Paul Bloom: The origins of pleasure

Tłumaczenie: Agata Leśnicka Korekta: Martyna Bajek

I'm going to talk today

Chcę dzisiaj opowiedzieć

about the pleasures of everyday life.

o przyjemnościach życia codziennego.

But I want to begin with a story

Ale chcę zacząć opowieścią

of an unusual and terrible man.

o niezwykłym i strasznym człowieku.

This is Hermann Goering.

To Hermann Goering.

Goering was Hitler's second in command in World War II,

Goering był zastępcą Hitlera podczas II wojny światowej,

his designated successor.

jego wyznaczonym następcą.

And like Hitler,

I jak Hitler,

Goering fancied himself a collector of art.

Goering uważał się za kolekcjonera sztuki.

He went through Europe, through World War II,

Przeszedł przez Europę, przez II wojnę światową,

stealing, extorting and occasionally buying

kradnąc, wymuszając i czasem kupując

various paintings for his collection.

różne obrazy do swojej kolekcji.

And what he really wanted was something by Vermeer.

Takie, którego naprawdę pragnął, miało być pędzla Vermeera.

Hitler had two of them, and he didn't have any.

Hitler miał takie dwa, a on nie miał żadnego.

So he finally found an art dealer,

Więc w końcu znalazł marszanda,

a Dutch art dealer named Han van Meegeren,

holenderskiego marszanda Hana van Meegrena,

who sold him a wonderful Vermeer

który sprzedał mu pięknego Vermeera

for the cost of what would now be 10 million dollars.

za cenę dzisiejszych 10 milionów dolarów.

And it was his favorite artwork ever.

I to było jego ulubione dzieło.

World War II came to an end,

II wojna światowa się skończyła,

and Goering was captured, tried at Nuremberg

Goering został pojmany, osądzony w Norymberdze

and ultimately sentenced to death.

i w końcu skazany na śmierć.

Then the Allied forces went through his collections

Potem alianci przejrzeli jego zbiory,

and found the paintings

znaleźli obrazy

and went after the people who sold it to him.

i szukali ludzi, którzy je sprzedali.

And at some point the Dutch police came into Amsterdam

W pewnym momencie holenderska policja dotarła do Amsterdamu

and arrested Van Meegeren.

i aresztowała van Meegrena.

Van Meegeren was charged with the crime of treason,

Van Meegren został oskarżony o zdradę,

which is itself punishable by death.

która karana jest śmiercią.

Six weeks into his prison sentence,

Po sześciu tygodniach kary więzienia,

van Meegeren confessed.

Van Meegren przyznał się.

But he didn't confess to treason.

Ale nie przyznał się do zdrady.

He said, "I did not sell a great masterpiece

Powiedział: "Nie sprzedałem wielkiego dzieła

to that Nazi.

temu naziście.

I painted it myself; I'm a forger."

Sam to namalowałem, jestem fałszerzem."

Now nobody believed him.

Nikt mu nie uwierzył.

And he said, "I'll prove it.

Powiedział więc: "Udowodnię to.

Bring me a canvas and some paint,

Przynieście mi płótno i farby,

and I will paint a Vermeer much better

a namaluję znacznie lepszego Vermeera

than I sold that disgusting Nazi.

niż ten, którego sprzedałem temu obrzydliwemu naziście.

I also need alcohol and morphine, because it's the only way I can work."

Potrzebuję też alkoholu i morfiny, ponieważ tylko tak mogę pracować."

(Laughter)

(Śmiech)

So they brought him in.

Więc przynieśli mu to wszystko.

He painted a beautiful Vermeer.

Namalował pięknego Vermeera.

And then the charges of treason were dropped.

A wówczas odsunięto oskarżenie o zdradę.

He had a lesser charge of forgery,

Dostał lżejsze oskarżenie o fałszerstwo,

got a year sentence

dostał roczny wyrok

and died a hero to the Dutch people.

i zmarł jako holenderski bohater.

There's a lot more to be said about van Meegeren,

Można powiedzieć wiele więcej o van Meegrenie,

but I want to turn now to Goering,

ale chcę wrócić do Goeringa,

who's pictured here being interrogated at Nuremberg.

którego widać tutaj podczas przesłuchania w Norymberdze.

