Paul Bloom: The origins of pleasure

Paul Bloom: Nguồn gốc của sung sướng

Translator: Huong Ha Reviewer: Thach Thao Nguyen Phuc

I'm going to talk today

Hôm nay tôi sẽ nói về,

about the pleasures of everyday life.

những sự vui sướng hay lạc thú trong đời sống hàng ngày.

But I want to begin with a story

Nhưng trước hết, tôi sẽ kể các bạn nghe một câu chuyện

of an unusual and terrible man.

về một người đàn ông khác thường và khá khủng khiếp

This is Hermann Goering.

tên là Hermann Goering.

Goering was Hitler's second in command in World War II,

Goering chính là phụ tá đắc lực của Hitler trong thế chiến thứ 2,

his designated successor.

ông cũng là người kế vị của Hitler sau này.

And like Hitler,

Giống như tiền nhiệm của mình,

Goering fancied himself a collector of art.

Goering tự cho rằng ông là một nhà sưu tập nghệ thuật.

He went through Europe, through World War II,

Ông ấy đã đi qua khắp các quốc gia Châu Âu trong thế chiến thứ 2,

stealing, extorting and occasionally buying

vừa cướp giật vừa moi móc, và thỉnh thoảng là mua

various paintings for his collection.

nhiều bức tranh khác nhau để bổ sung vào bộ sưu tập của mình.

And what he really wanted was something by Vermeer.

Dù vậy, thứ ông ta thật sự mong muốn là một bức vẽ của Vermeer.

Hitler had two of them, and he didn't have any.

Hitler đã có hai tác phẩm của danh họa này, còn Goering vẫn chưa sở hữu bức nào.

So he finally found an art dealer,

Cuối cùng ông ta tìm thấy một người buôn bán tranh đến từ Hà Lan

a Dutch art dealer named Han van Meegeren,

tên anh này là Han van Meegeren,

who sold him a wonderful Vermeer

và mua được một tuyệt tác của Vermeer

for the cost of what would now be 10 million dollars.

với giá trị gần bằng 10 triệu đô la Mỹ.

And it was his favorite artwork ever.

Bức tranh đó trở thành bản vẽ yêu thích nhất của Goering mãi về sau.

World War II came to an end,

Rồi cuộc chiến cũng kết thúc,

and Goering was captured, tried at Nuremberg

Goering bị bắt và xét xử tại Nuremberg

and ultimately sentenced to death.

cuối cùng ông bị kết tội chết.

Then the Allied forces went through his collections

Quân đồng minh khám xét bộ sưu tập của Goering

and found the paintings

và tìm thấy những bức tranh mà ông đã lưu giữ,

and went after the people who sold it to him.

họ tìm kiếm những người đã bán chúng cho Goering.

And at some point the Dutch police came into Amsterdam

Một ngày nọ, cảnh sát Hà Lan tiến vào Amsterdam

and arrested Van Meegeren.

và bắt Van Meegeren.

Van Meegeren was charged with the crime of treason,

Anh ta bị xử tội phản quốc,

which is itself punishable by death.

một tội danh với kết cục duy nhất là cái chết.

Six weeks into his prison sentence,

Trong 6 tháng bị giam giữ,

van Meegeren confessed.

Van Meegeren thú nhận tội danh của mình

But he didn't confess to treason.

nhưng anh không cho rằng mình đã phản bội lại tổ quốc.

He said, "I did not sell a great masterpiece

Anh nói "Tôi không hề bán một kiệt tác

to that Nazi.

cho tên Đức quốc xã đó.

I painted it myself; I'm a forger."

Tôi đã tự vẽ bức tranh ấy, tôi là một người chép tranh mà!"

Now nobody believed him.

Nhưng lúc bấy giờ không ai tin anh ta.

And he said, "I'll prove it.

Và anh ấy lại tiếp tục, "Tôi sẽ chứng minh điều đó.

Bring me a canvas and some paint,

Hãy mang cho tôi một cái giá vẽ và một ít màu.

and I will paint a Vermeer much better

Rồi tôi sẽ tạo nên một bức Vermeer đẹp hơn nhiều lần

than I sold that disgusting Nazi.

bức tranh mà tôi đã bán cho con người đáng ghê tởm đó.

I also need alcohol and morphine, because it's the only way I can work."

Tôi cũng cần một ít cồn và morphine, vì đó là thứ duy nhất giúp tôi vẽ."

(Laughter)

(Cười lớn)

So they brought him in.

Và họ mang đến cho anh ấy tất cả những thứ được yêu cầu.

He painted a beautiful Vermeer.

Van tạo nên một bức Vermeer tuyệt đẹp.

And then the charges of treason were dropped.

Tội danh phản quốc được xóa bỏ.

He had a lesser charge of forgery,

Dĩ nhiên anh chàng này vẫn bị phạt vì đã giả mạo tranh.

got a year sentence

Nhưng mức án lúc này chỉ còn 1 năm tù giam thôi,

and died a hero to the Dutch people.

anh ta thậm chí còn trở thành một người hùng đối với nước Hà Lan.

