How economic inequality harms societies | Richard Wilkinson

Richard Wilkinson:Bất bình đẳng về kinh tế làm hại xã hội như thế nào?

Translator: Nguyễn Hưng Reviewer: Ha Thu Hai

You all know the truth of what I'm going to say.

Các bạn đều biết về sự thật mà tôi sắp nói đây.

I think the intuition that inequality is divisive and socially corrosive

Tôi nghĩ theo trực giác rằng bất bình đẳng gây nên chia rẽ và ăn mòn xã hội

has been around since before the French Revolution.

đã tồn tại từ trước Cách mạng Pháp.

What's changed

Cái đã thay đổi

is we now can look at the evidence,

là giờ chúng ta có thể nhìn vào những chứng cứ rõ ràng,

we can compare societies, more and less equal societies,

chúng ta có thể so sánh những xã hội khác nhau, mà sự bình đẳng ít hơn hay nhiều hơn,

and see what inequality does.

và thấy được sự bất bình đẳng ảnh hưởng những gì.

I'm going to take you through that data

Tôi sẽ đưa bạn qua những dữ liệu đó

and then explain why

và sau đó giải thích tại sao

the links I'm going to be showing you exist.

những mối liên hệ mà tôi sẽ trình bày là tồn tại thật sự.

But first, see what a miserable lot we are.

Nhưng đầu tiên, hãy xem chúng ta đang rất khốn khổ như thế nào.

(Laughter)

(Tiếng cười)

I want to start though

Tôi muốn bắt đầu

with a paradox.

bằng một nghịch lý.

This shows you life expectancy

Nó chỉ ra rằng tuổi thọ trung bình

against gross national income --

tương quan với tổng thu nhập quôc dân --

how rich countries are on average.

và mức độ giàu có trung bình của các quốc gia.

And you see the countries on the right,

Và bạn thấy những nước ở bên phải,

like Norway and the USA,

như Na Uy và Mỹ,

are twice as rich as Israel, Greece, Portugal on the left.

giàu gấp đôi Israel, Hy Lạp, Bồ Đào Nha ở phía bên trái.

And it makes no difference to their life expectancy at all.

mà chẳng có sự khác biệt nào về tuổi thọ trung bình hết.

There's no suggestion of a relationship there.

Không có gợi ý nào về mối quan hệ ở đó cả.

But if we look within our societies,

Nhưng nếu chúng ta nhìn vào chính xã hội của chúng ta,

there are extraordinary social gradients in health

có đường dốc đặc biệt trong vấn đề sức khỏe

running right across society.

giữa các tầng lớp xã hội.

This, again, is life expectancy.

Đây, một lần nữa, là tuổi thọ trung bình.

These are small areas of England and Wales --

Đây là những khu vực nhỏ của nước Anh và xứ Wales --

the poorest on the right, the richest on the left.

những người nghèo nhất ở bên phải, giàu nhất ở bên trái.

A lot of difference between the poor and the rest of us.

Có rất nhiều khác biệt giữa những người nghèo và những người còn lại.

Even the people just below the top

Thậm chí những người chỉ ngay dưới mức giàu nhất

have less good health

cũng có sức khỏe kém hơn

than the people at the top.

những người giàu nhất.

So income means something very important

Vậy thu nhập có ý nghĩa nào đó rất quan trọng

within our societies,

trong xã hội của chúng ta,

and nothing between them.

nhưng lại chẳng có liên quan gì giữa các xã hội.

The explanation of that paradox

Giải thích cho nghịch lý này

is that, within our societies,

là, trong chính xã hội của chúng ta,

we're looking at relative income

chúng ta đang nhìn vào thu nhập tương đối

or social position, social status --

hoặc vị trí, địa vị xã hội --

where we are in relation to each other

nơi mà chúng ta có mối quan hệ với nhau

and the size of the gaps between us.

và khoảng cách của sự khác biệt giữa chúng ta.

And as soon as you've got that idea,

Ngay khi bạn có ý nghĩ này,

you should immediately wonder:

có thể bạn băn khoăn ngay:

what happens if we widen the differences,

điều gì xảy ra nếu chúng ta nới rộng sự khác biệt này,

or compress them,

hoặc thu hẹp nó,

make the income differences bigger or smaller?

làm cho sự khác biệt thu nhập lớn hơn hoặc nhỏ đi?

