Paul Bloom: The origins of pleasure

Translator: Levan Lashauri Reviewer: Mate Kobalia

I'm going to talk today

მე დღეს გესაუბრებით

about the pleasures of everyday life.

ყოველდღიური ცხოვრების სიამოვნებებზე,

But I want to begin with a story

მაგრამ მინდა ერთ უჩვეულო

of an unusual and terrible man.

და საშინელ პიროვნებაზე ამბით დავიწყო.

This is Hermann Goering.

ეს ჰერმან გერინგია.

Goering was Hitler's second in command in World War II,

გერინგი მეორე კაცი იყო ჰიტლერის შემდეგ, მეორე მსოფლიო ომის დროს.

his designated successor.

ის მისი გამოკვეთლი მემკვიდრე იყო

And like Hitler,

და როგორც ჰიტლერი,

Goering fancied himself a collector of art.

გერინგიც ხელოვნების კოლექციონერი იყო.

He went through Europe, through World War II,

მეორე მსოფლიო ომის დროს, ის ევროპაში დადიოდა,

stealing, extorting and occasionally buying

იპარავდა, სძალავდა და ზოგჯერ ყიდულობდა

various paintings for his collection.

სხვადასხვა ნახატებს საკუთარი კოლექციისთვის.

And what he really wanted was something by Vermeer.

ყველაზე ძალიან, მას ვერმეერის რომელიმე ნამუშევარი უნდოდა.

Hitler had two of them, and he didn't have any.

ჰიტლერს მისი ორი ნამუშევარი ჰქონდა, მას კი არცერთი.

So he finally found an art dealer,

საბოლოოდ მან ხელოვნებით მოვაჭრე იპოვა.

a Dutch art dealer named Han van Meegeren,

ჰოლანდიელი ჰან ვან მეეგერენი,

who sold him a wonderful Vermeer

რომელმაც მას შესანიშნავი ვერმეერის ნახატი მიჰყიდა,

for the cost of what would now be 10 million dollars.

ახლანდელი 10 მილიონი დოლარის შესაბამის თანხად.

And it was his favorite artwork ever.

ეს მისი ყველაზე საყვარელი ხელოვნების ნიმუში იყო.

World War II came to an end,

მეორე მსოფლიო ომი დასრულდა

and Goering was captured, tried at Nuremberg

და გერინგი აიყვანეს, ნიურნბერგში გაასამართლეს

and ultimately sentenced to death.

და საბოლოოდ სიკვდილი მიუსაჯეს.

Then the Allied forces went through his collections

მოკავშირეთა ძალებმა მოიძიეს კოლექცია

and found the paintings

და იპოვეს ნახატები;

and went after the people who sold it to him.

შემდეგ მოიძიეს ხალხი, ვინც მას ისინი მიჰყიდა

And at some point the Dutch police came into Amsterdam

და რაღაც ეტაპზე ჰოლანდიურმა პოლიციამ

and arrested Van Meegeren.

ამსტერდამში ვან მეეგერენი დააკავა.

Van Meegeren was charged with the crime of treason,

ვან მეეგერენს ბრალად ღალატი ედებოდა,

which is itself punishable by death.

რაც ასევე სიკვდილით დასჯადი იყო.

Six weeks into his prison sentence,

მისი დაკავებიდან 6 კვირის შემდეგ,

van Meegeren confessed.

ვან მეეგერენმა აღიარა,

But he didn't confess to treason.

მაგრამ არა ღალატი.

He said, "I did not sell a great masterpiece

მან თქვა: "მე ნაცისტისთვის

to that Nazi.

ხელოვნების ნიმუში არ მიმიყიდია.

I painted it myself; I'm a forger."

ის მე თვითონ დავხატე, მე გამყალბებელი ვარ."

Now nobody believed him.

მას არავინ დაუჯერა.

And he said, "I'll prove it.

მან თქვა: "დავამტკიცებ.

Bring me a canvas and some paint,

მომიტანეთ ტილო და საღებავები

and I will paint a Vermeer much better

და ვერმეერს ბევრად უკეთ დავხატავ, ვიდრე ის,

than I sold that disgusting Nazi.

რომელიც იმ საზიზღარ ნაცისტს მივყიდე.

I also need alcohol and morphine, because it's the only way I can work."

მე ასევე ალკოჰოლი და მორფინი მჭიდება. ეს ჩემთვის მუშაობის ერთადერთი საშუალებაა.

(Laughter)

(სიცილი)

So they brought him in.

მისი შემოთავაზება დააკმაყოფილეს

He painted a beautiful Vermeer.

და მან მშვენიერი ვერმეერი დახატა.

And then the charges of treason were dropped.

ამის შემდეგ მას ღალატის ბრალდება მოეხსნა

He had a lesser charge of forgery,

და მხოლოდ თაღლითობა დაბრალდა.

got a year sentence

1 წელი მიესაჯა

and died a hero to the Dutch people.

და ჰოლანდიელი ხალხის გმირად მოკვდა.

There's a lot more to be said about van Meegeren,

ვან მეეგერენზე მეტის მოყოლა შეიძლება,

but I want to turn now to Goering,

მაგრამ მინდა გერინგს მივუბრუნდე,

who's pictured here being interrogated at Nuremberg.