There's a lot more to be said about van Meegeren,

Còn rất nhiều điều đáng nói về Van Meegeren,

but I want to turn now to Goering,

nhưng bây giờ chúng ta hãy trở lại với Goering trước.

who's pictured here being interrogated at Nuremberg.

Đây là bức ảnh của Goering đang bị thẩm tra tại Nuremberg.

Now Goering was, by all accounts, a terrible man.

Và lúc này, với tất cả những điều đã gây ra, Goering trở thành một người đàn ông kinh khủng

Even for a Nazi, he was a terrible man.

Ngay cả với người Đức, ông ta cũng thật đáng sợ.

His American interrogators described him

Thẩm vấn viên người Hoa Kỳ mô tả ông ta

as an amicable psychopath.

nhưng một kẻ tâm thần thân thiện.

But you could feel sympathy

Và bạn có thể thấy cảm thông

for the reaction he had

với hành động của Goering

when he was told that his favorite painting

khi ông ta biết rằng bức tranh yêu thích đó

was actually a forgery.

chỉ là thứ đồ giả mạo.

According to his biographer,

Tiểu sử của người này kể lại rằng

"He looked as if for the first time

"Khuôn mặt của Goering lúc đó giống như thể

he had discovered there was evil in the world."

đây là lần đầu tiên trong cuộc đời ông ta biết rằng cái ác đang tồn tại."

(Laughter)

(Cười lớn)

And he killed himself soon afterwards.

Không lâu sau, Goering tự sát.

He had discovered after all

Ông ta nhận ra rằng sau tất cả,

that the painting he thought was this

bức tranh mà ông ấy nghĩ là thứ tuyệt hảo,

was actually that.

thực ra chỉ là đồ giả.

It looked the same,

Mọi chi tiết đều như thật,

but it had a different origin, it was a different artwork.

nhưng nó không cùng nguồn gốc, đó là một tác phẩm hoàn toàn khác.

It wasn't just him who was in for a shock.

Dĩ nhiên, không chỉ mình Goering bị sốc khi biết sự thật này.

Once van Meegeren was on trial, he couldn't stop talking.

Trong phiên xét xử của mình, Van Meegeren cứ liên tục huyên thuyên

And he boasted about all the great masterpieces

về những kệt tác

that he himself had painted

mà anh ta đã tự vẽ

that were attributed to other artists.

và gán vào tên của những nghệ sĩ khác.

In particular, "The Supper at Emmaus"

Tiêu biểu nhất là bức "Đức chúa Jesu ở Emmancer".

which was viewed as Vermeer's finest masterpiece, his best work --

Hầu hết mọi người đều cho rằng đây chính là tác phẩm đỉnh cao trong sự nghiệp của Vermeer

people would come [from] all over the world to see it --

người ta có thể vượt hàng nghìn dặm đường từ khắp nơi chỉ để chiêm ngưỡng bức tranh này

was actually a forgery.

nhưng thực ra nó chỉ là một thứ đồ giả.

It was not that painting, but that painting.

Đây không phải là tác phẩm của Vemeer mà chỉ là một bức tranh do Van Meegeren vẽ thay cho chính danh họa này.

And when that was discovered,

Khi điều đó được phát hiện,

it lost all its value and was taken away from the museum.

bức vẽ mất hết mọi giá trị và bị gỡ khỏi bảo tàng.

Why does this matter?

Tại sao điều này lại nghiêm trọng đến thế?

I'm a psychologists -- why do origins matter so much?

Là một nhà tâm lý học, bạn có biết vì sao nguồn gốc lại có tầm ảnh hưởng lớn đến thế không?

Why do we respond so much

Vì sao chúng ta phản ứng thái quá

to our knowledge of where something comes from?

với hiểu biết của chúng ta về xuất xứ của một sự vật nào đó?

Well there's an answer that many people would give.

Có một ý kiến nhận được sự đồng tình của khá nhiều người.

Many sociologists like Veblen and Wolfe

Nhiều nhà xã hội học như Veblen và Wolfe

would argue that the reason why we take origins so seriously

cho rằng lý do khiến chúng ta quá quan tâm về nguồn góc

is because we're snobs, because we're focused on status.

là vì chúng ta đua đòi, hợm hĩnh, vì chúng ta đề cao vị trí trong xã hội.

Among other things,

Ngoài những yếu tố khác,

if you want to show off how rich you are, how powerful you are,

nếu bạn muốn tỏ ra mình giàu có và quyền uy như thế nào,

it's always better to own an original than a forgery

cách tốt nhất là sở hữu một thứ chính gốc hơn là đồ giả mạo.

because there's always going to be fewer originals than forgeries.

Đơn giản vì đồ hiệu thì lúc nào cũng có ít hơn đồ nhái.

