Gever Tulley: 5 dangerous things you should let your kids do

Translator: Novica Nakov Reviewer: Biljana Dijanisieva

Добредојдовте на „Пет опасни работи што треба да им ги дозволите на децата“.

Welcome to "Five Dangerous Things You Should Let Your Children Do."

I don't have children.

Јас немам деца.

I borrow my friends' children, so --

Ги позајмувам децата на моите пријатели, па...

(Laughter)

(Смеа)

take all this advice with a grain of salt.

Примете ги овие совети со резерва.

Јас сум Гевер Тали.

I'm Gever Tulley.

I'm a contract computer scientist by trade,

По струка сум компјутерски научник,

но основач сум и на нешто што се вика Училиште за мајсторисување (Tinkering School).

but I'm the founder of something called the Tinkering School.

It's a summer program which aims to help kids

Тоа е летна програма чија цел е да им помогне на децата да научат

learn how to build the things that they think of.

како да ги градат нештата што ќе ги замислат.

So we build a lot of things,

Па, така, градиме разни нешта.

and I do put power tools into the hands of second-graders.

Во рацете на второодделенци ставам моќни алати.

Па, ако мислите да го пратите вашето дете во ова училиште,

So if you're thinking about sending your kid to Tinkering School,

they do come back bruised, scraped and bloody.

знајте дека децата се враќаат изгребани, со модрици и крвави.

(Laughter)

Живееме во свет

You know, we live in a world

that's subjected to ever more stringent child safety regulations.

кој е подложен на сè построги закони за безбедност на децата.

There doesn't seem to be any limit on how crazy

Се чини дека нема граница на тоа колку луди

child safety regulations can get.

можат да бидат овие закони.

Ставаме предупредувања за гушење на секоја пластична ќеса

We put suffocation warnings on every piece of plastic film

manufactured in the United States,

што се произведува во САД или се продава

or for sale with an item in the United States.

со друг производ во САД.

We put warnings on coffee cups

Ставаме предупредување на шољите за кафе, кое ни вели

to tell us that the contents may be hot.

дека течноста можеби е жешка.

And we seem to think that any item sharper than a golf ball is too sharp

И се чини дека мислиме дека секој предмет

поостар од топче за голф е преостар

за деца помали од 10 години.

for children under the age of 10.

Па, каде е крајот на овој тренд?

So where does this trend stop?

When we round every corner and eliminate every sharp object,

Кога ќе го затапиме секој ќош и ќе го елиминираме секој остар предмет,

every pokey bit in the world,

секој шпицаст предмет во светот,

then the first time that kids come in contact with anything sharp,

тогаш првиот пат кога децата ќе стапат во контакт со нешто остро

или нешто што не е направено од округла пластика,

or not made out of round plastic,

ќе се повредат.

they'll hurt themselves with it.

So, as the boundaries of what we determine as the safety zone

Така, како што границите на тоа што го сметаме за безбедно

grow ever smaller,

се смалуваат, на нашите деца им ускратуваме вредни можности

we cut off our children from valuable opportunities

to learn how to interact with the world around them.

да научат како да дејствуваат во светот околу нив.

And despite all of our best efforts and intentions,

И покрај сите наши најдобри напори и намери,

kids are always going to figure out

децата секогаш ќе смислат

како да ги прават најопасните нешта што може да се прават,

how to do the most dangerous thing they can,

in whatever environment they can.

во која било средина.

(Laughter)

So despite the provocative title,

И покрај провокативниот наслов, оваа презентација всушност е за безбедноста

this presentation is really about safety,

and about some simple things that we can do

и за некои мали работи што може да ги направиме

to raise our kids to be creative,

за децата да ги воспитуваме да бидат креативни, сигурни

confident and in control of the environment around them.

и да ја контролираат средината околу нив.

And what I now present to you

Ова што сега го презентирам е извадок од книгата на која работам.

is an excerpt from a book in progress.

The book is called "50 Dangerous Things."

Книгата се вика „50 опасни нешта“.

This is "Five Dangerous Things."

Ова се пет опасни нешта.

Thing number one: Play with fire.

Прво - играње со оган.

Learning to control one of the most elemental forces in nature

Учењето како да се контролира една од основните сили во природата

is a pivotal moment in any child's personal history.

е клучен момент во личната историја на секое дете.

Whether we remember it or not,

Без разлика дали се сеќаваме или не,

it's the first time we really get control

тоа е првиот пат кога навистина имаме

контрола над нешто мистериозно.

of one of these mysterious things.

