How economic inequality harms societies | Richard Wilkinson

Tłumaczenie: Martyna Bajek Korekta: Jakub Luberda

You all know the truth of what I'm going to say.

Wszyscy wiecie, ile jest prawdy w tym, co powiem.

I think the intuition that inequality is divisive and socially corrosive

Myślę, że intuicyjne poczucie, że nierówność dzieli i niszczy społeczeństwo

has been around since before the French Revolution.

jest obecne od okresu poprzedzającego Rewolucję Francuską.

What's changed

Zmieniło się natomiast to,

is we now can look at the evidence,

że współcześnie możemy przypatrzyć się dowodom,

we can compare societies, more and less equal societies,

porównać mniej i bardziej równe społeczeństwa

and see what inequality does.

i zobaczyć efekty nierówności.

I'm going to take you through that data

Przedstawię wam te dane,

and then explain why

a następnie wytłumaczę,

the links I'm going to be showing you exist.

dlaczego prezentowane przeze mnie związki istnieją.

But first, see what a miserable lot we are.

Ale najpierw spójrzcie, jakim jesteśmy smutnym tłumem.

(Laughter)

(Śmiech)

I want to start though

Chcę zacząć

with a paradox.

od paradoksu.

This shows you life expectancy

Tutaj widać średnią długość życia

against gross national income --

w stosunku do dochodu narodowego -

how rich countries are on average.

tzn. tego, jak bogate, w uśrednieniu, są kraje.

And you see the countries on the right,

Widać, że kraje po prawej,

like Norway and the USA,

jak Norwegia i USA

are twice as rich as Israel, Greece, Portugal on the left.

są dwa razy bogatsze od Izraela, Grecji, Portugalii po lewej.

And it makes no difference to their life expectancy at all.

Nie ma to jednak żadnego znaczenia dla średniej długości życia.

There's no suggestion of a relationship there.

Nie ma przesłanek, że zachodzi jakiś związek.

But if we look within our societies,

Ale wewnątrz społeczeństw

there are extraordinary social gradients in health

widać niezwykłe gradacje społeczne w stanie zdrowia,

running right across society.

rozkładające się na całe społeczeństwo.

This, again, is life expectancy.

Spójrzmy ponownie na średnią długość życia.

These are small areas of England and Wales --

To wykres dla małych obszarów Anglii i Walii -

the poorest on the right, the richest on the left.

najbiedniejsi po prawej, najbogatsi po lewej.

A lot of difference between the poor and the rest of us.

Zachodzi znacząca różnica między biednymi a resztą.

Even the people just below the top

Nawet ludzie tuż poniżej najwyższego pułapu

have less good health

mają stan zdrowia słabszy

than the people at the top.

niż ci z samej góry.

So income means something very important

Zatem dochód jest bardzo znaczący

within our societies,

wewnątrz naszych społeczeństw,

and nothing between them.

a nieistotny pomiędzy nimi.

The explanation of that paradox

Tłumaczymy ten paradoks tym,

is that, within our societies,

że wewnątrz społeczeństw

we're looking at relative income

określa się dochód względny

or social position, social status --

albo względny status społeczny -

where we are in relation to each other

to, jak jedni plasują się wobec drugich

and the size of the gaps between us.

i jak duże są między nami różnice.

And as soon as you've got that idea,

Kiedy się tak na to patrzy,

you should immediately wonder:

pojawia się myśl:

what happens if we widen the differences,

co się stanie, jeśli powiększymy albo zredukujemy różnice,

or compress them,

jeśli rozbieżności w dochodach będą większe albo mniejsze?

make the income differences bigger or smaller?

jeśli rozbieżności w dochodach będą większe albo mniejsze?

And that's what I'm going to show you.

Właśnie to wam pokażę.

I'm not using any hypothetical data.

Nie snuję żadnych hipotez.

I'm taking data from the U.N. --

Korzystam z danych ONZ -

it's the same as the World Bank has --

takich, których używa też Bank Światowy -

on the scale of income differences

dotyczących skali różnic w dochodach

in these rich developed market democracies.

w bogatych krajach o rozwiniętej demokracji rynkowej.