Now Goering was, by all accounts, a terrible man.

Goering był, pod każdym względem, strasznym człowiekiem.

Even for a Nazi, he was a terrible man.

Nawet jak na nazistę był straszny.

His American interrogators described him

Przesłuchujący go amerykańscy śledczy opisali go

as an amicable psychopath.

jako przyjacielskiego psychopatę.

But you could feel sympathy

Ale możecie empatyzować

for the reaction he had

z jego reakcją,

when he was told that his favorite painting

gdy powiedziano mu, że jego ulubiony obraz

was actually a forgery.

był w rzeczywistości podróbką.

According to his biographer,

Zgodnie z wypowiedzią jego biografa,

"He looked as if for the first time

"Wyglądał jakby po raz pierwszy

he had discovered there was evil in the world."

odkrył, że jest zło na świecie."

(Laughter)

(Śmiech)

And he killed himself soon afterwards.

A krótko po tym się zabił.

He had discovered after all

Ostatecznie odkrył,

that the painting he thought was this

że obraz, o którym myślał, że jest tym,

was actually that.

był tak naprawdę tym.

It looked the same,

Wyglądał tak samo,

but it had a different origin, it was a different artwork.

ale miał inne pochodzenie, było to inne dzieło.

It wasn't just him who was in for a shock.

Nie tylko on był w szoku.

Once van Meegeren was on trial, he couldn't stop talking.

Kiedy już van Meegren stanął przed sądem, nie mógł przestać gadać.

And he boasted about all the great masterpieces

I chwalił się wszystkimi wielkimi dziełami,

that he himself had painted

które sam namalował,

that were attributed to other artists.

a które przypisywano innym artystom.

In particular, "The Supper at Emmaus"

W szczególności "Wieczerza w Emaus",

which was viewed as Vermeer's finest masterpiece, his best work --

którą postrzegano jako największe arcydzieło Vermeera, jego najlepszą pracę -

people would come [from] all over the world to see it --

ludzie przybywali z całego świata by je zobaczyć -

was actually a forgery.

była w rzeczywistości falsyfikatem.

It was not that painting, but that painting.

To nie było to malowidło, ale to malowidło.

And when that was discovered,

I kiedy to odkryto,

it lost all its value and was taken away from the museum.

straciło całą swoją wartość i zostało usunięte z muzeum.

Why does this matter?

Dlaczego to ma znaczenie?

I'm a psychologists -- why do origins matter so much?

Psycholodzy, dlaczego pochodzenie ma tak wielkie znaczenie?

Why do we respond so much

Dlaczego tak bardzo reagujemy

to our knowledge of where something comes from?

na swoją wiedzę dotyczącą tego, skąd coś pochodzi?

Well there's an answer that many people would give.

Jest taka odpowiedź, która często pada.

Many sociologists like Veblen and Wolfe

Wielu socjologów jak Veblen i Wolfe

would argue that the reason why we take origins so seriously

argumentowałoby, że przyczyną, dla której tak poważnie traktujemy pochodzenie,

is because we're snobs, because we're focused on status.

jest nasz snobizm, nasze skupienie na statusie.

Among other things,

Między innymi,

if you want to show off how rich you are, how powerful you are,

jeśli chcesz się pochwalić swoim bogactwem, wpływami,

it's always better to own an original than a forgery

zawsze lepiej posiadać oryginał niż podróbkę,

because there's always going to be fewer originals than forgeries.

ponieważ zawsze będzie mniej oryginałów niż podróbek.

I don't doubt that that plays some role,

Nie wątpię, że odgrywa to pewną rolę,

but what I want to convince you of today

ale chcę was dzisiaj przekonać,

is that there's something else going on.

że dzieje się coś innego.

I want to convince you

Chcę was przekonać,

that humans are, to some extent, natural born essentialists.

że ludzie są, do pewnego stopnia, urodzonymi esencjalistami.

What I mean by this

Rozumiem przez to,

is we don't just respond to things as we see them,

że nie reagujemy na rzeczy jakimi je widzimy,

or feel them, or hear them.

lub czujemy, lub słyszymy.