And that's what I'm going to show you.

Và đó là những gì tôi sẽ trình bày với bạn.

I'm not using any hypothetical data.

Tôi không sử dụng dữ liệu giả thuyết nào cả.

I'm taking data from the U.N. --

Tôi lấy dữ liệu từ Liên Hợp Quốc --

it's the same as the World Bank has --

nó cũng giống với dữ liệu của Ngân hàng Thế giới --

on the scale of income differences

trên thang đo sự khác biệt về thu nhập

in these rich developed market democracies.

tại các nước dân chủ có thị trường đã phát triển.

The measure we've used,

Đơn vị đo chúng tôi sử dụng,

because it's easy to understand and you can download it,

vì nó dễ hiểu và bạn có thể tải về,

is how much richer the top 20 percent

là mức độ mà nhóm 20% những người giàu nhất

than the bottom 20 percent in each country.

giàu hơn 20% những người nghèo nhất tại mỗi đất nước.

And you see in the more equal countries on the left --

Và bạn thấy là tại những nước bình đẳng hơn ở bên trái --

Japan, Finland, Norway, Sweden --

Nhật Bản, Phần Lan, Na Uy, Thụy Điển --

the top 20 percent are about three and a half, four times as rich

nhóm 20% giàu nhất giàu hơn khoảng ba phẩy năm đến bốn lần

as the bottom 20 percent.

so với nhóm 20% nghèo nhất.

But on the more unequal end --

Nhưng ở phía bất bình đẳng hơn --

U.K., Portugal, USA, Singapore --

Anh, Bồ Đào Nhà, Mỹ, Sing-ga-po --

the differences are twice as big.

sự khác biệt lớn gấp đôi.

On that measure, we are twice as unequal

Trên đơn vị đo này, chúng ta đang có sự bất bình đẳng gấp đôi

as some of the other successful market democracies.

so với một số nền dân chủ khác.

Now I'm going to show you what that does to our societies.

Bây giờ tôi sẽ trình bày với các bạn điều đó ảnh hưởng gì đến xã hội của chúng ta.

We collected data on problems with social gradients,

Chúng tôi thu thập dữ liệu về các vấn đề liên quan đến bất bình đẳng xã hội,

the kind of problems that are more common

những vẫn đề mà thường thấy nhiều hơn

at the bottom of the social ladder.

ở các tầng lớp thấp của xã hội.

Internationally comparable data on life expectancy,

Từ sự so sánh dữ liệu quốc tế về tuổi thọ trung bình,

on kids' maths and literacy scores,

về điểm Toán và Văn của học sinh,

on infant mortality rates, homicide rates,

về tỉ lệ trẻ tử vong, tỉ lệ giết người,

proportion of the population in prison, teenage birthrates,

tỉ lệ dân số ngồi tù, sinh sản vị thành niên,

levels of trust,

mức độ niềm tin,

obesity, mental illness --

béo phì, triệu chứng tâm thần --

which in standard diagnostic classification

trong sự phân loại chuẩn

includes drug and alcohol addiction --

gồm nghiện ma túy và nghiện rượu --

and social mobility.

và tính linh động của xã hội.

We put them all in one index.

Chúng tôi đặt tất cả vào cùng một chỉ số.

They're all weighted equally.

Tất cả đều có trọng số bằng nhau.

Where a country is is a sort of average score on these things.

Một đất nước mà có chỉ số này ở mức trung bình,

And there, you see it

thì ở đó, bạn sẽ thấy

in relation to the measure of inequality I've just shown you,

nó liên hệ với đơn vị đo sự bất bình đẳng mà tôi vừa nói đến,

which I shall use over and over again in the data.

đơn vị mà tôi sẽ sử dụng liên tục trong các dữ liệu.

The more unequal countries

Ở đất nước càng bất bình đẳng

are doing worse

thì các chỉ số càng tệ

on all these kinds of social problems.

trên tất cả các vấn đề xã hội trên.

