Gever Tulley: 5 dangerous things you should let your kids do

Gever Tulley nói về 5 điều nguy hiểm cho trẻ em

Translator: Trân Lê Reviewer: Alice Tran

Chào mừng tới buổi nói chuyện "Năm điều nguy hiểm bạn nên cho trẻ em làm."

Welcome to "Five Dangerous Things You Should Let Your Children Do."

I don't have children.

Tôi không có con.

I borrow my friends' children, so --

Tôi mượn con của bạn mình - vì vậy

(Laughter)

(Cười to)

take all this advice with a grain of salt.

đừng quá để ý tới lời khuyên này.

Tôi là Gever Tulley.

I'm Gever Tulley.

I'm a contract computer scientist by trade,

Tôi là một nhà khoa học máy tính qua hợp đồng

nhưng tôi là người sáng lập của một cái gọi là Trường Tinkering

but I'm the founder of something called the Tinkering School.

It's a summer program which aims to help kids

Đó là một chương trình mùa hè nhằm giúp trẻ em học

learn how to build the things that they think of.

cách xây dựng những vật mà chúng nghĩ đến.

So we build a lot of things,

Vì vậy chúng tôi xây rất nhiều thứ

and I do put power tools into the hands of second-graders.

Và tôi cho học sinh lớp hai sử dụng những công cụ xây dựng

Vậy nên nếu bạn đang nghĩ đến gửi con mình đến trường Tinkering

So if you're thinking about sending your kid to Tinkering School,

they do come back bruised, scraped and bloody.

chúng sẽ trở về nhà bầm tím, trầy xước và đầy máu.

(Laughter)

Vì vậy, bạn biết đó, chúng ta sống trong một thế giới

You know, we live in a world

that's subjected to ever more stringent child safety regulations.

cố gắng thúc đẩy cho những điều luật an toàn trẻ em càng nghiêm khắc hơn

There doesn't seem to be any limit on how crazy

Có vẻ như không có giới hạn cho việc điên rồ

child safety regulations can get.

những điều luật an toàn cho trẻ em sẽ trở nên như thế nào.

Chúng ta để cảnh báo ngộ đọc trên tất cả - từng mẫu phim nhựa

We put suffocation warnings on every piece of plastic film

manufactured in the United States,

được sản xuất ở Mỹ hay để bán

or for sale with an item in the United States.

với một sản phẩm ở Mỹ

We put warnings on coffee cups

Chúng ta để cảnh báo lên nắp cà phê để thông báo

to tell us that the contents may be hot.

là bên trong sẽ nóng

And we seem to think that any item sharper than a golf ball is too sharp

Và chúng ta có vẻ nghĩ rằng bất kỳ sản phẩm nào

nhọn hơn là 1 trái banh đánh gôn sẽ là quá nhọn

cho trẻ dưới 10 tuổi

for children under the age of 10.

vậy nên khi nào thì xu hướng này mới dừng?

So where does this trend stop?

When we round every corner and eliminate every sharp object,

Khi chúng ta đến mọi ngõ ngách để loại trừ tất cả những vật nhọn

every pokey bit in the world,

từng chút một trên thế giới

then the first time that kids come in contact with anything sharp,

thì khi lần đầu tiên trẻ em tiếp xúc với bất kỳ vật nhọn nào

hoặc không được làm ra từ nhựa tròn

or not made out of round plastic,

chúng sẽ tự làm tổn thương mình với nó

they'll hurt themselves with it.

So, as the boundaries of what we determine as the safety zone

Vì vậy, với giới hạn của cái mà chúng ta nghĩ là khu an toàn

grow ever smaller,

cứ tiếp tục thu nhỏ, ta có thể ngăn chặn trẻ em khỏi những cơ hội quý giá

we cut off our children from valuable opportunities

to learn how to interact with the world around them.

