How economic inequality harms societies | Richard Wilkinson

Richard Wilkinson: Ekonomik eşitsizlik toplumlara nasıl zarar veriyor?

Çeviri: Some Anon Gözden geçirme: Cagla Taskin

You all know the truth of what I'm going to say.

Hepiniz, söyleyeceğim gerçeği biliyorsunuz.

I think the intuition that inequality is divisive and socially corrosive

Eşitsizliğin, bölücü ve sosyal olarak aşındırıcı olduğu sezgisinin

has been around since before the French Revolution.

Fransız Devrimi öncesinden beri var olan bir şey olduğunu düşünüyorum.

What's changed

Değişen şey ise

is we now can look at the evidence,

bizim artık kanıtlara bakabileceğimizdir;

we can compare societies, more and less equal societies,

toplumları, aşağı yukarı eşit olan toplumları karşılaştırabiliriz

and see what inequality does.

ve eşitsizliğin yaptıklarını görebiliriz.

I'm going to take you through that data

Sizi bu verileri göstereceğim

and then explain why

ve sonra, göstereceğim ilişkilerin neden

the links I'm going to be showing you exist.

var olduklarını anlatacağım.

But first, see what a miserable lot we are.

Fakat önce ne kadar acınası bir sürü olduğumuza bakın!

(Laughter)

(Gülüşmeler)

I want to start though

Bir paradoks ile

with a paradox.

başlamak istiyorum.

This shows you life expectancy

Bu, size, ortalama yaşam süresiyle

against gross national income --

brüt milli gelirin ilişkisini gösteriyor --

how rich countries are on average.

nasıl zengin ülkelerin ortalama değerlerde olduğunu.

And you see the countries on the right,

Ve sağdaki ülkelerin,

like Norway and the USA,

Norveç ve ABD gibi,

are twice as rich as Israel, Greece, Portugal on the left.

soldaki İsrail, Yunanistan ve Portekiz'den iki kat daha zengin olduklarını görüyorsunuz.

And it makes no difference to their life expectancy at all.

Ve bu, ortalama yaşam sürelerine dair hiçbir değişiklik yaratmıyor.

There's no suggestion of a relationship there.

Burada bir ilişki olduğuna dair bir iz yok.

But if we look within our societies,

Ama toplumlarımızın içine baktığımızda,

there are extraordinary social gradients in health

sağlıktaki, tüm toplumu kapsayan

running right across society.

inanılmaz büyük sosyal değişimleri görürüz.

This, again, is life expectancy.

Bu, tekrarlıyorum, ortalama yaşam süresi.

These are small areas of England and Wales --

Bunlar, İngiltere'nin ve Galler'in küçük bölgeleri,

the poorest on the right, the richest on the left.

en yoksullar sağda, en zenginler solda.

A lot of difference between the poor and the rest of us.

Yoksul ile geri kalanlarımız arasında fark yok.

Even the people just below the top

En üstün hemen altındaki insanların bile

have less good health

en üstteki insanlardan

than the people at the top.

sağlık düzeyleri daha düşük.

So income means something very important

Yani gelir düzeyi, toplumlarımızın içinde

within our societies,

çok önemli bir şeyi ifade ederken

and nothing between them.

toplumlar arasında hiçbir şey ifade etmiyor.

The explanation of that paradox

Bu paradoksun açıklaması

is that, within our societies,

şöyle ki, birbirimizle ve

we're looking at relative income

aramızdaki farkların büyüklüğüyle

or social position, social status --

ilişkili olduğumuz toplumlarımızın içinde

where we are in relation to each other

göreceli gelir düzeyine ya da

and the size of the gaps between us.

sosyal duruma, sosyal statüye bakıyoruz.

And as soon as you've got that idea,

Ve bu düşünceyi anladığınız anda

you should immediately wonder:

derhal merak etmelisiniz:

what happens if we widen the differences,

Farkları arttırırsak ya da

or compress them,

azaltırsak,

make the income differences bigger or smaller?

gelir farklarını büyütür ya da küçültürsek ne olur?