I don't doubt that that plays some role,

Tôi đồng ý rằng quan điểm này có đôi chút thuyết phục,

but what I want to convince you of today

nhưng hôm nay tôi muốn chứng minh cho bạn thấy

is that there's something else going on.

còn một điều khác ẩn sau tính cách này.

I want to convince you

Tôi muốn chứng minh rằng

that humans are, to some extent, natural born essentialists.

ở một mức độ nào đó, dù nhiều hay ít, chúng ta là những kẻ theo trường phát bản chất luận.

What I mean by this

Ý tôi là

is we don't just respond to things as we see them,

chúng ta không chỉ phản ứng lại với thế giới qua những gì thấy được,

or feel them, or hear them.

cảm nhận được, nghe được.

Rather, our response is conditioned on our beliefs,

Thật ra, phản ứng của chúng ta được điều chỉnh bởi niềm tin

about what they really are, what they came from,

về bản chất, về nguồn gốc

what they're made of, what their hidden nature is.

về nguyên liệu hay cốt lõi ẩn dấu sau một sự vật nào đó.

I want to suggest that this is true,

Điều này không chỉ đúng

not just for how we think about things,

khi chúng ta nghĩ về điều gì đó

but how we react to things.

mà còn áp dụng cho cách chúng ta phản ứng với những thứ này.

So I want to suggest that pleasure is deep --

Niềm vui hay sự lạc thú là một điều gì đó rất sâu sắc

and that this isn't true

điều này không chỉ đúng

just for higher level pleasures like art,

với những nỗi vui sướng ở mức độ cao như khi hội họa mang lại

but even the most seemingly simple pleasures

mà còn chính xác với những niềm vui rất giản đơn

are affected by our beliefs about hidden essences.

bị ảnh hưởng bởi niềm tin của chúng ta về "cốt lõi ẩn dấu".

So take food.

Ví dụ đơn giản như thức ăn nhé.

Would you eat this?

Bạn sẽ ăn thứ này chứ?

Well, a good answer is, "It depends. What is it?"

Một câu trả lời điển hình sẽ là "Tùy thôi. Đó là gì vậy?"

Some of you would eat it if it's pork, but not beef.

Vài người trong số các bạn sẽ ăn nếu như đó là thịt heo chứ không phải thịt bò.

Some of you would eat it if it's beef, but not pork.

Những người khác sẽ dùng nếu đó là thịt bò chứ không phải heo.

Few of you would eat it if it's a rat

Rất ít người sẽ thử nếu đó là thịt chuột

or a human.

hay....thịt người.

Some of you would eat it only if it's a strangely colored piece of tofu.

Và vài người sẽ ăn nếu như đó là một miếng đậu hũ có màu sắc khác lạ.

That's not so surprising.

Đâu có gì ngạc nhiên phải không nào.

But what's more interesting

Điều thú vị hơn là

is how it tastes to you

mùi vị của thức ăn

will depend critically on what you think you're eating.

sẽ phụ thuộc rất lớn vào suy nghĩ "mình đang ăn thứ này nè."

So one demonstration of this was done with young children.

Bằng chứng rõ ràng nhất chính là những đứa trẻ.

How do you make children

Làm cách nào bạn khiến con của mình

not just be more likely to eat carrots and drink milk,

dù không thích ăn cà rốt và uống sữa

but to get more pleasure from eating carrots and drinking milk --

cảm thấy thích thú hơn với những thức ăn này

to think they taste better?

hoặc là cảm thấy những thứ này thiệt ngon miệng?

It's simple, you tell them they're from McDonald's.

Dễ thôi, hãy nói với chúng đây là đồ ăn từ cửa hàng McDonald's.

They believe McDonald's food is tastier,

Những đứa trẻ tin rằng thực phẩm của McDonald lúc nào cũng ngon

and it leads them to experience it as tastier.

và điều đó khiến chúng tin rằng thứ mà chúng đang ăn thiệt là ngon.

How do you get adults to really enjoy wine?

Làm cách nào bạn khiến cho những người lớn uống rượu đầy hứng thú?

It's very simple:

Cũng thật đơn giản.

pour it from an expensive bottle.

Hãy rót rượu ra từ một cái chai mắc tiền.

There are now dozens, perhaps hundreds of studies showing

Bây giờ có hàng tá, thậm chí hàng trăm nghiên cứu chứng minh rằng

that if you believe you're drinking the expensive stuff,

nếu bạn tin bạn đang uống một thứ mắc tiền

it tastes better to you.

nó sẽ trở nên ngon hơn.

This was recently done with a neuroscientific twist.

Tôi có thể đưa ra bằng chứng khoa học hẳn hoi đây.

They get people into a fMRI scanner,

Họ sử dụng một chiếc máy scan dMRI để chụp ảnh não bộ.

and while they're lying there, through a tube,

Những người tham gia sẽ được đưa vào máy

they get to sip wine.

và họ uống rượu thông qua một chiếc ống.

In front of them on a screen is information about the wine.

Trước mặt họ là một màn hình ghi thông tin về loại rượu.