để học cách tiếp xúc với thế giới xung quanh chúng

And despite all of our best efforts and intentions,

Và kể cả những cố gắng và dự định tốt nhất của ta đi chăng nữa,

kids are always going to figure out

trẻ em sẽ vẫn luôn tìm cách

làm những chuyện nguy hiểm nhất mà chúng có thể

how to do the most dangerous thing they can,

in whatever environment they can.

trong bất kỳ môi trường nào có thể được

(Laughter)

So despite the provocative title,

Vì vậy dù cho cái tiêu đề mang tính gợi ý, bài nói chuyện này thật ra là về sự an toàn

this presentation is really about safety,

and about some simple things that we can do

và về một vài điều đơn giản ta có thể làm được

to raise our kids to be creative,

để dạy con mình trở nên sáng tạo, tự tin

confident and in control of the environment around them.

và có điều khiển với môi trường xung quanh chúng

And what I now present to you

Và cái mà tôi sẽ giới thiệu với bạn bây giờ là một trích dẫn từ một cuốn sách đang được viết

is an excerpt from a book in progress.

The book is called "50 Dangerous Things."

cuốn sách này được gọi là "50 Điều Nguy Hiểm"

This is "Five Dangerous Things."

Đây là năm điều nguy hiểm

Thing number one: Play with fire.

Điều thứ nhất - chơi với lửa

Learning to control one of the most elemental forces in nature

Học cách điều khiển một trong những yếu tố căn bản của tự nhiên

is a pivotal moment in any child's personal history.

là một thời khắc quan trọng trong bất kỳ lịch sử cá nhân của đứa trẻ nào

Whether we remember it or not,

dù chúng có nhớ hay không

it's the first time we really get control

nó là một - nó là lần đầu tiên chúng ta thật sự trở nên

điều khiển đối với một trong những vật kỳ bí

of one of these mysterious things.

These mysteries are only revealed

Những bí ẩn này chỉ được tiết lộ

to those who get the opportunity to play with it.

cho những người có cơ hội chơi với nó

Vậy nên, chơi với lữa.

So, playing with fire.

Đây có lẽ là một trong những điều vĩ đại nhất con người khám phá được - lửa.

This is like one of the great things we ever discovered, fire.

From playing with it, they learn some basic principles about fire,

Từ việc chơi với nó, chúng ta học những nguyên tắc căn bản về lửa,

about intake, combustion, exhaust.

từ việc nhận vào, sự đốt cháy, và sự thải ra khí.

These are the three working elements of fire

Đây là ba yếu tố hoạt động của lửa

that you have to have for a good, controlled fire.

mà bạn phải có để có thể điều khiển lửa tốt

And you can think of the open-pit fire as a laboratory.

Và bạn có thể nghĩ tới lửa bình mở như là một phòng thí nghiệm

You don't know what they're going to learn from playing with it.

Bạn không biết chúng sẽ học được gì từ việc chơi với nó

Bạn biết đấy, cho chúng đùa nghịch với đồ chơi theo cách riêng của chúng và tin tôi đi

Let them fool around with it on their own terms and trust me,

they're going to learn things

chúng sẽ học những thứ

that you can't get out of playing with Dora the Explorer toys.

mà chúng không thể học được nếu chơi với đồ chơi Dora Nhà Thám Hiểm

(Laughter)

Number two: Own a pocketknife.

Thứ 2 - sở hữu 1 cái dao bỏ túi.

Pocketknives are kind of drifting out of our cultural consciousness,

Dao bỏ túi là những thứ ra đời từ sự tri thức văn hóa của chúng ta

which I think is a terrible thing.

một thứ rất tệ hại.

(Laughter)

(Cười)

Your first pocketknife is like the first universal tool

Cái đầu tiên - cái con dao bỏ túi là công cụ toàn cầu đầu tiên bạn được đưa cho.

that you're given.

You know, it's a spatula, it's a pry bar,

Bạn biết không, một cái đồ lật chảo, một cái tua vít.

it's a screwdriver and it's a blade, yeah.

một cái dao cạo.

And it's a powerful and empowering tool.

Và nó là - nó là một công cụ mạnh mẽ và đầy quyền năng

And in a lot of cultures they give knives --

Và trong nhiều văn hóa người ta đưa dao cho mình -

like, as soon as they're toddlers, they have knives.

như là, những đứa trẻ chập chững biết đi, chúng đã có dao.

These are Inuit children cutting whale blubber.

Và những em bé Inuit cũng cắt vảy cá voi.