And that's what I'm going to show you.

Ve işte size bunu göstereceğim.

I'm not using any hypothetical data.

Varsayımsal veriler kullanmıyorum.

I'm taking data from the U.N. --

Verileri Birleşmiş Milletler'den alıyorum;

it's the same as the World Bank has --

zengin, gelişmiş pazar demokrasilerindeki

on the scale of income differences

gelir düzeyi farklılıklarının incelendiği

in these rich developed market democracies.

Dünya Bankası'nınkilerle aynı veriler.

The measure we've used,

Kullandığımız ölçü,

because it's easy to understand and you can download it,

- çünkü anlaması kolay ve bilgisayarınıza indirebilirsiniz-

is how much richer the top 20 percent

her ülkede, en üstteki yüzde 20'nin

than the bottom 20 percent in each country.

en alttaki yüzde 20'den ne kadar daha zengin olduğu.

And you see in the more equal countries on the left --

Ve gördüğünüz gibi eşitliğin daha fazla olduğu soldaki ülkelerde,

Japan, Finland, Norway, Sweden --

-Japonya, Finlandiya, Norveç, İsveç-

the top 20 percent are about three and a half, four times as rich

üst yüzde 20'lik kesim, alt yüzde 20'lik kesimden

as the bottom 20 percent.

aşağı yukarı üç buçuk, dört kat daha zengin.

But on the more unequal end --

Fakat eşitsizliğin daha fazla olduğu uçta,

U.K., Portugal, USA, Singapore --

-Birleşik Krallık, Portekiz, ABD, Singapur-

the differences are twice as big.

farklar öncekinin iki katı.

On that measure, we are twice as unequal

Buna göre, bizdeki eşitsizlik,

as some of the other successful market democracies.

diğer başarılı pazar demokrasilerinden bazılarının iki katı düzeyinde.

Now I'm going to show you what that does to our societies.

Şimdi size, bunun toplumlarımıza ne yaptığını göstereceğim.

We collected data on problems with social gradients,

Sosyal değişimle ilgili problemler üzerine veri topladık,

the kind of problems that are more common

sosyal hiyerarşinin alt tarafında

at the bottom of the social ladder.

daha sık rastlanan problemlerle ilgili.

Internationally comparable data on life expectancy,

Ortalama yaşam süresi,

on kids' maths and literacy scores,

çocukların matematik ve okur yazarlık puanları,

on infant mortality rates, homicide rates,

çocuk ölüm oranları, cinayet oranları,

proportion of the population in prison, teenage birthrates,

hapishanedeki nüfusun oranı, genç yaşta çocuk doğurma oranları,

levels of trust,

güven düzeyleri,

obesity, mental illness --

obezite, standart tanısal sınıflandırmada

which in standard diagnostic classification

madde ve alkol bağımlılığını da içeren

includes drug and alcohol addiction --

akıl hastalıkları

and social mobility.

ve sosyal hareketlilikle ilgili uluslararası karşılaştırılabilir veriler.

We put them all in one index.

Hepsini bir indekse koyduk.

They're all weighted equally.

Hepsi eşit olarak ağırlıklandırıldı.

Where a country is is a sort of average score on these things.

Bir ülkenin bulunduğu nokta, onun tüm bunlardan aldığı ortalama puanı gösteriyor denilebilir.

And there, you see it

Ve işte bunun

in relation to the measure of inequality I've just shown you,

size biraz önce gösterdiğim ve tekrar tekrar kullanacağım

which I shall use over and over again in the data.

eşitsizlik ölçüsüyle ilişkisini görüyorsunuz.

The more unequal countries

Eşitsizliğin daha fazla olduğu ülkeler,

are doing worse

tüm bu sosyal problemlerde

on all these kinds of social problems.

daha kötü durumdalar.

It's an extraordinarily close correlation.

İnanılmaz derecede yakın bir korelasyon.