Everybody, of course,

Dĩ nhiên là tất cả mọi người

drinks exactly the same wine.

đều uống chung một loại rượu.

But if you believe you're drinking expensive stuff,

Nhưng nếu họ tin rằng thứ đồ uống đó rất mắc tiền

parts of the brain associated with pleasure and reward

thì những phần não bộ liên quan tới sự khoái lạc

light up like a Christmas tree.

sẽ sáng lấp lánh như một cây thông Nô-en.

It's not just that you say it's more pleasurable, you say you like it more,

Điều đó có nghĩa không chỉ lời nói của bạn thể hiện rằng điều đó thật dễ chịu, bạn nói rằng bạn thích nó hơn

you really experience it in a different way.

mà có nghĩa bạn thực sự đang cảm nhận theo một cách khác hẳn.

Or take sex.

Hay là ví dụ trong chuyện lứa đôi nhé.

These are stimuli I've used in some of my studies.

Có một vài dạng kích thích tôi thường ứng dụng khi nghiên cứu vấn đề này.

And if you simply show people these pictures,

Nếu bạn chỉ cho những người tham gia nhìn thấy các bức ảnh,

they'll say these are fairly attractive people.

họ sẽ nói rằng đó chỉ là những người tương đối hấp dẫn.

But how attractive you find them,

Nhưng họ cảm thấy hấp dẫn như thế nào,

how sexually or romantically moved you are by them,

lãng mạn và khoái cảm như thế nào khi nhìn thấy những bức ảnh này

rests critically on who you think you're looking at.

phụ thuộc phần lớn vào suy nghĩ "Mình đang nhìn thấy ai?".

You probably think the picture on the left is male,

Bạn có thể nghĩ bức ảnh bên trái là một người đàn ông,

the one on the right is female.

bên phải là phụ nữ.

If that belief turns out to be mistaken, it will make a difference.

Nếu như niềm tin đó sai lạc, sự hứng thú sẽ thay đổi nhiều đấy!

(Laughter)

(cười lớn)

It will make a difference if they turn out to be

Và cũng sẽ khác biết nếu như

much younger or much older than you think they are.

nhân vật trong ảnh trẻ hơn hay già hơn nhiều so với suy nghĩ của bạn.

It will make a difference if you were to discover

Và còn khác hơn nữa nếu bạn phát hiện ra

that the person you're looking at with lust

con người mà bạn đang nhìn với ánh mắt thèm muốn ấy

is actually a disguised version of your son or daughter,

thực ra chính là hình dạng cải trang của con trai hay con gái bạn, hoặc tệ hơn nữa,

your mother or father.

cha hay mẹ bạn.

Knowing somebody's your kin typically kills the libido.

Khi biết đó là hình ảnh của người thân thì sự hào hứng sẽ mất ngay thôi.

Maybe one of the most heartening findings

Có lẽ, một trong số những phát hiện tích cực nhất

from the psychology of pleasure

từ môn "Tâm lý học về sự khoái lạc"

is there's more to looking good than your physical appearance.

đó là bạn có thể đẹp hơn nhiều so với diện mạo chân thực của chính bạn.

If you like somebody, they look better to you.

Nếu bạn yêu thích ai đó, họ sẽ trở nên xinh xắn hơn trong mắt bạn.

This is why spouses in happy marriages

Đó là lý do tại sao những cặp vợ chồng với hôn nhân hạnh phúc

tend to think that their husband or wife

thường nghĩ rằng vợ hay chồng của họ

looks much better than anyone else thinks that they do.

đẹp hơn nhiều so với trong suy nghĩ của bất kì người nào khác.

(Laughter)

(Cười lớn)

A particularly dramatic example of this

Một ví dụ kinh điển cho phát hiện này

comes from a neurological disorder known as Capgras syndrome.

có thể được nhìn thấy trong một loại rối loạn thần kinh tên "Hội chứng Capgras".

So Capgras syndrome is a disorder

Người mắc hội chứng này

where you get a specific delusion.

sẽ có một loại ảo tưởng đặc biệt.

Sufferers of Capgras syndrome

Họ tin rằng

believe that the people they love most in the world

những người mà họ yêu quý nhất trên đời

have been replaced by perfect duplicates.

đã bị thay thế bởi một bản sao hoàn hảo.

Now often, a result of Capgras syndrome is tragic.

Kết quả của căn bệnh này thường rất đau thương.

People have murdered those that they loved,

Bệnh nhân giết chết người mà họ yêu quý

believing that they were murdering an imposter.

với niềm tin rằng họ chỉ khiến cho kẻ mạo danh kia biến mất.

But there's at least one case

Nhưng có ít nhất một trường hợp

where Capgras syndrome had a happy ending.

người mắc bệnh Capgras đã có kết cục hạnh phúc.

This was recorded in 1931.

Chuyện xảy ra vào năm 1931.

"Research described a woman with Capgras syndrome

"Có một người phụ nữ mắc chứng Capgras,

who complained about her poorly endowed and sexually inadequate lover."

cô ta luôn than phiền về người chồng yếu sinh lý trước khi cô mắc phải căn bệnh này.