It's an extraordinarily close correlation.

Có một sự tương quan gần đến lạ thường.

But if you look at that same index

Nhưng nếu bạn nhìn vào cùng các chỉ số này

of health and social problems

về sức khỏe và các vấn đề xã hội

in relation to GNP per capita,

so sánh với thu nhập bình quân trên đầu người,

gross national income,

tổng thu nhập quốc nội,

there's nothing there,

chẳng có gì cả,

no correlation anymore.

không có mối tương quan nào.

We were a little bit worried

Chúng tôi đã lo một chút

that people might think

rằng mọi người có thể nghĩ là

we'd been choosing problems to suit our argument

chúng tôi đã chỉ chọn các vấn đề phù hợp với luận điểm của mình

and just manufactured this evidence,

và tự làm ra các chứng cứ hiển nhiên này,

so we also did a paper in the British Medical Journal

nên chúng tôi cũng viết một bài báo trên Tạp chí Y học Anh

on the UNICEF index of child well-being.

trên các chỉ số của UNICEF về đời sống của trẻ em.

It has 40 different components

Nó có 40 phần

put together by other people.

được hợp lại từ những người khác nhau.

It contains whether kids can talk to their parents,

Nó gồm như đứa trẻ có nói chuyện với cha mẹ không,

whether they have books at home,

chúng có sách ở nhà không,

what immunization rates are like, whether there's bullying at school.

tỷ lệ tiêm chủng như thế nào, có bị bắt nạt ở trường không.

Everything goes into it.

Mọi điều đều được đánh giá.

Here it is in relation to that same measure of inequality.

Đây, nó có mối tương quan với đơn vị đo sự bất bình đẳng.

Kids do worse in the more unequal societies.

Đời sống của trẻ em càng tồi tệ hơn trong xã hội càng bất bình đẳng.

Highly significant relationship.

Một mối tương quan đáng chú ý.

But once again,

Nhưng một lần nữa,

if you look at that measure of child well-being,

nếu bạn nhìn vào chỉ số của đời sống trẻ em,

in relation to national income per person,

trong mối tương quan với thu nhập bình quân đầu người,

there's no relationship,

thì chẳng có mối liên hệ nào cả.

no suggestion of a relationship.

không có gợi ý gì cho một mối liên hệ.

What all the data I've shown you so far says

Tất cả dữ liệu mà bạn vừa được xem nãy giờ

is the same thing.

nói lên cùng một điều.

The average well-being of our societies

Phúc lợi của cả xã hội chúng ta

is not dependent any longer

không còn phụ thuộc vào

on national income and economic growth.

thu nhập quốc dân và tăng trưởng kinh tế.

That's very important in poorer countries,

Điều này rất quan trọng đối với những nước nghèo,

but not in the rich developed world.

mà không phải những nước đã phát triển.

But the differences between us

Nhưng sự khác biệt giữa chúng ta

and where we are in relation to each other

và vị trí của chúng ta trong mối quan hệ với nhau

now matter very much.

bây giờ rất quan trọng.

I'm going to show you some of the separate bits of our index.

Tôi sẽ cho bạn xem từng thành phần nhỏ trong chỉ số của chúng tôi.

Here, for instance, is trust.

Đây, ví dụ là lòng tin.

It's simply the proportion of the population

Nó đơn giản là tỉ lệ dân số

who agree most people can be trusted.

đồng ý rằng đa số mọi người là đáng tin.

It comes from the World Values Survey.

Nó đến từ Khảo sát những Giá trị Thế giới (World Values Survey).

You see, at the more unequal end,

Bạn thấy đó, ở phía bất bình đẳng hơn,

it's about 15 percent of the population

thì khoảng 15 phần trăm dân số

who feel they can trust others.

cảm thấy rằng có thế tin tưởng người khác.

But in the more equal societies,

Nhưng ở những xã hội bình đẳng hơn,

it rises to 60 or 65 percent.

tỉ lệ lên tới 60 hoặc 65 phần trăm.

And if you look at measures of involvement in community life

Và nếu bạn nhìn vào mức độ tham gia vào các sinh hoạt cộng đồng

or social capital,

hoặc góp vốn xã hội,

very similar relationships

mối quan hệ tương tự

closely related to inequality.

mật thiết với sự bất bình đẳng.