But if you look at that same index

Fakat sağlık ve sosyal problemleri

of health and social problems

gösteren aynı indeksin

in relation to GNP per capita,

kişi başına GSMH,

gross national income,

brüt milli gelirle olan ilişkisine bakarsanız,

there's nothing there,

ortada hiçbir şey yok,

no correlation anymore.

bir korelasyon yok artık.

We were a little bit worried

İnsanlar, kendi argümanımıza uyacak

that people might think

problemler seçiyor olduğumuzu ve

we'd been choosing problems to suit our argument

bu ispatları kendi kendimize ürettiğimizi

and just manufactured this evidence,

düşünebilecekleri için biraz endişeleniyorduk;

so we also did a paper in the British Medical Journal

bu yüzden British Medical Journal'da (ç.n. İngiliz Tıp Dergisi)

on the UNICEF index of child well-being.

UNICEF'in çocuk esenliği indeksi üzerine bir rapor yayımladık.

It has 40 different components

Başka insanlar tarafından bir araya

put together by other people.

getirilmiş 40 farklı bileşeni vardı.

It contains whether kids can talk to their parents,

Çocukların ebeveynleriyle konuşup konuşamadıkları,

whether they have books at home,

evlerinde kitapları olup olmadığı,

what immunization rates are like, whether there's bullying at school.

aşılanma oranlarının ne olduğu, okulda sataşma olup olmadığıyla ilgili bileşenler.

Everything goes into it.

İçine her şey giriyor.

Here it is in relation to that same measure of inequality.

Burada, aynı eşitsizlik ölçüsüyle olan ilişkisi var.

Kids do worse in the more unequal societies.

Çocuklar eşitsizliğin daha fazla olduğu toplumlarda daha kötü durumdalar.

Highly significant relationship.

Çok belirgin bir ilişki.

But once again,

Fakat gene,

if you look at that measure of child well-being,

eğer bu çocuk esenliği ölçüsünün

in relation to national income per person,

kişi başına milli gelirle olan ilişkisine bakarsanız

there's no relationship,

bir ilişki yok,

no suggestion of a relationship.

bir ilişki olduğuna dair bir iz yok.

What all the data I've shown you so far says

Size şimdiye kadar kadar gösterdiğim tüm verilerin

is the same thing.

söylediği şey, aynı.

The average well-being of our societies

Toplumlarımızın ortalama esenlik düzeyleri,

is not dependent any longer

artık milli gelire ve ekonomik büyümeye

on national income and economic growth.

bağlı değil.

That's very important in poorer countries,

Bu, daha yoksul ülkelerde çok önemli

but not in the rich developed world.

ama zengin, gelişmiş ülkelerde değil.

But the differences between us

Fakat aramızdaki farklılıklar ve

and where we are in relation to each other

birbirimizle ilişkili olarak nerede olduğumuz

now matter very much.

şimdi çok fazla önem taşıyor.

I'm going to show you some of the separate bits of our index.

Size indeksimizin bazı tekil parçalarını göstereceğim.

Here, for instance, is trust.

Bu, mesela, "güven".

It's simply the proportion of the population

İnsanların çoğuna güvenilebileceği fikrini

who agree most people can be trusted.

kabul eden insanların nüfusa oranı.

It comes from the World Values Survey.

Dünya Değerler Araştırması'ndan gelen sonuçlar.

You see, at the more unequal end,

Görüyorsunuz, eşitsizliğin daha fazla olduğu uçta,

it's about 15 percent of the population

nüfusun aşağı yukarı yüzde 15'i

who feel they can trust others.

diğerlerine güvenebileceğini hissediyor.

But in the more equal societies,

Fakat, daha eşit toplumlarda,

it rises to 60 or 65 percent.

bu yüzde 60 ya da 65'e çıkıyor.

And if you look at measures of involvement in community life

Ve eğer müşterek yaşama ve sosyal sermayeye

or social capital,

katılım ölçülerine bakarsanız,

very similar relationships

eşitsizlikle yakından bağlantılı

closely related to inequality.

çok benzer ilişkiler.

I may say, we did all this work twice.

Tüm bu çalışmayı iki kez yaptığımızı söyleyebilirim.