რომელიც აქ ნიურნბერგში დაკითხვის დროს არის გამოსახული.

Now Goering was, by all accounts, a terrible man.

გერინგი ცნობების თანახმად, საშინელი კაცი იყო.

Even for a Nazi, he was a terrible man.

ნაცისტობის კვალობაზეც კი, საშინელი კაცი იყო.

His American interrogators described him

მისი ამერიკელი დამკითხავები მას აღწერდნენ,

as an amicable psychopath.

როგორც მეგობრულ ფსიქოპათს,

But you could feel sympathy

მაგრამ მის მიმართ სიმპათიით განიმსჭვალებოდით,

for the reaction he had

მისი რეაქცია რომ გენახათ,

when he was told that his favorite painting

როცა მას უთხრეს რომ მისი საყვარელი ნახატი,

was actually a forgery.

სინამდვილეში ყალბი იყო.

According to his biographer,

მისი ბიოგრაფის თანახმად.

"He looked as if for the first time

"ის ისე გამოიყურებოდა, თითქოს პირველად აღმოაჩინა,

he had discovered there was evil in the world."

რომ სამყაროში ბოროტება არსებობს."

(Laughter)

(სიცილი)

And he killed himself soon afterwards.

ამის შემდეგ, მალევე მან თავი მოიკლა.

He had discovered after all

მან აღმოაჩინა,

that the painting he thought was this

რომ ნახატი რომელიც ასეთი ეგონა,

was actually that.

სინამდვილეში ასეთი იყო.

It looked the same,

ისინი მსგავსად გამოიყურებიან,

but it had a different origin, it was a different artwork.

მაგრამ სხვადასხვა წარმომავლობა აქვთ.

It wasn't just him who was in for a shock.

მხოლოდ ის არ იყო ამით გაკვირვებული.

Once van Meegeren was on trial, he couldn't stop talking.

ერთხელ, ვან მეეგერენმა საკუთარ სასამართლოზე გაუჩერებლივ ლაპარაკისას,

And he boasted about all the great masterpieces

წაიტრაბახა იმ დიდებული ნაშრომებით,

that he himself had painted

რომელიც თვითონ დახატა

that were attributed to other artists.

და რომლებსაც სხვა მხატვრებს მიაწერდნენ.

In particular, "The Supper at Emmaus"

მაგალითად: "ვახშამი ემაუსში",

which was viewed as Vermeer's finest masterpiece, his best work --

რომელიც ვერმეერის საუკეთესო ნაშრომად მიიჩნეოდა.

people would come [from] all over the world to see it --

მთელი მსოფლიოდან მოდიოდნენ მის სანახავად.

was actually a forgery.

ის კი ყალბი იყო.

It was not that painting, but that painting.

ის არა ეს ნახატი, არამედ აი ეს ნახატი იყო.

And when that was discovered,

როცა ეს აღმოაჩინეს.

it lost all its value and was taken away from the museum.

ამ ნახატმა მთელი ფასი დაკარგა და გატანილ იქნა მუზეუმიდან.

Why does this matter?

რატომ აქვს ამას მნიშვნელობა?

I'm a psychologists -- why do origins matter so much?

მე ფსიქოლოგი ვარ... რატომ აქვს წარმომავლობას ამხელა მნიშვნელობა?

Why do we respond so much

რატომ ვრეაგირებთ ასე ძალიან,

to our knowledge of where something comes from?

რამის წარმომავლობის შესახებ ინფორმაციაზე?

Well there's an answer that many people would give.

ამაზე პასუხი ბევრს ექნება.

Many sociologists like Veblen and Wolfe

ბევრი ვებლენის და ვოლფესნაირი სოციოლოგი

would argue that the reason why we take origins so seriously

იტყოდა, რომ ჩვენთვის მნიშვნელოვანია წარმომავლობა,

is because we're snobs, because we're focused on status.

რადგან სნობები ვართ, სტატუსი გვაღელვებს.

Among other things,

თუ გინდათ რომ წაიტრაბახოთ,

if you want to show off how rich you are, how powerful you are,

თუ როგორი მდიდარი და ძლევამოსილი ხართ,

it's always better to own an original than a forgery

უმჯობესია ორიგინალს ფლობდეთ, ვიდრე ყალბს.

because there's always going to be fewer originals than forgeries.

რადგან ორიგინალი ყოველთვის უფრო ცოტაა, ვიდრე ყალბი.

ეჭვი არ მეპარება, რომ ეს გარკვეულ როლს ასრულებს,

I don't doubt that that plays some role,

but what I want to convince you of today

მაგრამ დღეს მინდა დაგარწმუნოთ,

is that there's something else going on.

რომ ამასთან ერთად სხვა ფაქტორიც არსებობს.

I want to convince you

მინდა დაგარწმუნოთ,

that humans are, to some extent, natural born essentialists.

რომ ადამიანები რაღაც დონეზე ბუნებრივი ესენციალისტები არიან.

What I mean by this

ვგულისხმობ, რომ ჩვენ რაღაცეებზე

is we don't just respond to things as we see them,

არა მხოლოდ იმის შესაბამისად ვრეაგირებთ,

or feel them, or hear them.