Rather, our response is conditioned on our beliefs,

Nasza reakcja jest raczej uwarunkowana naszymi przekonaniami,

about what they really are, what they came from,

o tym, czym one naprawdę są, skąd pochodzą,

what they're made of, what their hidden nature is.

z czego są wykonane, jaka jest ich ukryta natura.

I want to suggest that this is true,

Chcę zasugerować, że sprawdza się to

not just for how we think about things,

nie tylko dla naszego myślenia o rzeczach,

but how we react to things.

ale i naszych reakcji na nie.

So I want to suggest that pleasure is deep --

Więc chcę zasugerować, że przyjemność jest głęboka -

and that this isn't true

i że nie jest to prawdziwe

just for higher level pleasures like art,

tylko dla przyjemności wyższego rzędu jak sztuka,

but even the most seemingly simple pleasures

ale nawet wydawałoby się najprostsze przyjemności

are affected by our beliefs about hidden essences.

ulegają wpływowi naszych przekonań o ich ukrytej esencji.

So take food.

Weźmy jedzenie.

Would you eat this?

Zjedlibyście to?

Well, a good answer is, "It depends. What is it?"

Cóż, dobra odpowiedzią jest: "To zależy. Co to jest?"

Some of you would eat it if it's pork, but not beef.

Niektórzy z was zjedliby to jeśli to wieprzowina, ale nie wołowina.

Some of you would eat it if it's beef, but not pork.

Inni zjedliby jeśli to wołowina, ale nie wieprzowina.

Few of you would eat it if it's a rat

Kilkoro zjadłoby jeśli to szczur

or a human.

lub człowiek.

Some of you would eat it only if it's a strangely colored piece of tofu.

Niektórzy z was zjedliby tylko jeśli to kawałek tofu w dziwnym kolorze.

That's not so surprising.

Nie jest to zaskakujące.

But what's more interesting

Ale co bardziej interesujące,

is how it tastes to you

smak tego

will depend critically on what you think you're eating.

będzie istotnie zależał od przekonania o tym, co jecie.

So one demonstration of this was done with young children.

Unaoczniono to na małych dzieciach.

How do you make children

Jak sprawić by dzieci

not just be more likely to eat carrots and drink milk,

nie tylko chętniej jadły marchewki i piły mleko,

but to get more pleasure from eating carrots and drinking milk --

ale i czerpały więcej przyjemności z jedzenia marchewek i picia mleka -

to think they taste better?

by myślały, że smakują one lepiej?

It's simple, you tell them they're from McDonald's.

To proste, mówi się im, że są z McDonalda.

They believe McDonald's food is tastier,

Dzieci wierzą, że jedzenie z McDonalda jest smaczniejsze,

and it leads them to experience it as tastier.

co sprawia, że smakuje im ono bardziej.

How do you get adults to really enjoy wine?

Jak sprawić, by dorosłym naprawdę smakowało wino?

It's very simple:

To bardzo proste:

pour it from an expensive bottle.

nalej go z drogiej butelki.

There are now dozens, perhaps hundreds of studies showing

Są teraz tuziny, może setki badań wykazujących,

that if you believe you're drinking the expensive stuff,

że jeśli wierzysz, że pijesz coś drogiego,

it tastes better to you.

smakuje ci to lepiej.

This was recently done with a neuroscientific twist.

Niedawno zbadano to z pomocą neuronauki.

They get people into a fMRI scanner,

Wkładają ludzi w skaner fMRI

and while they're lying there, through a tube,

i podczas gdy oni tam leżą, przez rurkę

they get to sip wine.

podaje im się wino.

In front of them on a screen is information about the wine.

Przed nimi na ekranie jest informacja o winie.

Everybody, of course,

Każdy, oczywiście,

drinks exactly the same wine.

pije dokładnie to samo wino.

But if you believe you're drinking expensive stuff,

Ale jeśli wierzysz, że pijesz coś drogiego,

parts of the brain associated with pleasure and reward

obszary mózgu związane z przyjemnością i nagrodą

light up like a Christmas tree.

świecą się jak świąteczna choinka.