The measure we've used,

Miarą, którą przyjęliśmy,

because it's easy to understand and you can download it,

ze względu na jej zrozumiałość i dostępność,

is how much richer the top 20 percent

jest różnica w zamożności 20% najbogatszych

than the bottom 20 percent in each country.

w stosunku do ponad 20% najbiedniejszych w każdym z krajów.

And you see in the more equal countries on the left --

Jak widać, w krajach o większej równości, tych po lewej -

Japan, Finland, Norway, Sweden --

Japonia, Finlandia, Norwegia, Szwecja -

the top 20 percent are about three and a half, four times as rich

20% obywateli z wyżyn zamożności

as the bottom 20 percent.

jest 3,5-4 razy bogatsze niż 20% najbiedniejszych obywateli.

But on the more unequal end --

Natomiast po stronie o większej nierówności -

U.K., Portugal, USA, Singapore --

Wielka Brytania, Portugalia, Stany Zjednoczone, Singapur -

the differences are twice as big.

tutaj różnice są dwukrotnie większe.

On that measure, we are twice as unequal

Wedle tej miary, mamy dwa razy więcej nierówności

as some of the other successful market democracies.

niż niektóre, równie rozwinięte demokracje rynkowe.

Now I'm going to show you what that does to our societies.

Teraz pokażę, jaki to ma wpływ na nasze społeczeństwa.

We collected data on problems with social gradients,

Zebraliśmy dane dotyczące problemów,

the kind of problems that are more common

które dotykają częściej

at the bottom of the social ladder.

dolnych warstw społecznych.

Internationally comparable data on life expectancy,

Międzynarodowo porównywalne dane o średniej długości życia,

on kids' maths and literacy scores,

wynikach dzieci w liczeniu, pisaniu i czytaniu,

on infant mortality rates, homicide rates,

współczynnikach umieralności niemowląt, liczbie zabójstw,

proportion of the population in prison, teenage birthrates,

odsetku populacji w zakładach karnych, wskaźników urodzeń wśród nieletnich,

levels of trust,

poziomie zaufania,

obesity, mental illness --

otyłości, chorób psychicznych...

which in standard diagnostic classification

w tym, według klasyfikacji chorób,

includes drug and alcohol addiction --

uzależnieniach od narkotyków i alkoholu,

and social mobility.

a także o mobilności społecznej.

We put them all in one index.

Zawieramy je wszystkie w jednym wskaźniku.

They're all weighted equally.

Wszystkim przypisujemy równą wagę.

Where a country is is a sort of average score on these things.

Pozycja kraju jest jakby średnią wszystkich wspomnianych elementów.

And there, you see it

Widać to teraz

in relation to the measure of inequality I've just shown you,

w stosunku do miary nierówności, którą przed chwilą pokazałem

which I shall use over and over again in the data.

i do której będę jeszcze wielokrotnie wracał.

The more unequal countries

Kraje o większej nierówności

are doing worse

gorzej wypadają

on all these kinds of social problems.

pod względem wszystkich problemów społecznych.

It's an extraordinarily close correlation.

To niezwykle bliska korelacja.

But if you look at that same index

Kiedy jednak spojrzeć na ten sam wskaźnik

of health and social problems

problemów społecznych i zdrowotnych

in relation to GNP per capita,

w odniesieniu do PNB na mieszkańca,

gross national income,

dochodu narodowego brutto,

there's nothing there,

nic tu nie widać,

no correlation anymore.

korelacja znika.

We were a little bit worried

Martwi nas nieco, że ktoś może pomyśleć, że wybieramy problemy,

that people might think

Martwi nas nieco, że ktoś może pomyśleć, że wybieramy problemy,

we'd been choosing problems to suit our argument

które wpasują się w nasze teorie

and just manufactured this evidence,

i że sami produkujemy dowody.

so we also did a paper in the British Medical Journal

Opublikowaliśmy zatem w British Medical Journal artykuł

on the UNICEF index of child well-being.

na temat wskaźnika dobrostanu dzieci.

It has 40 different components

Zawiera on 40 komponentów

put together by other people.

zebranych przez różnych badaczy,

It contains whether kids can talk to their parents,

m.in. to, czy dzieci mogą porozmawiać z rodzicami,

whether they have books at home,

czy mają w domu dostęp do książek,

what immunization rates are like, whether there's bullying at school.

czy przechodzą szczepienia, czy dotyka ich przemoc rówieśnicza w szkole.

Everything goes into it.