როგორც ვხედავთ, ვგრძნობთ, ან გვესმის,

Rather, our response is conditioned on our beliefs,

არამედ ჩვენი რეაქცია განპირობებულია ჩვენი წარმოდგენებით იმაზე,

about what they really are, what they came from,

თუ რა არის ის სინამდვილეში, საიდან მოდის,

what they're made of, what their hidden nature is.

რისგან არის, რა არის მისი ფარული ბუნება.

I want to suggest that this is true,

ვთვლი რომ ეს ასეა,

not just for how we think about things,

არა მხოლოდ რამეზე ფიქრის შემთხვევაში,

but how we react to things.

არამედ მასზე რეაქციის დროსაც.

So I want to suggest that pleasure is deep --

მინდა ვთქვა რომ სიამოვნება ღრმაა

and that this isn't true

და არა მხოლოდ ისეთი

just for higher level pleasures like art,

მაღალი დონის სიამოვნებისთვის, როგორიც ხელოვნებაა,

but even the most seemingly simple pleasures

არამედ უმარტივესი სიამოვნების სახეებიც იცვლება,

are affected by our beliefs about hidden essences.

ფარულ არსზე ჩვენი წარმოდგენების მიხედვით.

So take food.

მაგალითად საჭმელი.

Would you eat this?

შეჭამდით ამას?

Well, a good answer is, "It depends. What is it?"

სწორი პასუხია: "გააჩნია რა არის"

Some of you would eat it if it's pork, but not beef.

ზოგი თქვენგანი შეჭამდა თუ ეს ღორის ხორცია და არა ძროხის.

Some of you would eat it if it's beef, but not pork.

ზოგი შეჭამდა თუ ეს ძროხაა და არა ღორი.

Few of you would eat it if it's a rat

ცოტა თქვენგანი შეჭამდა ვირთხა რომ იყოს,

or a human.

ან ადამიანი.

Some of you would eat it only if it's a strangely colored piece of tofu.

ზოგი მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეჭამდა თუ ეს უცნაურად შეფერილი ტოფუა.

That's not so surprising.

ეს არც ისე გასაკვირია.

But what's more interesting

უფრო საინტერესო ის არის,

is how it tastes to you

რომ მისი გემო

will depend critically on what you think you're eating.

დიდად არის დამოკიდებული იმაზე, თუ რას ფიქრობთ როცა მას ჭამთ.

So one demonstration of this was done with young children.

ამ ფაქტის დემონსტრირება ბავშვებზე მოხდა.

How do you make children

როგორ ვაჭამოთ ბავშვებს

not just be more likely to eat carrots and drink milk,

არა მხოლოდ უფრო მარტივად სტაფილო და დავალევინოთ რძე,

but to get more pleasure from eating carrots and drinking milk --

არამედ მეტი სიამოვნებაც მივაღებინოთ ამით.

to think they taste better?

უნდა ვაფიქრებინოთ, რომ ისინი უფრო გემრიელია.

It's simple, you tell them they're from McDonald's.

მარტივია. თქვენ მათ ეუბნებით, რომ ისინი მაკდონალდსისაა.

They believe McDonald's food is tastier,

მათ იციან, რომ მაკდონალდსის საჭმელი გემრიელია

and it leads them to experience it as tastier.

და ამიტომ ბავშვები მათ უფრო გემრიელად აღიქვამენ.

How do you get adults to really enjoy wine?

როგორ უნდა მიაღებინოთ ზრდასრულებს ღვინისგან მეტი სიამოვნება

It's very simple:

ძალიან მარტივად:

pour it from an expensive bottle.

ჩამოუსხით ძვირიანი ბოთლიდან.

There are now dozens, perhaps hundreds of studies showing

არსებობს ათეულობით, შეიძლება ასეულობით კვლევა,

რომელიც აჩვენებს, რომ როცა ფიქრობთ რომ ძვირიან რამეს სვამთ,

that if you believe you're drinking the expensive stuff,

it tastes better to you.

ის უფრო გემრიელი გეჩვენებათ.

This was recently done with a neuroscientific twist.

ახლახანს იგივე ნეირომეცნიერული ხერხებით იქნა გაკეთებული.

They get people into a fMRI scanner,

ფუნქციური მაგნიტური რეზონანსის გრაფიკის სკანერზე

and while they're lying there, through a tube,

მიერთებული ადამიანები,

they get to sip wine.

ღვინოს მილიდან წრუპავენ.

In front of them on a screen is information about the wine.

ეკრანზე ისინი ღვინოს შესახებ ინფორმაციას ხედავენ.

Everybody, of course,

რა თქმა უნდა

drinks exactly the same wine.

ყველა ერთნაირ ღვინოს სვამს,

But if you believe you're drinking expensive stuff,

მაგრამ თუ ფიქრობთ რომ ძვირიანს სვამთ,

parts of the brain associated with pleasure and reward

ტვინის სიამოვნებასთან და ჯილდოსთან დაკავშირებული ნაწილები,

light up like a Christmas tree.

ნაძვის ხესავით ანათებს.