It's not just that you say it's more pleasurable, you say you like it more,

Nie tylko mówisz, że to przyjemniejsze, że bardziej ci się to podoba,

you really experience it in a different way.

ale naprawdę doświadczasz tego w inny sposób.

Or take sex.

Weźmy seks.

These are stimuli I've used in some of my studies.

To są bodźce, których używałem w niektórych moich badaniach.

And if you simply show people these pictures,

I jeśli po prostu pokaże się ludziom te zdjęcia,

they'll say these are fairly attractive people.

powiedzą, że to są całkiem atrakcyjni ludzie.

But how attractive you find them,

Ale jak atrakcyjni będą,

how sexually or romantically moved you are by them,

jak bardzo będą cię poruszać seksualnie lub romantycznie,

rests critically on who you think you're looking at.

zależy głównie od tego, na kogo uważasz, że patrzysz.

You probably think the picture on the left is male,

Myślicie pewnie, że zdjęcie po lewej to mężczyzną,

the one on the right is female.

po prawej kobieta.

If that belief turns out to be mistaken, it will make a difference.

Jeśli to przekonanie okaże się błędne, będzie to robiło różnicę.

(Laughter)

(Śmiech)

It will make a difference if they turn out to be

Będzie robiło różnicę, jeśli okażą się

much younger or much older than you think they are.

dużo młodsi albo dużo starsi niż myślisz, że są.

It will make a difference if you were to discover

Będzie robiło różnicę, jeśli odkryjesz,

that the person you're looking at with lust

że osoba, na którą patrzysz z pożądaniem

is actually a disguised version of your son or daughter,

jest w rzeczywistości przebraną wersją twojego syna lub córki,

your mother or father.

matki lub ojca.

Knowing somebody's your kin typically kills the libido.

Wiedza, że ktoś jest twoim krewnym zabija libido.

Maybe one of the most heartening findings

Chyba jednym z najbardziej pocieszających odkryć

from the psychology of pleasure

psychologii przyjemności

is there's more to looking good than your physical appearance.

jest to, że trzeba czegoś więcej niż wyglądu fizycznego, by wyglądać dobrze.

If you like somebody, they look better to you.

Jeśli kogoś lubisz, wygląda on dla ciebie lepiej.

This is why spouses in happy marriages

To dlatego partnerzy w szczęśliwych małżeństwach

tend to think that their husband or wife

uważają, że ich mąż czy żona

looks much better than anyone else thinks that they do.

wyglądają znacznie lepiej niż ktokolwiek inny myśli, że wyglądają.

(Laughter)

(Śmiech)

A particularly dramatic example of this

Szczególnie dramatyczny przykład

comes from a neurological disorder known as Capgras syndrome.

niesie zaburzenie neurologiczne znane jako zespół Capgrasa.

So Capgras syndrome is a disorder

Zespół Capgrasa to zaburzenie,

where you get a specific delusion.

w którym ma się szczególne urojenie.

Sufferers of Capgras syndrome

Chorzy na zespół Capgrasa

believe that the people they love most in the world

uważają, że ludzie, których kochają najbardziej na świecie

have been replaced by perfect duplicates.

są podstawieni przez idealnych sobowtórów.

Now often, a result of Capgras syndrome is tragic.

Często wynik zespołu Capgrasa jest tragiczny.

People have murdered those that they loved,

Ludzie mordowali tych, których kochają,

believing that they were murdering an imposter.

wierząc, że mordują oszusta.

But there's at least one case

Ale jest przynajmniej jeden przypadek,

where Capgras syndrome had a happy ending.

gdy zespół Capgrasa miał szczęśliwe zakończenie.

This was recorded in 1931.

Opisano to w 1931.

"Research described a woman with Capgras syndrome

"Badanie opisuje kobietę z zespołem Capgrasa,

who complained about her poorly endowed and sexually inadequate lover."

która skarżyła się na swojego kiepsko wyposażonego i seksualnie nieudolnego kochanka."

But that was before she got Capgras syndrome.

Ale to było przed zapadnięciem na zespół Capgrasa.