I may say, we did all this work twice.

Tôi có thể nói là, chúng tôi đã làm việc này đến hai lần.

We did it first on these rich, developed countries,

Đầu tiên là với những đất nước phát triển và giàu có này,

and then as a separate test bed,

và sau đó với cách thức kiểm tra tách biệt,

we repeated it all on the 50 American states --

chúng tôi làm lại trên 50 bang Hoa Kỳ --

asking just the same question:

hỏi chung một câu hỏi:

do the more unequal states

liệu những bang mà bất bình đẳng hơn

do worse on all these kinds of measures?

có những tiêu chí trên kém hơn hay không?

So here is trust from a general social survey of the federal government

Đây là tiêu chí "lòng tin" từ một cuộc khảo sát chung của chính quyền liên bang

related to inequality.

liên quan đến sực bất bình đẳng.

Very similar scatter

Sự phân bố rất giống

over a similar range of levels of trust.

trên những mức độ lòng tin tương tự.

Same thing is going on.

Những điều giống nhau đang lặp lại.

Basically we found

Một cách cơ bản, chúng tôi nhận ra

that almost anything that's related to trust internationally

rằng hầu như bất cứ gì liên quan đến lòng tin trên bình diện quốc tế

is related to trust amongst the 50 states

thì cũng liên quan đến lòng tin trong 50 bang này

in that separate test bed.

trong cách thức kiểm tra riêng biệt.

We're not just talking about a fluke.

Chúng tôi chỉ nói về một sự trùng hợp ngẫu nhiên.

This is mental illness.

Đây là bệnh tâm thần.

WHO put together figures

WHO tổng hợp lại các con số

using the same diagnostic interviews

từ cùng một kiểu phỏng vấn chẩn đoán

on random samples of the population

trên những người ngẫu nhiên trong đất nước

to allow us to compare rates of mental illness

cho phép chúng tôi so sánh tỉ lệ bệnh tâm thần

in each society.

trong mỗi xã hội.

This is the percent of the population

Đây là tỉ lệ trong dân số

with any mental illness in the preceding year.

với bất kỳ triệu chứng tâm thần nào trong năm trước.

And it goes from about eight percent

Và tỉ lệ này đi từ khoảng tám phần trăm

up to three times that --

lên tớ gấp ba lần --

whole societies

tất cả xã hội

with three times the level of mental illness of others.

gấp ba lần về tỉ lệ bệnh tâm thần so với các xã hội khác.

And again, closely related to inequality.

Và một lần nữa, gắn liền với sự bất bình đẳng.

This is violence.

Đây là về bạo lực.

These red dots are American states,

Các chấm đỏ là các bang của Hoa Kỳ,

and the blue triangles are Canadian provinces.

và các tam giác xanh là các tỉnh của Canada.

But look at the scale of the differences.

Hãy nhìn vào sự khác biệt này.

It goes from 15 homicides per million

Đi từ 15 tội giết người trên một triệu dân

up to 150.

lên đến 150.

This is the proportion of the population in prison.

Còn đây là tỉ lệ dân số ngồi tù.

There's a about a tenfold difference there,

Sự khác nhau khoảng mười lần,

log scale up the side.

đồ thị tăng theo hàm mũ.

But it goes from about 40 to 400

Nó đi từ khoảng 40 lên 400

people in prison.

người ngồi tù (trên 100.000 dân).

That relationship

Mối quan hệ đó

is not mainly driven by more crime.

không phải chủ yếu bởi vì nhiều tội phạm hơn.

In some places, that's part of it.

Ở một số nơi thì tội phạm là một phần của nó rồi.

But most of it is about more punitive sentencing,

Mà chủ yếu là vì có nhiều bản án trừng phạt hơn,

harsher sentencing.

khắt khe hơn.

And the more unequal societies

Và xã hội càng bất bình đẳng

are more likely also to retain the death penalty.

thì dường như càng duy trì án tử hình.

Here we have children dropping out of high school.

Đây chúng ta có tỷ lệ học sinh trung học bỏ học.