It's not just that you say it's more pleasurable, you say you like it more,

თქვენ არა მხოლოდ ამბობთ, რომ გსიამოვნებთ, ან უფრო მოგწონთ,

you really experience it in a different way.

თქვენ მართლაც განსხვავებულად აღიქვამთ მას.

Or take sex.

ან ავიღოთ სექსი.

These are stimuli I've used in some of my studies.

ეს არის სტიმულატორები. რომლებიც ზოგიერთ ჩემ კვლევაში გამოვიყენე

And if you simply show people these pictures,

და თუ ადამიანებს ამ სურათებს აჩვენებთ,

they'll say these are fairly attractive people.

ისინი გეტყვიან, რომ ეს საკმაოდ მიმზიდველი ადამიანებია

But how attractive you find them,

თუმცა რამდენად მიმზიდველია ისინი თქვენთვის,

how sexually or romantically moved you are by them,

რამდენად სექსუალურად, ან რომანტიულად გაღელვებენ,

rests critically on who you think you're looking at.

იმაზეა დამოკიდებული, თუ ვის ფიქრობთ რომ უყურებთ.

You probably think the picture on the left is male,

ალბათ ფიქრობთ რომ მარცხენა მამაკაცია,

the one on the right is female.

მარჯვენა კი ქალი.

If that belief turns out to be mistaken, it will make a difference.

თუ ეს შეცდომა აღმოჩნდა, ეს ყველაფერს შეცვლის.

(Laughter)

(სიცილი)

დამოკიდებულება შეიცვლება თუ ისინი ბევრად ახალგაზრდები,

It will make a difference if they turn out to be

much younger or much older than you think they are.

ან ბევრად მოხუცები აღმოჩნდებიან ვიდრე თქვენ გეგონათ.

It will make a difference if you were to discover

ასევე შეიცვლება, თუ გაიგებთ,

that the person you're looking at with lust

რომ ადამიანი რომელსაც ვნებით უყურებთ,

is actually a disguised version of your son or daughter,

სინამდვილეში თქვენი შენიღბული შვილია,

your mother or father.

ან დედა, ან მამა.

Knowing somebody's your kin typically kills the libido.

იმის ცოდნა, რომ ვიღაც თქვენი ნათესავია როგორც წესი ვნებას აქვეითებს.

Maybe one of the most heartening findings

ალბათ ერთ-ერთი ყველაზე გამამხნევებელი აღმოჩენა

from the psychology of pleasure

სიამოვნების ფსიქოლოგიაში არის ის,

is there's more to looking good than your physical appearance.

რომ არა მხოლოდ ფიზიკურ გარეგნობას აქვს მნიშვნელობა.

If you like somebody, they look better to you.

თუ ვიღაც მოგწონთ, ის უფრო ლამაზი გეჩვენებათ.

This is why spouses in happy marriages

ამიტომ არის, რომ ბედნიერ ქორწინებაში მყოფები

tend to think that their husband or wife

ფიქრობენ, რომ მათი მეუღლეები

looks much better than anyone else thinks that they do.

ბევრად უფრო უკეთ გამოიყურებიან, ვიდრე სხვა ფიქრობს ამას.

(Laughter)

(სიცილი)

A particularly dramatic example of this

ამის განსაკუთრებული მაგალითია

comes from a neurological disorder known as Capgras syndrome.

ნეიროლოგიური დაავადება კაპგრის სინდრომი.

So Capgras syndrome is a disorder

კაპგრის სინდრომი არის დაავადება,

where you get a specific delusion.

როცა თქვენ გაქვთ გარკვეული ილუზია.

Sufferers of Capgras syndrome

კაპგრის სინდრომიანებს ჰგონიათ,

believe that the people they love most in the world

რომ ადამიანები, რომლებიც მათ ყველაზე მეტად უყვართ

have been replaced by perfect duplicates.

ჩაანაცვლეს იდეალური კოპიებით.

Now often, a result of Capgras syndrome is tragic.

ხშირად კაპგრის სინდრომი ტრაგიკულად სრულდება.

People have murdered those that they loved,

ადამიანები თავის საყვარელ ადამიანებს კლავენ,

believing that they were murdering an imposter.

სჯერათ რა, რომ ისინი თვითმარქვიას კლავენ.

But there's at least one case

მაგრამ არსებობს ბედნიერი დასასრულის მქონე,

where Capgras syndrome had a happy ending.

ერთი კაპგრის სინდრომის მაგალითი მაინც.

This was recorded in 1931.

ეს 1931 წლით თარიღდება.

"Research described a woman with Capgras syndrome

"კვლევაში აღწერილია კაპგრის სინდრომიანი ქალი,

who complained about her poorly endowed and sexually inadequate lover."

რომელიც ჩიოდა საკუთარ გაჭირვებულ და სექსუალურად შეუძლო შეყვარებულზე"

But that was before she got Capgras syndrome.

მაგრამ ეს ხდებოდა კაპგრის სინდრომამდე.

მას შემდეგ რაც მას ეს დაემართა: "მან ბედნიერად განაცხადა,

After she got it, "She was happy to report

that she has discovered that he possessed a double

რომ მისი ქმარის ორეული აღმოაჩინა, რომელიც მდიდარი,

who was rich, virile, handsome and aristocratic."

