Ziyah Gafić: Everyday objects, tragic histories

Аудармашы: Ayana Mukuzhanova Редактор: Bakytgul Salykhova

These are simple objects:

Бұл қарапайым заттар:

clocks, keys, combs, glasses.

сағаттар, кілттер, тарақтар, көзілдіріктер.

They are the things the victims of genocide in Bosnia

Бұл заттарды Босниядағы геноцид құрбандары

carried with them on their final journey.

өзімен бірге соңғы сапарға алған.

We are all familiar with these mundane,

Бұл күнделікті қолданылатын тұрмыстық заттар

everyday objects.

барлығымызға таныс.

The fact that some of the victims carried

Кейбір құрбандардың өзімен біргe

personal items such as toothpaste and a toothbrush

осындай заттарды, мысалы, тіс пастасы мен тіс щеткасын алуы,

is a clear sign they had no idea

олардың алда не болатынын

what was about to happen to them.

білмегенін көрсетеді.

Usually, they were told that they were going to be

Әдетте оларға әскери тұтқындарға

exchanged for prisoners of war.

айырбасталатындықтары айтылатын.

These items have been recovered

Бұл заттар менің елімдегі

from numerous mass graves across my homeland,

жаппай жерлеу орындарынан табылған және

сот медицина сарапшылары осы сәтте де, таяуда табылған

and as we speak, forensics are exhuming bodies

from newly discovered mass graves,

жерлеу орындарынан денелерді тауып жатыр,

20 years after the war.

ал соғыстан кейін 20 жыл өтті.

And it is quite possibly the largest ever discovered.

Бәлкім, бұл осыған дейін табылғандардың ең үлкені болар.

During the four years of conflict

90-жылдардың басында Босния ұлтын ойран қылған

that devastated the Bosnian nation in the early '90s,

төрт жылдық қақтығыс кезінде

approximately 30,000 citizens, mainly civilians,

шамамен 30 мың бейбіт тұрғын хабар-ошарсыз кетті,

went missing, presumed killed,

олар өлтірілді деп болжанады,

and another 100,000 were killed

тағы жүз мың адам

during combat operations.

әскери операция кезінде қаза тапқан.

Most of them were killed

Көпшілігі соғыстың

алғашқы күндерінде

either in the early days of the war

or towards the end of the hostilities,

не әскери операция соңында,

when U.N. safe zones like Srebrenica

Сребреница сияқты БҰҰ-ның қауіпсіздік аймағында,

fell into the hands of the Serb army.

Серб әскерінің қолына түсіп, қаза тапқан.

The international criminal tribunal

Халықаралық трибунал

delivered a number of sentences

адамзатқа қарсы қылмыстарға

for crimes against humanity and genocide.

бірнеше үкім шығарды.

Геноцид – жүйелі және мақсатты түрде

Genocide is a systematic and deliberate

destruction of a racial, political, religious

ұлттық, саяси, діни немесе

or ethnic group.

этникалық топтардың жойылуы.

As much as genocide is about killing.

Геноцид – бұл, негізінен, кісі өлтіру.

It is also about destroying their property,

Бұл, сондай-ақ, меншікті,

their cultural heritage,

мәдени мұраны және

and ultimately the very notion that they ever existed.

қандай да бір ұлтты түбімен жою.

Genocide is not only about the killing;

Геноцид – бұл кісі өлтіру ғана емес;

it is about the denied identity.

бұл – ұлттық ерекшеліктерді жоққа шығару.

There are always traces —

Қылмыс кемшіліксіз болмайды,

no such thing as a perfect crime.

оның әрдайым іздері қалады.

There are always remnants of the perished ones

Өлгендердің денелері мен олар туралы

that are more durable than their fragile bodies

өшіп бара жатқан естеліктен басқа

and our selective and fading memory of them.

ұмытылайтын мәңгілік бір нәрсе бар.