We did it first on these rich, developed countries,

Önce, bu zengin, gelişmiş ülkeler üzerinde yaptık

and then as a separate test bed,

ve sonra, ayrı bir sınama ortamı olarak,

we repeated it all on the 50 American states --

hepsini 50 Amerika eyaletinde tekrarladık,

asking just the same question:

aynı soruyu sorarak:

do the more unequal states

Eşitsizliğin daha fazla olduğu eyaletler,

do worse on all these kinds of measures?

tüm bu tip ölçülerde daha kötü bir performans gösteriyor mu?

So here is trust from a general social survey of the federal government

İşte burada "güven", federal hükümetin genel bir sosyal araştırmasından,

related to inequality.

eşitsizlikle ilişkili olarak.

Very similar scatter

Benzer güven düzeyleri aralığında

over a similar range of levels of trust.

çok benzer bir dağılım.

Same thing is going on.

Aynı şey oluyor.

Basically we found

Temelde şunu bulduk;

that almost anything that's related to trust internationally

uluslararası ölçekte "güven"le ilgili neredeyse her şey,

is related to trust amongst the 50 states

bu ayrı sınama ortamındaki

in that separate test bed.

50 eyaleti kapsayan "güven"le ilgili.

We're not just talking about a fluke.

Sadece bir rastlantıdan bahsetmiyoruz.

This is mental illness.

Bu, "akıl hastalıkları".

WHO put together figures

Dünya Sağlık Örgütü,

using the same diagnostic interviews

nüfusun rastgele örnekleri üzerinde aynı

on random samples of the population

tanısal röportajları kullanarak,

to allow us to compare rates of mental illness

her toplumdaki akıl hastalığı oranlarını

in each society.

karşılaştırabilmemiz için bu verileri topladı.

This is the percent of the population

Bu, geçtiğimiz yılda herhangi bir

with any mental illness in the preceding year.

akıl hastalığı bulunanların nüfustaki oranı.

And it goes from about eight percent

Ve değerler yüzde 8'den başlayarak

up to three times that --

bunun üç katına kadar çıkıyor;

whole societies

diğerlerinin akıl hastalığı düzeyinin üç katı

with three times the level of mental illness of others.

düzeyinde olan koca toplumlar...

And again, closely related to inequality.

Ve tekrar, eşitsizlikle yakından ilişkili.

This is violence.

Bu, "şiddet".

These red dots are American states,

Bu kırmızı noktalar Amerikan eyaletleri

and the blue triangles are Canadian provinces.

ve mavi üçgenler Kanada eyaletleri.

But look at the scale of the differences.

Ama farkların ölçeğine bir bakın!

It goes from 15 homicides per million

Bir milyonda 15 cinayetten

up to 150.

150'ye kadar çıkıyor.

This is the proportion of the population in prison.

Bu, hapisteki insanların oranı.

There's a about a tenfold difference there,

Aşağı yukarı on katlık bir fark var;

log scale up the side.

y-ekseninde logaritmik ölçek kullanılmış.

But it goes from about 40 to 400

Ama hapisteki insanların sayısı,

people in prison.

40'lardan 400'lere çıkıyor.

That relationship

Bu ilişki,

is not mainly driven by more crime.

genel olarak daha fazla suç yüzünden değil.

In some places, that's part of it.

Bazı yerlerde, bu işin bir parçası.

But most of it is about more punitive sentencing,

Fakat çoğunlukla, nedeni, daha fazla cezai hükmün olması,

harsher sentencing.

daha sert hükümler.

And the more unequal societies

Ve eşitsizliğin daha fazla olduğu toplumlar,

are more likely also to retain the death penalty.

idam cezasını uygulamaya devam etmeye de daha meyilli.

Here we have children dropping out of high school.

Burada lise terk çocuklar var.

Again, quite big differences.

Gene, oldukça büyük farklar...

Extraordinarily damaging,

İnanılmaz yıkıcı,

if you're talking about using the talents of the population.

eğer toplumdaki yeteneklerini kullanmaktan bahsediyorsanız.