ვაჟკაცური, სიმპათიური და არისტოკრატული იყო."

Of course, it was the same man,

რა თქმა უნდა, ეს ისევ ის კაცი იყო,

but she was seeing him in different ways.

მაგრამ ის მას სხვადასხვანაირად ხედავდა.

As a third example,

მესამე მაგალითად

consider consumer products.

განვიხილოთ სამომხმარებლო პროდუქტები.

So one reason why you might like something is its utility.

ერთი მიზეზი რატომაც მოგწონთ ნივთი, არის მისი პირდაპირი გამოყენება.

You can put shoes on your feet; you can play golf with golf clubs;

ფეხსაცმელი შეიძლება ჩაიცვათ; გოლფის ჯოხით გოლფი ითამაშოთ

and chewed up bubble gum doesn't do anything at all for you.

და დაღეჭილი საღეჭილ რეზინს ვერაფერში გამოიყენებთ,

მაგრამ თითოეულს ამ ობიექტებიდან,

But each of these three objects has value

მისი ისტორიიდან გამომდინარე უფრო მეტი ფასი აქვს,

above and beyond what it can do for you

based on its history.

ვიდრე მისი უშუალო დანიშნულებით გამოყენება.

The golf clubs were owned by John F. Kennedy

გოლფის ჯოხს ჯონ კენედი იყენებდა

and sold for three-quarters of a million dollars at auction.

და აუქციონზე 750 ათას დოლარად გაიყიდა.

The bubble gum was chewed up by pop star Britney Spears

საღეჭი რეზინი პოპ ვარსკვლავ ბრიტნი სპირსის ნაღეჭია

and sold for several hundreds of dollars.

და რამდენიმე ასეულ დოლარად გაიყიდა.

And in fact, there's a thriving market

არსებობს საყვარელი ადამიანების მიერ,

in the partially eaten food of beloved people.

ნაწილობრივ ნაჭამი საკვების საკმაოდ პერსპექტიული ბაზარი.

(Laughter)

(სიცილი)

The shoes are perhaps the most valuable of all.

ალბათ ამათ შორის ფეხსაცმელი ყველაზე ფასეულია.

According to an unconfirmed report,

დაუდასტურებელი ცნობებით,

a Saudi millionaire offered 10 million dollars

საუდელი მილიონერი 10 მილიონ დოლარს იხდიდა

for this pair of shoes.

ამ ფეხსაცმელებში.

They were the ones thrown at George Bush

ეს ის ფეხსაცმელებია, რამდენიმე წლის წინ

at an Iraqi press conference several years ago.

ერაყში პრესკონფერენციაზე ჯორჯ ბუშს რომ ესროლეს.

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

Now this attraction to objects

ობიექტებით მსგასვი გატაცება

doesn't just work for celebrity objects.

მხოლოდ ცნობილი ადამაინების ნივთებზე არ ვრცელდება

Each one of us, most people,

ყოველ ჩვენგანს, უმეტესობას,

have something in our life that's literally irreplaceable,

აქვს რაღაც ცხოვრებაში, რაც შეუცვლელია.

in that it has value because of its history --

რაღაც, რასაც ფასი, მასთან დაკავშირებული ისტორიის გამო აქვს.

maybe your wedding ring, maybe your child's baby shoes --

მაგალითად ქორწინების ბეჭედი, თქვენი ბავშვის ფეხსაცმელი.

so that if it was lost, you couldn't get it back.

ისეთი, რომ თუ მას დაკარგავთ, ვეღარ ჩაანაცვლებთ.

ისეთს იშოვით, რომელიც ისევე გამოიყურება, ან შეიგრძნობა,

You could get something that looked like it or felt like it,

but you couldn't get the same object back.

მაგრამ იმავე ნივთს ვერ დაიბრუნებთ.

With my colleagues George Newman and Gil Diesendruck,

ჩემს კოლეგებთან ჯორჯ ნიუმანთან და გილ დიზენდრუკთან ერთად,

we've looked to see what sort of factors, what sort of history, matters

გამოვიკვლიეთ რა ფაქტორები და რა ისტორია სძენს ნივთებს

for the objects that people like.

განსაკუთრებულ მნიშვნელობას.

So in one of our experiments,

ერთ-ერთ ჩვენს ექსპერიმენტში,

we asked people to name a famous person who they adored,

ხალხს ვთხოვეთ დაესახელებინათ მათი საყვარელი ცნობილი ადამიანი,

a living person they adored.

რომელიც ცოცხალია.

So one answer was George Clooney.

ერთ-ერთი პასუხი იყო ჯორჯ კლუნი.

Then we asked them,

შემდეგ ვკითხეთ:

"How much would you pay for George Clooney's sweater?"

"რამდენს გადაიხდიდით ჯორჯ კლუნის სვიტრში?"

And the answer is a fair amount --

და პასუხი საკმაოდ ნორმალური იყო..

more than you would pay for a brand new sweater

უფრო მეტი ვიდრე ახალ სვიტრში,

or a sweater owned by somebody who you didn't adore.