These items are recovered

Бұл заттар көптеген

from numerous mass graves,

қабірлерден табылған

and the main goal of this collection of the items

және оларды іздеудегі басты мақсат –

is a unique process

бірегей үрдіс қалыптастыру,

of identifying those who disappeared in the killings,

Еуропада Холокосттан бері

the first act of genocide on European soil

қаза тапқандардың

since the Holocaust.

кім екенін анықтау үрдісі.

Not a single body should remain undiscovered

Барлық денелер табылуы және

or unidentified.

кімдікі екені анықталуы тиіс.

Once recovered,

Қалпына келтірілгеннен кейін

these items that the victims carried with them

өлімге бара жатқан құрбандардың

on their way to execution

қолдарында болған заттар

тазартылады, талданады,

are carefully cleaned, analyzed,

catalogued and stored.

каталогке енгізіледі және сақталады.

Thousands of artifacts are packed in white plastic bags

Табылған мыңдаған заттар ақ пластик пакеттерге салынады,

just like the ones you see on CSI.

CSI-да көргендеріңіз сияқты.

These objects are used as a forensic tool

Бұл заттар құрбандарды визуалды түрде

in visual identification of the victims,

айырып тану құралы ретінде пайдаланылады,

but they are also used as very valuable forensic evidence

сондай-ақ әскери қылмыстар бойынша сот талқылауларында

in the ongoing war crimes trials.

өте маңызды айғақ ретінде қолданылады.

Survivors are occasionally called

Кейде аман қалғандар шақырылып

to try to identify these items physically,

осы заттар көрсетіледі, бірақ

бұл өте қиын, тиімсіз және

but physical browsing is extremely difficult,

an ineffective and painful process.

адамдардың жанына бататын процесс.

Once the forensics and doctors and lawyers

Сот-медицина сарапшылары, дәрігерлер мен заңгерлер жұмысын

are done with these objects,

аяқтағаннан кейін,

they become orphans of the narrative.

бұл заттар қажетсіз боп қалады.

Many of them get destroyed, believe it or not,

Сенсеңіз де, сенбесеңіз де, көбі жойылады немесе

or they get simply shelved,

көзге көрінбейтін жерге қойылады,

out of sight and out of mind.

"көзден кетті, көңілден кетті" дегендей.

I decided a few years ago

Бірнеше жыл бұрын

to photograph every single exhumed item

тірі қалғандар көре алатындай

in order to create a visual archive

мұрағат дайындау үшін әр табылған затты

that survivors could easily browse.

суретке түсіремін деп шештім.

As a storyteller, I like to give back to the community.

Баяндаушы ретінде қауымдастыққа қайтып келу ұнайды.

I like to move beyond raising awareness.

Сана-сезімнен әрі қарай бару ұнайды.

And in this case, someone may

Біреулер бұл заттарды

recognize these items

тануы мүмкін

or at least their photographs will remain

немесе бұл суреттер болған жағдайды еске түсіріп,

as a permanent, unbiased and accurate reminder

тұрақты, бейтарап және нақты

of what happened.

ескертпе болып қалады.

Photography is about empathy,

Фотосуреттер – бұл эмпатия

and the familiarity of these items guarantee empathy.

және осы заттар эмпатиялық сезім тудырады.

In this case, I am merely a tool,

Бұл жағдайда мен жай ғана

a forensic, if you like,

сот сараптамасының құралымын,

ал нәтижесі – барынша шынайы түсірілген суреттер,

and the result is a photography that is as close

as possible of being a document.

олар құжат бола алады.

Once all the missing persons are identified,

Қаза тапқандар кім екені анықталғаннан кейін,

only decaying bodies in their graves

зираттарда күлге айналған денелер мен

and these everyday items will remain.

осы қарапайым заттар ғана өткенді еске салады.

In all their simplicity,

Қарапайымдылығына қарамастан, бұл заттар

these items are the last testament

құрбандардың жеке тұлғасын

to the identity of the victims,

айғақтайтын,

the last permanent reminder

олардың болғанын еске салатын

that these people ever existed.

бірден-бір заттар.

Thank you very much.

Көп рақмет.

(Applause)

(Қол шапалақтау)