I first saw this in a Canadian Film Board film when I was 10,

Tôi lần đầu thấy cái đó ở một liên hoan phim Canada năm lên 10,

and it left a lasting impression,

và nó để lại 1 ấn tượng khó quên, thấy trẻ em chơi với dao.

to see babies playing with knives.

And it shows that kids can develop an extended sense of self

Và nó cho ta thấy là trẻ em có thể phát triển một nhận thức về bản thân

through a tool at a very young age.

thông qua công cụ từ một độ tuổi rất nhỏ.

Bạn đặt ra một số nguyên tắc rất đơn giản -

You lay down a couple of very simple rules --

always cut away from your body, keep the blade sharp, never force it --

luôn cắt xa khỏi người, giữ lưỡi dao bén, không bao giờ áp đăt nó

and these are things kids can understand and practice with.

- và những thứ này trẻ em có thể hiểu và luyện tập cùng

And yeah, they're going to cut themselves.

Và vâng, chúng sẽ cắt vào người

Tôi có một số vết thẹo rất khủng khiếp trên chân khi tự đâm vào mình

I have some terrible scars on my legs from where I stabbed myself.

But you know, they're young. They heal fast.

Nhưng bạn biết không, chúng còn nhỏ. Tụi nó lành nhanh.

(Laughter)

(Cười)

Number three: Throw a spear.

Thứ ba - ném lao.

It turns out that our brains are actually wired for throwing things,

Thì ra não chúng ta thật ra được thiết kế để ném đồ vật

and like muscles, if you don't use parts of your brain,

và, như là cơ bắp, nếu không sử dụng những phần của não,

they tend to atrophy over time.

chúng sẽ trở nên vô dụng qua thời gian.

But when you exercise them,

Nhưng nếu bạn luyện tập chúng

any given muscle adds strength to the whole system,

bất kỳ cơ bắp nào cũng thêm sức mạnh vào cả hệ thống

and that applies to your brain, too.

và điều đó cũng áp dụng cho não.

So practicing throwing things has been shown to stimulate

Vì vậy ném đồ vật đã được cho thấy

là kích thích phần trước và một số phần sọ người,

the frontal and parietal lobes,

which have to do with visual acuity, 3D understanding,

mà liên quan tới hoạt động nhìn, sự thấu hiểu 3D,

and structural problem solving,

và một số cấu trúc giải đáp vấn đề, vì vậy nó cho ta một giác quan -

so it helps develop their visualization skills and their predictive ability.

nó giúp ta phát triển kỹ năng quan sát và kỹ năng tiên đoán.

And throwing is a combination of analytical and physical skill,

Và ném là một sự kết hợp của kỹ năng phân tích và cơ thể.

so it's very good for that kind of whole-body training.

vì vậy nó rất tốt cho đào tạo toàn cơ thể

Những loại luyện tập dựa trên mục tiêu cũng có thể

These kinds of target-based practices also help kids develop

giúp trẻ em phát triển khả năng tập trung và để ý

attention and concentration skills,

so those are great.

Vì vậy nó rất tuyệt.

Number [four]: Deconstruct appliances.

Thứ 4 - dụng cụ tháo ráp

There is a world of interesting things inside your dishwasher.

Có một thế giới đầy những đồ vật thú vị bên trong máy rửa chén của bạn

Next time you're about to throw out an appliance,

Lần sau bạn chuẩn bị bỏ đi một vật dụng, đừng bỏ nó đi.

don't throw it out.

Take it apart with your kid,

Hãy tháo dỡ nó ra với con bạn, hoặc gửi nó cho trường học của con bạn

or send him to my school, and we'll take it apart with them.

và tháo nó ra cùng chúng

Even if you don't know what the parts are,

Kể cả khi bạn không biết các phần đó là gì,

puzzling out what they might be for

phân vân chúng có thể dùng cho việc gì

is a really good practice for the kids

thì cũng là một sự luyện tập rất tốt cho trẻ

to get sort of the sense that they can take things apart,

để có một cái nhìn về việc là chúng có thể tháo đồ vật ra,

and no matter how complex they are,

và cho dù nó có phức tạp cỡ nào,

they can understand parts of them.

thì chúng có thể hiểu một phần của đồ vật và điều đó nghĩa là cuối cùng,

And that means that eventually, they can understand all of them.

chúng có thể hiểu tất cả,

It's a sense of knowability, that something is knowable.

