenfold difference there,

Овде имаме десет пати поголеми разлики,

log scale up the side.

логаритамската скала од страната.

But it goes from about 40 to 400

Се движи од 40 до 400

people in prison.

луѓе во затвор.

That relationship

Поврзаноста

is not mainly driven by more crime.

воглавно не е резултат на повеќе криминал.

In some places, that's part of it.

На некои места, криминалот е причината.

But most of it is about more punitive sentencing,

Меѓутоа повеќе станува збор за построго казнување,

harsher sentencing.

пожестоко казнување.

And the more unequal societies

И кај понееднаквите општества

are more likely also to retain the death penalty.

поголема е веројатноста за задржување на смртната казна.

Here we have children dropping out of high school.

Овде имаме деца кои го напуштиле средното училиште.

Again, quite big differences.

Повторно, прилично големи разлики.

Extraordinarily damaging,

Неверојатно поразително,

if you're talking about using the talents of the population.

доколку зборуваме за користење на талентите од популацијата.

This is social mobility.

Ова е социјалната подвижност.

It's actually a measure of mobility

Всушност е мерка на подвижноста

based on income.

базирана на приход.

Basically, it's asking:

Во основа, прашува:

do rich fathers have rich sons

дали богатите татковци имаат богати синови

and poor fathers have poor sons,

и сиромашните татковци, сиромашни синови,

or is there no relationship between the two?

или не постои поврзаност помеѓу нив?

And at the more unequal end,

Кон понееднаквиот крај,

fathers' income is much more important --

приходот на таткото е многу поважен --

in the U.K., USA.

во В.Б., САД.

And in Scandinavian countries,

Во Скандинавските земји пак,

fathers' income is much less important.

приходот на таткото е помалку важен.

There's more social mobility.

Повеќе е застапена социјалната подвижност.

And as we like to say --

И како што сакаме да кажеме --

and I know there are a lot of Americans in the audience here --

знам дека има многу Американци во публиката овде --

if Americans want to live the American dream,

ако Американците сакаат да го живеат Американскиот сон,

they should go to Denmark.

тие треба да отидат во Данска.

(Laughter)

(Смеа)

(Applause)

(Аплауз)

I've shown you just a few things in italics here.

Ви покажав само неколку работи во италик овде.

I could have shown a number of other problems.

Можев да претставам бројни други проблеми.

They're all problems that tend to be more common

Тоа се проблеми кои што се почести

at the bottom of the social gradient.

на дното од социјалното скалило.

But there are endless problems with social gradients

Постојат безброј проблеми

that are worse in more unequal countries --

кои што се полоши во понееднаквите земји --

not just a little bit worse,

не само малку полоши,

but anything from twice as common to 10 times as common.

туку од два пати па се до 10 пати полоши.

Think of the expense,

Помислете на штетата,

the human cost of that.

човечката цена за сето тоа.

I want to go back though to this graph that I showed you earlier

Сакам да се навратам на овој график кој што ви го покажав пред малку

where we put it all together

каде што ги сумираме работите

to make two points.

за да извлечам два заклучоци.

One is that, in graph after graph,

Едниот е дека, график по график,

we find the countries that do worse,

гледаме дека земјите каде што е полошо,

whatever the outcome,

без разлика на исходот,

seem to be the more unequal ones,

се чини дека се понееднаквите,

and the ones that do well

а оние каде што е подобро

seem to be the Nordic countries and Japan.

се чини дека се Нордиските земји и Јапонија.

So what we're looking at

Значи она што гледаме

is general social disfunction related to inequality.

е генерална општествена дисфункција поврзана со нееднаквоста.

It's not just one or two things that go wrong,

Не се влошуваат само една или две работи,

it's most things.

туку повеќето работи.

The other really important point I want to make on this graph

Другиот навистина важен заклучок кој што сакам да го изнесам

is that, if you look at the bottom,

е дека, доколку погледнете на дното,

Sweden and Japan,

Шведска и Јапонија,

they're very different countries in all sorts of ways.

тие се многу различни земји по многу нешта.

The position of women,

Позицијата на жената,

how closely they keep to the nuclear family,

колку близу се држат до нуклеарното семејство,

are on opposite ends of the poles

се на спротивни краеви од половите

in terms of the rich developed world.

во рамки на богатиот развиен свет.

But another really important difference

Но друга навистина важна разлика е

is how they get their greater equality.

начинот како ја постигнуваат поголемата еднаквост.

Sweden has huge differences in earnings,

Шведска има големи разлики во заработувачките,

and it narrows the gap through taxation,

но го намалува јазот преку даноци,

general welfare state,

државни социјални програми,

generous benefits and so on.

донации и така натаму.

Japan is rather different though.

Јапонија е прилично поинаква.

It starts off with much smaller differences in earnings before tax.

Таа започнува со многу помали разлики во заработувачките пред оданочувањето.

It has lower taxes.