ან სვიტრში, რომელიც სხვა არა საყვარელ პიროვნებას ეცვა.

Then we asked other groups of subjects --

შემდეგ სხვებსაც ვკითხეთ.

we gave them different restrictions

სხვადასხვა შეზღუდვები

and different conditions.

და პირობები დავუწესეთ.

So for instance, we told some people,

მაგალითად, ზოგს ვუთხარით:

"Look, you can buy the sweater,

"შეგიძლიათ იყიდოთ სვიტრი,

but you can't tell anybody you own it,

მაგრამ ვერავის ეტყვით რომ ის გაქვთ

and you can't resell it."

და ვერც გადაყიდით"

That drops the value of it,

ეს მის ფასს აგდებს,

suggesting that that's one reason why we like it.

რაც ნიშნავს, რომ ეს ერთ-ერთი მიზეზია რატომაც მოგვწონს ის ნივთი.

But what really causes an effect

თუმცა რასაც ყველაზე დიდი გავლენა აქვს

is you tell people, "Look, you could resell it, you could boast about it,

არის როცა ადამიანს ეუბნები: "შეგიძლიათ ის გადაყიდოთ, იტრაბახოთ,

but before it gets to you,

მაგრამ მხოლოდ კარგად გარეცხილი

it's thoroughly washed."

შეგიძლიათ შეიძინოთ"

That causes a huge drop in the value.

ამას ფასის დიდი ვარდნა სდევს თან.

As my wife put it, "You've washed away the Clooney cooties."

როგორც ჩემმა ცოლმა თქვა: "თქვენ გადარეცხეთ კლუნის ტილები"

(Laughter)

(სიცილი)

So let's go back to art.

დავუბრუნდეთ ხელოვნებას.

I would love a Chagall. I love the work of Chagall.

მე მომწონს შაგალი. მომწონს მისი ნამუშევრები

If people want to get me something at the end of the conference,

თუ რამის ჩუქება გინდათ კონფერენციის ბოლოს,

you could buy me a Chagall.

შეგიძლიათ შაგალი მიყიდოთ,

But I don't want a duplicate,

მაგრამ კოპია არ მინდა.

even if I can't tell the difference.

მაშინაც თუ ვერ გავარჩევ.

That's not because, or it's not simply because,

არა იმიტომ, ან არა მხოლოდ იმიტომ,

I'm a snob and want to boast about having an original.

რომ სნობი ვარ და მინდა ორიგინალით ვიტრაბახო,

არამედ იმიტომ რომ ისეთი რაღაც მინდა, რასაც განსაკუთრებული ისტორია აქვს.

Rather, it's because I want something that has a specific history.

In the case of artwork,

ხელოვნების ნიმუშის შემთხვევაში,

the history is special indeed.

ისტორია მართლაც განსაკუთრებულია.

The philosopher Denis Dutton

ფილოსოფოსმა დენის დატონმა

in his wonderful book "The Art Instinct"

თავის შესანიშნავ წიგნში: "ხელოვნების ინსტიქტი"

makes the case that, "The value of an artwork

აღნიშნა: "რომ ხელოვნების ნიმუშის ფასი,

is rooted in assumptions about the human performance underlying its creation."

ადამიანის მიერ მისი შექმნისას გაწეულ ძალისხმევაშია."

And that could explain the difference

ეს ხსნის განსხვავებას

between an original and a forgery.

ორიგინალსა და ყალბს შორის.

They may look alike, but they have a different history.

ისინი ერთნაირებია, მაგრამ განსხვავებული ისტორია აქვთ.

The original is typically the product of a creative act,

ორიგინალი როგორც წესი, შემოქმედებითი აქტივობის შედეგია,

the forgery isn't.

ყალბი კი არა.

I think this approach can explain differences

მგონი ეს მიდგომა ხსნის

in people's taste in art.

ადამიანების განსხვავებულ გემოვნებას ხელოვნების მიმართ

This is a work by Jackson Pollock.

ეს ჯეკსონ პოლოკის ნამუშევარია.

Who here likes the work of Jackson Pollock?

ვის მოსწონს ჯეკსონ პოლოკის ნამუშევარი?

Okay. Who here, it does nothing for them?

კარგი. ვინ არის გულგრილი?

They just don't like it.

უბრალოდ არ მოსწონს.

I'm not going to make a claim about who's right,

მე იმის მტკიცებას არ დავიწყებ ვინაა მართალი,

but I will make an empirical claim

მაგრამ ადამიანების ინტუიციაზე

about people's intuitions,

ემპირიულ მტკიცებას გავაჟღერებ.

which is that, if you like the work of Jackson Pollock,

თუ მოგწონთ ჯეკსონ პოლოკის ნამუშევარი,

you'll tend more so than the people who don't like it

თქვენ უფრო დიდი შანსია ფიქრობდეთ,

to believe that these works are difficult to create,

რომ ამ ნამუშევრების შექმნა რთულია

that they require a lot of time and energy

და ისინი ბევრ დროს და ენერგიას მოითხოვს

and creative energy.

და შემოქმედებით ენერგიას.