Again, quite big differences.

Lại một khác biệt khá lớn.

Extraordinarily damaging,

đó một sự thiệt hại bất thường,

if you're talking about using the talents of the population.

nếu như bạn đang nói về sử dụng nhân tài trong nhân dân.

This is social mobility.

Đây là mức di động xã hội

It's actually a measure of mobility

Nó thật ra là thước đo sự linh động trong sự thay đổi tầng lớp

based on income.

dựa trên thu nhập.

Basically, it's asking:

Về cơ bản, câu hỏi là:

do rich fathers have rich sons

liệu những người cha giàu sẽ có những đứa con giàu

and poor fathers have poor sons,

và những người cha nghèo sẽ có những đứa con nghèo,

or is there no relationship between the two?

hay không có mối liên hệ nào giữa họ cả?

And at the more unequal end,

Và ở phía bất bình đẳng hơn,

fathers' income is much more important --

thu nhập của người cha quan trọng hơn --

in the U.K., USA.

tại Anh và Mỹ.

And in Scandinavian countries,

Và ở các nước Scan-di-na-vi,

fathers' income is much less important.

thu nhập của người cha ít quan trọng hơn.

There's more social mobility.

Mức linh động xã hội ở đây lớn hơn.

And as we like to say --

Như chúng ta hay nói --

and I know there are a lot of Americans in the audience here --

và tôi biết có rất nhiều người Mỹ trong khán phòng này --

if Americans want to live the American dream,

nếu người Mỹ muốn sống giấc mơ Mỹ,

they should go to Denmark.

thì họ nên đến Đan Mạch.

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

I've shown you just a few things in italics here.

Tôi vừa trình bày với bạn một vài điều in nghiêng trên đây.

I could have shown a number of other problems.

Tôi có thể nêu lên một số các vấn đề khác nữa.

They're all problems that tend to be more common

Tất cả những vấn đề này có xu hướng giống nhau hơn

at the bottom of the social gradient.

ở tầng lớp dưới của xã hội.

But there are endless problems with social gradients

Nhưng có vô vàn những vấn đề với sự phân cấp xã hội

that are worse in more unequal countries --

càng tệ hơn nhiều ở những xã hội bất bình đẳng --

not just a little bit worse,

không chỉ là tệ hơn một chút,

but anything from twice as common to 10 times as common.

mà phổ biến là gấp đôi đến gấp mười lần

Think of the expense,

Hãy nghĩ về cái giá

the human cost of that.

mà con người phải trả vì nó.

I want to go back though to this graph that I showed you earlier

Tôi muốn quay lại biểu đồ này mà tôi đã chiếu trước đó

where we put it all together

tại đó chúng ta tổng hợp lại

to make two points.

để đưa ra hai điểm.

One is that, in graph after graph,

Một là, trong tất cả các đồ thị,

we find the countries that do worse,

chúng ta thấy là những đất nước biểu hiện tệ hơn,

whatever the outcome,

dù hậu quả là gì,

seem to be the more unequal ones,

dường như là những đất nước bất bình đẳng hơn.

and the ones that do well

và những nước biểu hiện tốt

seem to be the Nordic countries and Japan.

như các nước Bắc Âu và Nhật Bản.

So what we're looking at

Vì thế,cái mà chúng ta đang nhìn vào

is general social disfunction related to inequality.

là sự rối loạn chức năng xã hội nói chung liên quan đến sự bất bình đẳng.

It's not just one or two things that go wrong,

Không phải chỉ một hay hai thứ đi sai hướng,

it's most things.

mà là hầu hết mọi thứ.

The other really important point I want to make on this graph

Điểm thật sự quan trọng khác tôi muốn tạo ra trên biểu đồ này

is that, if you look at the bottom,

là, nếu bạn nhìn xuống phía dưới,

Sweden and Japan,

Thụy Điển và Nhật Bản,

they're very different countries in all sorts of ways.

Họ là những đất nước rất khác nhau trên nhiều phương diện.

The position of women,

Vị thế của người phụ nữ,

how closely they keep to the nuclear family,

và mức gắn bó với gia đình như thế nào,

are on opposite ends of the poles

ở trên hai cực đối diện

in terms of the rich developed world.

trong trường hợp của các nước phát triển.