These mysteries are only revealed

Овие мистерии им се откриваат само

to those who get the opportunity to play with it.

на оние што имаат можност да си играат со нив.

Значи, играње со оган...

So, playing with fire.

Огнот е едно од оние големи нешта што сме ги откриле.

This is like one of the great things we ever discovered, fire.

From playing with it, they learn some basic principles about fire,

Играјќи си со него, тие ги учат основните принципи на огнот.

about intake, combustion, exhaust.

Учат за собирање на воздухот, согорување и горење.

These are the three working elements of fire

Ова се три компоненти кои ви се потребни

that you have to have for a good, controlled fire.

за да имате добар контролиран оган.

And you can think of the open-pit fire as a laboratory.

Огнот на отворено може да го гледате како лабораторија.

You don't know what they're going to learn from playing with it.

Не знаете што ќе научите додека си играат со него.

Оставете ги да си играат сами и, верувајте,

Let them fool around with it on their own terms and trust me,

they're going to learn things

децата ќе научат работи

that you can't get out of playing with Dora the Explorer toys.

што не може да се научат од играње со играчки.

(Laughter)

Number two: Own a pocketknife.

Број два - џебно ноже.

Pocketknives are kind of drifting out of our cultural consciousness,

Џебните ножиња некако исчезнуваат од нашата културна свест,

which I think is a terrible thing.

што мислам дека е голема загуба.

(Laughter)

(Смеа)

Your first pocketknife is like the first universal tool

Првото џебно ноже е првиот универзален алат што сте го имале.

that you're given.

You know, it's a spatula, it's a pry bar,

Тоа е лажица, хебла,

it's a screwdriver and it's a blade, yeah.

шрафцигер и нож.

And it's a powerful and empowering tool.

Tоа е моќен алат, кој ви дава моќ.

And in a lot of cultures they give knives --

Во многу култури им даваат ножеви...

like, as soon as they're toddlers, they have knives.

уште додека се во пелени децата имаат ножеви.

These are Inuit children cutting whale blubber.

Ова се инуитски деца како сечат кожа од кит.

I first saw this in a Canadian Film Board film when I was 10,

Ова прв пат го видов во еден канадски филм кога имав 10 години.

and it left a lasting impression,

Тоа што видов бебиња како си играат со ножеви ми остави траен впечаток.

to see babies playing with knives.

And it shows that kids can develop an extended sense of self

Ова покажува дека децата можат да развијат проширено чувство за себе

through a tool at a very young age.

преку еден алат уште на рана возраст.

Треба да им дадете неколку основни правила:

You lay down a couple of very simple rules --

always cut away from your body, keep the blade sharp, never force it --

никогаш не сечи кон себе, одржувај го сечилото остро, не сечи на сила.

and these are things kids can understand and practice with.

Ова се работи што децата можат да ги разберат и да ги вежбаат.

And yeah, they're going to cut themselves.

Да, ќе се случи да се исечат.

Имам страшни лузни на нозете каде што се имам избодено.

I have some terrible scars on my legs from where I stabbed myself.

But you know, they're young. They heal fast.

Но, млади се. Ќе им помине како на кутриња.

(Laughter)

(Смеа)

Number three: Throw a spear.

Три - фрлање копје.

It turns out that our brains are actually wired for throwing things,

Испадна дека нашите мозоци имаат предиспозиција за фрлање работи,

and like muscles, if you don't use parts of your brain,

и исто како и мускулите, ако не користите некој дел од мозокот,

they tend to atrophy over time.

тој со тек на времето ќе атрофира.

But when you exercise them,

Но, кога вежбате

any given muscle adds strength to the whole system,

кој било мускул, тоа му дава сила на целиот систем,

and that applies to your brain, too.

а истото важи и за вашиот мозок.

So practicing throwing things has been shown to stimulate

Докажано е дека вежбањето фрлање работи

ги стимулира фронталниот и париеталниот лобус,

the frontal and parietal lobes,

which have to do with visual acuity, 3D understanding,

кои имаат врска со способноста за визуелизација, разбирањето на три-де

and structural problem solving,

просторот и структуралното решавање проблеми. Значи, им помага

so it helps develop their visualization skills and their predictive ability.

да ги развијат визуелните способности и способноста за предвидување.

And throwing is a combination of analytical and physical skill,

Фрлањето е комбинација од аналитичка и физичка вештина,

so it's very good for that kind of whole-body training.

па е добар тренинг за целото тело.

Овие вежби со мети, исто така,

These kinds of target-based practices also help kids develop

им помагаат на децата да развијат вештини за концентрација и внимание.

attention and concentration skills,

so those are great.