Wszystko się w to wlicza.

Here it is in relation to that same measure of inequality.

Oto, jak ma się to do przywoływanej już miary nierówności.

Kids do worse in the more unequal societies.

Sytuacja dzieciaków jest gorsza w nierównych społeczeństwach.

Highly significant relationship.

To związek o wysokiej istotności.

But once again,

Ale, po raz kolejny,

if you look at that measure of child well-being,

jeśli spojrzy się na miarę dobrostanu dzieci

in relation to national income per person,

w odniesieniu do dochodu narodowego na osobę,

there's no relationship,

związek nie zachodzi,

no suggestion of a relationship.

nie ma ani śladu związku.

What all the data I've shown you so far says

Wszystkie zaprezentowane do tej pory dane wskazują

is the same thing.

na jedno zjawisko.

The average well-being of our societies

Przeciętny dobrostan naszych społeczeństw

is not dependent any longer

nie zależy już

on national income and economic growth.

od dochodu narodowego i wzrostu ekonomicznego.

That's very important in poorer countries,

To ma wielkie znaczenia w biedniejszych krajach,

but not in the rich developed world.

ale nie w bogatej i rozwiniętej części świata.

But the differences between us

Natomiast różnice pomiędzy nami

and where we are in relation to each other

i to, jak się plasujemy

now matter very much.

wobec siebie nawzajem liczą się teraz bardzo.

I'm going to show you some of the separate bits of our index.

Pokażę wam teraz niektóre z elementów naszego głównego wskaźnika.

Here, for instance, is trust.

To, dla przykładu, jest zaufanie.

It's simply the proportion of the population

Chodzi po prostu o odsetek ludności,

who agree most people can be trusted.

która uważa, że większości ludzi można zaufać.

It comes from the World Values Survey.

Dane są ze światowego badania wartości i przekonań.

You see, at the more unequal end,

Jak widać, w społeczeństwach nierównych

it's about 15 percent of the population

około 15% ludności

who feel they can trust others.

czuje, że może ufać innym.

But in the more equal societies,

Ale po stronie społeczeństw

it rises to 60 or 65 percent.

bardziej zrównoważonych to już 60-65%.

And if you look at measures of involvement in community life

A jeśli spojrzeć na miary zaangażowania w życie społeczne

or social capital,

albo na kapitał społeczny,

very similar relationships

okaże się, że występują podobne prawidłowości

closely related to inequality.

ściśle związane z nierównością.

I may say, we did all this work twice.

Mógłbym powiedzieć, że wykonaliśmy podwójną pracę.

We did it first on these rich, developed countries,

Najpierw zbadaliśmy te bogate i rozwinięte kraje,

and then as a separate test bed,

a potem, prowadząc od nowa wszystkie

we repeated it all on the 50 American states --

procedury testowe, powtórzyliśmy badanie w 50 amerykańskich stanach,

asking just the same question:

zadając dokładnie to samo pytanie:

do the more unequal states

czy stany o większej nierówności wypadną gorzej

do worse on all these kinds of measures?

pod względem tych wszystkich wskaźników?

So here is trust from a general social survey of the federal government

Oto dane o zaufaniu, pochodzące z rządowego badania opinii społecznej,

related to inequality.

w odniesieniu do nierówności.

Very similar scatter

Bardzo podobne rozproszenie

over a similar range of levels of trust.

podobnego zakresu poziomów zaufania.

Same thing is going on.

Dzieje się to samo.

Basically we found

Ogólnie rzecz biorąc, odkryliśmy,

that almost anything that's related to trust internationally

że prawie wszystko, co wiąże się z zaufaniem na poziomie międzynarodowym

is related to trust amongst the 50 states

wiąże się z zaufaniem także na poziomie 50 stanów,

in that separate test bed.

przy zachowaniu odrębnych procedur testowania.

We're not just talking about a fluke.

To nie jest kwestia przypadku.

This is mental illness.

Oto kwestia chorób psychicznych.

WHO put together figures

WHO, używając tych samych wywiadów diagnostycznych,

using the same diagnostic interviews

przeprowadzanych na próbach populacji,

on random samples of the population

zebrało liczby,

to allow us to compare rates of mental illness

które pozwalają nam porównać współczynniki zapadalności na choroby psychiczne

in each society.

w każdym ze społeczeństw.