Има помали даноци.

It has a smaller welfare state.

Има помала социјална програма.

And in our analysis of the American states,

Во нашата анализа на Американските држави,

we find rather the same contrast.

ја видовме речиси истата разлика.

There are some states that do well through redistribution,

Има некои држави кои функционираат добро преку прераспределба,

some states that do well

некои држави пак функционираат добро

because they have smaller income differences before tax.

бидејќи имаат помали разлики во приходите пред оданочувањето.

So we conclude

Така заклучивме

that it doesn't much matter how you get your greater equality,

дека не е многу важно како ја постигнувате поголемата еднаквост,

as long as you get there somehow.

се додека ја постигнувате некако.

I am not talking about perfect equality,

Не зборувам за совршена еднаквост,

I'm talking about what exists in rich developed market democracies.

Зборувам за она што постои во богатите развиени пазарни демократии.

Another really surprising part of this picture

Друг навистина изненадувачки дел од сликава

is that it's not just the poor

е дека не се само сиромашните

who are affected by inequality.

погодени од нееднаквоста.

There seems to be some truth in John Donne's

Се чини дека има нешто вистина во Џон Доновата изрека:

"No man is an island."

"Ниту еден човек е остров."

And in a number of studies, it's possible to compare

Во бројни истражувања, можно е да се спореди

how people do in more and less equal countries

како живеат луѓето во повеќе и помалку еднаквите земји

at each level in the social hierarchy.

на секое ниво од социјалната хиерархија.

This is just one example.

Ова е само еден пример.

It's infant mortality.

За смртноста на децата.

Some Swedes very kindly classified a lot of their infant deaths

Некои Швеѓани извршиле класификација на починатите деца од оваа земја

according to the British register of general socioeconomic classification.

според Британскиот регистар за генерална социоекономска класификација.

And so it's anachronistically

Значи станува збор за анахрона

a classification by fathers' occupations,

класификација според занимањето на татковците,

so single parents go on their own.

самохраните родители се ставени посебно.

But then where it says "low social class,"

Онаму каде што стои "ниска социјална класа,"

that's unskilled manual occupations.

тоа се нискообразовни физички занимања.

It goes through towards the skilled manual occupations in the middle,

Потоа одиме кон високообразовни физички занимања во средината,

then the junior non-manual,

потоа новите не-физички,

going up high to the professional occupations --

се до горе до професионалните занимања --

doctors, lawyers,

лекари, адвокати,

directors of larger companies.

директори на поголеми компании.

You see there that Sweden does better than Britain

Гледате дека Шведска живее подобро отколку Британија

all the way across the social hierarchy.

низ целата социјална хиерархија.

The biggest differences are at the bottom of society.

Најголемите разлики се на дното од општеството.

But even at the top,

Но дури и на врвот,

there seems to be a small benefit

се чини дека има мала предност

to being in a more equal society.

доколку сте во поеднакво општество.

We show that on about five different sets of data

Ова го покажавме на околу пет различни примероци на податоци

covering educational outcomes

кои ги опфаќаа образовните исходи

and health in the United States and internationally.

и здравството во Соединетите Држави и интернационално.

And that seems to be the general picture --

И се чини дека тоа е генералната слика --

that greater equality makes most difference at the bottom,

дека поголемата еднаквост има најголема улога на дното,

but has some benefits even at the top.

но има одредени предности дури и на врвот.

But I should say a few words about what's going on.

Но треба да кажам неколку збора за она што всушност се случува.

I think I'm looking and talking

Мислам дека гледам и зборувам

about the psychosocial effects of inequality.

за психосоцијалните ефекти на нееднаквоста.

More to do with feelings of superiority and inferiority,

Нееднаквоста има повеќе врска со чувствата на супериорност и инфериорност,

of being valued and devalued,

чувството дека сте ценети и подценети,

respected and disrespected.

почитувани и непочитувани.

And of course, those feelings

И се разбира, тие чувства

of the status competition that comes out of that

кои се однесуваат на борбата за статус, кој произлегува од овие чувства

drives the consumerism in our society.

го движат консумеризмот на нашето општество.

It also leads to status insecurity.

Тие исто така водат до статусна несигурност.

We worry more about how we're judged and seen by others,

Ние сме повеќе загрижени за тоа како нè гледаат и што мислат другите за нас,

whether we're regarded as attractive, clever,

дали сметаат дека сме привлечни, паметни,

all that kind of thing.

сите такви работи.

The social-evaluative judgments increase,

Социјално-евалуативните судови го зголемуваат,

the fear of those social-evaluative judgments.

стравот од овие социјално-евалуативни судови.

Interestingly,

Интересно,

some parallel work going on in social psychology:

паралелно во социјалната психологија се одвива истражување:

some people reviewed 208 different studies

неколку луѓе извршиле ревизија на 208 различни истражувања

in which volunteers had been invited

во кои волонтери биле повикани

into a psychological laboratory

во психолошка лабараторија

and had their stress hormones,

и притоа им биле мерени стрес хормоните,

their responses to doing stressful tasks, measured.