This is social mobility.

Bu, "sosyal hareketlilik".

It's actually a measure of mobility

Aslında, gelire bağlı olarak

based on income.

hareketliliğin ölçüsü.

Basically, it's asking:

Temelde şunu soruyor:

do rich fathers have rich sons

"Zengin babaların çocukları zengin

and poor fathers have poor sons,

ve yoksul babaların çocukları da yoksul mu,

or is there no relationship between the two?

yoksa ikisi arasında bir ilişki yok mu?

And at the more unequal end,

Ve eşitsizliğin daha fazla olduğu uçta,

fathers' income is much more important --

babanın geliri çok daha önemli,

in the U.K., USA.

Birleşik Krallık'ta, ABD'de.

And in Scandinavian countries,

Ve İskandinav ülkelerinde,

fathers' income is much less important.

babaların geliri çok daha az önemli.

There's more social mobility.

Daha fazla sosyal hareketlilik var.

And as we like to say --

Ve söylemeyi sevdiğimiz gibi

and I know there are a lot of Americans in the audience here --

-ve biliyorum burada dinleyenler arasında birçok Amerikalı var-

if Americans want to live the American dream,

eğer Amerikalılar "Amerikan rüyası"nı yaşamak istiyorlarsa

they should go to Denmark.

Danimarka'ya gitmeleri gerekiyor.

(Laughter)

(Kahkahalar)

(Applause)

(Alkış)

I've shown you just a few things in italics here.

Size burada sadece göze çarpan birkaç şey gösterdim.

I could have shown a number of other problems.

Başka bazı problemleri de gösterebilirdim.

They're all problems that tend to be more common

Bunların hepsi, sosyal eğrinin alt bölgelerinde

at the bottom of the social gradient.

daha sık rastlanan problemler.

But there are endless problems with social gradients

Fakat sosyal değişimle ilgili sayısız problem var ki

that are worse in more unequal countries --

bunlar, eşitsizliğin daha fazla olduğu toplumlarda daha kötü bir haldeler;

not just a little bit worse,

birazcık daha kötü değil,

but anything from twice as common to 10 times as common.

iki katıyla on katı arasında daha sık rastlanacak kadar kötü.

Think of the expense,

Neye mal olduğunu,

the human cost of that.

bunun insan bedelini düşünün!

I want to go back though to this graph that I showed you earlier

Her şeyi bir araya koyduğumuz, size daha önce gösterdiğim

where we put it all together

bu grafiğe dönmek istiyorum;

to make two points.

iki şeyi ifade etmek için...

One is that, in graph after graph,

Biri şu: Tek tek her grafikte,

we find the countries that do worse,

konu ne olursa olsun,

whatever the outcome,

daha kötü performans gösteren ülkeler

seem to be the more unequal ones,

eşitsizliğin daha fazla olduğu ülkelerdi

and the ones that do well

ve iyi performans gösterenler ülkeler,

seem to be the Nordic countries and Japan.

İskandinav ülkeleri ve Japonya gibi görünüyordu.

So what we're looking at

Yani, baktığımız şey,

is general social disfunction related to inequality.

eşitsizlikle ilişkili genel sosyal bozukluktu.

It's not just one or two things that go wrong,

Yanlış giden bir iki şey değil;

it's most things.

çoğu şey.

The other really important point I want to make on this graph

Bu grafikle ilgili söylemek istediğim ikinci önemli nokta şu,

is that, if you look at the bottom,

aşağı bakarsanız,

Sweden and Japan,

İsveç ve Japonya'ya,

they're very different countries in all sorts of ways.

bunlar birçok alanda çok farklı ülkeler.

The position of women,

Kadınların durumu,

how closely they keep to the nuclear family,

çekirdek aileye ne kadar yakın oldukları,

are on opposite ends of the poles

zengin, gelişmiş dünyanın değerleri açısından

in terms of the rich developed world.

iki zıt kutbu tanımlıyor.

But another really important difference

Fakat gerçekten önemli diğer bir farklılık ise

is how they get their greater equality.

büyük eşitlik ortamlarını nasıl sağladıkları.