This is the percent of the population

Oto procent populacji

with any mental illness in the preceding year.

cierpiącej na jakąkolwiek chorobę psychiczną w poprzednim roku.

And it goes from about eight percent

Wzrasta od około 8%

up to three times that --

do trzy razy tylu -

whole societies

całe społeczeństwa

with three times the level of mental illness of others.

z trzy razy większym odsetkiem chorób psychicznych.

And again, closely related to inequality.

Po raz kolejny, ścisły związek z nierównością.

This is violence.

To jest przemoc.

These red dots are American states,

Te czerwone kropki to amerykańskie stany,

and the blue triangles are Canadian provinces.

a niebieskie trójkąty to kanadyjskie prowincje.

But look at the scale of the differences.

Ale proszę spojrzeć na skalę różnic.

It goes from 15 homicides per million

Wzrasta od 15 zabójstw na milion

up to 150.

do ponad 150.

This is the proportion of the population in prison.

A to odsetek ludności w zakładach karnych.

There's a about a tenfold difference there,

Tutaj różnica jest mniej więcej dziesięciokrotna,

log scale up the side.

ale tu wartości wyrażono w skali logarytmicznej.

But it goes from about 40 to 400

W każdym razie wzrastają od 40 do 400

people in prison.

osób w zakładach karnych.

That relationship

Ten związek wcale nie jest

is not mainly driven by more crime.

podyktowany głównie większą przestępczością.

In some places, that's part of it.

Gdzieniegdzie po części właśnie o to chodzi.

But most of it is about more punitive sentencing,

Ale większość tego zjawiska rozbija się

harsher sentencing.

o bardziej surowe wyroki.

And the more unequal societies

A im więcej nierówności w społeczeństwie,

are more likely also to retain the death penalty.

tym większa skłonność do stosowania kary śmierci.

Here we have children dropping out of high school.

Tutaj widać statystki dotyczące dzieci rzucających szkołę.

Again, quite big differences.

Znowu dość duże różnice.

Extraordinarily damaging,

Niezwykle szkodliwe,

if you're talking about using the talents of the population.

zwłaszcza jeśli mowa o czerpaniu z talentów ludności.

This is social mobility.

A to mobilność społeczna.

It's actually a measure of mobility

Właściwie to miara mobilności

based on income.

oparta na dochodach.

Basically, it's asking:

Pytanie w tym przypadku brzmi:

do rich fathers have rich sons

czy bogaci ojcowie mają bogatych synów,

and poor fathers have poor sons,

a biedni ojcowie - biednych synów,

or is there no relationship between the two?

czy też nie ma prawidłowości?

And at the more unequal end,

Po stronie większej nierówności

fathers' income is much more important --

dochód ojców ma znacznie większe znaczenie -

in the U.K., USA.

w Wielkiej Brytanii, Stanach.

And in Scandinavian countries,

Natomiast w krajach skandynawskich

fathers' income is much less important.

dochód ojców jest dużo mniej istotny.

There's more social mobility.

Mobilność społeczna jest większa.

And as we like to say --

Czasami sobie żartujemy,

and I know there are a lot of Americans in the audience here --

a wiem, że na sali jest wielu Amerykanów,

if Americans want to live the American dream,

że jeśli Amerykanie chcą zrealizować "Amerykański Sen",

they should go to Denmark.

to powinni przeprowadzić się do Danii.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

I've shown you just a few things in italics here.

Przywołałem zaledwie kilka przykładów spośród długiej listy problemów,

I could have shown a number of other problems.

na które mogłem się powołać.

They're all problems that tend to be more common

Wszystkie wydają się być powszechniejsze

at the bottom of the social gradient.

w dolnych warstwach społecznych.

But there are endless problems with social gradients

Ale niekończące się problemy związane z gradacją społeczną

that are worse in more unequal countries --

w krajach nierównych są bardziej zaostrzone -

not just a little bit worse,

występują od dwóch

but anything from twice as common to 10 times as common.

do dziesięciu razy częściej.

Think of the expense,

Proszę pomyśleć o kosztach

the human cost of that.

tego zjawiska dla jednostki.

I want to go back though to this graph that I showed you earlier

Wrócę jeszcze do tego przywołanego wcześniej wykresu, w którym zebrane dane

where we put it all together

Wrócę jeszcze do tego przywołanego wcześniej wykresu, w którym zebrane dane

to make two points.

służą do wyciągnięcia dwóch wniosków.