But another really important difference

Nhưng một sự khác biệt nữa cũng thật sự quan trọng

is how they get their greater equality.

là làm thế nào mà họ đạt được mức công bằng đó.

Sweden has huge differences in earnings,

Người dân Thụy Điển có thu nhập khác nhau rất lớn,

and it narrows the gap through taxation,

và chính quyền thu hẹp khoảng cách này bằng thuế,

general welfare state,

phúc lợi cơ bản,

generous benefits and so on.

trợ cấp hào phóng, vân vân.

Japan is rather different though.

Nhật Bản thì lại khác.

It starts off with much smaller differences in earnings before tax.

Khoảng cách trong thu nhập trước thuế của người dân nhỏ hơn nhiều.

It has lower taxes.

Họ có thuế thấp hơn.

It has a smaller welfare state.

Phúc lợi xã hội ít hơn.

And in our analysis of the American states,

Và trong những phân tích của chúng tôi với các bang Hoa Kỳ,

we find rather the same contrast.

chúng tôi cũng tìm thầy sự tương phản như vậy.

There are some states that do well through redistribution,

Một số bang làm rất tốt qua việc phân phối lại,

some states that do well

một số bang làm cũng tốt

because they have smaller income differences before tax.

vì họ có khoảng cách trong thu nhập trước thuế nhỏ hơn.

So we conclude

Nên chúng tôi kết luận là

that it doesn't much matter how you get your greater equality,

vấn đề không phải là đạt được sự bình đẳng như thế nào,

as long as you get there somehow.

có nhiều cách để đạt được bình đẳng xã hội.

I am not talking about perfect equality,

Tôi không nói về sự bình đẳng hoàn hảo,

I'm talking about what exists in rich developed market democracies.

Tôi đang nói về điều đang tồn tại ở các nền dân chủ phát triển giàu có.

Another really surprising part of this picture

Một phần khác của bức tranh thật sự bất ngờ

is that it's not just the poor

là không chỉ những người nghèo

who are affected by inequality.

mới bị ảnh hưởng bởi sự bất bình đẳng.

There seems to be some truth in John Donne's

Có vẻ một vài điều rất đúng trong câu nói của John Donne

"No man is an island."

"Không ai là một ốc đảo cả"

And in a number of studies, it's possible to compare

Và trong một số nghiên cứu, có thể so sánh là

how people do in more and less equal countries

Người dân như thế nào ở các đất nước ít hay nhiều bình đẳng hơn

at each level in the social hierarchy.

ở mỗi tầng lớp xã hội.

This is just one example.

Đây là một ví dụ.

It's infant mortality.

Tỷ lệ trẻ tử vong.

Some Swedes very kindly classified a lot of their infant deaths

Một số anh bạn Thụy Điển đã phân loại rất nhiều các con số trẻ tử vong

according to the British register of general socioeconomic classification.

theo phân loại kinh tế-xã hội của nước Anh.

And so it's anachronistically

Sẽ là chưa đầy đủ nếu

a classification by fathers' occupations,

phân loại chỉ dựa trên nghề nghiệp của người cha,

so single parents go on their own.

mà phải là cả người cha và người mẹ.

But then where it says "low social class,"

Tầng lớp mà người ta gọi là "tầng lớp xã hội thấp"

that's unskilled manual occupations.

là những người lao động chân tay không có chuyên môn.

It goes through towards the skilled manual occupations in the middle,

Tiến tới các nghề lao động chân tay có chuyên môn ở tầng lớp giữa,

then the junior non-manual,

Rồi lao động trí óc,

going up high to the professional occupations --

lên mức cao hơn là các nghề nghiệp chuyên môn --

doctors, lawyers,

bác sĩ, luật sư,

directors of larger companies.

giám đốc các công ty lớn.

You see there that Sweden does better than Britain

Bạn thấy là ở Thụy Điển biểu hiện tốt hơn Anh

all the way across the social hierarchy.

trên tất cả các phân lớp xã hội.

The biggest differences are at the bottom of society.