Sweden has huge differences in earnings,

İsveç'te büyük gelir farkları var

and it narrows the gap through taxation,

ve bunları vergilendirmeyle kapıyor,

general welfare state,

genel refah devleti,

generous benefits and so on.

cömert yardımlar ve bunun gibi...

Japan is rather different though.

Japonya, oldukça farklı oysa ki.

It starts off with much smaller differences in earnings before tax.

Vergi öncesi çok daha az gelir farklılıklarıyla yola çıkıyor.

It has lower taxes.

Daha düşük vergileri var.

It has a smaller welfare state.

Daha küçük bir refah devleti var.

And in our analysis of the American states,

Ve Amerikan eyaletlerini analizimizde

we find rather the same contrast.

neredeyse aynı kontrastı bulduk.

There are some states that do well through redistribution,

İkincil gelir dağılımı yoluyla başarılı olan eyaletler vardı;

some states that do well

bazıları da, vergi öncesi gelirlerde

because they have smaller income differences before tax.

daha küçük farklılıkları olduğu için başarılıydı.

So we conclude

Böylece biz şu sonuca vardık ki

that it doesn't much matter how you get your greater equality,

eğer bir şekilde eşitliği sağlayabiliyorsanız

as long as you get there somehow.

bunu nasıl yaptığınız çok önemli değil.

I am not talking about perfect equality,

Kusursuz bir eşitlikten bahsetmiyorum.

I'm talking about what exists in rich developed market democracies.

Zengin, gelişmiş pazar demokrasilerinde var olandan bahsediyorum.

Another really surprising part of this picture

Bu resmin şaşırtıcı diğer bir tarafı da,

is that it's not just the poor

eşitsizlikten etkilenenin sadece

who are affected by inequality.

yoksullar olmaması.

There seems to be some truth in John Donne's

Öyle görünüyor ki John Donne'ın

"No man is an island."

"Kimse ada değildir." sözünde bir gerçeklik var.

And in a number of studies, it's possible to compare

Ve bazı çalışmalarda,

how people do in more and less equal countries

birbirlerine az çok yakın ülkelerde, sosyal hiyerarşinin

at each level in the social hierarchy.

her düzeyindeki insanları karşılaştırmak mümkün.

This is just one example.

Bu sadece bir örnek.

It's infant mortality.

"Çocuk ölüm oranı".

Some Swedes very kindly classified a lot of their infant deaths

Bazı İsveçliler, hoş bir şekilde, kendi çocuk ölümlerinin büyük bir bölümünü

according to the British register of general socioeconomic classification.

İngiliz genel sosyoekonomik sınıflandırma kaydına göre sınıflandırmışlar.

And so it's anachronistically

Ve böylece, bu sınıflandırma

a classification by fathers' occupations,

anakronik olarak babanın mesleğine göre bir sınıflandırma;

so single parents go on their own.

yani tek ebeveynler ayrı duruyorlar.

But then where it says "low social class,"

Ama, sonra, "düşük sosyal sınıf" denince,

that's unskilled manual occupations.

yetkinlik gerektirmeyen elle yapılan meslekler kastediliyor.

It goes through towards the skilled manual occupations in the middle,

Sonra, ortada, yetkinlik gerektiren elle yapılan meslekler,

then the junior non-manual,

sonra elle yapılmayan ast konumlardaki meslekler,

going up high to the professional occupations --

ve yukarda profesyonel meslekler,

doctors, lawyers,

doktorlar, avukatlar,

directors of larger companies.

büyük şirket yöneticileri...

You see there that Sweden does better than Britain

Tüm sosyal hiyerarşiyi kapsar şekilde, İsveç'in

all the way across the social hierarchy.

Britanya'dan daha başarılı olduğunu görüyorsunuz.

The biggest differences are at the bottom of society.

En büyük farklar toplumun alt kısmında.

But even at the top,

Ama en üstte bile,

there seems to be a small benefit

eşitliğin daha fazla olduğu toplumda

to being in a more equal society.

bulunmanın küçük bir avantajı var.