After she got it, "She was happy to report

Dotknięta nim, "Była szczęśliwa opowiadając,

that she has discovered that he possessed a double

że odkryła, iż posiada on sobowtóra,

who was rich, virile, handsome and aristocratic."

który był bogaty, męski, przystojny i o arystokratycznym pochodzeniu."

Of course, it was the same man,

Oczywiście był to ten sam mężczyzna,

but she was seeing him in different ways.

ale postrzegała go inaczej.

As a third example,

Jako trzeci przykład

consider consumer products.

rozważcie produkty konsumenckie.

So one reason why you might like something is its utility.

Jedną przyczyną, dla której możesz coś lubić jest użyteczność.

You can put shoes on your feet; you can play golf with golf clubs;

Możesz założyć buty na stopy, grać w golfa kijami,

and chewed up bubble gum doesn't do anything at all for you.

a wyżuta guma prawdopodobnie do niczego ci nie służy.

But each of these three objects has value

Ale każda z tych trzech rzeczy ma wartość

above and beyond what it can do for you

ponad to, do czego może służyć,

based on its history.

bazującą na swojej historii.

The golf clubs were owned by John F. Kennedy

Kije golfowe należały do Johna F. Kennedy'ego

and sold for three-quarters of a million dollars at auction.

i sprzedano je za 750 000$ na aukcji.

The bubble gum was chewed up by pop star Britney Spears

Guma była żuta przez gwiazdę muzyki pop Britney Spears

and sold for several hundreds of dollars.

i sprzedana za kilka tysięcy dolarów.

And in fact, there's a thriving market

W istocie kwitnie rynek

in the partially eaten food of beloved people.

nadjedzonych potraw znanych ludzi.

(Laughter)

(Śmiech)

The shoes are perhaps the most valuable of all.

Buty są chyba najcenniejsze ze wszystkiego.

According to an unconfirmed report,

Zgodnie z niepotwiedzonym doniesieniem

a Saudi millionaire offered 10 million dollars

saudyjski milioner zaoferował 10 milionów dolarów

for this pair of shoes.

za tę parę butów.

They were the ones thrown at George Bush

To były te rzucone w George'a Busha

at an Iraqi press conference several years ago.

na irackiej konferencji prasowej kilka lat temu.

(Applause)

(Oklaski)

Now this attraction to objects

To upodobanie do przedmiotów

doesn't just work for celebrity objects.

działa nie tylko w przypadku własności gwiazd.

Each one of us, most people,

Każdy z nas, większość,

have something in our life that's literally irreplaceable,

ma w życiu coś dosłownie nie do zastąpienia,

in that it has value because of its history --

o wartości związanej ze swoją historią -

maybe your wedding ring, maybe your child's baby shoes --

może obrączka ślubna, może pierwsze buciki dziecka -

so that if it was lost, you couldn't get it back.

gdyby zostało to zagubione, nie można tego zastąpić.

You could get something that looked like it or felt like it,

Można zdobyć coś, co wygląda podobnie,

but you couldn't get the same object back.

ale nie można odzyskać tego samego przedmiotu.

With my colleagues George Newman and Gil Diesendruck,

W kolegami Georgem Newmanem i Gilem Diesendruckiem

we've looked to see what sort of factors, what sort of history, matters

badaliśmy, jakie rodzaje czynników, jakie historie mają znaczenie

for the objects that people like.

dla obiektów lubianych przez ludzi.

So in one of our experiments,

W jednym z naszych eksperymentów

we asked people to name a famous person who they adored,

poprosiliśmy ludzi, by podali znaną osobę, którą uwielbiają,

a living person they adored.

żyjącą osobę, którą uwielbiają.

So one answer was George Clooney.

Jedną z odpowiedzi był George Clooney.

Then we asked them,

Potem zapytaliśmy ich:

"How much would you pay for George Clooney's sweater?"

"Jak dużo zapłaciłbyś za sweter George'a Clooneya?"

And the answer is a fair amount --

I odpowiedzią jest duża suma -

more than you would pay for a brand new sweater

więcej niż zapłacilibyście za całkiem nowy sweter

or a sweater owned by somebody who you didn't adore.

lub sweter posiadany przez kogoś, kogo nie uwielbiacie.