Khác nhau lớn nhất là ở đáy của xã hội.

But even at the top,

Nhưng ngay cả ở tầng lớp trên,

there seems to be a small benefit

có vẻ là lợi ích nhỏ hơn

to being in a more equal society.

trong xã hội có sự bình đẳng hơn.

We show that on about five different sets of data

Chúng tôi đưa ra điều này dựa trên năm bộ dữ liệu khác nhau

covering educational outcomes

bao gồm kết quả giáo dục

and health in the United States and internationally.

và sức khỏe trong nước Mỹ và trên toàn thế giới.

And that seems to be the general picture --

Đó có vẻ là bức tranh chung --

that greater equality makes most difference at the bottom,

sự bình đẳng làm nên khác biệt lớn nhất ở tầng lớp dưới của xã hội,

but has some benefits even at the top.

nhưng cũng đem lại lợi ích cả ở tầng lớp trên.

But I should say a few words about what's going on.

Tôi nên nói một chút về những gì đang diễn ra.

I think I'm looking and talking

Tôi nghĩ tôi đang nhìn vào và nói về

about the psychosocial effects of inequality.

ảnh hưởng tâm lý xã hội của sự bất bình đẳng.

More to do with feelings of superiority and inferiority,

liên quan nhiều đến cảm giác ưu việt và thấp kém,

of being valued and devalued,

đến việc được đánh giá cao hoặc thấp,

respected and disrespected.

được tôn trọng và không tôn trọng.

And of course, those feelings

Và đương nhiên, những cảm giác đó

of the status competition that comes out of that

về trạng thái cạnh tranh bắt nguồn từ đó

drives the consumerism in our society.

điều khiển sự bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng trong xã hội.

It also leads to status insecurity.

Nó cũng dẫn tới trạng thái bất an.

We worry more about how we're judged and seen by others,

Chúng ta lo lắng nhiều hơn rằng chúng ta được người khác đánh giá như thế nào,

whether we're regarded as attractive, clever,

liệu chúng ta có hấp dẫn, thông minh,

all that kind of thing.

đại loại như vậy.

The social-evaluative judgments increase,

Sự đánh giá của xã hội làm tăng thêm

the fear of those social-evaluative judgments.

nỗi lo sợ sự đánh giá đó.

Interestingly,

Thú vị là,

some parallel work going on in social psychology:

một số nghiên cứu song song trên lĩnh vực tâm lý xã hội:

some people reviewed 208 different studies

một số người đã xem xét 208 nghiên cứu khác nhau

in which volunteers had been invited

trong đó tình nguyện viên được mời

into a psychological laboratory

vào một phòng thí nghiệm tâm lý

and had their stress hormones,

thông số về hooc-môn stress,

their responses to doing stressful tasks, measured.

những phản ứng của họ khi làm làm các yêu cầu khó, đều được ghi nhận lại.

And in the review,

Tổng kết lại,

what they were interested in seeing

điều mà họ quan tâm theo dõi

is what kind of stresses

là kiểu stress

most reliably raise levels of cortisol,

sẽ làm tăng cao mức cortisol,

the central stress hormone.

hooc-môn stress trung ương.

And the conclusion was

Và kết luận là

it was tasks that included social-evaluative threat --

những yêu cầu có đe dọa bị đánh giá xã hội --

threats to self-esteem or social status

đe dọa đến lòng tự trọng hoặc vị thế xã hội

in which others can negatively judge your performance.

khi người khác có thể đánh giá tiêu cực khả năng của bạn.

Those kind of stresses

Kiểu stress này

have a very particular effect

có tác động rất đặc thù

on the physiology of stress.

lên sinh lý cơ thể.

Now we have been criticized.

Chúng tôi cũng bị chỉ trích.

Of course, there are people who dislike this stuff

Dĩ nhiên, sẽ có người không thích chủ đề này

and people who find it very surprising.

và cũng có người thấy nó thật bất ngờ.

I should tell you though

Tôi nên nói với bạn

that when people criticize us for picking and choosing data,

rằng có người chỉ trích chúng tôi đã lựa chọn các dữ liệu,

we never pick and choose data.

chúng tôi chẳng bao giờ lựa chọn dữ liệu cả.