Cái sự hiểu ấy mới thật là đáng quý.

So these black boxes that we live with and take for granted

Vì vậy những hộp đen mà bạn sống với nó và coi nó như không

are actually complex things made by other people,

thật ra là những đồ vật phức tạp do người khác làm ra

and you can understand them.

và bạn có thể hiểu chúng.

Number five: Two-parter.

Thứ 5 - đồ vật 2 phần.

Break the Digital Millennium Copyright Act.

Bỏ cái Luật Sao Chép Đồ Millennium Kỹ Thuật Số đi.

(Laughter)

(cười)

There are laws beyond safety regulations

Có những luật đi ra ngoài quy định an toàn

that attempt to limit how we can interact with the things

mà lại giới hạn khả năng tiếp xúc của ta với những thứ

that we own -- in this case, digital media.

mà ta sở hữu - trong trường hợp này, công nghệ kỹ thuật số.

It's a very simple exercise:

Nó là một bài tập đơn giản - mua một bài hát trên iTunes, viết nó ra một CD,

Buy a song on iTunes, write it to a CD,

then rip the CD to an MP3, and play it on your very same computer.

rồi rip CD ra ngoài MP3 và chơi nó trên máy tính của bạn.

You've just broken a law.

Bạn vừa phá vỡ một luật.

Technically, the RIAA could come and prosecute you.

Theo lý thuyết thì RIAA có thể đến và bỏ tù bạn.

It's an important lesson for kids to understand,

Đây là một bài học quan trọng cho trẻ em để hiểu -

that some of these laws get broken by accident,

rằng một vài của những luật này có thể bị vi phạm một cách tình cờ

and that laws have to be interpreted.

và những luật này phải được hiểu thấu đáo.

Và nó là một cái gì đó ta có thể nói với con trẻ

That's something we often talk about with the kids

when we're fooling around with things and breaking them open,

khi ta đang chơi đùa xung quanh đồ vật và tháo dỡ chúng ra

and taking them apart and using them for other things.

và khi ta tháo chúng ra và dùng cho những mục đích khác -

And also when we go out and drive a car.

và ta cũng đi ra ngoài và lái một chiếc xe.

Driving a car is a really empowering act for a young child,

Lái xe là - nó là một hành động thúc đẩy cho trẻ nhỏ.

so this is the alternate --

vì vậy đây là điều cuối cùng,

(Laughter)

(Cười)

For those of you who aren't comfortable actually breaking the law,

Với những bạn không thoải mái với việc phá luật,

you can drive a car with your child.

bạn có thể lái xe với con mình.

This is a great stage for a kid.

Đây là - đây là một giai đoạn cần thiết cho một đứa trẻ.

Điều này có thể xảy ra cùng lúc

This happens about the same time

với lúc chúng bị gắn với những thứ như khủng long,

that they get latched onto things like dinosaurs,

these big things in the outside world,

với những thứ to lớn ở thế giới bên ngoài

that they're trying to get a grip on.

mà chúng đang cố hiểu

A car is a similar object, and they can get in a car and drive it.

Xe hơi là một vật tương tự, và bạn có thể đi vào một cái xe và lái đi.

And that really gives them a handle on a world

Và nó giống như là - nó cho bạn một cái điều khiển trên thế giới

in a way that they don't often have access to.

theo một cách mà thường là bạn - theo cách mà chúng không được cho.

And it's perfectly legal.

Và - nó cũng hoàn toàn hợp pháp.

Find a big empty lot, make sure there's nothing in it,

Kiếm một cái sân trống lớn, chắc chắn là không có gì trong đó

and that it's on private property, and let them drive your car.

và nó là đất riêng tư, và cho chúng lái xe của bạn.

It's very safe actually.

Thật ra nó rất an toàn.

And it's fun for the whole family.

Và cũng rất vui cho cả nhà.

(Laughter)

(Cười)

Vì vậy, để xem sao.

Let's see, I think that's it. That's number five and a half. OK.

Tôi nghĩ vậy là đủ. Đó là số năm rưỡi. OK