One is that, in graph after graph,

Po pierwsze, wykres po wykresie,

we find the countries that do worse,

widzimy, że wypadające gorzej kraje,

whatever the outcome,

niezależnie od rezultatu,

seem to be the more unequal ones,

charakteryzują się większą nierównością,

and the ones that do well

a te, które wypadają lepiej

seem to be the Nordic countries and Japan.

to kraje skandynawskie i Japonia.

So what we're looking at

Patrzymy zatem na

is general social disfunction related to inequality.

ogólną dysfunkcję społeczną związaną z nierównością.

It's not just one or two things that go wrong,

Nie chodzi o to, że słabo wypadają jeden lub dwa aspekty, ale ich większość

it's most things.

Nie chodzi o to, że słabo wypadają jeden lub dwa aspekty, ale ich większość

The other really important point I want to make on this graph

Kolejnym istotnym wnioskiem jest to,

is that, if you look at the bottom,

że kraje na dole,

Sweden and Japan,

Szwecja i Japonia,

they're very different countries in all sorts of ways.

to zupełnie inne państwa, pod wieloma względami.

The position of women,

Jeśli chodzi o pozycję kobiet i

how closely they keep to the nuclear family,

kładzenie nacisku na rodzinę nuklearną,

are on opposite ends of the poles

te kraje plasują się na przeciwnych biegunach

in terms of the rich developed world.

pośród państw bogatych i rozwiniętych.

But another really important difference

Inną naprawdę ważną różnicą jest to,

is how they get their greater equality.

skąd bierze się równość.

Sweden has huge differences in earnings,

W Szwecji różnice w zarobkach są potężne,

and it narrows the gap through taxation,

ale zmniejsza się je przez opodatkowanie,

general welfare state,

przez wszystkie działania państwa opiekuńczego,

generous benefits and so on.

hojne zasiłki i tak dalej.

Japan is rather different though.

W Japonii jest jednak inaczej.

It starts off with much smaller differences in earnings before tax.

Punktem wyjścia są znacznie mniejsze różnice zarobków brutto.

It has lower taxes.

Podatki są niższe.

It has a smaller welfare state.

Opieka państwa bardziej ograniczona.

And in our analysis of the American states,

W naszej analizie amerykańskich stanów

we find rather the same contrast.

odkryliśmy prawie taki sam kontrast.

There are some states that do well through redistribution,

Niektóre stany dobrze sobie radzą dzięki redystrybucji,

some states that do well

a inne dlatego,

because they have smaller income differences before tax.

że różnice w dochodach przed opodatkowaniem są mniejsze.

So we conclude

Podsumowując,

that it doesn't much matter how you get your greater equality,

nie liczy się to, w jaki sposób zwiększa się równość,

as long as you get there somehow.

o ile cel zostaje osiągnięty.

I am not talking about perfect equality,

Nie mówię o idealnej równości,

I'm talking about what exists in rich developed market democracies.

ale o tym, co ma miejsce w bogatych i rozwiniętych gospodarkach rynkowych.

Another really surprising part of this picture

W tym zjawisku zaskakuje też,

is that it's not just the poor

że nierówność dotyka

who are affected by inequality.

nie tylko biednych obywateli.

There seems to be some truth in John Donne's

Wydaje się, że jest ziarno prawdy

"No man is an island."

w słowach Johna Donne'a: "Nikt nie jest samotną wyspą".

And in a number of studies, it's possible to compare

Na podstawie wielu badań można porównać

how people do in more and less equal countries

kondycję ludzi w krajach o większej i mniejszej równości,

at each level in the social hierarchy.

na każdym z poziomów drabiny społecznej.

This is just one example.

To tylko jeden z przykładów.

It's infant mortality.

Umieralność niemowląt.

Some Swedes very kindly classified a lot of their infant deaths

Grupa Szwedów sklasyfikowała wiele przypadków śmierci niemowląt

according to the British register of general socioeconomic classification.

według norm brytyjskiego rejestru głównych czynników socjoekonomicznych.

And so it's anachronistically

To raczej anachroniczna

a classification by fathers' occupations,

klasyfikacja według zawodu ojca,

so single parents go on their own.

więc samotni rodzice stanowią osobną grupę.