We have an absolute rule

Chúng tôi có một quy tắc tuyệt đối

that if our data source has data for one of the countries we're looking at,

là nếu nguồn dữ liệu của chúng tôi cung cấp dữ liệu về một nước mà chúng tôi đang tìm,

it goes into the analysis.

dữ liệu sẽ được đưa vào quá trình phân tích.

Our data source decides

Nguồn cung cấp dữ liệu này sẽ quyết đinh

whether it's reliable data,

liệu dữ liệu có tin cậy không,

we don't.

không phải chúng tôi.

Otherwise that would introduce bias.

Nếu không như vậy sẽ sinh ra thành kiến.

What about other countries?

Vậy còn với các nước khác thì sao?

There are 200 studies

Có 200 nghiên cứu

of health in relation to income and equality

về sức khỏe trong quan hệ với thu nhập và sự bình đẳng

in the academic peer-reviewed journals.

trên những tạp chí khoa học.

This isn't confined to these countries here,

Không phải chỉ giới hạn ở các nước này,

hiding a very simple demonstration.

những minh chứng rất đơn giản.

The same countries,

Những đất nước giống nhau,

the same measure of inequality,

cùng một mức độ bất bình đẳng,

one problem after another.

thì các vấn đề nối tiếp nhau.

Why don't we control for other factors?

Tại sao chúng ta không kiểm soát các nhân tố khác?

Well we've shown you that GNP per capita

Chúng tôi vừa cho bạn thấy là thu nhập bình quân trên đầu người

doesn't make any difference.

chẳng tác động gì nhiều.

And of course, others using more sophisticated methods in the literature

Một số nước sử dụng những cách thức phức tạp

have controlled for poverty and education

để cải thiện đói nghèo và giáo dục,

and so on.

và tương tự.

What about causality?

Thế nguyên nhân là gì?

Correlation in itself doesn't prove causality.

Những mối liên hệ trên bản thân chúng không chứng minh được nguyên nhân.

We spend a good bit of time.

Chúng tôi cũng dành một chút thời gian nghiên cứu.

And indeed, people know the causal links quite well

Và thật ra, mọi người đã biết khá rõ nguyên nhân

in some of these outcomes.

của một số hậu quả rồi.

The big change in our understanding

Sự thay đổi lớn trong hiểu biết của chúng ta

of drivers of chronic health

về các bệnh mãn tính

in the rich developed world

trong các nước phát triển

is how important chronic stress from social sources

là stress kinh niên từ các nguyên nhân xã hội

is affecting the immune system,

ảnh hưởng như thế nào đến hệ miễn dịch,

the cardiovascular system.

và hệ tim mạch.

Or for instance, the reason why violence

Ví dụ, lý do mà bạo lực

becomes more common in more unequal societies

phổ biến hơn ở các xã hội bất bình đẳng

is because people are sensitive to being looked down on.

là bởi vì nhiều người mong muốn được để ý như kẻ mạnh.

I should say that to deal with this,

Để đối phó với điều này,

we've got to deal with the post-tax things

thì chúng ta phải đối phó với vấn đề thuế,

and the pre-tax things.

cả trước-thuế và sau-thuế.

We've got to constrain income,

Chúng ta phải kiềm chế thu nhập

the bonus culture incomes at the top.

và văn hóa hưởng thụ của những người giàu.

I think we must make our bosses accountable to their employees

Tôi nghĩ chúng ta phải khiến các ông chủ có trách nhiệm với nhân viên của mình

in any way we can.

theo một cách nào đó.

I think the take-home message though

Tôi nghĩ thông điệp đáng quý ở đây

is that we can improve the real quality of human life

là chúng ta có thể cải thiện chất lượng cuộc sống của con người

by reducing the differences in incomes between us.

bằng cách giảm cách biệt trong thu nhập giữa chúng ta.

Suddenly we have a handle

Và thật bất ngờ chúng ta có ngay giải pháp

on the psychosocial well-being of whole societies,

cho hạnh phúc của toàn xã hội,

and that's exciting.

và nó thật tuyệt vời.

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)