We show that on about five different sets of data

Bunu beş farklı veri setinde gösteriyoruz,

covering educational outcomes

Amerika'da ve uluslararası düzeyde, eğitimsel sonuçları

and health in the United States and internationally.

ve sağlık konularını kapsayan setler.

And that seems to be the general picture --

Ve şu genel resim olarak kendini gösteriyor ki

that greater equality makes most difference at the bottom,

daha büyük eşitlik, en büyük farkları altta yaratıyor

but has some benefits even at the top.

fakat en üstte bile bazı yararları oluyor.

But I should say a few words about what's going on.

Ama neler olduğuna dair birkaç söz söylemem gerekiyor.

I think I'm looking and talking

Bence, eşitsizliğin psikososyal

about the psychosocial effects of inequality.

etkilerine bakıp bunlarla ilgili konuşuyorum.

More to do with feelings of superiority and inferiority,

Daha çok, üstünlük ve düşüklükle,

of being valued and devalued,

değer verilip verilmemekle,

respected and disrespected.

saygı görüp görmemekle ilgili duygularla ilgili.

And of course, those feelings

Ve tabi ki, bundan kaynaklanan

of the status competition that comes out of that

statü yarışıyla ilgili duygular, toplumumuzdaki

drives the consumerism in our society.

tüketiciliği ateşliyor.

It also leads to status insecurity.

Bu aynı zamanda statü güvensizliğine de yol açıyor.

We worry more about how we're judged and seen by others,

Başkalarınca nasıl yargılandığımız ve görüldüğümüzle ilgili daha fazla endişeleniyoruz;

whether we're regarded as attractive, clever,

çekici, akıllı olarak kabul edilip edilmediğimizle ilgili

all that kind of thing.

ve buna benzer konularla ilgili...

The social-evaluative judgments increase,

Sosyal-değerlendirici yargılamalar artıyor,

the fear of those social-evaluative judgments.

bu sosyal-değerlendirici yargıların korkusu...

Interestingly,

İlginç bir şekilde,

some parallel work going on in social psychology:

sosyal psikolojide bazı paralel çalışmalar yapılıyor:

some people reviewed 208 different studies

İnsanların laboratuvara davet edilerek

in which volunteers had been invited

stres hormonu düzeyleri ve

into a psychological laboratory

stres yüklü görevlere verdikleri

and had their stress hormones,

tepkilerin ölçüldüğü 208 farklı çalışma

their responses to doing stressful tasks, measured.

çeşitli insanlar tarafından değerlendiriliyor.

And in the review,

Ve değerlendirmede,

what they were interested in seeing

görmekle ilgilendikleri şey,

is what kind of stresses

tam olarak hangi stres türlerinin

most reliably raise levels of cortisol,

merkezi stres hormonu olan kortizolün

the central stress hormone.

düzeyini yükselttiğiydi.

And the conclusion was

Ve sonuç,

it was tasks that included social-evaluative threat --

bunun, sosyal-değerlendirici tehdit içeren görevler olduğuydu;

threats to self-esteem or social status

özsaygıya ya da sosyal statüye yönelik,

in which others can negatively judge your performance.

başkalarının sizin performansınızı negatif değerlendirebileceği tehditler.

Those kind of stresses

Bu tür streslerin,

have a very particular effect

stresin fizyolojisi üzerinde

on the physiology of stress.

çok özel bir etkileri vardır.

Now we have been criticized.

Şimdi eleştirilmekteyiz.

Of course, there are people who dislike this stuff

Tabii ki, bunlardan hoşlanmayan insanlar var

and people who find it very surprising.

ve bunu çok şaşırtıcı bulanlar var.

I should tell you though

Size gene de söylemeliyim ki,

that when people criticize us for picking and choosing data,

insanlar bizi verileri ayıklamakla ve seçmekle tenkit ettiği zaman

we never pick and choose data.

biz hiçbir zaman verileri ayıklayıp seçmiyoruz.