Then we asked other groups of subjects --

Potem zapytaliśmy inne grupy badanych -

we gave them different restrictions

daliśmy im inne ograniczenia

and different conditions.

i inne warunki.

So for instance, we told some people,

Więc na przykład, niektórym powiedzieliśmy:

"Look, you can buy the sweater,

"Zobacz, możesz kupić ten sweter,

but you can't tell anybody you own it,

ale nikomu nie możesz powiedzieć, że go masz

and you can't resell it."

i nie możesz go odsprzedać."

That drops the value of it,

To obniża jego wartość,

suggesting that that's one reason why we like it.

sugerując, że jest to jedna z przyczyn, dla których go lubimy.

But what really causes an effect

Ale co naprawdę wywiera wpływ,

is you tell people, "Look, you could resell it, you could boast about it,

to powiedzenie ludziom: "Patrz, możesz go odsprzedać, możesz się nim chwalić,

but before it gets to you,

ale zanim do ciebie trafi,

it's thoroughly washed."

zostanie dokładnie wyprany."

That causes a huge drop in the value.

To wywołuje ogromny spadek wartości.

As my wife put it, "You've washed away the Clooney cooties."

Jak powiedziała moja żona: "Wypraliście weszki Clooneya."

(Laughter)

(Śmiech)

So let's go back to art.

Więc wróćmy do sztuki.

I would love a Chagall. I love the work of Chagall.

Chciałbym Chagalla. Kocham prace Chagalla.

If people want to get me something at the end of the conference,

Gdybyście chcieli mi coś dać na koniec konferencji,

you could buy me a Chagall.

moglibyście kupić mi Chagalla.

But I don't want a duplicate,

Ale nie chcę kopii,

even if I can't tell the difference.

nawet jeśli nie poznam różnicy.

That's not because, or it's not simply because,

To nie dlatego, lub nie po prostu dlatego,

I'm a snob and want to boast about having an original.

że jestem snobem i chcę się chwalić oryginałem.

Rather, it's because I want something that has a specific history.

Raczej to dlatego, że chcę coś, co ma szczególną historię.

In the case of artwork,

W przypadku dzieła sztuki,

the history is special indeed.

historia jest rzeczywiście szczególna.

The philosopher Denis Dutton

Filozof Denis Dutton

in his wonderful book "The Art Instinct"

w swojej wspaniałej książce "The Art Instinct"

makes the case that, "The value of an artwork

pisze, że "Wartość dzieła sztuki

is rooted in assumptions about the human performance underlying its creation."

jest zakorzeniona w założeniach o działaniach człowieka leżących u podłoża jego tworzenia."

And that could explain the difference

I to by wyjaśniało różnicę

between an original and a forgery.

między oryginałem i podróbką.

They may look alike, but they have a different history.

Mogą wyglądać tak samo, ale mają różne historie.

The original is typically the product of a creative act,

Oryginał jest najczęściej produktem aktu twórczości,

the forgery isn't.

falsyfikat nie.

I think this approach can explain differences

Sądzę, że to podejście może tłumaczyć różnice

in people's taste in art.

w ludzkich gustach w sztuce.

This is a work by Jackson Pollock.

To praca Jacksona Pollocka.

Who here likes the work of Jackson Pollock?

Kto tutaj lubi prace Jacksona Pollocka?

Okay. Who here, it does nothing for them?

OK. Kogo tutaj to nie rusza?

They just don't like it.

Po prostu go nie lubią.

I'm not going to make a claim about who's right,

Nie będę rozstrzygał, kto ma rację,

but I will make an empirical claim

ale wygłoszę empiryczne stwierdzenie

about people's intuitions,

o ludzkiej intuicji,

which is that, if you like the work of Jackson Pollock,

mianowicie, jeśli lubicie prace Jacksona Pollocka,

you'll tend more so than the people who don't like it

będziecie bardziej przekonani niż ludzie, którzy go nie lubią,

to believe that these works are difficult to create,

że te prace są trudne do stworzenia,

that they require a lot of time and energy

że wymagają wiele czasu i energii,

and creative energy.

i to energii twórczej.