But that was before she got Capgras syndrome.

Nhưng sau đó

After she got it, "She was happy to report

cô ta hào hứng kể lại rằng

that she has discovered that he possessed a double

anh chồng này có một nhân cách khác

who was rich, virile, handsome and aristocratic."

rất giàu có, rắn rỏi, đẹp trai và quý phái".

Of course, it was the same man,

Dĩ nhiên người đàn ông vẫn vậy,

but she was seeing him in different ways.

chỉ có sự nhìn nhận của cô ta khác đi thôi.

As a third example,

Ví dụ thứ ba

consider consumer products.

là về những người đi mua hàng hóa.

So one reason why you might like something is its utility.

Thông thường mọi người thích những thứ tiện dụng,

You can put shoes on your feet; you can play golf with golf clubs;

Bạn có thể đi giày vào chân, chơi gôn trên sân gôn,

and chewed up bubble gum doesn't do anything at all for you.

nhai sing gum....toàn là những việc không có ích cho bạn.

But each of these three objects has value

Thực ra mỗi hoạt động này đều có giá trị riêng,

above and beyond what it can do for you

nằm vượt xa và ẩn náu bên dưới các tác dụng trước mắt mà bạn thấy

based on its history.

dựa trên lịch sử của chúng.

The golf clubs were owned by John F. Kennedy

Các câu lạc bộ đánh gôn của John F. Kennedy

and sold for three-quarters of a million dollars at auction.

được bán với giá 3/5 triệu đô la trong một buổi đấu giá.

The bubble gum was chewed up by pop star Britney Spears

Những miếng kẹp sing gum được thổi bởi ngôi sao nhạc pop Britney Spears

and sold for several hundreds of dollars.

được người ta mua bằng hàng trăm đô la.

And in fact, there's a thriving market

Thậm chí, gần đây phát triển rộ lên thị trường

in the partially eaten food of beloved people.

chuyên bán những thức ăn dở dang của người nổi tiếng!

(Laughter)

(Cười lớn)

The shoes are perhaps the most valuable of all.

Những đôi giày này chắc là thứ đáng giá nhất đó.

According to an unconfirmed report,

Dựa theo nguồn tin chưa được kiểm chứng,

a Saudi millionaire offered 10 million dollars

một gã triệu phú Ả rập muốn bỏ ra 10 triệu đô

for this pair of shoes.

chỉ để mua đôi giày này.

They were the ones thrown at George Bush

Chúng chính là đôi giày mà người ta quẳng vô Georger Bush

at an Iraqi press conference several years ago.

tại một buổi họp báo ở Iraq vài năm về trước.

(Applause)

(Vỗ tay)

Now this attraction to objects

Xu hướng bị cuốn hút bởi những thứ đặc biệt

doesn't just work for celebrity objects.

không chỉ đúng trong trường hợp các vật dụng nổi tiếng.

Each one of us, most people,

Mỗi người, hay nói đúng hơn là hầu hết chúng ta

have something in our life that's literally irreplaceable,

đều có những "báu vật" không thể thay thế được.

in that it has value because of its history --

Chúng đáng giá bởi chính lịch sử của chúng

maybe your wedding ring, maybe your child's baby shoes --

đó có thể là chiếc nhẫn cưới hay đôi giày của con bạn,

so that if it was lost, you couldn't get it back.

một khi những vật này bị mất đi, bạn không thể lấy lại được nữa.

You could get something that looked like it or felt like it,

Bạn có thể mua một đồ vật giống y chang hay từa tựa nó

but you couldn't get the same object back.

nhưng rõ ràng đó là một món đồ khác rồi.

With my colleagues George Newman and Gil Diesendruck,

Cùng với 2 người cộng sự George Newman và Gil Diesendruck,

we've looked to see what sort of factors, what sort of history, matters

chúng tôi tìm hiểu những yếu tố, những sự kiện gây ảnh hưởng

for the objects that people like.

tới các món đồ vật mà con người ưa thích.

So in one of our experiments,

Trong một thí nghiệm nọ,

we asked people to name a famous person who they adored,

chúng tôi yêu cầu các tình nguyện viên nêu tên của một người nổi tiếng mà họ hâm mộ,

a living person they adored.

hay một người nào đó còn sống mà họ thích.

So one answer was George Clooney.

Một trong những câu trả lời là George Clooney.

Then we asked them,

Chúng tôi lại hỏi:

"How much would you pay for George Clooney's sweater?"

Bạn sẽ trả bao nhiêu để mua chiếc áo len của George?

And the answer is a fair amount --

Con số được đưa ra khá là cao,

more than you would pay for a brand new sweater

hơn hẳn số tiền bạn thường trả cho một chiếc áo len mới tinh tươm,

or a sweater owned by somebody who you didn't adore.

hay cho một chiếc áo len của người mà bạn không ưa.