We have an absolute rule

Kesin bir kuralımız var;

that if our data source has data for one of the countries we're looking at,

veri kaynağımızın baktığımız ülkelerden biriyle ilgili verisi varsa

it goes into the analysis.

bu analize giriyor.

Our data source decides

Bunun güvenilir veri olup olmadığına

whether it's reliable data,

veri kaynağımız karar veriyor,

we don't.

biz vermiyoruz.

Otherwise that would introduce bias.

Aksi halde yanlılık oluşacaktır.

What about other countries?

Diğer ülkelerle ilgili durum nedir?

There are 200 studies

Akademik, hakem denetimli dergilerde,

of health in relation to income and equality

sağlığın, gelir ve eşitlikle ilişkisi üzerine

in the academic peer-reviewed journals.

200 çalışma var.

This isn't confined to these countries here,

Konu, çok basit bir göstergeyi saklayarak

hiding a very simple demonstration.

sadece buradaki ülkelerle sınırlandırılmış değil.

The same countries,

Aynı ülkeler,

the same measure of inequality,

aynı eşitsizlik ölçüleri,

one problem after another.

problem üstüne problem.

Why don't we control for other factors?

Diğer faktörler için neden kontrol etmiyoruz?

Well we've shown you that GNP per capita

Peki, kişi başına GSMH'nın

doesn't make any difference.

bir şeyi değiştirmediğini size gösterdik.

And of course, others using more sophisticated methods in the literature

Ve tabii ki, literatürdeki daha gelişmiş yöntemleri kullananlar,

have controlled for poverty and education

"yoksulluk", "eğitim" ve başkaları için de

and so on.

kontrol ettiler.

What about causality?

Nedensellikle ilgili durum nedir?

Correlation in itself doesn't prove causality.

Korelasyon kendi içinde, nedenselliği ortaya koymuyor.

We spend a good bit of time.

Ciddi bir zaman harcadık.

And indeed, people know the causal links quite well

Ve gerçekten, insanlar, bu sonuçların bazılarındaki

in some of these outcomes.

nedensel bağlantıları gayet iyi biliyorlar.

The big change in our understanding

Zengin, gelişmiş ülkelerdeki kronik

of drivers of chronic health

sağlık sorunlarının etmenlerine

in the rich developed world

yönelik anlayışımızdaki büyük değişiklik,

is how important chronic stress from social sources

sosyal kaynaklardan gelen kronik stresin ne kadar önemli olduğudur;

is affecting the immune system,

bu, bağışıklık sistemini,

the cardiovascular system.

kardiyovasküler sistemi etkilemektedir.

Or for instance, the reason why violence

Ya da örnek olarak, şiddetin, eşitsizliğin

becomes more common in more unequal societies

daha fazla olduğu ülkelerde daha yaygın olmasının nedeni,

is because people are sensitive to being looked down on.

insanların hor görülmeye karşı duyarlı olmalarıdır.

I should say that to deal with this,

Söylemeliyim ki, bununla baş edebilmek için

we've got to deal with the post-tax things

vergi sonrası ve vergi öncesi

and the pre-tax things.

konularıyla uğraşmamız gerekiyor.

We've got to constrain income,

Gelirleri, tepedeki bonus kültürü

the bonus culture incomes at the top.

gelirlerini sınırlamamız gerekiyor.

I think we must make our bosses accountable to their employees

Bence, patronlarımızı, çalışanlarına karşı sorumlu tutmak için

in any way we can.

elimizden ne geliyorsa yapmalıyız.

I think the take-home message though

Bence, buradan çıkarılacak mesaj,

is that we can improve the real quality of human life

insan yaşamının gerçek kalitesini, aramızdaki gelir

by reducing the differences in incomes between us.

farklılıklarını gidererek yükseltebileceğimizdir.

Suddenly we have a handle

Bir anda, toplumların tamamının psikososyal esenliğini

on the psychosocial well-being of whole societies,

kontrol etmemizi sağlayacak bir şeye sahibiz

and that's exciting.

ve bu heyecan verici.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)