т.е. нивните реакции додека извршуваат стресни задачи.

And in the review,

Во ревизијата,

what they were interested in seeing

тие биле заинтересирани да видат

is what kind of stresses

какви видови на стрес

most reliably raise levels of cortisol,

најконзистентно го зголемуваат нивото на кортизол,

the central stress hormone.

централниот стрес хормон.

And the conclusion was

Заклучокот беше

it was tasks that included social-evaluative threat --

дека тоа се задачите кои вклучуваат социјално-евалуативна закана --

threats to self-esteem or social status

закани за себе-почитувањето или социјалниот статус

in which others can negatively judge your performance.

задачи во кои другите можат негативно да ја оценат вашата перформанса.

Those kind of stresses

Овие видови на стрес

have a very particular effect

имаат карактеристичен ефект

on the physiology of stress.

врз физиологијата на стресот.

Now we have been criticized.

Бевме критикувани.

Of course, there are people who dislike this stuff

Се разбира, има луѓе на кои не им се допаѓаат овие работи.

and people who find it very surprising.

и луѓе кои се многу изненадени.

I should tell you though

Сепак треба да ви кажам

that when people criticize us for picking and choosing data,

дека кога луѓето нè критикуваат за намерно бирање на податоци,

we never pick and choose data.

ние никогаш намерно не бираме податоци.

We have an absolute rule

Имаме апсолутно правило

that if our data source has data for one of the countries we're looking at,

дека доколку нашиот извор на податоци има податоци за една од земјите што нè интересира,

it goes into the analysis.

тогаш тој влегува во анализата.

Our data source decides

Нашиот извор за податоци одлучува

whether it's reliable data,

дали се релијабилни податоците,

we don't.

а не ние.

Otherwise that would introduce bias.

Во спротивно ќе стане збор за пристрасност.

What about other countries?

Што е со другите земји?

There are 200 studies

Постојат 200 истражувања

of health in relation to income and equality

за здравјето во однос на приходот и еднаквоста

in the academic peer-reviewed journals.

во академските списанија.

This isn't confined to these countries here,

Ова не е ограничено на овие земји овде,

hiding a very simple demonstration.

и не претставува симплификација.

The same countries,

Истите земји,

the same measure of inequality,

истите мерки за нееднаквост,

one problem after another.

проблем по проблем.

Why don't we control for other factors?

Зошто не ги контролираме другите фактори?

Well we've shown you that GNP per capita

Ви покажавме дека БДП по жител

doesn't make any difference.

не игра никаква улога.

And of course, others using more sophisticated methods in the literature

И се разбира, други користејќи пософистицирани методи од литературата

have controlled for poverty and education

ги контролирале сиромаштијата и образованието

and so on.

и така натаму.

What about causality?

Што е со каузалноста?

Correlation in itself doesn't prove causality.

Корелацијата сама по себе не докажува каузалност.

We spend a good bit of time.

Потрошивме доста време.

And indeed, people know the causal links quite well

И навистина, луѓето имаат прилично познавање за каузалните врски

in some of these outcomes.

во некои од овие исходи.

The big change in our understanding

Големата промена во нашето разбирање

of drivers of chronic health

за носителите на хроничното здравје

in the rich developed world

во богатиот развиен свет

is how important chronic stress from social sources

се однесува на тоа како хроничниот стрес од социјално потекло

is affecting the immune system,

влијае врз имуниот систем,

the cardiovascular system.

кардиоваскуларниот систем.

Or for instance, the reason why violence

Или на пример, причината зошто насилството

becomes more common in more unequal societies

станува се почесто во понееднаквите општества

is because people are sensitive to being looked down on.

е бидејќи луѓето се осетливи доколку бидат погледнати со презир.

I should say that to deal with this,

За да се справиме со ова,

we've got to deal with the post-tax things

треба да се позанимаваме со пост-даночните

and the pre-tax things.

и пред-даночните проблеми.

We've got to constrain income,

Треба да го ограничиме приходот,

the bonus culture incomes at the top.

бонусите кои што ги добиваат луѓето од врвот.

I think we must make our bosses accountable to their employees

Мислам дека треба да ги направиме газдите одговорни пред нивните работници

in any way we can.

на било кој начин.

I think the take-home message though

Поуката што треба да ја однесете дома

is that we can improve the real quality of human life

е дека можеме да го подобриме квалитетот на човечкиот живот

by reducing the differences in incomes between us.

преку намалување на разликите во приходите.

Suddenly we have a handle

Наеднаш имаме контрола

on the psychosocial well-being of whole societies,

врз психосоцијалната добро-состојба на цели општества,

and that's exciting.

и тоа е возбудливо.

Thank you.

Ви благодарам.

(Applause)

(Аплауз)