Ziyah Gafić: Everyday objects, tragic histories

Tłumaczenie: Maciej Mackiewicz Korekta: Rysia Wand

These are simple objects:

Oto proste przedmioty:

clocks, keys, combs, glasses.

zegarki, klucze, grzebienie, okulary.

They are the things the victims of genocide in Bosnia

To rzeczy, które ofiary ludobójstwa w Bośni

carried with them on their final journey.

brały ze sobą w ostatnią podróż.

We are all familiar with these mundane,

Wszyscy znamy te przedmioty codziennego użytku.

everyday objects.

The fact that some of the victims carried

Fakt, że niektóre ofiary brały ze sobą rzeczy osobiste,

personal items such as toothpaste and a toothbrush

takie jak szczoteczka i pasta do zębów,

is a clear sign they had no idea

to jasny znak, że nie miały pojęcia,

what was about to happen to them.

co się z nimi stanie.

Usually, they were told that they were going to be

Zazwyczaj mówiono im,

exchanged for prisoners of war.

że zostaną wymienieni za jeńców wojennych.

These items have been recovered

Przedmioty te znaleziono

from numerous mass graves across my homeland,

w licznych grobach na terenie mojej ojczyzny.

Obecnie, 20 lat po wojnie,

and as we speak, forensics are exhuming bodies

from newly discovered mass graves,

badacze ekshumują ciała

z nowo odkrytych masowych grobów,

20 years after the war.

And it is quite possibly the largest ever discovered.

chyba największych odkrytych do tej pory.

During the four years of conflict

Podczas czterech lat wojny,

that devastated the Bosnian nation in the early '90s,

która spustoszyła Bośnię na początku lat 90.,

approximately 30,000 citizens, mainly civilians,

około 30 tysięcy obywateli, głównie cywilów,

went missing, presumed killed,

zaginęło, przypuszczalnie zginęło,

and another 100,000 were killed

a 100 tysięcy poległo podczas operacji wojennych.

during combat operations.

Most of them were killed

Większość z nich zabito

either in the early days of the war

albo podczas pierwszych dni wojny,

or towards the end of the hostilities,

albo pod koniec walk,

when U.N. safe zones like Srebrenica

gdy bezpieczne strefy ONZ, takie jak Srebrenica,

fell into the hands of the Serb army.

wpadły w ręce serbskiej armii.

The international criminal tribunal

Międzynarodowy Trybunał Karny

delivered a number of sentences

ogłosił wiele wyroków

for crimes against humanity and genocide.

za zbrodnie przeciw ludzkości oraz ludobójstwo.

Genocide is a systematic and deliberate

Ludobójstwo to systematyczne i świadome

destruction of a racial, political, religious

wyniszczanie grupy rasowej, politycznej,

religijnej lub etnicznej.

or ethnic group.

As much as genocide is about killing.

Ludobójstwo, oprócz wybijania narodu,

It is also about destroying their property,

to również niszczenie jego własności,

their cultural heritage,

dziedzictwa kulturowego,

and ultimately the very notion that they ever existed.

i wreszcie wszelkich wzmianek o jego istnieniu.

Genocide is not only about the killing;

Ludobójstwo to nie tylko mordowanie;

it is about the denied identity.

to zaprzeczenie tożsamości.

There are always traces —

Zawsze są jakieś ślady,

no such thing as a perfect crime.

nie ma zbrodni doskonałej.

There are always remnants of the perished ones

Zawsze są pozostałości po zaginionych,

that are more durable than their fragile bodies

trwalsze niż ich kruche ciała,

and our selective and fading memory of them.

i nasza wybiórcza, przemijająca pamięć.

These items are recovered

Przedmioty te odzyskano

z wielu masowych grobów,

from numerous mass graves,

and the main goal of this collection of the items

a głównym celem ich gromadzenia

is a unique process

jest unikalny proces identyfikacji osób,

of identifying those who disappeared in the killings,

które zaginęły w wyniku pierwszego aktu ludobójstwa

the first act of genocide on European soil

na ziemi europejskiej

od czasów Holokaustu.

since the Holocaust.

Not a single body should remain undiscovered

Każde ciało powinno zostać

or unidentified.

odkryte i zidentyfikowane.

Once recovered,

Odnalezione przedmioty,

these items that the victims carried with them

które ofiary brały ze sobą

on their way to execution

na drogę ku egzekucji,

are carefully cleaned, analyzed,

są starannie czyszczone, analizowane,

catalogued and stored.

katalogowane i przechowywane.

Thousands of artifacts are packed in white plastic bags

Tysiące artefaktów spakowano

do białych, plastikowych toreb,

just like the ones you see on CSI.

takich jakie widzicie w CSI.

These objects are used as a forensic tool

Stanowią one narzędzie badawcze

in visual identification of the victims,

w identyfikacji wizualnej ofiar

but they are also used as very valuable forensic evidence

i służą również jako cenne dowody sądowe

in the ongoing war crimes trials.

w toczących się procesach karnych.

Survivors are occasionally called

Ocaleńcy są czasem wzywani,

to try to identify these items physically,

by spróbować fizycznie zidentyfikować przedmioty,

but physical browsing is extremely difficult,

jednak jest to niezwykle trudny,

an ineffective and painful process.

nieefektywny i bolesny proces.

Once the forensics and doctors and lawyers

Gdy badacze sądowi, doktorzy i prawnicy

skończą analizę przedmiotów,

are done with these objects,

they become orphans of the narrative.

stają się one sierotami historii.

Many of them get destroyed, believe it or not,

Wierzcie lub nie,

większość z nich zostaje zniszczona

or they get simply shelved,

out of sight and out of mind.

lub składowana i pamięć o nich zanika.

I decided a few years ago

Kilka lat temu postanowiłem sfotografować

to photograph every single exhumed item

każdy przedmiot z ekshumacji,

in order to create a visual archive

by stworzyć wizualne archiwum,

that survivors could easily browse.

które ocalałe osoby mogłyby łatwo przeglądać.

As a storyteller, I like to give back to the community.

Jako narrator chcę oddać coś społeczności.

I like to move beyond raising awareness.

Chcę więcej niż tylko podnieść świadomość.

And in this case, someone may

W tym przypadku

recognize these items

być może ktoś rozpozna te przedmioty,

or at least their photographs will remain

a przynajmniej ich zdjęcia pozostaną

as a permanent, unbiased and accurate reminder

jako stały i obiektywny obraz tego,

of what happened.

co się zdarzyło.

Photography is about empathy,

Fotografia ma budzić empatię,

and the familiarity of these items guarantee empathy.

a powszedniość tych przedmiotów gwarantuje empatię.

In this case, I am merely a tool,

W tym przypadku jestem jedynie narzędziem,

a forensic, if you like,

być może badaczem.

and the result is a photography that is as close

Wynikiem mojej pracy jest zdjęcie,

as possible of being a document.

jak najbardziej zbliżone do dokumentu.

Once all the missing persons are identified,

Gdy wszystkie osoby zostaną zidentyfikowane,

only decaying bodies in their graves

pozostaną tylko ich gnijące ciała

and these everyday items will remain.

oraz te codzienne przedmioty.

In all their simplicity,

W swej prostocie

these items are the last testament

przedmioty te są ostatnim świadectwem

to the identity of the victims,

potwierdzającym tożsamość ofiar,

the last permanent reminder

ostatnim trwałym dowodem,

that these people ever existed.

że ci ludzie kiedykolwiek istnieli.

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.

(Brawa)

(Applause)