Then we asked other groups of subjects --

Tiếp sau đó chúng tôi hỏi một nhóm tình nguyện khác,

we gave them different restrictions

và đưa ra một số giới hạn,

and different conditions.

một số điều kiện khác.

So for instance, we told some people,

Ví dụ, chúng tôi nói với họ

"Look, you can buy the sweater,

"Thế này nhé, giả sử bạn có thể mua cái áo len ấy,

but you can't tell anybody you own it,

nhưng bạn không thể kể với ai,

and you can't resell it."

cũng không bán lại được."

That drops the value of it,

Và hệ quả hiển nhiên là mức giá được đưa ra giảm đi,

suggesting that that's one reason why we like it.

chứng tỏ đây chính là một lý do tại sao chúng ta ưa thích một món đồ bất kỳ.

But what really causes an effect

Nhưng yếu tố thực sự có tác động là lời nói:

is you tell people, "Look, you could resell it, you could boast about it,

"Này nhé, bạn có thể bán lại, có thể ba hoa về cái áo,

but before it gets to you,

nhưng trước khi tới tay bạn,

it's thoroughly washed."

chiếc áo đã hoàn toàn bạc màu."

That causes a huge drop in the value.

Khi chúng tôi nói như vậy, giá trị của chiếc áo giảm thậm tệ.

As my wife put it, "You've washed away the Clooney cooties."

Như khi vợ tôi đùa: "Anh đã giặt sạch những con rận của Clooney rồi còn gì!"

(Laughter)

(Cười lớn)

So let's go back to art.

Bây giờ quay lại một ví dụ về nghệ thuật nhé.

I would love a Chagall. I love the work of Chagall.

Tôi thích Chagall. Tôi yêu những bức tranh của ông ấy.

If people want to get me something at the end of the conference,

Nếu bạn muốn tặng tôi thứ gì đó sau buổi tọa đàm này,

you could buy me a Chagall.

một bức Chagall là lựa chọn tốt đấy.

But I don't want a duplicate,

Nhưng đừng đưa tranh chép cho tôi,

even if I can't tell the difference.

ngay cả khi tôi chẳng biết nó là đồ thật hay giả.

That's not because, or it's not simply because,

Điều đó không có nghĩa là, chắc chắn không chỉ đơn giản là

I'm a snob and want to boast about having an original.

tôi là một kẻ hợm hĩnh và muốn khoác loác về bức tranh gốc đâu.

Rather, it's because I want something that has a specific history.

Thiệt ra, là do tôi muốn một thứ gì đó, với lịch sử đặc trưng của nó.

In the case of artwork,

Đối với hội họa,

the history is special indeed.

lịch sử vô cùng cần thiết.

The philosopher Denis Dutton

Nhà triết học Denis Dutton

in his wonderful book "The Art Instinct"

đã viết trong cuốn "Tài năng hội họa bẩm sinh"

makes the case that, "The value of an artwork

"Giá trị của một tác phẩm nghệ thuật

is rooted in assumptions about the human performance underlying its creation."

có nguồn gốc từ những giả định của chúng ta về cách mà người ta sáng tạo ra nó".

And that could explain the difference

Và điều đó lý giải rất rõ cho sự khác biệt

between an original and a forgery.

giữa một bức tranh gốc và bản sao.

They may look alike, but they have a different history.

Dù có y chang nhau, nhưng lịch sử tạo ra chúng hoàn toàn khác biệt.

The original is typically the product of a creative act,

Bức tranh gốc hiển nhiên là sản phẩm của sáng tạo nghệ thuật,

the forgery isn't.

còn anh bạn hàng giả kia thì không hề.

I think this approach can explain differences

Cách tiếp cận này có thể giải thích được sự khác biệt

in people's taste in art.

về sở thích nghệ thuật của mỗi người.

This is a work by Jackson Pollock.

Đây là một tác phẩm của Jackson Pollock.

Who here likes the work of Jackson Pollock?

Có quý vị nào thích tranh của họa sĩ này không?

Okay. Who here, it does nothing for them?

Ưm, tốt. Còn có ai ở đây không để tâm tới những bức vẽ này?

They just don't like it.

Họ chỉ đơn giản là không thích thôi.

I'm not going to make a claim about who's right,

Tôi sẽ không phân tích chuyện ai đúng hay sai,

but I will make an empirical claim

nhưng tôi sẽ dựa trên kinh nghiệm để nói về

about people's intuitions,

trực giác của mỗi người,

which is that, if you like the work of Jackson Pollock,

đại khái là, nếu bạn thích tranh của Jackson,

you'll tend more so than the people who don't like it

bạn thường có xu hướng

to believe that these works are difficult to create,

tin rằng những tác phẩm này đòi hỏi nhiều công sức để tạo nên,

that they require a lot of time and energy

cần phải bỏ ra nhiều tiền bạc, thời gian,

and creative energy.

và năng lượng sáng tạo để vẽ nên chúng.