But then where it says "low social class,"

Tam, gdzie występuje określenie "niska klasa społeczna",

that's unskilled manual occupations.

mowa jest o niewykwalifikowanych pracach fizycznych.

It goes through towards the skilled manual occupations in the middle,

Dalej mamy wykwalifikowanych pracowników fizycznych po środku,

then the junior non-manual,

następnie pracowników umysłowych niższego szczebla,

going up high to the professional occupations --

aż do wysokiej klasy przy zawodach wysoko wykwalifikowanych -

doctors, lawyers,

lekarze, prawnicy,

directors of larger companies.

dyrektorzy dużych firm.

You see there that Sweden does better than Britain

Jak widać, Szwecja wypada lepiej niż Wielka Brytania

all the way across the social hierarchy.

we wszystkich klasach społecznych.

The biggest differences are at the bottom of society.

Największe różnice są w klasach niższych,

But even at the top,

ale nawet w najwyższych

there seems to be a small benefit

wydaje się zachodzić pewna korzyść

to being in a more equal society.

ze społecznej równości.

We show that on about five different sets of data

Wykazujemy to na podstawie pięciu różnych zestawów danych,

covering educational outcomes

dotyczących skutków edukacyjnych

and health in the United States and internationally.

i zdrowotnych w Stanach Zjednoczonych i na całym świecie.

And that seems to be the general picture --

Wygląda na to, że to ogólna prawidłowość -

that greater equality makes most difference at the bottom,

wysoka równość przynosi najwięcej zmian na dole,

but has some benefits even at the top.

ale ma też pozytywne skutki nawet na samej górze.

But I should say a few words about what's going on.

Powinienem jednak powiedzieć kilka słów o tym, co się dzieje.

I think I'm looking and talking

Uważam, że to, czemu się przyglądam i o czym opowiadam,

about the psychosocial effects of inequality.

to psychospołeczne skutki nierówności.

More to do with feelings of superiority and inferiority,

Mają wiele wspólnego z poczuciem wyższości i niższości,

of being valued and devalued,

bycia docenianym albo niedocenianym,

respected and disrespected.

szanowanym albo nieszanowanym.

And of course, those feelings

Oczywiście to poczucie własnego statusu

of the status competition that comes out of that

oraz wynikająca z niego konkurencja

drives the consumerism in our society.

napędzają konsumpcjonizm w naszym społeczeństwie.

It also leads to status insecurity.

Prowadzą też do niepokoju o swój status.

We worry more about how we're judged and seen by others,

Bardziej się martwimy o to, jak jesteśmy postrzegani i oceniani,

whether we're regarded as attractive, clever,

czy uważa się nas za atrakcyjnych, bystrych -

all that kind of thing.

to nas niepokoi.

The social-evaluative judgments increase,

Im więcej ocen społecznych,

the fear of those social-evaluative judgments.

tym większy lęk przed nimi.

Interestingly,

Co ciekawe,

some parallel work going on in social psychology:

podobne prace prowadzi się w dziedzinie psychologii społecznej:

some people reviewed 208 different studies

badacze przejrzeli 208 różnych badań,

in which volunteers had been invited

w których zaproszono ochotników

into a psychological laboratory

do laboratorium psychologicznego

and had their stress hormones,

i zbadano im poziom hormonów stresu,

their responses to doing stressful tasks, measured.

jakie pojawiły się w odpowiedzi na stresujące zdania.

And in the review,

W swoim przeglądzie

what they were interested in seeing

skupili się na tym, by sprawdzić,

is what kind of stresses

jakie rodzaje stresu

most reliably raise levels of cortisol,

najbardziej podnosiły poziom kortyzolu,

the central stress hormone.

głównego hormonu stresu.

And the conclusion was

Okazało się,

it was tasks that included social-evaluative threat --

że były to zadania stwarzające zagrożenie oceną społeczną,

threats to self-esteem or social status

zagrożenie dla samooceny lub statusu społecznego,

in which others can negatively judge your performance.

w których inni ludzie mogliby negatywnie ocenić wykonanie zadania.

Those kind of stresses

Właśnie takie czynniki stresogenne

have a very particular effect

mają szczególny wpływ

on the physiology of stress.

na fizjologię stresu.

Now we have been criticized.