I use Jackson Pollock on purpose as an example

Celowo używam Jacksona Pollocka jako przykładu,

because there's a young American artist

ponieważ jest młoda amerykańska artystka,

who paints very much in the style of Jackson Pollock,

która maluje bardzo w stylu Jacksona Pollocka,

and her work was worth

a jej praca była warta

many tens of thousands of dollars --

wiele dziesiątek tysięcy dolarów -

in large part because she's a very young artist.

w dużej mierze dlatego, że była bardzo młodą artystką.

This is Marla Olmstead

To Marla Olmstead,

who did most of her work when she was three years old.

która namalowała większość swoich prac jako trzylatka.

The interesting thing about Marla Olmstead

Ciekawe w przypadku Marli Olmstead jest,

is her family made the mistake

że jej rodzina popełniła błąd,

of inviting the television program 60 Minutes II into their house

zapraszając program telewizyjny 60 Minutes II do swojego domu,

to film her painting.

by nagrali ją jak maluje.

And they then reported that her father was coaching her.

I podali wówczas, że uczy ją jej ojciec.

When this came out on television,

Kiedy to ukazało się w telewizji,

the value of her art dropped to nothing.

wartość jej sztuki spadła do zera.

It was the same art, physically,

Fizycznie była to ta sama sztuka,

but the history had changed.

ale historia się zmieniła.

I've been focusing now on the visual arts,

Skupiałem się na sztukach wizualnych,

but I want to give two examples from music.

ale chcę podać dwa przykłady z muzyki.

This is Joshua Bell, a very famous violinist.

To Joshua Bell, bardzo znany skrzypek.

And the Washington Post reporter Gene Weingarten

Reporter Washington Post Gene Weingarten

decided to enlist him for an audacious experiment.

zdecydował się go nakłonić do zuchwałego eksperymentu.

The question is: How much would people like Joshua Bell,

Pytanie brzmi: Jak bardzo ludziom spodoba się Joshua Bell,

the music of Joshua Bell,

muzyka Joshuy Bella,

if they didn't know they were listening to Joshua Bell?

jeśli nie będą wiedzieli, że słuchają Joshuy Bella?

So he got Joshua Bell to take his million dollar violin

Więc skłonił Joshuę Bella do zabrania swoich skrzypiec wartych milion dolarów

down to a Washington D.C. subway station

na stację metra w Waszyngtonie

and stand in the corner and see how much money he would make.

i stania w rogu, by zobaczyć, jak wiele pieniędzy zarobi.

And here's a brief clip of this.

I tu jest krótkie nagranie tego.

(Violin music)

(muzyka skrzypcowa)

After being there for three-quarters of an hour,

W ciągu trzech kwadransów

he made 32 dollars.

zarobił 32$.

Not bad. It's also not good.

Nieźle. Nie jest to także dobrze.

Apparently to really enjoy the music of Joshua Bell,

Widocznie by naprawdę się cieszyć muzyką Joshuy Bella

you have to know you're listening to Joshua Bell.

trzeba wiedzieć, że się słucha Joshuy Bella.

He actually made 20 dollars more than that,

Tak naprawdę zarobił o 20$ więcej,

but he didn't count it.

ale tego nie policzył.

Because this woman comes up --

Ponieważ przyszła ta kobieta -

you see at the end of the video -- she comes up.

widzicie na końcu filmu - przyszła.

She had heard him at the Library of Congress a few weeks before

Słyszała go w Bibliotece Kongresu Stanów Zjednoczonych kilka tygodni wcześniej

at this extravagant black-tie affair.

na ekstrawaganckim galowym koncercie.

So she's stunned that he's standing in a subway station.

Więc jest oszołomiona, że on stoi na stacji metra.

So she's struck with pity.

Budzi w niej to litość.

She reaches into her purse and hands him a 20.

Sięga do portmonetki i daje mu dwudziestkę.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Oklaski)

The second example from music

Drugi przykład z muzyki

is from John Cage's modernist composition,

dotyczy utworu kompozytora współczesnego Johna Cage'a

"4'33"."

"4'33".