I use Jackson Pollock on purpose as an example

Tôi lấy Jackson làm một ví dụ là bởi

because there's a young American artist

có một nữ họa sĩ người Mỹ rất trẻ.

who paints very much in the style of Jackson Pollock,

Tranh vẽ của cô này đậm chất của Jackson Pollock,

and her work was worth

và các tác phẩm đó đáng giá

many tens of thousands of dollars --

hàng chục ngàn đô la,

in large part because she's a very young artist.

phần lớn là vì người tạo ra chúng còn quá trẻ.

This is Marla Olmstead

Đây là Marla Olmstead

who did most of her work when she was three years old.

hầu hết những tác phẩm của Marla được vẽ khi cô mới 3 tuổi.

The interesting thing about Marla Olmstead

Điều thú vị về Marla

is her family made the mistake

chính là một sai lầm to lớn của gia đình cô bé

of inviting the television program 60 Minutes II into their house

khi mời chương trình ti vi "60 phút II" đến nhà họ

to film her painting.

để quay phim cô bé đang vẽ tranh.

And they then reported that her father was coaching her.

Thế là các phóng viên loan tin rằng cha của cô bé đã huấn luyện cô.

When this came out on television,

Khi đoạn phim được chiếu trên ti vi

the value of her art dropped to nothing.

giá trị các bức vẽ của Marla không còn gì hết.

It was the same art, physically,

Dù rằng về mặt thực thể thì vẫn là các tác phẩm đó

but the history had changed.

nhưng lịch sử tạo ra chúng thì không còn như cũ nữa.

I've been focusing now on the visual arts,

Nãy giờ tôi đã nói khá nhiều về hội họa

but I want to give two examples from music.

bây giờ sẽ là hai ví dụ từ lĩnh vực âm nhạc.

This is Joshua Bell, a very famous violinist.

Đây là Joshua Bell, một nghệ sĩ violin rất nổi tiếng.

And the Washington Post reporter Gene Weingarten

Nhà báo Gene Weingartin của tờ Washington Post

decided to enlist him for an audacious experiment.

quyết định làm một thí nghiệm táo bạo với Joshua.

The question is: How much would people like Joshua Bell,

Câu hỏi đặt ra là: người ta sẽ thích nghệ sĩ này

the music of Joshua Bell,

và âm nhạc của anh ta đến mức nào

if they didn't know they were listening to Joshua Bell?

nếu họ không hề hay biết rằng họ đang nghe nhạc của Joshua?

So he got Joshua Bell to take his million dollar violin

Để trả lời cho điều đó, anh chàng nhà báo yêu cầu Joshua mang cây đàn violin trị giá hàng triệu đô

down to a Washington D.C. subway station

đi xuống nhà ga điện ngầm của thành phố Washington D.C.

and stand in the corner and see how much money he would make.

và đứng ở một góc chơi đàn, xem là chàng nghệ sĩ sẽ kiếm được bao nhiêu từ công việc này.

And here's a brief clip of this.

Đây là một đoạn phim ngắn về thí nghiệm này

(Violin music)

(nhạc violin)

After being there for three-quarters of an hour,

Sau 45 phút

he made 32 dollars.

chàng nghệ sĩ kiếm được 32 đô la.

Not bad. It's also not good.

Không tồi. Nhưng cũng chẳng cao là mấy.

Apparently to really enjoy the music of Joshua Bell,

Rõ ràng là để cảm nhận được âm nhạc của Joshua

you have to know you're listening to Joshua Bell.

bạn phải biết rằng bạn đang nghe nhạc của anh ta.

He actually made 20 dollars more than that,

Thiệt ra anh ta kiếm được thêm 20 đô nữa

but he didn't count it.

nhưng mà không tính vào đây.

Because this woman comes up --

Vì người phụ nữ trong khúc cuối của đoạn phim

you see at the end of the video -- she comes up.

bạn thấy đó, người phụ nữ này đã biết về Joshua.

She had heard him at the Library of Congress a few weeks before

Cô từng nghe anh ta chơi đàn tại thư viện của quốc hội vài tuần trước

at this extravagant black-tie affair.

trong một bữa tiệc rất trịnh trọng.

So she's stunned that he's standing in a subway station.

Cô ta thật sự choáng váng khi thấy Joshua chơi đàn trong một ga tàu điện ngầm

So she's struck with pity.

Vị khác trỗi lòng thương hại.

She reaches into her purse and hands him a 20.

Thế là cô ta lấy ví ra và rút 20 đô đưa cho chàng nghệ sĩ.

(Laughter)

(cười lớn!)

(Applause)

(vỗ tay)

The second example from music

Ví dụ thứ hai liên quan tới âm nhạc

is from John Cage's modernist composition,

là về bản nhạc của John Cage mang tên

"4'33"."

"4 phút 33 giây".

As many of you know,

Nhiều người trong số bạn chắc đã nghe qua

this is the composition where the pianist sits at a bench,

đây là bản nhạc mà các nghệ sĩ piano chỉ ngồi đó

opens up the piano

mở cây đàn lên

and sits and does nothing for four minutes and 33 seconds --

ngồi như vậy không làm gì hết trong 4 phút 33 giây

that period of silence.

một khoảng thời gian im lặng.