I use Jackson Pollock on purpose as an example

მე ჯექსონ პოლოკის მაგალითი შეგნებულად მოვიტანე,

because there's a young American artist

რადგან არსებობს ახალგაზრდა ამერიკელი ხელოვანი,

who paints very much in the style of Jackson Pollock,

რომელიც ზუსტად ჯეკსონ პოლოკის სტილში ხატავს

and her work was worth

და მისი ნამუშევრები

many tens of thousands of dollars --

ბევრი ათეულ ათასობით დოლარი ღირს.

დიდ წილად იმიტომ, რომ ის ძალიან ახალგაზრდა ხელოვანია.

in large part because she's a very young artist.

This is Marla Olmstead

ეს მარლა ოლმსტედია,

რომელმაც მისი ნამუშევრების უმრავლესობა სამი წლის ასაკში შექმნა.

who did most of her work when she was three years old.

The interesting thing about Marla Olmstead

მარლა ოლმსტედი იმითია საინტერესო,

is her family made the mistake

რომ მისმა ოჯახმა შეცდომა დაუშვა

of inviting the television program 60 Minutes II into their house

სატელევიზიო გადაცემა "60 წუთი II"-ის სახლში მოწვევით,

to film her painting.

სადაც მისი ნახატები აჩვენეს

And they then reported that her father was coaching her.

და თქვეს რომ მას მისი მამა ავარჯიშებდა.

When this came out on television,

როცა ეს ტელევიზიით გავიდა,

the value of her art dropped to nothing.

მისი ნამუშევრები სრულიად გაუფასურდა.

It was the same art, physically,

ეს იგივე ნახატები იყო ფიზიკურად,

but the history had changed.

მაგრამ მათი ისტორია შეიცვალა.

I've been focusing now on the visual arts,

მე აქცენტი ვიზუალურ ხელოვნებაზე მქონდა,

but I want to give two examples from music.

მაგრამ მინდა მუსიკიდან ორი მაგალითი მოვიყვანო.

This is Joshua Bell, a very famous violinist.

ეს ჯოშუა ბელია, ძალიან ცნობილი მევიოლინე.

And the Washington Post reporter Gene Weingarten

ვაშინგტონ პოსტის ჟურნალისტმა ჯინ ვაინგარტენმა

decided to enlist him for an audacious experiment.

გადაწყვიტა ის თამამ ექსპერიმენტში ჩაერთო.

The question is: How much would people like Joshua Bell,

შეკითხვა იყო: რამდენად მოეწონებოდა ხალხს ჯოშუა ბელი,

the music of Joshua Bell,

ჯოშუა ბელის მუსიკა,

if they didn't know they were listening to Joshua Bell?

თუ მათ არ ეცოდინებოდათ, რომ ჯოშუა ბელს უსმენენ?

So he got Joshua Bell to take his million dollar violin

მან დააყენა ჯოშუა ბელი თავისი მილიონ დოლარიანი ვიოლინოთი

down to a Washington D.C. subway station

and stand in the corner and see how much money he would make.

რომ ენახათ რამდენ ფულს გააკეთებდა.

And here's a brief clip of this.

აი ამის ამსახველი მოკლე კლიპი.

(Violin music)

(ვიოლინოს მუსიკა)

After being there for three-quarters of an hour,

45 წუთის შემდეგ,

he made 32 dollars.

მან 32 დოლარი გამოიმუშავა.

Not bad. It's also not good.

ცუდი არ არის, მაგრამ არც კარგია.

Apparently to really enjoy the music of Joshua Bell,

როგორც ჩანს ჯოშუა ბელის მუსიკით ნამდვილი სიამოვნების მისაღებად,

you have to know you're listening to Joshua Bell.

უნდა იცოდეთ, რომ ჯოშუა ბელს უსმენთ.

He actually made 20 dollars more than that,

მან სინამდვილეში 20 დოლარით მეტი გამოიმუშავა,

but he didn't count it.

მაგრამ ეს არ მიათვალეს.

Because this woman comes up --

რადგან ეს ქალი...

you see at the end of the video -- she comes up.

ეს ვიდეოს ბოლოს ჩანს... ის მოდის.

She had heard him at the Library of Congress a few weeks before

მან ჯოშუა ბელს კონგრესის ბიბიოთეკაში რამდენიმე კვირის წინ მოუსმინა

at this extravagant black-tie affair.

ჰალსტუხებიან ექსტრავაგანტულ შეხვედრაზე.

So she's stunned that he's standing in a subway station.

ამიტომ ქალი გაოგნებულია, რომ ის მიწისქვეშაში დგას.

So she's struck with pity.

ქალს ის ეცოდება.

She reaches into her purse and hands him a 20.

ის იღებს 20 დოლარს და აძლევს მას.

(Laughter)

(სიცილი)

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

The second example from music

მეორე მაგალითი მუსიკიდან,

is from John Cage's modernist composition,

ჯონ ქეიჯის მოდერნული კომპოზიცია

"4'33"."

"4'33""-ს ეხება.

As many of you know,

როგორც იცით,

this is the composition where the pianist sits at a bench,

ამ კომპოზიციისას პიანისტი ზის სკამზე,

opens up the piano

ხსნის ფორტეპიანოს და ზის,

and sits and does nothing for four minutes and 33 seconds --

ისე რომ არაფერს აკეთებს 4 წუთისა და 33 წამის მანძლზე

that period of silence.