As many of you know,

Jak wielu z was wie,

this is the composition where the pianist sits at a bench,

to kompozycja, gdzie pianista siada na stołku,

opens up the piano

otwiera pianino,

and sits and does nothing for four minutes and 33 seconds --

siedzi i nic nie robi przez 4 minuty i 33 sekundy -

that period of silence.

taki okres ciszy.

And people have different views on this.

Ludzie mają na ten temat różne zdania.

But what I want to point out

Ale chcę podkreślić,

is you can buy this from iTunes.

że można to kupić na iTunes.

(Laughter)

(Śmiech)

For a dollar 99,

Za dolara dziewięćdziesiąt dziewięć,

you can listen to that silence,

można słuchać tej ciszy,

which is different than other forms of silence.

która różni się od innych rodzajów ciszy.

(Laughter)

(Śmiech)

Now I've been talking so far about pleasure,

Mówiłem do tej pory o przyjemności,

but what I want to suggest

ale chcę zasugerować,

is that everything I've said applies as well to pain.

że wszystko, co powiedziałem odnosi się także do bólu.

And how you think about what you're experiencing,

I to, jak myślisz o swoim doświadczeniu,

your beliefs about the essence of it,

twoje poglądy na jego esencję,

affect how it hurts.

wpływają na to, jak bardzo boli.

One lovely experiment

Jeden cudowny eksperyment

was done by Kurt Gray and Dan Wegner.

został przeprowadzony przez Kurta Graya i Dana Wegnera.

What they did was they hooked up Harvard undergraduates

Podłączyli studentów Harvardu

to an electric shock machine.

do maszyny wydzielającej wstrząsy elektryczne.

And they gave them a series of painful electric shocks.

I podali im serię bolesnych wstrząsów elektrycznych.

So it was a series of five painful shocks.

Więc była to seria pięciu bolesnych wstrząsów.

Half of them are told that they're being given the shocks

Połowie z nich powiedziano, że doświadczają wstrząsów

by somebody in another room,

dawanych przez kogoś w innym pokoju,

but the person in the other room doesn't know they're giving them shocks.

ale osoba w innym pokoju nie wie, że razi ich prądem.

There's no malevolence, they're just pressing a button.

Nie ma wrogości, po prostu naciskają guzik.

The first shock is recorded as very painful.

Pierwszy wstrząs określano jako bardzo bolesny.

The second shock feels less painful, because you get a bit used to it.

Drugi wydaje się mniej bolesny, ponieważ trochę się przyzwyczajasz.

The third drops, the fourth, the fifth.

Spada trzeci, czwarty, piąty.

The pain gets less.

Ból się zmniejsza.

In the other condition,

W drugim warunku

they're told that the person in the next room

powiedziano im, że osoba w drugim pokoju

is shocking them on purpose -- knows they're shocking them.

razi ich specjalnie - wie, że ich razi.

The first shock hurts like hell.

Pierwszy wstrząs boli jak diabli.

The second shock hurts just as much,

Drugi boli tak samo,

and the third and the fourth and the fifth.

i trzeci, i czwarty, i piąty.

It hurts more

Boli bardziej,

if you believe somebody is doing it to you on purpose.

jeśli sądzisz, że ktoś to robi specjalnie.

The most extreme example of this

Najbardziej skrajnym przykładem

is that in some cases,

jest to, że w pewnych przypadkach

pain under the right circumstances

ból we właściwych okolicznościach

can transform into pleasure.

może się przemienić w przyjemność.

Humans have this extraordinarily interesting property

Ludzie mają to niezwykle interesującą cechę,

that will often seek out low-level doses of pain

że często poszukują niskich dawek bólu

in controlled circumstances

w kontrolowanych okolicznościach

and take pleasure from it --

i czerpią z tego przyjemność -

as in the eating of hot chili peppers

jak przy jedzeniu papryczek chilli

and roller coaster rides.

i jazdach na kolejce górce.

The point was nicely summarized

Zostało to ładnie podsumowane

by the poet John Milton

przez poetę Johna Miltona,

who wrote, "The mind is its own place,

który napisał: "Umysł jest miejscem samym w sobie,

and in itself can make a heaven of hell,

i sam może uczynić niebo z piekła,

a hell of heaven."

piekło z nieba."

And I'll end with that. Thank you.

I tym zakończę. Dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)