Byliśmy też krytykowani.

Of course, there are people who dislike this stuff

Oczywiście są osoby, którym się to nie podoba

and people who find it very surprising.

i tacy, dla których to bardzo zaskakujące.

I should tell you though

Powinienem wam jednak powiedzieć,

that when people criticize us for picking and choosing data,

że kiedy krytykuje się nas za tendencyjny dobór danych,

we never pick and choose data.

nie mogę się z tym zgodzić, bo nie robimy tego.

We have an absolute rule

Mamy główną zasadę,

that if our data source has data for one of the countries we're looking at,

że jeśli nasze źródło ma dane dotyczącego któregoś z badanych krajów,

it goes into the analysis.

zostają one poddane analizie.

Our data source decides

To źródło danych decyduje,

whether it's reliable data,

czy te dane są rzetelne,

we don't.

a nie my sami.

Otherwise that would introduce bias.

W przeciwnym razie mogłyby się pojawić wypaczenia.

What about other countries?

Co z innymi krajami?

There are 200 studies

Istnieje 200 opracowań

of health in relation to income and equality

na temat zdrowia w odniesieniu do dochodu i równości

in the academic peer-reviewed journals.

w akademickich pismach branżowych.

This isn't confined to these countries here,

To nie ogranicza się do omawianych tu krajów,

hiding a very simple demonstration.

ale dla uproszczenia pominęliśmy te pozostałe.

The same countries,

Takie same państwa,

the same measure of inequality,

takie samy miary nierówności,

one problem after another.

jeden problem za drugim.

Why don't we control for other factors?

Czemu nie sprawowaliśmy kontroli nad innymi zmiennymi?

Well we've shown you that GNP per capita

Cóż, pokazaliśmy już, że PNB na mieszkańca

doesn't make any difference.

nie robi różnicy.

And of course, others using more sophisticated methods in the literature

Rzecz jasna, inni badacze, korzystający z bardziej wyrafinowanych metod,

have controlled for poverty and education

kontrolowali też poziomy ubóstwa, wykształcenia

and so on.

i tym podobnych.

What about causality?

A co z przyczynowością?

Correlation in itself doesn't prove causality.

Sama korelacja nie wskazuje na związek przyczynowy.

We spend a good bit of time.

Poświęciliśmy temu kawał czasu.

And indeed, people know the causal links quite well

Istotnie, dość dobrze znane są związki przyczynowe

in some of these outcomes.

w przypadku niektórych z rezultatów.

The big change in our understanding

Dużą zmianę w naszym rozumieniu

of drivers of chronic health

przyczyn przewlekłych chorób

in the rich developed world

w bogatym, rozwiniętym świecie

is how important chronic stress from social sources

przyniosło zrozumienie, jak bardzo chroniczny stres z otoczenia społecznego

is affecting the immune system,

odbija się na działaniu układu odpornościowego

the cardiovascular system.

i układu krążenia.

Or for instance, the reason why violence

Kolejnym przykład: więcej przemocy

becomes more common in more unequal societies

występuje w nierównych społeczeństwach,

is because people are sensitive to being looked down on.

bo ludzie są bardziej wyczuleni na pogardę.

I should say that to deal with this,

Mogę powiedzieć, że żeby sobie z tym poradzić,

we've got to deal with the post-tax things

musimy rozwiązać kwestie przed opodatkowaniem

and the pre-tax things.

i po opodatkowaniu.

We've got to constrain income,

Należy ograniczyć dochody

the bonus culture incomes at the top.

i dodatkowe korzyści kulturowe wyżyn społecznych.

I think we must make our bosses accountable to their employees

Sądzę, że musimy sprawić, żeby szefowie ponosili odpowiedzialność

in any way we can.

przed swoimi pracownikami, na każdy możliwy sposób.

I think the take-home message though

Myślę też, że wniosek, jaki powinniście z tego wynieść

is that we can improve the real quality of human life

jest taki, że możemy poprawić jakość ludzkiego życia,

by reducing the differences in incomes between us.

zmniejszając dzielące nas różnice w dochodach.

Suddenly we have a handle

Oto i mamy punkt zaczepienia w kwestii

on the psychosocial well-being of whole societies,

psychospołecznego dobrostanu całych społeczeństw,

and that's exciting.

a to naprawdę ekscytujące.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)