Тие се супер.

Number [four]: Deconstruct appliances.

Четири: расклопување на уреди за домаќинството.

There is a world of interesting things inside your dishwasher.

Во машината за садови има цел свет на интересни нешта.

Next time you're about to throw out an appliance,

Следниот пат кога ќе сакате да фрлите некој уред, не фрлајте го.

don't throw it out.

Take it apart with your kid,

Расклопете го со вашето дете или испратете го во моето школо,

or send him to my school, and we'll take it apart with them.

па ние ќе го расклопиме заедно.

Even if you don't know what the parts are,

Дури и да не знаете кои се деловите,

puzzling out what they might be for

откривањето на тоа што би можеле да бидат

is a really good practice for the kids

е добра вежба за децата,

to get sort of the sense that they can take things apart,

за да добијат осет дека можат да расклопуваат работи,

and no matter how complex they are,

и без разлика колку се сложени,

they can understand parts of them.

можат да ги разберат деловите, што значи дека на крајот,

And that means that eventually, they can understand all of them.

ќе можат да ја разберат и целината.

It's a sense of knowability, that something is knowable.

Тоа е чувство на познавање - дека нешто може да се спознае.

So these black boxes that we live with and take for granted

Црните кутии со кои живееме и кои ги земаме здраво за готово

are actually complex things made by other people,

се всушност комплексни работи создени од други луѓе

and you can understand them.

и можеме да ги разбереме.

Number five: Two-parter.

Број пет е дводелна лекција.

Break the Digital Millennium Copyright Act.

Прекрши го законот за дигитални авторски права.

(Laughter)

(Смеа)

There are laws beyond safety regulations

Постојат закони, настрана од тие за безбедност,

that attempt to limit how we can interact with the things

кои се обидуваат да го ограничат начинот на кој работиме со нештата

that we own -- in this case, digital media.

што ги поседуваме - во овој случај, дигиталните медиуми.

It's a very simple exercise:

Вежбата е проста. Купи песна на Ајтјунс, сними ја на цеде,

Buy a song on iTunes, write it to a CD,

then rip the CD to an MP3, and play it on your very same computer.

потоа рипувај го дискот во емпетри и пушти ја песната на истиот компјутер.

You've just broken a law.

Само што го прекршивте законот.

Technically, the RIAA could come and prosecute you.

Технички, RIAA (Recording Industry Association of America) може да ве тужи.

It's an important lesson for kids to understand,

Важно е децата да научат дека

that some of these laws get broken by accident,

некои од овие закони може случајно да се прекршат

and that laws have to be interpreted.

и дека законите треба да се интерпретираат.

Често зборуваме за тоа со децата,

That's something we often talk about with the kids

when we're fooling around with things and breaking them open,

кога си играме и расклопуваме работи

and taking them apart and using them for other things.

и кога ги користиме за други активности...

And also when we go out and drive a car.

а, исто така, и кога одиме надвор и возиме кола.

Driving a car is a really empowering act for a young child,

Возењето е настан што му дава моќ на секое дете.

so this is the alternate --

Ова е најдобрата вежба...

(Laughter)

(Смеа)

For those of you who aren't comfortable actually breaking the law,

Оние од вас кои не сакаат да го прекршуваат закон,

you can drive a car with your child.

можат да ја возат кола со детето.

This is a great stage for a kid.

Ова е голем настан за секое дете.

Ова се случува скоро во истиот период

This happens about the same time

кога децата се фаќаат за работи како диносауруси -

that they get latched onto things like dinosaurs,

these big things in the outside world,

големите работи од надворешниот свет,

that they're trying to get a grip on.

што се обидуваат да ги разберат.

A car is a similar object, and they can get in a car and drive it.

Колата е сличен објект и можат да влезат во неа и да ја возат.

And that really gives them a handle on a world

Тоа им дава поглед на светот на начин

in a way that they don't often have access to.

до којшто обично немаат пристап.

And it's perfectly legal.

Ова е сосема легално.

Find a big empty lot, make sure there's nothing in it,

Најдете голем празен паркинг, осигурајте се дека нема ништо на него

and that it's on private property, and let them drive your car.

и дека е во приватна сопственост и пуштете го детето да вози.

It's very safe actually.

Всушност, многу е безбедно.

And it's fun for the whole family.

А, и забавно е за целото семејство.

(Laughter)

(Смеа)

Па, да видам...

Let's see, I think that's it. That's number five and a half. OK.

Мислам дека тоа е сè. Тоа беше број пет ипол. Во ред.