ეს სიჩუმის პერიოდია.

And people have different views on this.

ხალხს სხვადასხვა შეხედულებები აქვთ ამაზე,

But what I want to point out

მაგრამ აღსანიშნავია რომ თქვენ ამის ყიდვა

is you can buy this from iTunes.

iTunes - დან შეგიძლიათ.

(Laughter)

(სიცილი)

For a dollar 99,

1 დოლარად და 99 ცენტად,

you can listen to that silence,

თქვენ შგიძლიათ უსმინოთ ამ სიჩუმეს,

which is different than other forms of silence.

რომელიც განსხვავდება სხვა ტიპის სიჩუმეებისგან.

(Laughter)

(სიცილი)

Now I've been talking so far about pleasure,

აქამდე სიამოვნებაზე ვსაუბრობდი,

but what I want to suggest

მაგრამ მინდა გითხრათ,

is that everything I've said applies as well to pain.

რომ ყველაფერი რაც მოგიყევით, ტკივილის შემთხვევაშიც ასეა.

And how you think about what you're experiencing,

თქვენი წარმოდგენა განცდების

your beliefs about the essence of it,

და შეგრძნებების არსზე,

affect how it hurts.

გავლენას ახდენს ტკივილის ხარისხზე.

One lovely experiment

ერთ-ერთი მშვენიერი ექსპერიმენტი,

was done by Kurt Gray and Dan Wegner.

რომელიც კურტ გრეიმ და დენ ვეგნერმა ჩაატარეს.

What they did was they hooked up Harvard undergraduates

მათ ჰარვარდის ბაკალავრები,

to an electric shock machine.

ელექტრული შოკის მანქანაზე მიაერთეს

And they gave them a series of painful electric shocks.

და ელექტრული შოკების სერია მიაღებინეს.

So it was a series of five painful shocks.

ეს სერია 5 მტკივნეული შოკისგან შედგებოდა.

Half of them are told that they're being given the shocks

მათ ნახევარს უთხრეს,

by somebody in another room,

რომ სხვა ოთახში მყოფი ვიღაც იწვევს ამ შოკებს,

but the person in the other room doesn't know they're giving them shocks.

მაგრამ მან თავად არ იცის ამის შესახებ.

There's no malevolence, they're just pressing a button.

ანუ ცუდი განზრახვა არ არის. ის უბრალოდ ღილაკებს აჭერს.

The first shock is recorded as very painful.

პირველი შოკი ძალიან მტკივნეულია.

The second shock feels less painful, because you get a bit used to it.

მეორე ნაკლებად მტკივნეულად იგრძნობა, რადგან მას ეჩვევით.

The third drops, the fourth, the fifth.

მესამე კიდევ უფრო ნაკლებად, მეოთხე, მეხუთე

The pain gets less.

და ტკივილი მცირდება.

In the other condition,

მეორე შემთხვევაში,

they're told that the person in the next room

მათ უთხრეს, რომ სხვა ოთახში მყოფი ადამიანი

is shocking them on purpose -- knows they're shocking them.

შეგნებულად იწვევს ამ შოკს... იცის რომ მათ შოკს აღებინებს.

The first shock hurts like hell.

პირველ შოკი სასწაულად მტკივნეულია.

The second shock hurts just as much,

მეორე შოკიც ზუსტად ისეთივე,

and the third and the fourth and the fifth.

მესამეც, მეოთხეც და მეხუთეც.

It hurts more

თუ ფიქრობთ, რომ ვიღაც შეგნებულად გიკეთებთ ამას

if you believe somebody is doing it to you on purpose.

მაშინ უფრო გტკივათ.

The most extreme example of this

ამის ყველაზე ექტრემალური მაგალითია,

is that in some cases,

როცა ტკივილი

pain under the right circumstances

გარკვეული სწორი გარემოებებისას

can transform into pleasure.

შეიძლება სიამოვნებად გარდაიქმნას.

Humans have this extraordinarily interesting property

ადამიანებს ეს საოცრად საინტერესო თვისება აქვთ,

that will often seek out low-level doses of pain

როცა ხშირად დაბალი ხარისხის ტკივილს ეძებენ,

in controlled circumstances

რომელიც შეუძლიათ აკონტროლონ

and take pleasure from it --

და ამით სიამოვნებას იღებენ.

as in the eating of hot chili peppers

როგორც ცხარე წითელი ჩილის წიწაკის ჭამა,

and roller coaster rides.

ან ამერიკული მთების ატრაქციონზე დაჯდომა.

The point was nicely summarized

ეს აზრი კარგად შეაჯამა

by the poet John Milton

პოეტმა ჯონ მილტონმა.

who wrote, "The mind is its own place,

მან დაწერა: "ტვინს თავად შეუძლია,

and in itself can make a heaven of hell,

შექმნას სამოთხე ჯოჯოხეთისგან

a hell of heaven."

და ჯოჯოხეთი სამოთხისგან"

And I'll end with that. Thank you.

და მე ამით დავასრულებ. მადლობა.

(Applause)

(აპლოდისმენტები)