And people have different views on this.

Nhiều người có cách nhìn khác nhau đối với tác phẩm độc đáo này.

But what I want to point out

Nhưng mà, điều tôi muốn nói chỉ là

is you can buy this from iTunes.

bạn có thể mua nó dễ dàng từ iTunes.

(Laughter)

(cười lớn)

For a dollar 99,

Chỉ cần 1 đô và 99 cent

you can listen to that silence,

là bạn có thể lắng nghe sự im lặng đó

which is different than other forms of silence.

một thứ tĩnh lặng khác với các dạng im lặng khác.

(Laughter)

(cười lớn)

Now I've been talking so far about pleasure,

Nãy giờ tôi đã nói khác nhiều về sự hài lòng rồi nhỉ

but what I want to suggest

nhưng điều tôi muốn nói là

is that everything I've said applies as well to pain.

tất cả những lý luận đó có thể được áp dụng cả cho sự đau khổ nữa.

And how you think about what you're experiencing,

Suy nghĩ của bạn về điều bạn đang trải qua,

your beliefs about the essence of it,

niềm tin của bạn về bản chất điều đó

affect how it hurts.

sẽ ảnh hưởng tới mức độ đau đớn mà nó gây ra.

One lovely experiment

Một ví dụ thú vị

was done by Kurt Gray and Dan Wegner.

được thực hiện bởi Kurt Gray và Dan Wegner.

What they did was they hooked up Harvard undergraduates

Họ lôi cuốn các sinh viên đại học của Havard

to an electric shock machine.

với một chiếc máy sốc điện.

And they gave them a series of painful electric shocks.

Họ cho những sinh viên này trải qua một loạt cú sốc điện

So it was a series of five painful shocks.

Một loạt cú sốc khá đau đớn.

Half of them are told that they're being given the shocks

Một nửa trong số này được cho biết về những cú sốc đó

by somebody in another room,

bởi người nào đó ở bên căn phòng khác,

but the person in the other room doesn't know they're giving them shocks.

nhưng người bên phòng kia không biết rằng họ đang sốc điện những sinh viên này.

There's no malevolence, they're just pressing a button.

Dĩ nhiên là không có ác ý gì, những người ở phòng bên kia chỉ đơn giản là nhấn nút thôi.

The first shock is recorded as very painful.

Cú sốc đầu tiên được ghi nhận là rất đau.

The second shock feels less painful, because you get a bit used to it.

Cú sốc thứ hai thì giảm một chút vì họ đã quen dần.

The third drops, the fourth, the fifth.

Và cứ thể cho tới cú thứ ba, tư hay năm.

The pain gets less.

Sự đau đớn giảm dần.

In the other condition,

Nửa số sinh viên còn lại

they're told that the person in the next room

cũng bị sốc điện, và được thông tin rằng người ở bên kia phòng

is shocking them on purpose -- knows they're shocking them.

sốc điện họ với một mục đích nào đó, người ở bên kia biết rằng đang sốc điện các sinh viên này.

The first shock hurts like hell.

Cú sốc đầu tiên đau như trời giáng.

The second shock hurts just as much,

Cú sốc thứ hai cũng đau y như vậy

and the third and the fourth and the fifth.

Rồi cú thứ ba, thứ tư và thứ năm.

It hurts more

Mỗi lúc lại đau hơn.

if you believe somebody is doing it to you on purpose.

nếu bạn biết ai đó đang làm một điều với bạn là có mục đích cụ thể.

The most extreme example of this

Ví dụ cực đoan nhất cho lý luận này

is that in some cases,

chính là trong một số chuyện

pain under the right circumstances

đau đớn khi được đặt trong tình huống hợp lý

can transform into pleasure.

có thể trở thành hạnh phúc.

Humans have this extraordinarily interesting property

Con người có một thuộc tính vô cùng thú vị

that will often seek out low-level doses of pain

đó là tìm kiếm những sự đau đớn ở liều thấp

in controlled circumstances

trong những tình huống kiểm soát được

and take pleasure from it --

để đơn giản là tìm sự vui thú

as in the eating of hot chili peppers

giống như khi chúng ta ăn ớt hay tiêu

and roller coaster rides.

hoặc chơi trò tàu lượn siêu tốc vậy.

The point was nicely summarized

Những điều tôi vừa nói có thể được tóm tắt một cách hoàn hảo

by the poet John Milton

bởi bài thơ của John Milton

who wrote, "The mind is its own place,

rất ngắn thôi, "Tâm trí của ta ở ngay trong chính nó

and in itself can make a heaven of hell,

và từ đó sinh ra thiên đường của địa ngục

a hell of heaven."

hay địa ngục của thiên đường."

And I'll end with that. Thank you.

Tôi sẽ kết thúc ở đây. Cảm ơn các bạn!

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)